Materiały do poznania rozmieszczenia chrząszczy
(Coleoptera) Zachodniej Polski.
Część 17. Scarabaeidae pleurosticti
– uzupełnienia i korekty.
Contributions to the knowledge of the beetle distribution in Western Poland.
Part 17. Scarabaeidae pleurosticti—additions and corrections.
Marek BUNALSKI1, Szymon KONWERSKI2, Marek PRZEWOŹNY3 1 Katedra Entomologii i Ochrony Środowiska, Wydział Ogrodnictwa i Architektury
Krajobrazu UP, ul. Dąbrowskiego 159, 60-594 Poznań, marek.bunalski@up.poznan.pl
2Zbiory Przyrodnicze, Wydział Biologii UAM,
ul. Umultowska 89, 61-614 Poznań; szymkonw@amu.edu.pl
3 Zakład Zoologii Systematycznej,Wydział Biologii UAM,
ul. Umultowska 89, 61-614 Poznań, hygrotus@amu.edu.pl
ABSTRACT: Supplementary data and corrections concerning 11 species from the subfamily Cetoniinae, 1 sp. from the Dynastinae, 8 sp. from the Melolonthinae, and 3 sp. from the Rutelinae, occurring in the western part of Poland, are provided. The data that come from the research and field work have been supplemented with historical materials. KEY WORDS: Scarabaeoidea, Cetoniinae, Dynastinae, Melolonthinae, Rutelinae, Poland,
chorology, additions, corrections.
Od czasu ukazania się pierwszej pracy z niniejszego cyklu (BUNALSKI i PRZEWOŹNY 2008) minęło już 10 lat. W tym czasie pojawiły się nowe materiały nie uwzględnione w kolejnych częściach cyklu (BUNALSKI i in. 2015a, 2015b, 2015c). Udało się również dotrzeć do materiałów historycz-nych, które mogą zmienić nasze spojrzenie na rozmieszczenie Scarabaeidae w zachodniej części kraju oraz inspirować do eksploracji kolejnych stanowisk.
Cel i metody
Celem opracowania jest uzupełnienie informacji dotyczących występo-wania w zachodniej części kraju gatunków zaliczanych do grupy „Scara-baeidae pleurosticti” (sensu STEBNICKA 1978) oraz skorygowanie błęd-nych informacji zawartych we wcześniejszych opracowaniach niniejszego cyklu. Większość danych pochodzi z badań i obserwacji terenowych prowadzonych na przestrzeni ostatnich lat. Dla wskazania źródła infor-macji zastosowano następujące oznaczenia: [MB] – Marek BUNALSKI, [MP] – Marek PRZEWOŹNY, [SK] – Szymon KONWERSKI. O ile nie zaznaczono inaczej osoby te były również bezpośrednimi obserwatorami.
W opracowaniu wykorzystano także materiały przekazane nam przez osoby, które oznaczono w tekście następującymi skrótami: A.H.–Andrzej HORYŃ,A.L. –A. LANZKE,A.S – A. SIENIUĆ, A.W.– Adam WINIECKI, E.R.–ElizaRYBSKA,J.G.–Jerzy M.GUTOWSKI,J.K. – Jerzy KACZMAREK, K.G. – Krzysztof GÓRECKI, K.S. – Krzysztof SZPILA, M.R.–M.RATAJ -CZAK,M.W. – M. WĘGRZECKI, P.S.– Paweł STACHOWIAK,P.T. – Paweł TRZCIŃSKI,R.A.–AndrzejRAJ,R.M.–RobertMATUSIAK,R.W.–Roman WĄSALA,S.G.–SewerynGROBELNY,S.P. – Paweł SIENKIEWICZ,T.O. – Tadeusz OSTAFIN. Wszystkim wymienionym osobom składamy serdeczne podziękowania.
W przypadku jednego gatunku zaprezentowano niepublikowane wcześ-niej stanowisko historyczne, które może być cenną wskazówką w plano-waniu przyszłych badań.
Taksony podano w układzie alfabetycznym, a ich nazewnictwo i zakres przyjęto za „Catalogue of Palaearctic Coleoptera” (LÖBL i LÖBL 2016). Podział i zakres regionów zoogeograficznych przyjęto za „Katalogiem Fauny Polski” (BURAKOWSKI i in. 1983), a kwadraty UTM w obrębie regionów zoogeograficznych uporządkowano alfabetycznie.
