Samorząd klasowy i szkolny

Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna w e Wrocławiu W R 0 0 0 4 0 8 2 6

P O R A D N I K U C Z N I O W S K I

SAMORZĄD

KLASOWY I SZKOLNY

JÓZEF HEŁCZYNSKI

4

ń U j

PWIH§

1 9 3 8

P A Ń S T W O W E W Y D A W N I C T W O

KSIĄŻEK SZKOLNYCH WE LW OW IE

O D B W D E Ü i B. POŁONI WE LW

Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna we Wrocławiu

I I I l i l l l l l l i l I I I I I W R 0 0 0 4 0 8 2 6

W S T Ę P

Część I „P o rad n ik a uczniowskiego“ omawia istotę samorządu uczniowskiego i jego stosunek do innych organizacyj szkolnych oraz podaje zasady pi­ sania wszelkich ustaw, a zwłaszcza ustawy samorządu klasowrego i szkolnego.

RÓŻNE O R G A N IZ A C JE U C Z N IO W S K IE Na terenie każdej szkoły średniej (lub zakładu wychowawczego dla uczniów' szkół średnich) powstają różne organizacje:

a) koła szkolne; b) kola międzyszkolne; c) samorząd uczniowski.

K o ła szkolne, jak np. bratnia pomoc, koło dram a­ tyczne, koło historyczne, fotograficzn e itp., organi­ zują się na terenie różnych szkół niezależnie od siebie i odpowiednio do zainteresowań i potrzeb uczniów danego zakładu naukowego (lu b w ychow aw czego).

K o ła m iędzyszkolne, jak np. szkolne drużyny har­ cerskie, koła krajoznawcze, koła Polskiego Czerwonego K rzyża itp., organizują tow arzystw a i związki, upoważ­ nione do tego przez M inisterstwo W . R. i O. P. K o ła 3

takie współpracują, ze sobą, choć istn ieją w różnych' szkołach, ale kierują, nim i odpowiednie organizacje i tak np. drużynam i szkolnym i harcerskim i opiekuje się Zw iązek H arcerstw a P olsk iego; szkolne koła kra­ joznawcze organizuje Oddział K rak ow sk i Polsk. Tw a K rajoznaw czego, koła P olskiego Czerwonego K rz y ­ ża — P olsk ie Tw o Czerwonego K rzyża itd.

Samorząd uczniowski jako ’ organizacja szkolna różni się od kół szkolnych i m iędzyszkolnych przede wszystkim tym, że obejm uje on ^wszystkich uczniów danej klasy (sam orząd k lasow y) lub wszystkich ucz­ niów danego zakładu szkolnego (sam orząd szkoln y).

D O BRO W O LNE. N A L E Ż E N IE DO K Ó Ł

Do kół szkolnych i m iędzyszkolnych (w łącznie z bratnią pomocą i drużyną harcerską) należenie ucz­ niów jest d o b r o w o l n e .

Uczniowie, którzy stali się członkam i k tórejk olw iek z tych organizacyj, przyjm u ją na siebie pewne obo­ wiązki, ale m ogą każdej chw ili prosić o wykreślenie ich z listy członków.

K o ła te przypom inają istniejące w społeczeństwie ludzi dorosłych różne tow arzystw a, stowarzyszenia i zw iązki, do których należenie jest również dobro­ wolne.

Z A S A D A O R G A N IZ A C Y J N A SAM O RZĄD U U C Z N IO W S K IE G O

Jeżeli założenie samorządu klasow ego uchwali więk-

4

rządu szkolnego uchwali większość uczniów danej szkoły, to nawet przeciwnicy tych organizacyj, o ile by się znaleźli, muszą się podporządkować tej uchwale. I co w ięcej, dopóki są uczniami danej klasy lub ucz­ niam i danej szkoły, muszą do samorządu należeć, ale korzystać też będą z jeg o urządzeń.

