Sprawozdanie z działalności Zakładu Historii Nauki i Techniki PAN w roku 1967.

u trzym a n ia n a w ią za n y ch ju ż i r o z w ija ją c y c h się s to su n k ó w m ię d zy p olsk im i h isto­ ry k a m i n a u k i a ¡historykam i in n y c h 'k ra jów .

P re z y d iu m z a jm o w a ło się ta k że p rzy g o to w a n ie m ju b ileu szu M ik o ła ja K o p e rn i­ k a * . S z cze g ó ln ą u w a g ę zw ró c o n o n a usltalleinie p ro g ra m u p r a c y K o m ite tu K o p e r n i­ k o w s k ie g o , p o w o ła n e g o w 1065 r. p r z e z Z g ro m a d ze n ie O g óln e S e k c ji H istorii N auki M ię d z y n a ro d o w e j U n ii7. S ek reta riat K om ite tu , m a ją c y siedzibę w W a rszaw ie {na tfa ech cz ło n k ó w S ek reta ria tu d w a j są P ola k a m i), r o z w a ż y ł w p a źd ziern ik u 1967 r.8 p r o je k t z b io ro w e j p u b lik a c ji n a tem a t r e c e p c ji i r ozp ow szech n ia n ia te o r ii K bpeim ika w r ó ż n y c h re g io n a c h św ia ta o r a z n a tem at ro li, ja k ą o d eg ra ła ona w d a lszy ch dzie­ ja c h m y ś li naiukow ej i filo z o ficz n e j. P r o je k t iten b ę d z ie p rze d m iote m d y sk u sji na p le n a rn y m p osied zen iu K o m ite tu K o p e rn ik o w s k ie g o , k tó r e o d b ę d z ie s ię w W a rsza w ie w 1968 r. P u b lik a c ja b y ła b y w y d a n a w P o ls c e p r z e d 1973 r .

K o m is ja K o p e m ik a ń s k a K o m ite tu H istorii N a u k i i T ech n ik i • za opin iow a ła p rze d sta w ion y p rze z P r a c o w n ię B a d a ń K o p e m ik a ń s k ic h Z a k ła d u H istorii N auki i T e ch n ik i P A N p r o je k t d w ó c h se rii w y d a w n ic z y c h : D zieła w sz ystk ie M ik o ła ja ¡Ko­ p e rn ik a oraz Studia k op em ik a ń sk ie. K o m is ja u zn a ła, ż e p r o je k t P r a c o w n i Badań K o p e m ik a ń s k ic h — u jm u ją c y w y d a n ie D zieł K o p e rn ik a w trze ch to m a c h <fc. 1 — facsim ile r ę k o p isu D e revolution ibus, t. 2 — k o m e n to w a n y tekst D e revolution ibus, t. 3 — O pera m inora) i w tr z e c h w e r s ja c h ję z y k o w y c h {ła ciń sk ie j, p o ls k ie j i angiel­ s k ie j; w ostatn iej w e r s ji tek st K o p e rn ik a b ęd zie ła ciń sk i, a w s tę p i k om en ta rze — a n g ielskie) —< je st n a jb a r d z ie j ra c jo n a ln y . W n iosk i ite zo s ta ły w d n iu 18 X 1 za tw ie r­ dzane p rze z p len a rn e p osied ze n ie ¡K om itetu.

Zofia Sk u bala-T ok arsk a

S P R A W O Z D A N IE Z D Z IA Ł A L N O Ś C I Z A K Ł A D U H IS T O R II N A U K I I T E C H N IK I P A N W R O K U 1867 *

W 1967 r. Z a k ła d k o n ty n u o w a ł p o d ję t e d a w n ie j p r a c e ł, a ta k że ro z p o cz ą ł n ow e, k tó r e za k oń czo n e zostan ą d op iero w la ta c h p rzyszły ch .

W śród ty c h p ie r w sz y ch n a c z o ło w y s u w a ją się p ra ce n a d p r z y g o to w a n ą w 1966 r. m a k ietą p ie rw sze g o to m u H istorii nauki p olsk iej w za rysie, o b e jm u ją c e g o o k re s o d p o c z ą tk u istn ien ia p a ń stw a p o lsk ieg o d o 17915 r. S k ła d a ją c e s ię n a n ią cztery c z ę śc i z os ta ły p o d d a n e r e w iz ji i o p ra co w a n e n a n o w o zg o d n ie iz w y n ik a m i d y sk u sji, p r z e ­ p r o w a d z o n e j >10 X I 1966 n a posied zen iu K om itedu ¡H istorii N a u k i i T e ch n ik i F A N *, o r a z u sta len iam i p r z y ję ty m i n a zeb ra n iu r e d a k c ji Z a rysu w sty czn iu 1967 r.

N o w a w e r s ja m ia ła za p e w n ić jed n o litą stru k tu rę ca łe g o tom u. Z a d a n ia te g o je d n a k że n ie b y ło m o ż n a w y k o n a ć w p e łn i ¡z k ilk u p rz y c z y n . W śred n iow ie czu n au ­ k a n asza b y ła o d b ic ie m sta n u n a u k i ś w ia to w e j i w ty m o k resie rooen a m ó w ić je­ d y n ie o za czą tk a ch p o ls k ie j m y śli n a u k o w e j. W d o b ie ren esan su b y liś m y n atom iast

• P a r. w mrze 2/1867 ,/K w arta ln ik a” <«. 465) in fo r m a c ję o u ch w a le R a d y M in i­ s tró w w sp ra w ie ju b ileu szu K op ern ik a .

7 P or. sp ra w ozd an ie ze Z grom a d zen ia O g óln eg o w n rz e il^—<2/1966 „K w a rta ln i­ k a ” , s. 180.

8 W /zebraniu ty m u czestn iczył b r y ty js k i człon ek Sekretariatu, p r o f. J. IR. R a - ve!tz; p a r. n iż e j sp ra w ozd a n ie z d zia ła ln ości Z a k ła d u H istorii N a u k i i T ech n ik i P A N .

• K o m is ja .zositała p o w o ła n a pnzez K o m ite t 10 X I 1966 p o d p r z e w o d n ictw e m p r o f. P . R y b ic k ie g o ; p o r . in fo r m a c ję w n rze 3/1967 „K w a r ta ln ik a ” , s. 660.