Wyniki
Poniżej przedstawiono uzupełnienia i korekty dotyczące 11 gatunków z porodziny Cetoniinae, 1 gat. – Dynastinae, 8 gat. – Melolonthinae i 3 gat. – Rutelinae występujących w zachodniej części kraju.
Cetoniinae
Cetonia (Cetonia) aurata aurata (LINNAEUS, 1767)
Pojezierze Pomorskie: VU45 Cedynia, 2 VI 2017, 2 exx., nieużytki i skarpa za cmentarzem, z roślin zielnych i traw [MB]; WU68 jez. Ostrowieckie ad Ostrowite, 20 V 1986, 1 ex., z kwiatów, leg. J.K. [MB].
Nizina Wielkopolsko-Kujawska: CC38 Białków Górny ad Kościelec, 9 VII 2018, 3 exx., murawa psammofilna, z kwitnących roślin [MB]; VT74 Grabice vic., 28 VIII 2011, 2 exx., pod korą obumierającego Quercus robur [SK]; VT92 Matuszowice ad Żary, 30 VII 1973, 1 ex., z kwiatów, leg. P.S. [MB]; WT95 Nadl. Włoszakowice, 10 VII 2008, 4 exx., dąbrowa, oddz. 99/100 [SK]; XT29 Szreniawa vic., 16 V 1997, 1 ex., Wielkopolski P.N. [SK]; XT29 Jeziory vic., 20 V 2010, 1 ex., Wielkopolski P.N., kwaśna dąbrowa, na leśnej drodze [SK]; XU03 Sycyn vic., 1 VI 2015, 2 exx., dolina Samy, skraj lasu, z roślin zielnych, traw i krzewów [MB]; XU04 Zielonagóra ad Obrzycko, 7 VI 1994, 2 exx., łąka, na baldachach [SK]; XU11 Lusowo, V 1996, 1 ex. [SK]; XU13 Jaryszewo vic., 20 VII 2015, 1 ex., dolina Warty, łąki i nieużytki przyleśne, z roślin zielnych i traw [MB]; XU32 Biedrusko vic., 5 VIII 1998, 1ex., poligon wojskowy, na piaszczystej drodze [SK].
Gnorimus variabilis (LINNAEUS, 1758)
Nizina Wielkopolsko-Kujawska: CC47 Krzewo ad Dąbie, IV-V 2002, 1 ex., cult. ex larva, leg. R.M. [SK]; CD37 Toruń, 1 VII 2006, 1 ex., poligon artyleryjski, „Góra Żymierskiego”, leg. K.S. [SK]; VT83 Jeziory Dolne vic., 24 VI 2011, 1 ex., obszar Natura 2000 „Jeziora Brodzkie”, w próchnie Quercus sp. [SK]; VT95 rez. „Dębowiec” ad Gubin, 25 VI 2011, 1 ex. [SK].
Osmoderma barnabita MOTSCHULSKY, 1845
Nizina Wielkopolsko-Kujawska: XT38 Rogalin vic.: 19 X 2012 (2 exx.), 12 X 2013 (3 exx.), szczątki imagines, u podstawy starych dębów [SK]; XT63 Benice ad Krotoszyn, 1965, 1 ex., przy pniu starego grabu w alei przydrożnej, leg. S.G. [SK]; XU45 rez. „Dębina” ad Wągrowiec, 17 IV 2010, 1 ex., szczątki u podstawy starego dębu [SK].
Oxythyrea funesta (PODA VON NEUHAUS, 1761)
Nizina Wielkopolsko-Kujawska: CC38 Białków Górny ad Kościelec, 9 VII 2018, 2 exx., murawa psammofilna, z kwitnących roślin [MB].
Protaetia (Cetonischema) speciosissima (SCOPOLI, 1786)
Pojezierze Pomorskie: VU46 rez. „Bielinek” ad Cedynia, 3 VI 2017, 1 ex., skarpa, na kwiatach dębu [MB].