PO D O B IE Ń S TW O M IĘ D Z Y O R G A N IZ A C J Ą P A Ń S T W A A SA M O R ZĄ D E M U C Z N IO W S K IM Pod tym w zględem organizacja samorządu ucz­ niowskiego najbardziej przypom ina organizację pań­ stwa. W każdym państwie istn ieje taka większość uświadomionych obyw ateli, którzy stanowią, prawa i uchwalają konstytucję. Naród polski swą większością członków czynnych i uświadomionych przez przeszło w iek dokum entował pragnienie zdobycia niepodległości państwowej, wzniecał powstania przeciwko swoim w ro­ gom zaborcom, szerzył świadomość odrębności narodo­ w ej i niezłomną w olę posiadania niezależnego bytu państwowego. Gdy przyszła chwila, niektórzy z człon­ ków narodu nawet życie złożyli w ofierze, aby ta uświa­ domiona większość m ogła utworzyć własne państwo. A gd y powstała odrodzona Rzeczpospolita Polska, na- ,wet ci, którzy b yli obojętni i niechętni państwowości polskiej, m usieli się podporządkować w oli większości, a le za to korzystają w raz z innymi z praw, ja k ie na­ daje obywatelom przynależność do państwa, ale też wszyscy również muszą spełniać w zględem niego obo­ w iązki obywatelskie.

uświadom i sobie znaczenie i pożytek z organizacji sa­ morządu, kiedy za zgodą lub za radą dyrek cji zakładu większość uczniów klasy lub szkoły uchwali założenie takiej organizacji, nawet niechętni będą zniewoleni należeć, wypełniać wszystkie obow iązki członków sa­ morządu, ale i będą. m ogli korzystać z jeg o zdobyczy.

Z N A C Z E N IE SAM O R ZĄD U U C ZN IO W S K IE G O Należąc do samorządu uczniowskiego m łodzież uczy się podporządkowywać zarządzeniom własnego zarządu. Uczy się karności obyw atelskiej i posłuchu względem Własnych władz, słowem, w sam orządzie uczniowskim w ychow uje się na przyszłych karnych obywateli, pań­ stwa polskiego i czynnych członków społeczeństwa. Uczy się dbać o własne dobro i liczyć na samą siebie.

Co prawda, np. bratnia pomoc jako organizacja dąży do w yrobienia wśród swoich członków w zajem ­ nego pom agania m aterialnego i -naukowego, drużyna harcerska uczy karności, ale żadna z tych organizacyj nie obejm uje wszystkich uczniów czy klasy, czy szkoły.

Ponadto w samorządzie m łodzież uczy się dbać o co­ dzienny ład w życiu szkolnym, o porządek, czystość i higienę życia ucznia w szkole i poza szkołą. Samo­ rząd przy tym d aje m łodzieży zadow olenie moralne, że sama sobą rządzi, choć ja k każda organizacja szkolna musi być pód czujną opieką kuratora, zatw ier­ dzonego przez dyrekcję zakładu.

Ta czujna opieka jest potrzebna i niezbędna, aby w sam orządzie m łodzież wychow ała się na przyszłych 6 dobrych obyw ateli państwa.

N A J W A Ż N IE J S Z A R Ó ŻN IC A M IĘ D Z Y O R G A N IZ A C J Ą P A Ń S T W A A SA M O R ZĄ D E M U C Z N IO W S K IM Państwo tw orzą ludzie dorośli, obyw atele dojrzali i jest ono celem dla siebie samego, tj. służy ono jako związek wolnych obyw ateli dla ich obrony i pielęgno­ w ania kultury m oralnej i m aterialnej narodu. Samo­ rząd zaś uczniowski to jakby szkoła przygotow ania m łodzieży do tych obowiązków obywatelskich, jak ie ją czekają w przyszłości, gdy dorośnie.

J A K UJĄĆ K R Ó T K O C E L SAM O RZĄD U ? Celem samorządu uczniowskiego jest w yrobienie solidarności społecznej i um iejętności organizacyjnej członków, aby dla dobra własnego zbiorowo sami za­ praw iali się swymi zaletam i umysłu, charakteru i serca służyć Bogu, N arodow i i Państwu.

P O T R Z E B A U S T A W Y

Tak poważny cel wym aga, aby organizacja samo­ rządu posiadała sw oją ustawę. A co to jest ustawa?

Przez ustawę należy rozum ieć zbiór spisanych ce­ lów, zadań i zasad organizacyjnych, ujętych w działy i. paragrafy.

P R A K T Y C Z N A U W A G A

Ustalenie poszczególnych paragrafów , ujęcie celu, zadań i zasad organizacyjnych nie jest łatwe. D latego najlepiej będzie, gdy napisanie takiej ustawy pow ierzy klasa czy szkoła kom isji w ybranej spośród kolegów.

K om isja taka musi wiedzieć, że istnieją, przyjęte od dawna głów ne działy, które należy uwzględnić w każ­ dej ustawie.