• Sprawozdanlie to o b e jm u je r ó w n ie ż o so b o w ą w y m ia n ę za gran iczn a realizow a­ n ą p r z e z K o m ite t H istorii N auki i T e ch n ik i P A N .

1 P o r . m . in. sp ra w o zd a n ie z działalności Z a k ła d u w .1)968 t . w n rze 2/1967 „K w a r ­ ta ln ik a ” , s. 4i*7.

2 P o r. w n rze 3/1907 „K w a rta ln ik a ” (s. 658) sp ra w ozd a n ie z d y sk u sji n ad tą m a k ietą n a p osie d ze n iu K om itetu H istorii N a u k i i T ech n ik i P A N .

ju ż ■współpartnerem i m o ż n a r o z w ó j p o ls k ie j ¡nauki o c e n ia ć w p o r ó w n a n iu z n au k ą eu rop e jsk ą . W X V I I w . s y tu a c ja w y ra źn ie się zm ien ia n a n aszą n ie k o rz y ś ć i d o p ie ­ r o X V I I I w ., a sz cz e g ó ln ie je g o dru ga p o ło w a , p r z y w r a c a n a u c e p o ls k ie j m o ż liw o ś ć w sp ó łu cze stn icze n ia w n a u ce św ia to w e j i je j d zie je m o g ą b y ć . p o r ó w n y w a n e z osiągn ięciam i in n y c h k ra jó w . P rzy czy n ą in n y c h tru d n oś ci (n a tu ry r a c z e j su b iek ­ ty w n e j) b y ła r ó ż n o r o d n o ść p o s ta w in te lek tu a ln y ch a u torów czte rech części p ie rw ­ szego tom u . M im o w y s iłk ó w r e d a k c y jn y a h w k a żd e j części z n a jd u je m y w ię c in d y ­ w id u a ln e ce ch y za in teresow a ń au torów , ic h oso b iste spojrzenia, n a p r z e d m io t o p ra ­ c ow a n ia o r a z p o g łę b ie n ia ty c h p a rtii tek stu , k tó r e są im bliższe.

N ie p rze szk o d z iło to w za k oń czen iu p r a c y n a d u sta len ie m o sta teczn e g o tek stu itomu i w d r u g ie j p o ło w ie r o k u m ożn a b y ło p rzy stą p ić d o je g o e d y to r s k ie g o o p r a ­ cow a n ia. P o d k o n ie c r o k u u k o ń czo n o p r a c e n a d tr z e c ią i czw a rtą częścią. P r z y ­ g oto w a n o r ó w n ie ż m a teria ł ilu s tra cy jn y d la c a łe g o tom u.

P o d ję to w stę p n e k r o k i n a d p rzy g o to w a n ie m to m u d ru g ie g o , o b e jm u ją c e g o w ie k X I X i p o ło w ę w ie k u X X P r z y ję te u p rzed n io za łożen ia , że re d a k to r (a w ła ś­

c iw ie au tor) 'każdej części b ę d z ie m ó g ł o p r a c o w a ć ca ły te k s t n a p o d s ta w ie m a te r ia ­ łó w pom ocn icizych , p r z y g o to w a n y ch p rze z sp e cja lis tó w , ok a za ły się n ie p rzy d a tn e d la to m u d ru g ieg o. D la te g o też Z a k ła d z w r ó c ił się d o p rze d sta w icie li r ó ż n y ch dzie­ dzin w ie d z y o p e łn e o p ra co w a n ia h istorii ic h dyscyp lin .

D a le k o p o s u n ię to p r a c e n a d p rzy g o to w a n ie m trzeciego, d o k u m e n ta c y jn e g o t o ­ m u Historii nauki p olsk iej w zarysie. ¡Na to m ten złożą się trzy części: b io g r a fic z ­ n a, b ib lio g r a fic z n a ¡oraz m a p y , w y k r e s y i ta b ele.

Część b io g r a fic z n a o b e jm ie : ro zszerza n y in d e k s b io g r a fic z n y u cz o n y ch p o l­ sk ich lu b w P o ls c e d z ia ła ją c y ch oraz p r o te k to r ó w , m e c e n a s ó w i lu d zi zw ią z a n y ch z n au k ą p o ls k ą ; in d ek s u cz o n y ch o b c y ch , u zu p ełn ia n y zw ię zły m i n ota tk a m i b ib lio ­ g ra ficzn y m i; in d e k s p ozosta ły ch , w y m ie n io n y ch w te k ś cie n a zw isk z k ró tk im i ob ja śn ien ia m i en cy k lo p e d y czn y m i. W 1‘967 r. sp orzą d zon o łąazn ie 320 ż y c io r y s ó w o p ra co w a n y ch w e d łu g je d n o lite g o w zo ru ora z p r z y g o to w a n o p e łn y m a teria ł w y jś c io w y d o w szy stk ich b io g ra m ó w , zw ią za n y ch z t. 1 Z arysu .

C zęść b ib lio g r a fic z n a z e w z g lę d u n a k o n ie cz n o ś ć d o s to so w a n ia p ro b le m a ty k i i stru k tu ry b ib lio g r a fii d o tem a ty k i t. ,1 Z a rysu o b ję ła n ie ty lk o h istorię p oszcze­ g óln y c h n au k o r a z in sty tu c je i śr o d ow isk a n a u k o w e, ale i o p ra co w a n ia d o ty c z ą c e s o cjo lo g iczn y ch , św ia to p o g lą d o w y ch i o rg a n iz a cy jn y ch za ga d n ień k u ltu ry u m y sło ­ w e j. Z e b r a n y w e d łu g ty c h k r y te r ió w m a teriał u ję to w o k . 5000 k a r t p r z y c z y m za­ stosow an o je d n o lity s k r ó c o n y o p is b ib lio g ra ficzn y .

P ra ce n a d częścią trzecią p o s u w a ły się w o ln ie j, n ie m n ie j zo s ta ło w zasad zie u k oń czon e zb iera n ie d o k u m e n ta cji d o se rii m a p p r z e k ro jo w y c h , ilu s tru ją c y c h r o z ­ w ó j in sty tu c jo n a ln y ch fo r m or g a n iz a c ji n au k i.