Nizina Wielkopolsko-Kujawska: VT74 Grabice vic., 28 VIII 2011, 1 ex. (martwy), pod korą starego Quercus robur [SK]; XT29 Jeziory vic.: 16 IV 2008 (1 ex.), 20 V 2010 (2 exx.), Wielkopolski P.N., kwaśna dąbrowa, na leśnej drodze [SK], idem, 3 VI 2011, 1 ex. (martwy), teren Stacji Ekolo-gicznej UAM [SK]; XT38 rez. „Krajkowo” ad Mosina, 20 VI 2007, 1 ex. [MP]; XT38 Rogalin, 15 VI 2001, 1♂ [MP], idem, 8 VII 2010, 1 ex. (martwy), w łęgu, pod starym Quercus robur [SK]; XT53 Kobylin, 1967, 1 ex., skraj lasu dębowego, na pniaku po ściętym dębie, leg. S.G. [SK]; XU02 Góra, VI 1984, 1 ex., leg. A.H. [MB]; XU13 Sycyn Dolny ad Sza-motuły, 11 VI 2016, 1 ex. (szczątki), tereny leśne, na drodze w pobliżu dębów, rozdziobany przez ptaki [MB]; XU21 rez. „Meteoryt” ad Poznań, 29 VI 2017, 1 ex. [SK]; XU23 Gołaszyn vic., 9 IV 2000, 1 ex., staro-rzecze Warty, cult. ex larva, z leżącego spróchniałego pnia dębu [SK].
Korekta: w pracy BUNALSKI i in. (2015a) poniższe dane przypisano omyłkowo do Protaetia marmorata (F.): WT95 leśn. Krzyżowiec ad Włoszakowice, 5 VI 2014, 1 ex., oddz. 98 [MP].
Protaetia (Liocola) marmorata marmorata (FABRICIUS, 1792) Nizina Wielkopolsko-Kujawska: XU11 Lusowo, 15 X 1996 (1 ex.), VI 2009 (1 ex.) [SK]; XU22 Golęczewo vic., II 2000, 3 exx., poligon wojskowy, cult. ex larvae – 17 X 1999 [SK]; XU32 Biedrusko vic., 11 V 1998, 1 ex., poligon wojskowy, na piaszczystej drodze [SK].
Protaetia (Potosia) cuprea metallica (HERBST, 1782)
Pojezierze Pomorskie: VU45 Cedynia, 2 VI 2017, 1 ex., nieużytki i skarpa za cmentarzem, czerpakiem z roślin zielnych i traw [MB]; VU46 rez. „Bielinek” ad Cedynia, 3 VI 2017, 1 ex., skarpa, na kwiatach dębu [MB].
Nizina Wielkopolsko-Kujawska: XU22 Golęczewo vic., 30 VI 2001, 1 ex., poligon wojskowy pułapka ziemna, leg. S.P. [SK]; XT28 Baranówko vic., 25 IV 2008, 1 ex., nad stawem pozostałym po piaskowni [SK]; XT29 Jeziory vic., 20 V 2010, 1 ex., Wielkopolski P.N., kwaśna dąbrowa, na leśnej drodze [SK]; XT98 Wrąbczynkowskie Holendry ad Pyzdry, 7 VIII 1999, 1 ex., w sieci Argiope bruennichi, leg. A.W. [SK].
Sudety Zachodnie: DV09 Zubrzyca Górna, 15 VI 2011, 1 ex., Orawski Park Etnograficzny, na łące [SK]; WS35 Lubomierz, VIII 2004, 1 ex., leg. A.S. [SK].
Trichius fasciatus (LINNAEUS, 1758)
Korekta: w pracy BUNALSKI i in. (2015a) poniższe dane przypisano omyłkowo do T. rosaceus VOET [= T. gallicus gallicus DEJ.]: XV47 Żołna, 7 VIII 1997, 2♂3♀; XV79 Róg: 14 VIII 1990 (1♂), 29 VII 1991 (1♀), leg. S.P. [MP].
Trichius gallicus gallicus DEJEAN, 1821
Nizina Wielkopolsko-Kujawska: XU30 Poznań-Dębina, 3 VI 2015, 1 ex., na kwiatach, leg. P.T. [MB]; XU31 Poznań-Zieliniec: 30 VII 2013 (1 ex.), 20 VI 2016 (1 ex.), leg. T.O. [MB].
Tropinota (Epicometis) hirta hirta (PODA VON NEUHAUS, 1761) Korekta: w pracy BUNALSKI i in. (2015a) poniższe dane przypisano omyłkowo do Protaetia metallica (HBST): XU32 Biedrusko ad Poznań: 8-20 IV 2000 (8 exx.), 13 V 2001 (4 exx.) [MP].
Valgus hemipterus hemipterus (LINNAEUS, 1758)
Nizina Wielkopolsko-Kujawska: XU11 Lusowo vic.: 19 V 1995 (1 ex.), 11 V 1997 (1 ex.), płd. brzeg jez. Lusowskiego, w spróchniałym pniaku na skraju lasu [SK]; XU21 Radojewo vic., 30 IV 2000, 9 exx., poligon wojskowy, pod odstającą korą pnia liściastego drzewa [SK]; XU30 Poznań-Rataje, 6 VI 1997, 2 exx., na Trifolium sp. [SK]; XU32 Biedrusko vic., 4 VI 1997, 1ex., poligon wojskowy, leg. E.R. [SK].