G ŁÓ W N E D Z IA Ł Y W S Z E L K IE J U S T A W Y D ział I. Nazwa, siedziba i zakres działania orga­

nizacji. II. Cel.

,, II I . Zadania i środki.

„ IV . O bowiązki i prawa członków. ,, Y. W ła d ze i ustrój organizacji.

V I. Skarb (dochody i rozch od y). V II. Sądy.

V III. Sprawa rozwiązania organizacji. W Y J A Ś N IE N IE OGÓLNE

W niniejszym poradniku damy w skazów ki ogólne i szczegółowe, jak należy te głów ne działy rozw ijać w ustawie samorządu klasowego, a następnie szkol­ nego.

Przytoczym y przy każdym dziale ustawy samorządu klasow ego przykład ujęcia w postaci paragrafów , ale nie będzie to wcale niewzruszony w zór! K om isja, która będzie układała taką ustawę, może skorzystać z przy-, kładu „P o ra d n ik a ", lecz musi pamiętać o przysto­ sowaniu swej ustawy do w arunków m iejscowych da­ nej uczelni oraz o tym, że nie tylk o nasz przykład, lecz w szelka ustawa nie m oże być niewzruszpnym do­ kumentem. ży cie szkolne, rozw ój samorządu uczniów-- 8 skiego zmusi was, m łodzi przyjaciele, do w pro wad

za-nia poprawek i zmian. Celem waszym ma być, aby sa­ morząd przyniósł ja k najlepsze owoce, a ustawa winna dawać podstawę organizacji i coraz w iększego roz­ woju.

JAK PISAĆ USTAWĘ SAMORZĄDU

KLASOWEGO?

T R Z Y P IE R W S Z E D Z IA Ł Y U w a gi ogólne.

D z i a ł I (nazwa, siedziba i zakres działalności) nie nastręcza w ielu trudności.

Pierw szego punktu: n a z w a o r g a n i z a c j i lep iej nie ujm ować w oddzielny paragraf, ale zaznaczyć nazwę w nagłówku. N ie należy obierać patrona samo­ rządu, o ile szkoła ma już swego patrona, gdyż dwóch to za wiele.

Z a . . s i e d z i b ę samorządu klasow ego obrać n aj­ lepiej izbę klasową, w k tórej będą się odbyw ały ze­ brania i w k tórej w przyszłości może stanąć szafa dó przechowywania wszystkich ksiąg.

Co do z a k r e s u d z i a ł a l n o ś c i , to ten punkt trzeba dobrze wyjaśnić. Odpowiedni paragraf należy tak ująć, żeby członkow ie w iedzieli, iż są obowiązani do posłuszeństwa w zględem własnych w ładz nie tylko w klasie, ale wszędzie tam, gdzie występuje grupa członków jako całość. A w ięc na korytarzach, w róż­ nych salach szkolnych, nawet ha wycieczkach.

D z i a ł I I ( c e l s a m o r z ą d u ) jest jednym z najważniejszych. Można go ująć w ten sposób, ja k to podaje „P o ra d n ik “ . Może jednak będziecie chcieli

9

inaczej go zredagować, na jakiś szczegół zwrócić w ięk­ szą. uwagę... Spróbujcie!.

D z i a ł I I I ( j a d a n i a i ś r o d k i ) da m ło­ dzieży sposobność do wielu, w ielu pomysłów... Wią,że się on z celem i w zależności od ujęcia tego celu należy go rozwiązać. Przekonacie się zapewne, chcąc w yczer­ pać wszystkie zadania, że jest to niem ożliwe. W obec tego lepiej jest zgrupować je odpowiednio i w ym ienić tylk o najważniejsze.

W bezpośrednim związku z zadaniami pozostają środki.

W ustawie można przew idzieć wszystkie głów ne za­ dania, choć dyrekcja szkoły może je stopniowo prze­ kazywać młodzieży.

P R Z Y K Ł A D U J Ę C IA T R Z E C H ’ P IE R W S Z Y C H D Z IA Ł Ó W

U S T A W A

Samorządu klasy ... Państw ow ego Gimnazjum ... w ' ...

Dział I. Siedziba, zakres działalności.

§ 1. Samorząd obiera sobie za siedzibę izbę klasową, zakres zaś jego działalności rozciąga Się na całe terytorium gim nazjum oraz wszędzie tam, gdzie Samorząd lub jego członkowie występują jako całość organizacyjna.

