Zagadnienie poszukiwań osadowych złóż rud żelaza w kaledonidach sudeckich

goście radzieccy zapoznaH się z urządzeniami ,porto-wymi i pracami geologiczno-inżynierskimi, prowadzo-nymi przez Przedsiębiorstwo Hydrogeologiczne w

Gdańsku.

W dniu 19 lipca delegacja geologów radzieckich powróciła do W:arszawy. W godzinach ,południowych .

minister A. W. Sidorenko został przyjęty przez I Sekretarza Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej

Władysława Gomułkę. W rozmowach wzięli udział

również Wicepremier Piotr Jaroszewicz i Prezes

Mie-czysław Ma:ozoWSiki.

Dnia 20 lipca w gmachu Centralnego Urzędu Geo-logii odbyło się spotkanie Ministra Sidorenki z szero-kim kolektywem geologów pdlskich. Na spotkaniu tym Minister Sidorenko podzielił się w.rażeniami z

po-dróży po okraju oraz zapoznał zebranych z organizacją służby geologicznej ZSRR, zadaniami na najbliższy

okres oraz osiągnięciami.

Służba geologiczna radziecka zaitrudnia Ok. 500 000 pracowników, .w tym 100 000 inżyn~eró'w i pracowni-ków naukowych. O ogromie prac geologicznych pro-wadzonych przez słu~bę geologiczną ZSRR świadczyć może fakt, że każdego roku organizuje się ok. 8000 ekspedycji i partii geologicznych.

Związek Radziecki zajmuje jedno z pierwszych miejsc na świecie ieśli chodzi o zas·oby takich s· urow-ców mineralnych, jak: żelazo, mangan, nikiel, chrom, kobalt, miedź, wolfram i in. ZSRR eksportuje do

46 krajów ponad 50 rodzajów surowców minera'lnych. Oprócz eksportu surowców minerainycli służoba geo-logiczna Okazuje pom'oc naukowo-techniczną przy ba-daniach geolog'i'Czno-roZ!pOZnawczych w 20 krajach.

W dalszej części swego przemówienia Minister Si-dorenko poinformował naszych geologów o ostatnich wielkich odkryciach kopalin użytecznych na terenie ZSRR. Do nich należy zaliczyć złoża gazu w Zachod-niej Syberii oraz złoża ropy i gazu w $rodkowej Azji i Wschodniej Syberii. Zostały odkryte również duże złoża niklu i miedzi na północy tkraju (zawartość

niklu

do

4,5% a miedzi od 8 do 12%), złoża palime-taliczne na Ałtaju, złota w Armenii i Uzbekistanie.

Mimo dużych osiągnięć przed geologią radziecką

stoją nadal jeszocze duie zadania powiększenia w okresie 1Q-15 lat rozpoznanych zasObów 5-6-krotnie,

w tym: ropy - S-krotnie, gazu - lo-krotnie, żela­ za - 2-krotnie, węgia - 2•krotnie.

Następnie minister podzielił się wrażeniami, jakie odniósł z obejrzanych prac geologicznych i podróży po Polsce oraz w ciepłych słowach podziękował za przyjacielskie przyjęcie zarówno przez g.eoJogów, jak i ludzi innych zawodów, z którymi zetknął się w podróży po Polsce. Odkryte zroża siarki, rud

mie-dzi, rud żelaza, złóż węgli kamiennych i brunatnych mówoią o dużych osiągnięciach, o wysokiej kulturze geologicznej i poziomie teochnicznym prowadzonych prac.

"Osiągnięcia te mówią, że Wasi geolodzy w krót-kim terminie potra!iii rozwiązać szereg ważnych i bard.zo skomplikowanych zagadnień geologicznych. My geolodzy radzieccy z całego serca życzymy naszym przyjaciołom - geologom polskim sukcesów w ich wielkiej i szlachetnej sprawie".

Dziękując za· ciepłe słowa pod adresem naszej służ­ by geologicznej, Prezes Mrozow&ki żegnając delegację ra<kieocką na cze'le z Ministrem Sidorenko powie-ttział: "Dziękując Wam za trud przez Was poniesio-ny - za ocenę naszej działalności, za pomoc, jaikiej nam udtzielacie, życzę jak największych dalszych osiągnięć radzieckiej słuiJby geologicznej, jako pod-stawy rozwoju przemysłu Waszej wielkiej ojczyzny i obozu socjalistycznego".

W dniu 21 lipca Minister A. W. Sidorenko wraz z towarzyszącymi mu osobami udał się w drogę powrotną do Moskwy żegnany przez P.rezesa CUG doc. M. Mrozowslkiego, Wiceprezesa CUG prof. Zb.

Tokarskiego, przedstawicieli ambasady ZSRR w Pol-sce oraz wyższych urzędni,ków resortu geologii.