Dynastinae
Oryctes nasicornis polonicus MINCK, 1918
Sudety Wschodnie: XR26 Domaszków ad Międzylesie, 2 VII 1977, 1♂1♀, leg. J.G. [MB].
Melolonthinae
Amphimallon ruficorne (FABRICIUS, 1775)
Śląsk Dolny: XS06 Wrocisławice (= Obsendorf): VI 1936 (1 ex.), VI 1942 (1 ex.), leg. A.L. [MB].
Amphimallon solstitiale solstitiale (LINNAEUS, 1758)
Pojezierze Pomorskie: VU45 Cedynia, 2 VI 2017, 2 exx. (szczątki), skarpa zasiedlona przez żołny Merops apiaster [MB]; VU63 Kaleńsko ad Kostrzyn: 2 VII 2016 (1♂), 9-10 VI 2018 (7♂), 12-16 VI 2018 (6♂1♀), tereny leśne, samołówka świetlna, leg. R.W. [MB].
Nizina Wielkopolsko-Kujawska: CC38 Białków Górny ad Kościelec, 9 VII 2018, 1 ex. (szczątki), murawa psammofilna, na ziemi [MB]; VU82 Słońsk: 19 VI 2013 (1♂), 2 VII 2013 (1♂), Stacja Pomp II, samołówka świetlna, leg. R.W. [MB]; XU20 Poznań-Ogrody: 6 VII 2018 (4♀), 9-10 VII 2018 (2♀), ogród KEOŚ UP, samołówka świetlna [MB]; XU21 Poznań-Wola, 10 VII 2017, 1♂, na ulicy [MB].
Hoplia (Decamera) philanthus philanthus (FUESSLY, 1775)
Nizina Wielkopolsko-Kujawska: XU13 Sycyn vic., 12 VI 2016, 3 exx., urocz. Dołęga, brzeg Warty, na roślinności nadbrzeżnej [MB]; XU23 Oborniki, 16 VI 2018, 1 ex., Wzgórza Bogdanowskie, murawa wśród drzew, z roślin zielnych i traw [MB].
Śląsk Dolny: WS43 Michałowice ad Piechowice, 14 VII 1992, 1 ex., leg. R.A. [MB].
Hoplia (Hoplia) graminicola (FABRICIUS, 1792)
Pojezierze Pomorskie: VU46 Bielinek ad Cedynia, 3 VI 2017, 1 ex., wał przy przepompowni, na drodze [MB].
Maladera (Maladera) holosericea (SCOPOLI, 1772)
Pojezierze Pomorskie: VU45 Cedynia, 2 VI 2017, 2 exx., nieużytki i skarpa za cmentarzem, na drodze [MB]; VU46 Bielinek ad Cedynia, 3 VI 2017, 1 ex., wał przy przepompowni, na drodze [MB]; VU54 Czelin ad Mieszkowice, 2 V 2010, 1 ex., tereny leśne, samołówka świetlna, leg. R.W. [MB]; VU63 Kaleńsko ad Kostrzyn: 23 V 2016 (1♂), 30 VIII 2016 (2 exx.), 12 VIII 2018 (1♂), tereny leśne, samołówka świetlna, leg. R.W. [MB]; WU16 Moczydło ad Barlinek: 3 V 2016 (1♂), 21 V 2016 (4♂), 8 VI 2016 (2♂), tereny leśne, samołówka świetlna, leg. R.W. [MB].
Nizina Wielkopolsko-Kujawska: XU13 Jaryszewo vic., 20 VII 2015, 1♂, dolina Warty, łąki i nieużytki przyleśne, czerpakiem z roślin zielnych i traw [MB]; XU20 Poznań-Ogrody: 30 IV – 6 V 2018 (1♂), 8-10 V 2018 (6♂), 11-13 V 2018 (4♂), ogród KEOŚ UP, samołówka świetlna [MB].
Melolontha melolontha (LINNAEUS, 1758)
Pojezierze Pomorskie: VU45 Cedynia, 2 VI 2017, 1 ex. (szczątki), skarpa zasiedlona przez żołny Merops apiaster [MB]; VU63 Kaleńsko ad Kostrzyn: 7 V 2016 (1♂), 23 V 2016 (1♂), tereny leśne, samołówka świetlna, leg. R.W. [MB].