Z w ią za n y z t. 1 Z a rysu m a teria ł t. 3 m a b y ć w y d a n y w p o s ta c i m a k iety je d n o ­

cześn ie z p ierw szy m tom em . *

R o k 1967 b y ł ok re s e m za k oń czen ia o r g a n iz a c ji P r a c o w n i B a d a ń K o p e r n ik a ń - sk io h (k ie ro w n ik : d o c . P . C z a r to r y s k i)3. U leg ła ró w n ie ż k ry s ta liz a c ji p o d s ta w o w y k o n ce p c ja w y d a w n ic tw k op ern ik a ń sk ich , została on a ju ż z a tw ie rd zo n a p r z e z K o ­ m itet H istorii N auk i i T e c h n ik i P A N 4.

Z g ro m a d zo n o m a teria ły protf. A B irk en m a jera i p r o f. R . G a n siń ca d o ty c z ą c e K o p e rn ik a ora z inną n iezbęd n ą d o k u m en ta cję z teg o zakresu (fo to k o p ie rę k o p isó w , ■tekstów ź r ó d ło w y c h itp.). U r u ch o m io n o p r a c e e d y to r sk ie n a d w szy stk im i w ch o d zą ­ cym i w g rę tekstam i, tzn. z a ró w n o D e revolu tionibu s, ja k i O p era m inora. R a z -* P or. w n rze 1/1968 „K w a r ta ln ik a ” (s. 219) in fo r m a c ję o fo r m a ln y m p o w o ła n iu P racoW ni B adań K o p e rn ik a ń s k ich w ra m a ch zm ian w statu cie Z a k ła d u H istorii N au­ k i i T ech n ik i P A N

* P or. o tej k o n c e p c ji w y ż e j, w Sprawozdaniu z działalności K o m ite tu ■ H istorii Nauki i Techn iki P A N w roku 1967.

p o c z ę to p r a c e p r z e k ła d o w e za rów n o dzieł K o p e rn ik a na ję z y k poilski, ja k i k o m e n ­ ta rz y p o ls k ic h n a ła cin ę.

W za k re sie S tu diów Jcopernikańskich p r a c o w a n o n a d w y k o n a n ie m ty c h p o z y ­ c ji, k tó r e 'leżą b e z p o śre d n io w ¡gestii P racow n i® .

■Na p r o w a d z o n y m przez P r a c o w n ię sem in ariu m w y k o n y w a n e są p ra a e nde- zw ią z a n e b e z p o śre d n io z tem atyk ą toopem ikań ską, le c z d o ty c z ą c e w a ż n y c h zagada n ień k u ltu ry u m y s ło w e j e p o k i śre d n io w ie cza i w cz e s n e g o o d ro d zen ia z a ró w n o P o l­ sk i, ja k i ca łej E u rop y. W o b e c ro zra sta ją ce j się p ro b le m a ty k i o ra z za dań b a d a w ­ cz y c h d e d y torsk ich , a ta k że w o b e c p o trz e b y sz k olen ia d o k to ra n tó w , sem in ariu m p o d z ie lo n o n a (trzy ¡grupy: o g ó ln e (doc. P . C za rtory sk i), ed y to rsk ie (doc. J. IDotarzyc- lri) o r a z sem in ariu m dla d ok tora n tów z zakresu n au k p o m o cn ic z y c h (dr Z . W a r- d ęska ).

W P r a c o w n i B a d a ń N a u k o zn a w czych (k ie row n ik : p r a f. A . T u szk o), p r o w a d z o ­ n o p r a c e b a d a w c z e w zakresie e ie k t y w n o ś d ¡badań o r a z ¡spraw ności n a u k o w e j w s p ó łp r a c y m ię d z y n a ro d o w e j w ra m a ch R W P G . U k o ń cz o n e zostały o p ra co w a n ia : N iek tó re zagadnienia e fe k ty w n o śc i prac badaw czych (p rzy g oto w a ł zesp ół Z a k ła d u S tu d ió w B a d a w czy ch In stytu tu C h em ii O g óln ej) o ra z Opracow anie racjonalnych fo r m m ięd zyn a rod ow eg o podziału pracy, zabezpieczających uzgodnione przeprow a ­ dzenie n a u k ow ych i tech niczych badań p rzez kraje R W P G . P ra ca d ru g a op a rta jest o d ośw ia d czen ia r o z w o ju w s p ó ln y c h b a d a ń n a u k o w y ch w za kresie chem ii w latach 1963— 1965 ¡oraz 1/966— ¡11970 i w y k on a n a zastała p o d k ie r o w n ic tw e m P r a c o w n i przez zesp ó ł In stytu tu C h em ii O góln ej.

W zakresie sy s te m ó w orga n izacji, p la n ow a n ia i fin a n sow a n ia badań n a u k o ­ w y c h p r a c e zn a jd u ją ¡się w eta p ie zb iera n ia m a te ria łó w z n ie k tó r y c h k r a jó w R W P G . B a rd z ie j sz cz e g ó ło w e m a teria ły u zysk a n o z W ęg ier. W za kresie b a d a ń nad u d zia łem k a d r sz k oln ictw a w y żs ze g o w b a d a n ia ch n a u k o w y ch .zakończania p ie r w ­ s z y e ta p .prac a n k ietow y ch , k tó r e o b ję ły k ilk a d zie sią t k a te d r o różn ydh s p e cja l­ n ościach .

W sp ółp ra ca z K o m is ją N aukaznawistwa P A N p r z e ja w iła się m . in . w zorga n i­ zow a n iu podsko-radzdecfcieigo sy m p o zju m nau ko/zn aw czego, k tó r e o d b y ło się w K a ­ to w ic a c h w d n ia ch 20— 23 listop a d a 1967 r., a p o ś w ię c o n e b y ło p ro b le m o m tw ó r ­ czości naiukoweó o r a z m e to d o m o c e n y działa ln ości n a u k o w e j* .

W ra m a ch p ra c zw ią z a n y ch z p la n e m S tałej K o m is ji K o o r d y n a c ji Badań R W P G ¡P racow nia k o n ty n u o w a ła zb iera n ie m a te ria łó w i an alizę zagadnień zw iąza­ n y c h z e sp ra w n ością org a n iza cji i k ie ro w a n ia ba d an ia m i n a u k ow y m i w k ra ja ch R W P G . O d p o ło w y 1967 r. P r a c o w n ia p r z y g o to w y w a ła w e w s p ó łp ra cy z K om itetem N a u k i i T ech n ik i m a teria ły n a m ięd zy n a rod ow e s y m p o z ju m naiukoznaw cze .k r a jó w R W P G w M o sk w ie w m a ju 1968 r., p o ś w ię c o n e za ga d n ien iom zw ią za n ym ze sp ra w ­ n ością o g ra n iz a cy jn ą b a d a ń n au k ow y ch .