W ciągu n'iezapomnianych dni pobytu delegacji geologii radzieckiej geolodzy polscy mieli · możność

przedys'kuoować wiele prolblemów. W szczególności

dotyczyło to szerolkiej wymi.am.y doświadczeń dla ulepszeonda organ1zacji prac, unowocześnienia ich me-tod i podniesienia efektywności prac geologiczno-.po-szukiwawczych.

Wizyta przyjaźni geologów radzieckich posłużyła pogłębieniu dalszej współpracy w zakresie geologii

między naszymi bratnimi krajami.

S. Czyżewski

JERZY JERZMAŃSK!I Instytut Geologiczny

ZAGADNIENIE

POSZUKIWAŃ

OSADOWYCH

ZŁó.Z

RUD .ZELAZA

W KALEDONIDACH SUDECKICH

W

SUDETACH liStmiały w rÓIŻllych okresach roz-woju budOwy geologiC7l!lej warunki sprzyjające

pow!Stawaniu i ~omadrz.eniu się rud żel~W.a, alle

naljlwiększe możliwości mailezienia nOIWych 2lóż w tym rejooie łączy się jak dbtyohC'U!S z ulbworami pre-kambrYJjS!cimi i Sltalropa!leowiCI'ZJilymi (6, 7, 4), a 1;o ZJe

~lędu na obecność w tych fonnacjach w nieoktó-r)'K:h jeldnOSitika.ch dlość znaCI'ZJilych przejawów rudnych (9, 5). ~e są tu głólWili.e diWa typy złoo l"Uld żelaza, a. mi.alnawioie:

a. ~oża m e t a m o r f d c z n e bi'irże(j nieokreślonej

genezy g!lówr.ie magnetytowe, wystęJ.Jilltiące na grand-cy. amliibold.tów i wapieni krystali~ych, np. w Ko-warach, IG.et:nlie i J.am.owej Górze;

ib. iz.loża e IP i g e 111 e ty c IZ n e zwyRcle hy'drotermall-ne, zw:iąrz.ane z hercyńskimi ilntru:zljami. Do grUIPY tej ni:iłeży większość złóż polimetallicmych, w tym rud

410

żelaza, w~ących w NW i N olbramowar.iu

gra-niltu k&łkono9kiego, w Górach Kacza:wskicll oraz są­

siedzillwie ilntruzjd ldod?Jko-rLlotOisitoclkdej.

,2lnaczer..ie przemyslOIWe tycll złóż rud żellaza, ja:k to wynlilka z wieloletniej praktyki gÓ'rnicrzej i

hutnd-czej, jest n1ewiellkie. Są to zlJOiJa mvylkle o małych

["'02Jilliarach i Sloomplikowanej budowie, wykazujące

baJrtizo 2'JlnienaJ.y s'klad mineraóJny i na o~ł nie!ro-rrzy&tne parametry technologiczne. Dlatego

tei,

nie-pmesąd:zając wym.itków dOOszy'ch p<lS'lJI.likWwań :rlóż tego typu i P.ie:zaileilnie od nich, naleiy rozważyć mo7il1-.

wość w~w.am.ia w kailedOillidach sudec'kioh złóż ruld żelaoo pi<>Chlodrzenia osad~o na ogół

posiada-jących większe ZlllaiCZeillie przemysłowe oraz łatwiej­ szych do WyfkirYJWania.

iPoti tym ~ęldem na:jlkorzystmiej przedStawiają się formy zjaiW'isk i ZlWiiąl2lki

facja!lnOiPBileogeograficrz;-ne

w

epimetamorlicznych utworach Gór Kaczawskich oraz przyleglej części blOilw przedsudeckiego, w ldó-rych Składzie ud2D.at biorą serie skal!ne zbli:rone wy-kszltalceniem HltologiiCmym do ulbworów ordoWilku Czech i 'IUrYJil·gii, gdzde od dalwina :zmane są i elksploa-towane osadowe złoża ru.d żelaza. ·

Dla poszullriiwań syn.genatyC'llllyoh ziłóż rud :relarza w kalledonidach sUJdecdtieh doniosłe znaczenie mają również ostaltnio sbwierdrwne przejSIWY rudne w są­

!Piedlllich Lueycach. W latach 1959-60 na wzgÓI:7JU

Camillla dlroło 15 ~m na N od Budzisz)"(!a (Bautzen) wyflronane 2l01Stalo wiercenie, które miało na celu

po-znanie wylksztalcenia ~redniego podłoża wy'Sitę­ pującego tam trzlw. ~arcyibu z Carnina or~ stwier-tlzen4e ewentualnego Wjpłyrwu kontaatJtowego grano-diorylbu lueyclkieg!O na skały osłony. W otworze tym

(l) T!iespod:ziewatnie na głęlbolkości 34,05-39,60 m pod

kwarcytami napotikano pdklad szamozytowych ruid żelarza. W następstwie tego od/krycia mprojelk.towa:no

6 dlillszych otworów, kttóre po2'JWbldły na dolkladniej-sre ,prześledlzende 2'Jloża oraz poznanie straJtygrafii i telk:tonilk!i w olkroicy tego W2górza.