Dział U . Cel samorządu.

§ 2. Celem Samorządu jest w yrobienie solidarności

10

ków, aby dla dobra własnego zbiorow o sami za­ praw iali się swymi zaletam i umysłu, charakteru i serca służyć Bogu, N arodow i i Państwu.

Dział III. Zadania i środki.

§ 3. Zadania Samorządu w ynikające z jeg o celu są następujące:

a ) Utrzym anie ładu, karności szkolnej, prze­ strzeganie punktualnego i starannego w yk o­ nywania przez członków w szelkich prac, a zwłaszcza szkolnych.

b ) R ozw ijan ie w członkach zam iłowania do po­ rządku i czystości, do przestrzegania higieny ciała i ubrania, do przestrzegania porządku i higieny szkolnej (np. w ietrzenia izb kla­ sowych, ścierania odpowiedniego tablicy itp .). c ) W yrabian ie kultury tow arzyskiej i poczucia

solidarności społecznej i narodowej.

d ) Pogłębianie i gruntowanie nauki szkolnej oraz szerzenie um iłowania ideałów chrześci­ jańskich, rycerskich i narodowych, ukocha­ nia polskiej mowy, ziem i ojczystej i własnego Państwa.

§ 4.. środki, jak im i dla spełnienia swych zadań po­ sługuje się Samorząd, są następujące:

a ) W drażanie członków do podporządkowania się regulam inow i szkolnemu, zarządzeniom władz szkolnych oraz zarządzeniom władz samorządowych.

rządu za pomocą pogadanek, odczytów, ze­ brań dyskusyjnych itp.

c) Urządzanie pochodów narodowych, zabaw to­ warzyskich, wycieczek, rozgryw ek sporto­ wych, a na zarządzenie władz szkolnych bra­ nie udziału w rozgryw kach mtędzyklasowych i m iędzyszkolnych; organizowanie wystaw prac członków, prac szkolnych i pozaszkol1 nych itp.

d ) Organizowanie sekcyj: św ietlicow ej, biblio­ tecznej, dekoracyjnej, redakcyjno-wydawni- czej (g a zeik a ścienna) itp.; popieranie dzia­ łalności kół międzyszkolnych i szkolnych, zwłaszcza spółdzielni uczniowskiej itp.

D Z IA Ł IV U W A G I W S T Ę P N E

Dział ten zawiera paragrafy stosowane w e wszyst­ kich prawie ustawach bez większych zmian. Na pewne szczegóły odnoszące się do ustawy samorządu uczniow­ skiego wskażem y poniżej.

W e wszystkich ustawach rozróżnia się członków zwyczajnych i honorowych, a czasem również i nad­ zwyczajnych, om awia się prawa lub uprawnienia oraz obowiązki członków.

P R Z Y K Ł A D U JĘ C IA

D ział IV . P ra w a i obow iązki członków. § 5. Członkiem z w y c z a j n y m Samorzadu staje się

12

nizacyjne zebranie uczniów klasy uchwali w ięk ­ szością głosów utworzenie samorządu klasowego i gdy na tym zebraniu zostanie ,większością gło­ sów przyjęta niniejsza ustawa.

§ 6. K ażdy członek z w y c z a j n y ma prawo: a ) Brać czynny i bierny udział w wyborach do

władz samorządowych.

b ) Uczestniczyć w e wszystkich zebraniach ogól­ nych (W a ln ym Zgrom adzeniu) członków Samorządu, zgłaszać wnioski i głosować nad zgłoszonym i wnioskami.

c) Być wyznaczonym przez K u ratora na członka Sądu.

d ) Uczestniczyć we wszystkich sekcjach Samo­ rządu, brać udział w e wszystkich w yciecz­ kach, przedstawieniach, wystawach itp., or­ ganizowanych przez Samorząd.

e) Korzystać z wszelkich urządzeń samorządo­ wych, np. ze św ietlicy, czytelni itp.

f ) Uczestniczyć w e wszystkich kołach szkolnych, międzyszkolnych, organizowanych na terenie gimnazjum.