Nizina Wielkopolsko-Kujawska: CC38 Białków Górny ad Kościelec, 9 VII 2018, 1 ex. (szczątki), murawa psammofilna, na ziemi [MB]; XU20 Poznań-Ogrody: 30 IV – 6 V 2018 (2♂), 8-10 V 2018 (2♂), ogród KEOŚ UP, samołówka świetlna [MB].
Polyphylla (Polyphylla) fullo fullo (LINNAEUS, 1758)
Pojezierze Pomorskie: VU45 Cedynia, 2 VI 2017, 1 ex. (szczątki), skarpa zasiedlona przez żołny Merops apiaster [MB].
Rutelinae
Anomala dubia dubia (SCOPOLI, 1763)
Pojezierze Pomorskie: XV84 leśn. Tuchola, 18 VIII 1988, 1 ex., 7-letnia uprawa sosnowa, w żółte miski, leg. M.R. [MB].
Nizina Wielkopolsko-Kujawska: CC38 Białków Górny ad Kościelec, 9 VII 2018, 2 exx., murawa psammofilna, z kwitnących roślin [MB]; XU13 Jaryszewo vic., 20 VII 2015, 2 exx., dolina Warty, łąki i nieużytki przyleśne, czerpakiem z roślin zielnych i traw [MB]; XU23 Oborniki, 22 VII 2016, 1 ex., Wzgórza Bogdanowskie, suche nieużytki, z roślin zielnych i traw [MB].
Chaetopteroplia segetum segetum (HERBST, 1783)
Pojezierze Pomorskie: VU45 Cedynia, 2 VI 2017, 3 exx., nieużytki i skarpa za cmentarzem, czerpakiem z roślin zielnych i traw [MB].
Phyllopertha horticola (LINNAEUS, 1767)
Pojezierze Pomorskie: VU45 Cedynia, 2 VI 2017, 4 exx., nieużytki i skarpa za cmentarzem, czerpakiem z roślin zielnych i traw [MB]; VU46 Bielinek ad Cedynia, 3 VI 2017, 6 exx., łąki i zarośla nad kanałem, z roś-lin zielnych i traw [MB]; XV65 Chojnice, 12 VI 1960, 1 ex., lasy choj-nickie, leg. M.W. [MB].
Nizina Wielkopolsko-Kujawska: CC38 Białków Górny ad Kościelec, 9 VII 2018, 1 ex., murawa psammofilna, z kwitnących roślin [MB];
WU23 Borek ad Deszczno, 29 VI 1988, 1 ex., leg. R.A. [MB]; XU03 Szamotuły vic., 1 VI 2015, 34 exx., dolina Samy, skraj lasu oraz łąki i zarośla nadrzeczne, czerpakiem z roślin zielnych, traw i krzewów [MB]; XU13 Jaryszewo vic., 5 VI 2015, 8 exx., dolina Warty, łąki i nieużytki przyleśne, czerpakiem z roślin zielnych i traw [MB].
Serica (Serica) brunnea (LINNAEUS, 1758)
Pobrzeże Bałtyku: WA40 Ustronie Morskie, 3 VIII 2000, 1♂, wydma szara, pod kłodą drewna, leg. S.P. [MB].
Pojezierze Pomorskie: VU45 Cedynia, 2 VI 2017, 1 ex. (szczątki), skarpa zasiedlona przez żołny Merops apiaster [MB]; VU63 Kaleńsko ad Kostrzyn: 10-16 VI 2018 (9♂), 29 VI 2018 (1♂), 1-9 VII 2016 (5♂), 18 VII 2016 (1♂), 16 VI 2018 (1♂), 8 VIII 2018 (1♂), tereny leśne, samołówka świetlna, leg. R.W. [MB]; XV94 leśn. Tuchola, 18 VIII 1988, 1 ex., oddz. 286 h, 7-letnia uprawa sosnowa, w żółte miski, leg. M.R. [MB].
Nizina Wielkopolsko-Kujawska: VU82 Słońsk: 19 VI 2013 (1♂), 4-8 VII 2013 (2♂), Stacja Pomp II, samołówka świetlna, leg. R.W. [MB]; XT39 Kamionki ad Kórnik: 20 VI 2018 (1♂), 6 VII 2018 (11 exx.), samołówka świetlna, leg. K.G. [MB] XU20 Poznań-Ogrody: 29 V – 3 VI 2018 (3♂), 6-11 VI 2018 (10♂), 30 VI – 2 VII 2018 (34 exx.), 2-11 VII 2018 (98 exx.), 16 VII 2018 (3 exx.), ogród KEOŚ UP, samołówka świetlna [MB].