WSfP()mniany polkład r'I.1A:IIny o mią:żmości olkolo 5 m

zalega między kwarcytami z Camina, a serią ww. czel'Wonozielonych lu.Pków illastych. Kontakt między

tymi seriami jest telk.tondoz~y. Klwarcy;ty z Carnina

są barwy białej z odciendem sza.rym liub jasnożółlbo­

szare, d!robnO i średnioziarniste z pojedynczym~ ziar-nami tlochodrz,ącymi do 3 mm średnicy. PosZC2JegÓlille Ziarna !Pierwotnie dobrze Lulb !bardzo ddbrze ~Zao~ą­ gł'OI'le obecnie są sillnie zrekrystaliwwallle. W

ogólno-ści omawiane kwarcyty składają się w 94,'2!l/o z zia~.

kwarcu, 411°/o krzemiOilldrowego lepisrzx:za z niewielką dorniesrzlką chllorytu, serycyttu ·i 1imoniibu, 1,30/o :lirag-:mentów hJipkÓIW oraz 0,4No millleralów ciężJkioh.

Pozycja tego kwarcyttu w profilu straJtygraficmym Górnych Lużyc nie jest do tej pory wyljaśniona..

Przy-na:leżeć ma on do d~lnego ordowilru i stratygrafioz-:nie od!plowiadać kwarcytom z Dwbrau ~bo klwarcyitom ze SproiltrŁ 1ulb See Waldu (.10). Wedlłrug nowszych

po-glądów (1) kwarcyttom z Carnina przyjpisuje się

jed-nalk wy.isze położEmie nLż k:warcyll;om z Dubrau i przyjpuszcza, że mogą one nalleżeć do dewonu.

NaJWierec:ma w kiil'ku otworach rwda ma wy€Jląd średnioziarnistego, a lolkcrllnie 2'llepieńoow.aJtego

pias-arowca,

barrwy zielonej o odcieniu szarym 1ub ciem-noszarym, w kitórym tkwią w 2'J!Illiennej illości od 0,5

do 2 mm średnicy czarnaJWe lulb ciemnosrzare oolldlty. · Sklad tego utwol'u jest poli.milldtycmy, 01bok oolitów

~·je kwarc, fragmenty łupków i kwarcytów, syderyll;, ł.US'ZCiZyGm, chloryt, szam~yrt; oraz lepiszcze

w~!owe (syderyrt;, ddiiOimit i kaa.cyrt;?). Sldad mi·ne-ra:lny plojedync:zYICh OO'lriltów jest zmienny. Jądra zbu-dOIWane są rzmyade z chlloryibu, dr01bnych ziarenelk ikwarou, agregatów aJibo odłamków krys"ZJtałlków sy-deryrtm lulb piłl"yrt;u, a łUJPinę tworzy ohlocyt, syderyt oraz bl.ilżej nieo7Jllaozona sUibstaincja nieprzezroczysta.

Zalwartość Fe w rudzie waha si,ę od 16,67 do 25,7fJl/o,

Si02 (w tym kwarc klastyczny) 26,7 do 50,1°/o,

pozo-stałe &kladniki występwją w iiklściaoh niewielkiich (Al~a - 3,Cłl/o., Fe~3 - 3,'Jl/o, MgO - 2,('/J/o, CaO

-l;rł'/o).

Ozet'IWOile i ZieLone łtlil)'ki ilaste n:awderoone poni~j polk!ładu rudlnego zbudOIW.ane są gtłównie z chlloryttu i serycyibu, mailej Uości ·~ou oraz drdbnyoh OO'li-tów (dolornilt?) ~jących pojedYJilCZO lwb też gru-pu!jących się w cienkiich Wad'Stewlk.ach i soczew'ka,ch. W Czasie twoozenia się tej serii miały miejsce zja-wiSka W'U!llkaniC'ZJlle, ~yż w dbręb:ie tych łuPków na-piOtjklaJno s:illlllie roiłożone diabarz;y z wy.raŹIIlymi reildlk-tami struam:Jury ofitowej i nii$łalowcowej oraz tufity. Miąższość czertWonych i zielicmycll 1\IIPków ilastych jest zmder.na. Seria ta ma reprezentować wyi;sze

oog-nilwa ordoW.ilku lub co jest r6wlnież prawd~obne w calości należeć do dew'onu. Podlkreśllć jeid'nak na-leży, że uSltaJ.eruie nas~a straltygrafix::znego oma-wianych serii skalnych w olroliicy . W17Jgórza camin·a je5t trudne ze ~ędu na skompllilkOIW8111e Sbosunki tekltonix:me. Serie skalne są tu sfałklowane i zbuB'ko-W8111e orarz; pocięte lic:zmymi uSlrokami. W profi:1u J.)io-nowym omawianych wierceń pod kwarcYtami z

Ca-rnill1a sbwńerfuJono pa1eon.toiog)icmae udowodn:lone U'tlwory sylluru (il.udaow), na~ie przYIPllszczałne

warstwy dewonu oraz niewąlbpliiWie utwory karbonu ddlnego (•wdzen). PrOIWadlrone Olbecnie badani·a milkro-paleontologiczne poowolą na dolldadniejsze rozpozio-mOIW8111ie tych sikał.