W P r a c o w n i O g ó ln y ch .P roblem ów D z ie jó w N auk i i H istorii N a u k S p o łe cz n y ch ^ k ierow n ik: p r o f. B . S u ch od olsk i), p r a c e k o n ce n tr o w a ły się w k ilk u zespołach , o b e j­ m u ją c p ro b le m a ty k ę z a rów n o m e to d o lo g ii n au k i, ja k też r o z w o ju i o rga n iza cji n a u ­ k i w p o s z cz e g ó ln y c h h isto ry cz n y ch okresadh o d c z a s ó w śre d n iow iecza aż p o w ie k X X . W r o k u s p ra w o zd a w czy m ro z p o cz ę ły działaln ość d w a .zespoły: H istorii N auki P o ls k ie j X I X w . (pod k ieru n k ie m p rof. S e r e js k ie g o )7, oraz H istorii S em ioty k i (p o d k ie ru n k iem doc. J. S u lo w s k ie g o )8.

W y o d rę b n io n e zostały p o za tym dw ie n o w e g ru p y te m a ty czn e : p ie rw sza p o -5 P or. p la n S tu diów kopernikańskich w Spraw ozdaniu z działalności K o m ite tu H istorii N auki i Techniki P A N w roku 1966 w mrze 2/1967 „K w a rta ln ik a ” , s. 496.

* P or. sp ra w ozd a n ie z teg o sy m p ozju m w n in ie jszy m n um erze, s. 508.

7 P ar. in fo rm a c ję o p o w o ła n iu te g o zespołu w n rze 2/1967 „K w a rta ln ik a ” , s. 469. * P or. in fo r m a c ję o ty m zesp ole w n in ie js zy m n u m erze, s. 505.

św ięco n a je s t b a d a n iom n a d -upowsziechnieniem n a u k i, dru ga — w ra m a ch Z e s p o łu H istorii M etod olo g ii — p r o b le m o w i in te g ra cji n a u k i w r o z w o ju h istory czn y m .

W rok u sp ra w ozd a w czy m p rzek a za n o d o dru k u n a stę p u ją ce p u b lik a c je : dra J. S k a rb k a K o n ce p cja nauki w p o z y ty w iz m ie p o ls k im ; d oc. J. C ze rn ia to w icz N ie ­ k tóre p r o b le m y n a u k ow e g re c y sty k i w pracach b ib listów p olskich X V I i X V I I w . T e k s ty greckie a p olsk ie p rzek ła d y, m g r iM. F r a n k o w s k ie j „Scientia” w u jęciu R o ­ gera B a con a; m g r a (M. Z w ie rc a n a K om e n ta r z Jana z D ą b ró w k i do „K ron ik i” W in ­ cen teg o Kadłubka. U k o ń cz o n o m o n o g r a fie : d o c . K . M r o z o w s k ie j o J ó z e fie B r o d o - w icz u i m gra B. J a cz e w s k ie g o Organizacja i fin ansow an ie nauki p olsk iej w d w u ­ dziestoleciu m ięd zy w o jen n y m .

S p o ś r ó d p r a c o w n ik ó w P r a co w n i stopn ie d o ce n ta u zy sk a li: Z . K o w a le w s k i i I. S ta - sdewicz *,

B a d a n ia Praoow m i H istorii N a u k B io lo g icz n y ch i M e d y czn y ch ('kierow nik: p r o f. K . R o w iń sk i) k o n ce n tr o w a ły się w czterech zesp oła ch : H istorii B ota n ik i, H istorii Z o o lo g ii, H isto rii Naiuk M e d y c z n y c h i H istorii ¡Nauk R o ln iczy ch . P o d o b n ie ja k w la ­ ta ch p op r z e d n ic h igłów nym n u rtem b a d a ń b y ły d z ie je naiulki p o ls k ie j w w ie k a c h X I X i X X o r a z o p r a c o w a n ia bio-ibiiMLiograficzne. K o n ty n u o w a n o p r a c e d o k u m e n ­ ta c y jn e do h isto rii r o z w o ju z o olo g ii i d y scyp lin p o k r e w n y c h . R o z w in ię te z o s ta ło o p r a ­ cow a n ie p o d r ę cz n e g o S łow n ik a biologów polskich p o d r e d a k c ją : p r o f. T. Ja czew ­ sk iego, doc. Ł . K a ip ow iio zo w ej, doc. S. B r z o z o w s k ie g o i m g r K . K o w a lsk ie j. S ło w ­ nik o b e jm ie 2400 h aseł i b ę d zie p ierw szy m or y g in a ln y m zesta w ien iem b io g r a fic z ­ n y m z d zie d zin y n a u k p rzy ro d n iczy ch .

O p ra co w a n o i od d a n o d o dru k u iii) o b s z e r n y ch a rty k u łów , w ty m 9 z zakresu h istorii m e d y c y n y , fa r m a c ji i stom a tolog ii.

N a p od k reślen ie za słu gu je d ziałalność g d a ń sk ie g o Ośrodka Z e s p o łu H istorii N a u k M ed y czn y ch . P ra ca m i k ie r u je tiu p ro f. S. S o k ó ł. W k o ń c o w e j fa z ie o p r a c o w a ­ n ia z n a jd u je się d ru g i tom Historii chirurgii w P o l s c e10. W s p ó łp r a c o w n ic y p r o f. ■ S ok oła p r a c u ją n a d k ilk o m a w y b ra n y m i d ziała m i ¡z d z ie jó w p o ls k ie j m y śli b a d a w ­ c z e j w ch iru rg ii. R o zp o czę to r ó w n ie ż grom ad zen ie m a te r ia łó w d o S łow n ika lek a rzy

gdańskich.

W dru k u z n a jd u ją się m o n o g ra fie : p r o f. A . Ż a b k o -P o t o p o w ic z a Z a rys r o z w o ­ ju w ie d z y leśn ej do roku 1918; dra J. S tro jn o w s k ie g o P sych ofizjologia J ęd rzeja Śniadeckiego; dra L . S zyfm a n a Jan Lam arck i je g o epoka ; ¡dr B . R e m b ie liń s k ie j- -K uźm ick iej E w olu cja nauczania farm acji w P olsce w latach 1783—1930.

Stopień n a u k o w y docen ta uzyskał S. B rzo zo w sk i.