Podsumowanie
W pracy przedstawiono uzupełnienia i korekty dotyczące występowania w zachodniej części kraju 11 gatunków z porodziny Cetoniinae, 1 gatunku z porodziny Dynastinae, 8 gatunków z porodziny Melolonthinae, i 3 gatun-ków z porodziny Rutelinae.
Analiza stanowisk większości prezentowanych gatunków wskazuje na ich szerokie rozmieszczenie w zachodniej części Polski.
Na szczególną uwagę zasługuje stanowisko Amphimallon ruficorne (F.) we Wrocisławicach na Dolnym Śląsku. Łącznie ze stanowiskiem z Łukowa w Wielkopolsce (BUNALSKI i in. 2015c) wskazuje ono, że areał występowania tego gatunku obejmował w przeszłości również Polskę Zachodnią.
Natomiast stwierdzenie Oxythyrea funesta (PODA) w okolicach Koś-cielca w Wielkopolsce wskazuje na posuwanie się tego gatunku w kierunku północno-zachodnim i stopniowe powiększanie się areału jego występo-wania w Polsce.
SUMMARY
The paper provides additions and corrections concerning the distribution of 11 species from the subfamily Cetoniinae, 1 sp. from the Dynastinae, 8 sp. from the Melolonthinae, and 3 sp. from the Rutelinae in the western part of Poland.
The majority of the species localities analysed indicates that they are widely distributed in Western Poland.
The locality of Amphimallon ruficorne (F.) in Wrocisławice in Lower Silesia deserves particular attention. Alongside the locality in Łukowo in Greater Poland (BUNALSKI
& al. 2015c), it implies that the species used to occupy also the areas in Western Poland. As far as the record of Oxythyrea funesta (PODA) in the vicinity of Kościelec in
Greater Poland is concerned, it indicates a northwestern expansion of the species as well as its gradual increase in area occupation in Poland.
PIŚMIENNICTWO
BUNALSKI M., PRZEWOŹNY M., RUTA R.,BOROWIAK-SOBKOWIAK B,SIENKIEWICZ P.,
TRZCIŃSKI P.2015a:Materiały do poznania rozmieszczenia chrząszczy (Coleoptera)
Zachodniej Polski. Część 6. Kruszczyce (Scarabaeidae: Cetoniinae). Wiadomości Entomologiczne, 34 (2): 12-29.
BUNALSKI M.,PRZEWOŹNY M.,RUTA R.,SIENKIEWICZ P.2015b: Materiały do poznania
rozmieszczenia chrząszczy (Coleoptera) Zachodniej Polski. Część 7. Scarabaeidae: Dynastinae, Rutelinae, Hopliinae. Wiadomości Entomologiczne, 34 (3): 28-41.
BUNALSKI M.,PRZEWOŹNY M.,RUTA R.,SIENKIEWICZ P.,WĄSALA R.2015c: Materiały
do poznania rozmieszczenia chrząszczy (Coleoptera) Zachodniej Polski. Część 8. Scarabaeidae: Melolonthinae i Sericinae. Wiadomości Entomologiczne, 34 (4): 34-47.
BUNALSKI M.,PRZEWOŹNY M.2008: Materiały do poznania rozmieszczenia chrząszczy
(Coleoptera) Polski Zachodniej. Cz. 1. Jelonkowate (Lucanidae) i modzelatkowate (Trogidae). Wiadomości Entomologiczne, 27 (2): 83-89.
BURAKOWSKI B., MROCZKOWSKI M., STEFAŃSKA J. 1983: Chrząszcze Coleoptera.
Scarabaeoidea, Dascilloidea, Byrrhoidea i Parnoidea. Katalog Fauny Polski. XXIII,
9: 1-294.
LÖBL I., LÖBL D. (red.) 2016: Catalogue of Palaearctic Coleoptera. Volume 3. Revised
and Updated Edition. Scarabaeoidea – Scirtoidea – Dascilloidea – Buprestoidea – Byrrhoidea. Brill, Leiden – Boston. 983 ss.
STEBNICKA Z. 1978: Chrząszcze – Coleoptera, Żukowate – Scarabaeidae, Grupa
podrodzin: Scarabaeidae pleurosticti. Klucze do Oznaczania Owadów Polski, Warszawa, XIX, 28b: 1-63.