SpraJWa pochodzenia 2JWiąrzJków żelaza i waruników jego koncen·tracji w omaJWoianych zbożach nie zoSt;ala dOłtychcms wyjaśndona. PrzytpULSI2)CZa !Pię, iż :fu-Ódłem żelaza dlla złóż Turyngii i Czech mogły być zjaJWisk.a W•ullkalnicme. Nie są to jednalk złoża tYIPU ekshaila-cyj'P.o-osadowegp, gdyż zwią;zlk:i żelarLa miały

pocho-dzić ze ZIWietrzalych i rozłożonych skał diabazowych orBJZ tufów diaJbaJZOwych, które m:legały ówczesne po-bliskoie lądy czy też WY51PY · (2). Dodać jednak należy, że wielliu badaczy nie wild7li na ogól konieczności

na-wi-ąrzy;wania do 2ljaJWisk wuikalllicmy.ch .jako źródla żelaza . .Jalk poda1e Tumau-iMorawska (11) ilość żelaza

w osadach zarówno 'Współczesnych, · jak i kopallllych jeslt dostatecma, alby w oclpowiedlllich waru'l'!kach fi-zylko-chemi.cz:nych mogła nastąaJ!:ić ~cenrtlracja do killkud:ziesięciu procent czystego żela::m.

Z punktu w~a gen~ego, a zwłaszcza dla celów prognostycmych, jest :iStotme, czy okres twe-: nenia się złoża rud żelarz;a w basenie morskim był

sy.nohroniC'ZJT!y z wietrzeniem i er<YlJją na przytleglym

lądalie czy też niezależm~, a złoże mogło powstać

wskutek przeróbki mechaniemej i chernicmej ziłożo­

nyoh wcześniej w basenie sedymentacyjlnym boga-tych w żellazo osadów.

OrdOIWiC'kie złoża rud żelaza w środlkowych Cze..,

. chach (Barrandienie) wedł·ug Petranlka (6) tworzyły się w pobllirżu lądu a1Jbo dalej od brzegu w stosunko-wo ..pty;tlkich .częściowo izolowanyoh zbiornikach. Se-dymEm.tacja ordowiku na. tym obszarze posiada cechy transgresyw.ne i charakteryrzu•je ·się głównie osadami piaszczysto-ilastymi z silnymi przejawami wullk.anicz-nymi. W okresie tym otaczające lądy musiały . być peneplenizowane, a materiał klastyczny wraz z licz-nymi zwi.ąi2Jkami żelaza mOS'ZJOily do poblilslk!iego ba-senu ITlOI'skiego. Zellazo wytrącało &ię w miejscach dO!Ply;wJU świeżej wroy, lllll1iejszego zaSIOII.enia (niskie pH), a także na grar.icy zmian faC!jn. Mią'ŻSrlX>Ść serii rUidnych jaik rÓWIIlież ilość sedymentu· ooll!iltoweg.o ma-leje w miarę oddalalilia się od brzegu zbiOII'IIli,ka. PITze.; jawy rudne w ordowiku środlkowych

Czech

ujmuje Petranek w cztery glówne tYIPy:

l. !PrzejaJWY rudllle zwiąiZa:Ile z transgre.sją ordowi-ku na stall"sze podłoże;

2. 2lloża zalegające wśród łUJPków ilastych, klwar-cyttów lu1b produlkitów wulkanicznych;

3. Złooa wY'Sitę!Pujące na ~anilczu skal wułka­

niczn~h (Pmeważ:nie pirokllastólw) i wyżej

leg-łych utworów :illastych;

4. Złoża związane ze zmianą seld'ymenJtu, najczę­ ściej na gr8111icy utworów psam:i,towych w spągu

i wbworów pelilto'wych w stropie.