W P r a c o w n i H isto rii N a u k M atem atyczn y ch , F iz y k o -C h e m ic z n y c h i G e o lo g icz ­ n o -G e o g r a fic z n y c h [(kierow nik: vacat) p ra ce p r o w a d z o n e b y ły w d w ó c h se k c ja ch . S e k c ja H istorii N a u k Ś cisły ch , sk ład a jąca się z z e s p o łó w : H istorii A s tron om ii, H istorii M atem atyk i, H istorii F izy k i i H isto rii C h em ii, p o d o b n ie ja k w r o k u u b ie ­ gły m k o n ce n tro w a ła się g łó w n ie n a b a d a n ia ch zw ią za n y ch z r o cz n ic a m i: 100-le c ia u rod zin M a rii S k ło d o w s k ie j-C u r ie i 5 0 -le d a śm ie r ci M arian a S m o lu ch o w sk ie g o : p rzy g o to w a n o p u b lik a c ję s p e c ja ln e j k sięg i p a m ią tk o w e j, a Z e s p ó ł H isto rii C h em ii o d b y ł sp ecja ln e p osie d ze n ie k u czci M a rii S k ło d o w s k ie j-O u r ie i o p u b lik o w a ł k il­ k a p r a c p o ś w ię c o n y c h jej" d zia ła ln ości (prof. W . Huibicfcd). W s p ó łp r a c o w n ic y Z e s p o ­ łu H istorii C h em ii o p u b lik o w a li łą czn ie 111 p r a c n a u k o w y ch i(3 z n ic h w y s ła n o d o d ru k u za gran icę: d o M o sk w y, N o w e g o J o rk u i P ary ża). Z e s p ó ł H istorii A s tron om ii p r z y g o to w a ł r o zd zia ł A stron om ia w czasach p reh istoryczn ych d o H istorii astron o­ m a w P olsce (doc. J. D obrzyck i). W r o k u sp ra w o zd a w czy m n a p r a c y S e k c ji u je m

-• P or. in fo rm a c je o h a b ilita cji doc. I. S ta siew ioz i(w sp ra w ozd an iu z p osied zen ia R a d y N a u k o w e j i Z a k ła d u ) w n rze 1/1967 „K w a r ta ln ik u ” , s. 01®.

l ł P ie rw szy tom H istorii chirurgii u k aza ł się w 119107 r., p or. je g o r e c e n z ję w n i­ n ie js z y m n u m erze, s. 439.

nie o d b iła się śm ie r ć d w ó ch je j k o le jn y c h k ie r o w n ik ó w : p r o f. A r m in a T esk ego i p ro f. A le k s a n d ra B irk en m a jera u .

S e k c ja H istorii ¡Nauk o Z iem i, z ło ż o n a z z e s p o łó w : ¡Historii G eog ra fii, H istorii G eologii, H istorii G e o d e z ji i H istorii G e o fiz y k i, za jm o w a ła się za ga dn ien ia m i sz cze­ g ó ło w y m i (m . in. Z e s p ó ł H isto rii G e o d e z ji zo rg a n izo w a ł se sję p o ś w ię c o n ą d o ­ r o b k o w i F r y d e r y k a G etkan ta ), a ta k że w y k o rzy s ta n ie m in te r e su ją cy ch m a teria ­ łó w a rch iw a ln y ch (m. in . Z e s p ó ł H istorii G e o fiz y k i z a k o ń c z y ł op ra co w a n ie w y b o ru k ro n ik z ja w is k m e te o ro lo g ic z n y c h ). W iele p r a c z n a jd u je się w tok u , r o z p o cz ę to też n ow e.

W P ra o o w n i H istorii T e ch n ik i i Nauik T e c h n ic z n y c h ¡(k ierow nik : p r o f. E. O l­ szew sk i) b o g a ty p io n zeb ra ł Z e s p ó ł H isto rii ¡Polskiej T e c h n ik i Huibniozej i O dlew n i­ czej p o m im o p o w a ż n e j p rzeszk od y , ja k ą w ostatnim k w a rta le b y ł ciężk i w y p a d ek k ie r o w n ik a Z esp ołu , d o c . M . ¡R a d w a n a 12. Z g o d n ie z p la n e m p r o w a d z o n o badan ia staroży tn ej te ch n ik i 'hu tn iczej ,(m. in. d o k o n a n o p r ó b n e g o w y t o p u13 o ra z b a d a ń ra ­ d io a k ty w n ości r u d i p r o d u k tó w dym arskich ), b a d a n ia m e ta lo z n a w cze w y r o b ó w sta roży tn ych i śre d n io w ie czn y ch oraz u k o ń czo n o te r e n o w e ba d an ia ze sp ołu b o ­ b rza ń s k ie g o i sa m san ow sk ieg o. P o n a d to p r z y g o to w a n o d o d ru k u p e łn y tekstt M e ­ talurgii J. J a ś k ie w ic z a 14. K o n ta k ty z am erykań sk im T ow a r z y s tw e m H istorii T e c h ­ n ik i 'd op row a d ziły d o d e c y z ji te g o stow a rzyszen ia w y d a n ia a n g ie ls k ie g o przek ład u O fficin a ferraria R o ż d z ie ń s k ie g o 15. C zło n k o w ie Z esp ołu o p u b lik o w a li o g ó łe m ok. 25 prac.

Z e sp o ło w i H is to rii G órn ictw a i H u tn ictw a T a trza ń sk ieg o n ie u d a ło się prze­ p r o w a d zić za m ierzon ych p r a c te r e n o w y ch , u k o ń c z o n o n atom iast p a r ę o p ra cow a ń .

B adan ia zaś z a b y tk ó w b u d o w n ictw a p r z e m y sło w e g o P o d h a la d o p r o w a d z iły d o otw a rcia p r z e w o d u d o k to r sk ie g o m g ra inż. H . Josta. Z e sp ó ł H istorii O b rób k i P la ­ s ty c z n e j p r o w a d z ił b a d a n ia zg od n ie iz p la n e m i sp re ze n to w a ł ic h w y n ik i n a p u b licz ­ n ym p osied zen iu n a u k o w y m 14. Z e s p ó ł H istorii P o ls k ie j T ech n ik i M o to r y z a cy jn e j p ow a żn ie p o su n ą ł n a p rzó d ba d an ia n a d tech n ik ą m o to ry z a c y jn ą w czasie H w o jn y św ia tow ej.