§ 7. Pozbawić członka tych praw, wym ienionych w § 6, może tylko Sąd samorządowy. W szelkie orzeczenie Sądu, aby stało się prawomocne, musi jednakże uzyskać aprobatę Kuratora, a w yk re­ ślenie z listy członków Samorządu, równoznacz­ ne z usunięciem z zakładu, oprócz tej aprobaty musi być zatw ierdzone i przez Radę Pedago­ giczną.

ności, choćby jedna była w Samorządzie, a druga w zarządzie jak iegok olw iek koła. T ylk o K u rator ma prawo zrobić w yją tek dla ucznia o w yb it­ nych zdolnościach organizacyjnych. N ie bierze się pod uwagę czasowego obejm owania obowiąz­ ków w zastępstwie nieobecnych członków Za­ rządu itp.

§ 9. K ażdy członek zw yczajny jest obowiązany: a ) Podporządkować się regulam inow i szkolnemu,

rozporządzeniom władz szkolnych i samorzą­ dowych oraz orzeczeniom Sądu.

b ) Brać czynny udział w e wszystkich wyborach, obradach i głosowaniach, do których są uprawnieni wszyscy członkowie Samorządu; uczestniczyć w obchodach narodowych, odczy­ tach, pogadankach, organizowanych przez Samorząd, w ogóle popierać w szelkie poczy­ nania własnej organizacji, szanować i słuchać swoich władz i poczuwać się do wspólnej od­ powiedzialności za powodzenie działalności Samorządu.

c) Płacić składkę półroczną, ustanowioną przez w ładze Samorządu.

§ 10. Godność członka h o n o r o w e g o nadaje n aj­ wyższa władza Samorządu, tj. W aln e Zgrom adze­ nie, osobie dorosłej za położone zasługi dla do­ bra i rozw oju organizacji.

U W A G I SZCZEGÓŁOW E

Z § 5. wynika, że każdy uczeń klasy z chwilą

14

jego członkiem. A le jednocześnie taki uczeń jako czło­ nek organizacji nabywa pewnych praw, choć z d ru giej strony musi wypełniać obowiązki członkowskie.

P raw a członka są wym ienione w § 6. „U dział bierny i czynny w w yborach“ oznacza, że każdy członek ma prawo wybierać (czynne prawo w y b orcze), ale też sam może być wybrany na jak ąk olw iek godność (b iern e prawo w yb orcze). K ażdy też członek może być powo­ łany przez K u ratora do udziału w Sądzie samorządo­ wym.

§ 7. głosi: pozbawić praw członka może tylko Sąd samorządowy, który może również w ykreślić go z listy członków. ,

Takie ujęcie tego paragrafu jest o tyle celowe, że zmusza wszystkich^ uczniów klasy do liczenia się z ko­ niecznością podporządkowania się zarządzeniom władz samorządowych. Choć władze samorządu m ają obowią­ zek wyczerpania wszystkich środków, wym ienionych w naszym ujęciu w' § 4 a, b (str. 1 1 ), to jednak za­ stosowanie § 7. w stosunku do jednostki niepoprawnej może w życiu okazać się pożądane.

W obawie jednakże, aby orzeczenie Sądu samorzą­ dow ego nie było zbyt surowe i krzywdzące, i zbyt nie­ opatrznie powzięte, musi być każdorazowo zatw ier­ dzone przez K u ratora samorządu. Na wypadek zaś w y­ kreślenia z listy członków Samorządu, co staje się rów ­ noznaczne z usunięciem ucznia z grona kolegów i ucz­ niów szkoły, orzeczenie Sądu tak surowe oprócz za­ tw ierdzenia przez kuratora musi uzyskać aprobatę R ady Pedagogicznej.

D Z IA Ł V

D z i a ł V określa ustrój samorządu klasowego, zakres i organy władz. Ponad władzam i, wybieranym i przez samą m łodzież, stoi K u ra tor powołany na to sta­ nowisko przez Radę Pedagogiczną zakładu.

K U R A T O R

Paragrafy, które określają uprawnienia Kuratora, winny być tak ujęte, aby um ożliw iały mu czujną opiekę nad samorządem oraz ułatw iały w ykonyw anie obowiąz­ ków wychowawczych.

P R Z Y K Ł A D U JĘ C IA D ział V. Kurator.

§ 11. K u rator Samorządu, którego wyznacza Rada Pedagogiczna, zw ołu je pierwsze zebranie orga­ nizacyjne (W a ln e Z grom adzenie) .uczniów klasy.

§ 12. K u rator roztaczając opiekę nad działalnością Samorządu posiada prawo kontrolow ania tej działalności każdej chwili i w sposób, jaki uzna za w łaściw y i konieczny.