W 'furY'ngii i Saksonii OII"dowilk wy1k52Jtałcony jest

rÓIWIIlież w facji piasrz;czyslbo-dlastej. Brze.iaJWY wu11ka-niO'Zllle są tu jedinalk mikomo małe. Ordowfik składa się przeWia~ie z piJaszczystych i iil:a:stych ł\liPków z

Wlbrąceniami i łaiwilcarnd kwarcyitów. Stx>sUII1llrowo r.aj-petniej wyik's'JJtał00111y jest on:l.awtilk w Turyngii i Vog-tlallldrzie. Według He'llzera (2), kftóry poddał szczegó-łowej analWe zitoża okręgu Schimiedefelid, ordowickie

oolliOOiwo-&zamQrLyłtowe rudy Tury111gi!i powstawały w

plyltikim mo1'7JU, w TYIIlnillleh i obniri:eniach wllwoirzo-nych w WYJilillw działania prądów rÓWilloleglych do

brzegu basenu. W formaoh tych, kltóre talkże ~pół­ cześn!ie obserwOIWać mo:żma w strefie sze'Lfu,

groma-dziły się sedymenty bogate w zw.iąrzJki żelaza niesione

prądami Slkierow8111ymi pr<J91:opaidle tlo poprzednich. W strefie mieszania się cieplłych i zimnych ,prądów,

Pl1ZY dogodnych warunkach mogły tam twor.zyć się złoża rud żeilarza. Tego rodzaju procesy prowadziły

do powstania ziłóż o charallderze soczewlkowaJtym. O geneZie nOIWO stwierdrron~ złoża rUJd żelaza na

LużycaJCh na razie nie w:i~e wiemy. Seria rutlOII'!ośna

na tym obszarZ'e została nawiercona zailedwie w

ki[-411

.

Srodkowe Czechy T u r y n g i a

..

wg K.l'l~tzscna /Ot./ wg M.Smajdrf l 958 i H.Hetz~ra 119581 WIU' et wy

ASZGIL

sdiclcie L u p Ie i . iTr.T cle h

....

• Ie 6 r s a

-•

...

w.bohdalt·

_•

.w

_rrm

(.) _{~ .c: • t •}

!tARA DOK

...

lil w.chlueti• _nelcie oJ

(.)

g

.

c w.czerni-

_•

•

ńelcie

Pl

"'

...

w .leteń-

_•

l .W _elcit

~~

r.. w.libeń- o CJe _alcie

~-~

_w.drabow- • Górny kalcyt

LANLl:IL

r;-

alcie

•

• Górny por:iom

•

w.dobro-

pn

.w _{l tliwelcie}

...

rudny o .. r..

.w ... w.elcel~cki~ _Łuplei

pręcikb-CJM

•

• G we

G OC:

w.nar~-~

(/) llrodkowy

po-o

LARNWIN

_Ił

.

cle i e dom rudny

n.. r-" Dolny poziom w .klabowekie _rudny

AREN IG

~

w.oleezet.skie

pn

s •

r i a w.milinekie

~

f Y k o d o w a

TREMADOK w.tr·zenickie 'ho.

S e r i • z

F r • u • n -b e e h

11111 1

Schematyczny podzial ordowiku w Górach Kaczaw-skich w nawiązaniu do obszarów sąsiednich.

ku otworach, a ZJWiiąZki s'brSJtY'gra.fi.ozne i śt.osunlki

:fia-cjailno-mi.ąlż&zościowe są tu jesxcze słabo pozrtallle.

Jak to z 'dotychczasowych nli€!Pe'lr.ych da~nych wyniika

omaJWiaJI'le zloże ks:zltalłtowalo się w waxunkach

ryt-mi'C7lllej sedymentacja, przy stałym dOIWozie

materia-łu k!l.astyx::zmeg,o oraz częściowej ponownej przer~ce

mechainiC'2Jilej osadu. Ruda wytka:zuje struklturę

ooli-towo-Okruchową. Nie wyjkluczony jest również zwią­

zek tego zllolża z wUillkanirlmem diaibarwwym.

W śWietle powyższych dalllych dJa ~Uik:iwań

syn-genetywnyoh rud żelaza takiże perspeilm;ywdczne

wy-tlają się być utwory zailiczane do ordOIWi~ w

Sude-tach. W regionie tym llll:wory ordowiku występują

w killJiru jednos1lk:ach geoLogicznych, ale na

powierz-clmi odsłonięte są przede wszystJkim w Górach Ka

-cmwskich. Do ord'OIWillru powsz~ie przydiziela się

tam serię łupików osadowego pochodzenia zalegają­

cą w strqpi.e :zdelleńców załicrzanycll do górn~

kam-bru, a w S!PągU Łupków ~ajJX1lO}iltoWY'Ch - syiluru.

Wśród łlupków .tyoh ai'tologi.cmie wyrOOn.ić moŻilla

lwPkJi piaszczyste częś.ciOWIO lklwa.rcy:towe obfite w

łyszczylk:i z łalwicam1 drobnozlepieńcowatych

kwarcy-tów ora:z lupki s~y.towe lub iiLaSite na ogól

po:zJba-wione łyszczyfków.