P o n a d to p rzek a za n o d o d ru k u p r a c ę S. G rzy m a ło w sk ieg o i K . Cihorzew sklego Roztwój techniki p roduk cji narzędzi rolniczych w P o lsce oraz p r o w a d z o n o p r a c e n ad S ło w n ik iem nautalogicznym (m gr W . D ra pełla ). R o z w ija ją c p r a c e z p og ra n icza hi­ storii i filo z o fii tech n ik i, p r o i. E. O lszew sk i p r z y g o to w a ł a rty k u ł o te ch n ice do W ielk ie j en cyk lop ed ii p ow szech n ej P W N o r a z k o m u n ik a t n a m ię d zy n a ro d o w e k o ­ lo k w iu m C y b e r n ety k a a filozofia techniki. O bszern ą ta belę d o w sp o m n ia n e g o h a ­ sła e n cy k lo p e d ii (W a żn iejsze d a ty z historii techniki) o p r a c o w a ł m g r inż. B. O rło w ­ ski, k o n ty n u u ją c y jed n o cze śn ie <w ra m a ch p r z y g o to w y w a n ia p r a c y d ok torsk iej) badan ia n a d p ro b le m a ty k ą tech n iczn ą w T o w a r z y s tw ie P r z y ja c ió ł N auk.

*

W 1967 r. Z a k ła d H istorii N auki i T e c h n ik i P A N w y d a ł c zte ry n u m e ry „K w a r ­ taln ik a H istorii N a u k i i T e c h n ik i” , c z w a r t y tom o b c o ję z y c z n e g o r o cz n ik a „O r g a ­ nom” ” , tr z y zeszy ty „S tu d ió w i M a te ria łó w z D z ie jó w N a u k i P o ls k ie j” (zeszyt 11

11 P o r. ich n e k ro lo g i w n ra ch 4/1967 (s. M l) i 1/1988 (s. '107) „K w a rta ln ik a ” .

11 W w y n ik u te g o w y p a d k u d oc. R a d w a n zm a rł w d n iu 3 0 11 96 8; je g o n e k ro lo g u każe Się w n a stęp n ym n u m erze .¿K w artalnika” .

13 P o r . in fo rm a c ję o ty m w y to p ie w n rze l/ill9©8 „K w a rta ln ik a ” , s. 1234. 14 P or. w n rze 1/1961 „K w a rta ln ik a ” 'artykuł H . M a d u ro w icz -U rb a ń sk ie j N ie ­ zn a n y rękopis o m etalurgii X V I I I w iek u . Próba ustalenia autorstwa.

15 P br. in fo rm a c ję o ty m p rzek ła d zie w n rze 4/1967 „K w a rta ln ik a ” , s. 878. 11 P o r. in fo rm a c je o tym p osied zen iu w n rze 3/1967 „K w a rta ln ik a ” , s. 665.

17 P o r. n otatk ę b ib lio g r a fic z n ą o tym tom ie „O r g a n o n u ” w n rze 1/1968 „K w a r ­ taln ik a” , s. 1912.

serii A : „H isto ria N a u k S p o łe cz n y ch ” , ze szyt 13 s e r ii B : „H isto r ia N a u k B io lo g ic z ­ n y c h i M e d y c z n y c h ” , zeszy t 12 se rii C : „H isto r ia N a u k M a tem a tyczn y ch , F iz y k o - -C h e m ic z n y c h i G ea la g icm o^ G eo g ra ficzn y d h ” ) I8, siedtem to m ó w M onogra fii z d zie­ jó w nauki i techniki, je d e n to m Ź r ó d e ł do d z iejó w nauki i techniki ora z je d e n to m A c te s du X I * C on grès International d’H istoire d e s Sciences.

W M onografiach o p u b lik o w a n o p r a c e : S . S o k ó ł, H istoria chirurgii w P olsce. C z. I. Chirurgia o k resu c e c h o w e g o 19; I, S ta siew icz, P og lą d y na naukę w P olsce ok resu O św iecenia na tle o g ó ln o e u ro p e jsk ims#; S. B rzo zo w sk i, Studia rolnicze, le ś­ n e i w ete r yn a ry jn e P ola k ów w W ied n iu o d X V I I I d o X X w ie k u ; Z . S k u b a ła -T o - k arska, S p ołeczna rola W o ln e j W sz e ch n icy P o lsk ie j; K . T argosz, H ieron im P inocci, studium z d ziejó w k u ltu ry n a u k ow ej w P olsce w X V I I w ie k u ; Z . K o sie k , N a u ki rol­ nicze w T ow a rzystw ie W a rsza w sk im P rzyja ciół N a v k ; S. R a ch w a ł, Z d z iejó w tech ­ niki m agazynow ania i transportu r o p y n a ftow ej w P olsce.

W Źródłach u k aza ła się K oresp on d en cja J ózefa A n d rzeja Z ałuskiego, 1724— 1736, op ra cow a n a p r z e z B . S . K u p ścia i K . M u szyń sk ą.

'W yd ru k ow a n y dru gi to m A c te s za w iera k o m u n ik a ty w y g ło s z o n e n a X I M ię ­ d zy n a ro d o w y m K o n g re s ie H istorii N a u k i w s e k c ji I, p o ś w ię c o n e j og ó ln y m p r o b ie ­ rniom h istorii n a u k i o r a z w s e k c ji II, w k tó r e j p rze d sta w io n o k o m u n ik a ty z za k resu h istorii naiuki o c z ło w ie k u (a n trop o log ia (kulturalna, so c jo lo g ia , p s y ch o lo g ia , e tn o ­ g ra fia).

Ł ą czn a o b ję to ś ć w y d a w n ic tw o p u b lik o w a n y ch p rze z Z a k ła d H istorii N auk i i T e ch n ik i ¡PAN w 1907 r. w y n o s i 330 ark u szy w y d a w n ic z y c h , a w ię c o 15 ark u szy m n ie j n iż w r o k ii pop rzed n im .

O p r ó c z tego P ra c o w n ia B a dań N a u k o zn a w czy oh w sp ó łp ra co w a ła p rzy w y d a w a ­ n iu przez K o m is ję N a u k ozn a w stw a PAIN czasopism a „Z a g a d n ie n ia N a u k o z n a w - stw a” . W serii Z dziejów techniki w y d a w a n e j p r z e z W y d a w n ictw o N a u k o w o -T e a h - n ic z n e p rzy w s p ó łp r a c y P r a c o w n i H is to r ii T e c h n ik i i N auk T e c h n ic z n y c h Z a k ła d u u k aza ła się k sią żk a E. J u n g o w sk ie g o O pionierach p olsk iej m y ś li lotniczej.