W szozególach serie utworów or'dowi.Iru jest

bar-dziej zróżnicowana litologicznie, a ponadoto w

nie-których profillach w obl"ębie kiaiedonidów sudeckich

4U

m

~ ~ L u ~ y c e Góg~~~cnf•skie wg K. Pietzscha 11962/

e tary poaz1a1 nowy pod z uł wg autora

~

lcwarcy-Łupki ubo- t Luplei _chlory-.

gie • ły-l i ezcaylci •~•re i owe azaror.ie- Lupki aerycytowe l ona /ł.ileete/ Łupki czerwone i

Luplei pia- eserosie l one Łuplei

er.czyeta

>. bogate w _łyazcr.ylc Łuplei szare

•

z wtr~tce- i ciemoeaere

kwarcytowo-•

ni811!

lewe-..

reyt6w

•

ławicami nl"Je:rtowe

....

lewarcyt ów

•

s wlcładlcami drobnozlepieńco-watego kwarcytu ltsw. kwarcyt s Tar-czyn a/ Kwarcyt z Dubreu, >. _{· tuplei,} Kwar-cyt •

...

_Dubreu Zlepierteowe

•

te o s

wtr114ce-..

niemi łupków kwarcyty ilaetyeh i

...

g _kwarcytów z l e p i e ńcowatycł _. III

2

l - przejawy rudne, 2 - poziomy rudne eks,ploatowane.

oprócz wyżej podanego &kładu serii zauważa się

do-da!kcwo jeszcze inne ogniwa litologiczne. I tak np.

w ok:Oilicy Oheł!moa, Żlotoryi oraz· na wschód od

Ja-wora {mięld:zy G<x:zabkowem a Da:mianowem) do

or-dOIWilku m11leży na;j(pra!Wdopodobni~ oc:lnieść część

diabazów, drobna:zdarniste jasne kiwarcytty oraz ostat-nio wyróż.nioną przez aurtora miąilszą serię łupków

chlorytowych loub chlorylbowo""'Węglainowych (3).

Wresz-cie do ordowfulru ·na tym obsza'l"'ZJe lli!ill.eżą

t!ajprawdo-podobniej niewielikich r02lll1ii,arów soozewikowate wtrą­

cenia dolomitów waPIIlistych wśró'd Jiupków

serycy-towych zjawiające się w okollicy na S od

Damiano-wa. Lnteresujące jest, iż brzeżne partie do1om1tów

W<liPilistych z okoll:icy Damiamo.wla wy.kazują

struktu-rę oollitową lub piz()lity=ą. średnica pojedY'fiCZY'Ch

często S!PlaSZ'CzonY'Ch ooli.ltów Wi8iha się w ~anicach

1---.3 man. Posczczegmne odlity składają się z

zian!i-stych agregatów węgl81llowych, niekńedy również

za-wierają :lliarenka kwarcu oraz lusecZiki serycytu. Z

wymienionY'Ch skał największe r02{>'rzestrzenienie

wy-karz;ują lupki chilorytowe. W~ą one przede

wszys.tkim w okotllicy Ch-ebmca, a:le jalk: to wymika z

opisów z:mmermanna (12) i obserwacji autora

repre-zentowane są one również w oko'J.icy Złotoryi oraz

SWiierza.WY. Skały o podobnY'ffi wyik.Slltałceniu

obser-wował ta'klże około Bolikowa i Wojcieswwa H.

na-tury tych skal jest trutlne ze względu na wtórne

przeobrażenia 011aZ siJJne mangaŻOWial1ie dynamicrme,

które Zllllienily pierwotmy obraz tych skal.

Materia-lem wyjściowym Ol'l'l8Wianych lUJPków chlory.towych,

sądząc na podstawie zachlowal!lych w r.ich ·redikltów

okruchów skal wu'llkamioz.nych oraz Wikładek o

cha-rakterze osadowym, mogły być · oprócz_ produ.kitóiw

W!Ullkai:tiC2ll1ych także osady ldastYI:me.

Lupki chll.orytowe wykazuj·ą zabarwdenie

zielonka-we llub ciemnooiel.ooe prawie cmrtne, wiśniowe,

rd2a-wosza:re lub &Zall"O'Ż.Óilte. Często w jednej próbce

ob-serwuje się kiBka barw, nadających ska.le pstry

wy-gląd. Omawiane skaly są pr!ZeiWaŻlnie wyrnźnie łup­

kowe, ale wysbęlpudą i odmiaJP.y bardziej masywne.

W sicladzie mineraLnym tyoh skal biorą udział głów­

nie ciemny chlory•t, ser~yt, klwa.rc i tlenki ż.elarza,

ponadfu a!Jbit oraz w zmiennej ilości kail.cyt. W

lup-kach dość crzęsOO zauważyć moż.na róż.nej wielkości

zwyik1e zaOkrąglone fr~enty skal o charakterze

magmowym (diabazy), blifi:ej nieoklreślone konkrecje

oraz najczęściej j.uż sillnie razloroną suhs.tancję wę­

glanowo...żela::mstą sikUIPiJoną w okcąg;ł.alwe utwory zbł-i­

żone postacią do oolitów.

Z przedstalwionych fakltów i obserwacjd wynika, że

zarówno wyksztaicenie, jak i charak-ter litologiczny

utworów .zaliCZ!IIIlych do ordowiku w Sudetach i na

ich przedpolu nie je9t pozbawiony cech wskazujących

na mo2iliwl::lść wystęl(lOWania wśród nich s~genetycrz­

nych rud żelaza. W szczególności wystęa>u~ą tu

urtwo-ry piaS7JCZysj;o-i1aste, kwarey!l;y, a taaci:e serie o

cha-raikterze tufogenicznym (ł.l.l(plk,i chloryttbwe). W czasie

tworzenia się tych skal dochodziło do sedymentacji

oolitowej or31Z mechaniCIZiilej ~8!Jki materiału.

Oezywiście, aby ~ys.tąpić w tym_ regionie do

lron-kretnyoh prac posz;wkiwaJWcz~h należałoby przedsię­

wziąć szereg drobiazgowych badań, a z.wmszcza

ska-tygra:ffi.cmych i Litofacja!bnych. Dodać należy, że

po-S2lUki·war.1a rud żelaza w kalledonidach sudeckich nie

będą labwe, gdy'i: region ten charalklteryrz.uje się

skom-pl:ikowaną i wieloetapową budową, jak również

nie-wysba.rczającym stopniem odsł0111ięcia terenu. W

Su-detach ·utwory staropaleozoiczne w więks2lOŚCi

oos.ta-ly 2llliszczone lJulb przyitryite młoldszymi osadami, a

ich wychodnie reprezentują najczęściej mn·iejsze · lub

większe fra~gmenty tej serii. Pod tym w.zgJiędem

naj-korzys:tmiej przedStawiają się stosu'P.:ld na obs·mrze

Gór Kaczawsklich oraz w niektórych synk!linalnych

częściach bloku przedsudeckie.go, gdzie utwory te ma

-ją największe ·rozprzestrzenienie. W tydh też

rejo-na~h Planuje się obecnie szczegółowe badan·1a u~o­

rów staropaleozoiC7Jllych pod kątem występowania

rud żelaza.

LITERATURA

l. B['ause H., Hi:rschmann G., Troger K.

A. - Eilllige neue Ergdbr.:isse aus dem

Paili:iozoi-kium der Lausi.11L (Die Kartier.Uillgsbohrulllgen am

Camdna-Berg). "Goolio@e" H. 7. Berilin 1962.

2. H e t z er H. - Feilru>trati§raJI)hie,

Sedimentati01!15-verhiiłtmoisse Ullld PaHiogeo~aphie des hOheren

Ortiov.iciwns am SE-Rland des SchiW'all':l:burger

Sattels. "Geologie" BeihefJt nr 23. Berlin 1958.

3. Jerzmań slk i J. - Budowa geolliagic:zma NE

części Gór Kaczawski~h i ich wsdhodnie§O

prrze-dlu:ż.eP.da (w drulku).

4. Jęrzmański J. - Wyst~ie i per~ek­

cywy pos7JU!kiiW'aiWcze zlóż rud żelaza na Dollllym

ŚląskJU. Pr~. Geol. 1961, nr 3.

5. Kraj e w ski R. - Geologia Zllóż surowców

mi-neralnych Polski. Surowce metaliczne. Praca

7Jbilorowa Birun. IG. WI8.TS'llawa 1960.

6. O s i k a R. - Sprawa :poSI'ZJ\Jkiwal!lia złóż rud że­

lam na blolku przedsudecltim w świetle nowszych

danych geo.logic:zmych. p.~. GeoO.. 1961, nr 3.

7. O si'ka R. - Występowanie i perspekltywy

po-S?Julkli·wawcze złóż rud żela~Za w Prolsce. Z badań

złóż kruszców. Biwl. IG. 126. Warszawa 1958.

8. P e t r a n e k J. - Origin o f the or'dovician i,ron

of Bohemia. Report of the 'I1wer.tty-Fimt Session

Norden. Cqpenhagen 1960.

9. Petrasc·heck W. E. - Die Erelagers.tatten

des sohlesisclhen Gebil'lg'e. Arch La.get"SSt:liilrteforsc'h.

59. Ber!lin 1933.

10. P i e rt; .z s c 'h K. - Geologie VOI!l SaiCthsen. Berilin 1962.

11. TuT111au-Morawslka M. - Ohara!kltarystyka

petrografiozna Uiłlworów rudonośnych we:m.l'l.u łę­

czyckiego. Biul. IG 172. Warsza.wa 1961.

12. Z i m m e c m a 111 n E. - Erliiluteru111gen zu Blaltt

Golidlberg utP.d Sc'honau. 11 Aufihage. BEmlin 19~.

SUMMARY

In all periods of development oi geological

struc-ture of Sudetes there existed favourable conditions

.to form and to accumulate the iron ores. As so far

established, the best IPOSsibiłities in searching for

new deposirts in this region are, however, connected

With the Precambrian and the old Palaeozoic deposits. In these formations there are known metamorphic deposits of indefinite genesis, which are built up mailllly of magnetite occunring here at the boundary

between amp'hibolites and crystalłine limestones.