*

P r a c o w n ic y Z a k ła d u sk orzysta li w 1967 r. <z d ziew ię ciu w y ja z d ó w za gra n icz­ n y c h zw ią za n ych z ba dan ia m i n a d h istorią n a u k i i techniki", d o P o ls k i zaś p r z y b y ­ ł o n a zaproszenie Z a k ła d u i K o m ite tu H istorii N a u k i i T e c h n ik i P A N d w ó c h u c z o ­ n y c h zagran icznych .

W e F r a n cji p r z e b y w a ło d w ód h p r a c o w n ik ó w n a u k o w y c h Z a k ła d u w ra m a ch s ty p e n d ió w p rzy z n a w a n y ch p r z e z S z k o łę S t u d ió w W y ższy ch S o r b o n y . C e le m d w u ­ m iesięczn eg o w y ja z d u d r D . IR ederow ej b y ło z e b ra n ie m a te r ia łó w a r c h iw a ln y c h d o m o n o g ra fii n a tem at d ziałalności n a u k o w e j p o ls k ie g o o ś r o d k a e m ig r a c y jn e g o w e F r a n cji w X I X w . K w e r e n d ą z osta ły o b ję te A r c h iv e s N a tion ales i B ib lio te k a P o l­ s k a w P ary żu . W y ja z d ten p o z w o lił n a u z u p e łn ien ie k w e r e n d y z a p oczą tk o w a n ej w P a ry żu k ilk a la t ternu. D oc. J. B a b ic z w y je c h a ł d o F r a n c ji n a ok res p ó łro czn y . C elem je g o w y ja z d u jest g łó w n ie zeb ra n ie m a te r ia łó w ź r ó d ło w y c h d o p r a c y n a tem a t r o z w o ju naiuk g e o g r a fic z n y c h w E u rop ie o k resu m ię d z y w o je n n e g o .

W e F r a n c ji p r z e b y w a ł r ó w n ie ż w d n iach 27 V — 1 V I d oc. S. S zp ilczy ń sk i, k tó r y .wiziął u dział w d o r o cz n y m p osied zen iu Z a r z ą d u M ię d z y n a ro d o w e g o T o w a rzy s tw a H istorii M e d y cy n y , o d b y w a ją c y m s ię z u d zia łem p rze d sta w icie li p o s z cz e g ó ln y c h

k ra jó w .

18 P or. z esta w ien ie tre ści ty ch z e szy tó w w n in ie js z y m n um erze, s. 479. 19 P or. p rzyp is 10.

W C z e c h o s ło w a c ji przetbywali p r o f. V o is e i d o c . J. D o b rzy ck i. U czestn iczy li oni w m ię d zy n a ro d o w y m sy m p ozju m R ew olu cja naukow a X V I I w . a nauki m a tem a­ ty c z n o -fiz y c z n e , zo rg a n izo w a n y m p r z e z C ze ch o sło w a ck ą G ru p ę N a rod o w ą ISekcji H istorii N a u k i M ię d zy n a ro d o w e j U n ii H istorii i F ilo z o fii N a u k i w P r a d z e w dudach 23— 29 w rze ś n ia * 1.

W N R D .przebyw a! w dn iach 8— (24 p a źd ziern ik a p r o f. W . V o is e w ram ach w y m ia n y m ię d z y P A N a N iem ieck ą A k a d e m ią N auk. Geilem w yjazdiu b y ło zebranie m a te r ia łó w ź r ó d ło w y c h do p r a c y ma te m a t k ształtow an ia się n o w o ż y tn e j m y śli s p o ­ łeczn ej w E u rop ie z a ch o d n ie j i ś r o d k o w e j w w ie k a c h X V I I i X V I I I . Ptrof. V oise p rzeba d ał m a te ria ły ź r ó d ło w e w b ib lio te k a c h u n iw e r sy te c k ich w G ry fii, Jenie, L ip sk u i B e r lin ie oraz w .archiw um p a ń s tw o w y m w D reźn ie. P o n a d to w y g ło s ił o d ­

czy t w In stytu cie F ilo z o fii u n iw ersy tetu w G r y fii n a tem at: Sztuka m yślen ia o czło­ w iek u i sp ołeczeń stw ie w X V I I w . P rze p ro w a d ził on r ó w n ie ż r o z m o w y z k ie r o w n i­ ctw em Z e s p o łu H is to rii N a ro d ó w S ło w ia ń sk ich (A rbeitsg ru p p e fü r G e sch ich te der- sla w isch en V ö lk e r ) In stytu tu H istorii N iem ieck iej A k a d e m ii N auk w B erlin ie ora z z k ie ro w n ictw e m In sty tu tu H istorii M e d y c y n y i P rzy ro d o zn a w stw a im . K . S u d - h o ffa p rzy U n iw ersy te cie K a r o la M arksa w L ip sk u w sp ra w ie p r ze w id zia n ej n a n a ­ stęp n e la ta w s p ó łp ra cy n a u k o w e j z Z a k ła d em H isto rii N a u k i i T e c h n ik i P A N .

W ZSIRiR p r z e b y w a ł w d n ia ch 115 V I— 6 V H p rof. A . T u szko. P rz e p ro w a d z ił o n k o n su lta cje n a u k o w e w In stytu cie H istorii P rzy rod ozn a w stw a i T e ch n ik i A k a d e ­ m ii N a u k U k raiń sk iej SS R w K ijo w ie , w In stytu cie H istorii P rzy rod ozn a w stw a i T ech n ik i A k a d e m ii N auk Z S R R i In stytu cie Ś w ia to w e j E k on om ii i W spółpracy M ię d zy n a ro d o w e j w M 'oskw ie oraz w 'ośrodku n a u k ow y m A k a d e m ii N a u k Z S R R w A k a d e m ig o ro d o k u p o d N o w osy b irsk iem . P rzed m iotem k o n su lta cji b y ły zagadnie­ n ia aw iązan e z o ce n ą i 'ch arakterystyką p o te n c ja łu n a u k ow eg o, m etod a m i orga n i­ za cji p la có w e k b a d a w czy ch , m e to d a m i i org a n iz a cją p r a c n a u k ozn a w czy ch oraz pro g n ozow a n ie m r o z w o ju b a d a ń n a u k ow y ch . P o n a d to w N ow osy b irsk u n a zapro­ szenie 'T ow arzystw a „Z n a n ije ” p roi. T u sz k o w y g ło s ił w y k ła d n a te m a t p oten cja łu n a u k o w e g o i r o z w o ju b a d a ń naiukowyah w P olsce.