Moreover, there are here also fiPigenetic deposits, mainly hydrothermal ones, connected with the Her-cynian intrusions. Their commerdal importance, as it results of the mining and metallurgical practice, is,

however, of lesser degree. .

Basing on the literature data, the autbor analyzes the syngenetical iron ore deposits of Barrandian in

Thuringia and Saxony, and concludes, on his own

observations that the area of Sudetic Caledoniąes

may also be prolific in search for deposHs af this

type. The proofs of this are: lithofacial resemblance

of the rock series constituting the Sudetic Caledonides, to the areas mentioned a-bove; oolitic sedimentation;

traces showing redepositi:on of materiał; and

occurren-ce of thick roc'k series of volcanic origin. More

detailed studies should be carried out on chlorite schists (tufogene schists) and quartzite series occurring in the Kaczawskie Mts, and wHhin the synclinal

regions of the Fore-Sudetic bloc'k.

PE3IOME

B pa3JIH'łHbiX nepHo~ax reonorH'łecKOł'O pa3BHTHJI

Cy~eT cy~ecTBOBaJIH 6naronpHHTHbie ycJIOBIDI ~JIJI

B03HJfKHOBeHJfJl :lKeJie3opy~HbiX MeCTOpO:lK~eHJdł;

lUIJf-60JibiiiJfe, O~HaKO, nepcneKTJfBbl nOHCKOB HOBbiX

MeC-TOpO:lK~emm CB.fl3aHbl C ~OKeM6pHfi:CKHMJf Jf ~peBHe­

naJie030fi:CKHMJf nopo~aMH noro perHoHa. B 3THX

c:Pop-MaqH.fiX BCTpe'łaiOTCJl B Cy~eTaX MeTaMOPcPWłecKJfe

3a-Jie:lKJf He onpe~eJieHHoro TO'łHO npoHcxo:lK~eHJf.fl, npe~­

cTaBJieHHbre, B OCHOBHOM, MarHeTJfTOM, pacnpocTpaHeH-HbiM, rJiaBHbiM o6pa30M, Ha KOHTaKTe aMcPJf60JIJfTOB

c KpHcTaJIJIW~ecKHMH H3BeCTH.fiKaMH, " 3nHreHeTW~ec­

KHe, KaK npaBHJIO, r~poTepMaJibHbie MecTopo»~:p;eHJfJl,

CB.fl3aHHhie c repqHHCKHMH lifiłTPY3HSIMJf. O~HaKo,

rop-HO-MeTannyprW~ecKa.fl npaKTHKa noKa3ana, 'ITO . 3TH

MecTopo»~:~eHJf.fl HMeroT orpaHJReHHoe npoMbllliJieHHoe

3Ha'łeH1fe.

Ha OCHOBaHJfJf JIJfTepaTYpHbiX MaTepHaJIOB no CJfH-reHeTJf'łeCKJfM MecTopo»~:~eHJfJIM »~:eJie3a BappaH~He­

Ha, TropHHrHH " CaKCOHHH, a TaiOKe co6cTBeHHhiX

Ha6JIIO~emm, aBTOp npHXO~JfT K BbiBO~y, 'łTO pafi:OH

Cy~eTCKHX KaJie~OHJf~ JlBJIJleTCJl TaiOKe

nepcneKTHB-HbiM ~JI.fl nOJfCKOB MeCTOpO:lK~eHHfl: 3TOrO TJfna. 3TO

CJie~yeT KaK Jf3 JIJfTOcPaqJfaJibHOro CXO~CTBa nopo~,

cnararo~Hx Cy~eTCKHe Kane~oHH~bi, c Bbllllenepe'łHC­

JieHHbiMH perHOHaMJf, TaK Jf Jf3 Ha6JIIO~aJOII~XC.fl

B 3TJfX CBJfTaX npH3HaKOB OOJIJfTOBOrO oca~KOHaKOnJie­

HJf.fl, BTOpJf'łHOrO npeo6pa»teHJf.fl KOMnOHeHTOB Jf

pac-npOCTpaHeHJf.fl MOiqlłbiX KOMnJieKCOB nopo~

ByJIKaHJf-'łecKoro npoHcxo»~:~eHJf.fl. B nepBYJO oqepe~b, no

MHe-HHIO aBTOpa, ~OJI:lKHbl JfCCJie~OBaTbC.fl XJIOpJfl'OBbie

(Ty-c:PoreHHbie) cJiaHI:(bi " KBapqHTOBbie cepJm,

pacnpo-cTpaHeHHbie B Ka'łaBCKHX ropax " Ha

cmntJIHHaJib-.Hbrx· Y'{acTKax ITpep;cy~eTCKoro 6noKa.