D o K a n a d y u d a ł się w lu ty m d o c . A . Gellila, a b y n a za proszen ie U n iw ersytetu A lb e r ta w E dm on ton p ro w a d zić d o k o ń ca czerw ca w y k ła d y i sem in aria z zakresu h istorii s o c jo lo g ii w ie d z y . N a stęp n ie d oc. A . G e lla u d a ł się d o S ta n ó w Z je d n o c z o ­ n y ch , gdzie n a za p roszen ie W y d zia łu A n tr o p o lo g ii i S o c jo lo g ii u n iw e rsy tetu w San J o s e w K a lifo r n ii p r o w a d zić będ zie z a ję c ia z h istorii s o c jo lo g ii w ie d zy .

N a zaproszen ie Z a k ła d u H istorii N a u k i i T e ch n ik i .przebyw ał w P o ls c e w d n iach 2 4 X — 2 X 1 d r R . H ooy k a a s, p r o fe s o r u n iw ersy te tów w U trech cie i A m s te r d a m ie “ , a n a za proszen ie K o m ite tu H istorii N a u k i i T ech n ik i P A N — w d n ia c h 30 I X — 3 X dr J. R. R a vetz, p r o fe s o r u n iw ersy tetu w L eed s (W ielk a B rytan ia), k tó r y p r z y b y ł na posied zen ie S ek reta ria tu K om ite tu K o p e rn ik o w s k ie g o , p o w o ła n e g o p rzez S ek cję H istorii ¡Nauki M ię d z y n a ro d o w e j U n ii H isto rii i F ilo z o fii N a u k i2S.

W d n iu 28 X I o d b y ło się w W arszaw ie -spotkanie k ie r o w n ic tw Z a k ła d u i K om itetu H istorii N a u k i i T e ch n ik i P A N z gru pą ra d zie ck ich 'h istoryk ów n a u k i i tech n ik i p o ­ w r a c a ją c y c h z n a u k ozn a w czeg o sy m p o z ju m w K a t o w ic a c hu . N a czele g ru p y stał d y ­ r e k to r 'Instytutu Historia P r zy ro d o zn a w stw a i T ech n ik i A k a d e m ii Naiuk ZSiRR, p ro f. Bi M . Kiedrtow.

Z a k ła d i K o m ite t H istorii N a u k i i T e c h n ik i PAiN p o d trz y m y w a ły ró w n ie ż w s p ó ł­ p ra cę z m ię d zy n a ro d o w y m i orga n iza cja m i n au k ow y m i, m . in. p ro f. B . S u ch od olsk i

21 P or. sp ra w ozd a n ie z teg o sy m p o z ju m w n in ie jszy m n um erze, s. 520. 22 P or. sp ra w ozd a n ie z tęg o p o b y tu w n in iejszym num erze, s. 502.

25 P or. w y ż e j Spraw ozdanie z działalności K om ite tu H istorii N auki i Techniki P A N w roku 1967.

u czestn iczy ł w p osied zen iu R a d y S e k c ji H is to r ii N a u k i M ię d z y n a ro d o w e j U n ii H i­ storii i F ilo z o fii N auk i, k tó re o d b y io się k o ń cu w rze śn ia w P radze. iProf. W . V o is e został p o n o w n ie w y b ra n y czło n k iem p rezy d iu m to w a rzy stw a L e ib n iz-G e s e U sch a ft w H a n o w e rze na ok res trzech lat.

N a zlece n ie S e k c ji H is to r ii N a u k i M ię d z y n a ro d o w e j U n ii H isto rii i F ilo z o fii N a u k i oraz U N E SC O p r o f. (W. ¡Voisó w sp ó ln ie z p r o f. D. J . d e ISolla P r ice z U n iw ersy tetu Y a le (¡Stany Z je d n o cz o n e ) p rzy stą p ił do p r a c y n ad k siążk ą n a tem at r o z w o ju w s p ó l­ n o t n a u k o w y o h w św iecie. U k o ń cz e n ie ja j p r z e w id u je Się n a 19(TO r.

P o d trz y m y w a n ie i r o z w ija n ie k o n ta k tó w z za gran iczn ym i ośrod k am i n a u k o w y ­ m i u ła tw ia ło w y d a w a n ie w ie lo ję z y c z n e g o r o cz n ik a „G r g a n o n ” “ . iDo w s p ó łp r a c y z n im u d a ło .się p r zy cią g n ą ć w ie lu w y b itn y c h luczanyah zagran iczn ych . P on a d to „K w a r ta ln ik H istorii N a u k i i T e c h n ik i” (zamieszczał, p o d o b n ie ja k w Haftach p o p rze d ­ n ich , p r a c e a u to r ó w za gra n iczn y ch , a p r a c o w n ic y Z a k ła d u i -człon kow ie K o m ite tu H istorii N a u k i i T e ch n ik i p u b lik o w a li s w o je o p ra cow a n ia w w y d a w n ic tw a c h z a g r a ­ n iczn y ch . K o n ty n u o w a n o też w z o re m ilat u b ie g ły ch W ym ian ę w y d a w n ic tw n a u k o ­ w y c h ; o d b y w a ła się oma a 93 ośrodkam i- n a u k o w y m i i 51 u czo n y m i z 26 k r a jó w .

M in io n y r o k p rz y n ió s ł w y ra źn e o sła b ie n ie k o n ta k tó w maiutoowych Z a k ła d u i K o ­ m itetu (Historii N a u k i i T e ch n ik i P A N z Zagranicą. Z a sa d n iczą p rzy czy n ą te g o b y ł y w zra sta ją ce tru d n ości w r ea liz ow a n iu w y ja z d ó w n a u k o w y ch zagran icę i w zaprasza­ niu do k r a ju p r z e d s t a w ic ie l ¡zagranicznych -ośrodków n a u k o w y ch , a tak że b iu r o k r a ­ ty czn e u tru dn ien ia w -podtrzym yw an iu i n a w ią z y w a n iu m ię d z y n a ro d o w y c h k o n ta k ­ tó w n au k ow y ch .