§ 13. W szelk ie uchwały, zarządzenia i poczynania władz samorządowych, w szelkie w ybory i orze­ czenia Sądu muszą uzyskać zatw ierdzenie K u ­ ratora i dopiero w tedy mogą być ogłoszone jako prawomocne i obowiązujące. Jedynie w ykreśle­ nie z listy członków musi poza uzyskaną zgodą

Kuratora- być zatwierdzone przez Radę P edago­ giczną.

§ 14. K u rator jako życzliw y opiekun Samorządu ma prawo zażądać od wszystkich członków współ­ działania w celu uzgodnienia działalności po­ szczególnych władz Samorządu i usunięcia nie­ porozumień m iędzy oddzielnym i grupami ucz­ niów.

§ 15. K u rator na prośbę Zarządu z przedstawionej mu przez Zarząd listy kandydatów w ybiera człon­ ków Sądu (liczb ę n ieparzystą). K u rator ma również prawo zawiesić czynności Sądu i polecić Zarządowi, aby przedstawił mu nową listę kan­ dydatów.

§ 16. K u rator ma prawo zawiesić działalność Zarzą­ du, zażądać jego ustąpienia i zwołania nadzwy­ czajnego zebrania uczniów klasy (W a ln ego Zgrom adzenia) dla dokonania nowych w yborów łub nawet w celu rozwiązania organizacji.

O R G A N Y W Ł A D Z

W każdej organizacji niezbędne są organy władz: ustawodawczej (u chw alającej lub zm ieniającej usta­ w ę ) i wykonawczej. Oddzielny organ trzeciej w ładzy — kontrolującej jest pożądany, ale nie konieczny, zw ła­ szcza w organizacjach o m ałej liczbie członków.

W samorządzie klasowym organem w ładzy ustawo­ dawczej . m o ż e . być walne zgrom adzenie wszystkich członków, czyli wszystkich uczniów klasy; organem władzy wykonaw czej — zarząd obrany przez to walne

17

zgromadzenie. W ładzę kontrolującą, powierza się w al­ nemu zgromadzeniu, rozum iejąc przez to możliwość wybrania przez nie tzw. kom isji rew izyjn ej, która by zbadała stan m ajątkow y samorządu, skontrolowała księgi kasowe itd. Ponieważ jednak samorząd klasowy jest organizacją o m ałej liczbie członków oraz pozo­ staje pod kontrolą swego kuratora, można w ustawie przew idyw anie obioru kom isji rew izyjn ej pominąć, chyba że zmusi do tego samo życie.

Dobrze też jest oznaczyć w ustawie term iny zebrań w alnego zgrom adzenia, sprawozdawczych i organiza­ cyjnych. Jeżeli zarząd ma być obierany na okres roku szkolnego, to zebranie sprawozdawcze odbywa się np. w czerwcu, a organizacyjne w e wrześniu nowego roku. Pożądane jest jednak, aby zarząd był obierany na okres półrocza szkolnego, gdyż w tedy stara się on w przeciągu tego czasu wykazać owocną działalność i zasłużyć na pow tórny obiór na następne półrocze.

M iędzy walnym zgrom adzeniem sprawozdawczym a organizacyjnym przew iduje się w takim razie krótki okres czasu (np. 10— 15 d n i), w ciągu którego klasa może sobie ustalić opinię o dawnym zarządzie i przy­ gotować listę członków nowego zarządu.

P R Z Y K Ł A D U J Ę C IA

Dział V. Organy władz Samorządu.

(D alszy ciąg)

§ 17. Organami władz samorządowych są:

a ) W aln e Zgrom adzenie wszystkich członków

18

m orządowej najw yższej, ustawodawczej i kontrolującej,

b ) Zarząd klasowy, wybrany przez W . Zgrom a­ dzenie — organ w ładzy wykonaw czej i kie­ rowniczej.

§ 18. Zebrania W aln ego Zgrom adzenia byw ają: zw y­ czajne (organ izacyjn e i sprawozdawcze) oraz nadzwyczajne.

§ 19. Pierw sze zebranie organizacyjne może odbyć się w każdej porze roku szkolnego; następne ze­ brania organizacyjne 1 jak i sprawozdawcze 2 odbywają się co pół roku; nadzwyczajne na żą­ danie K uratora, na wniosek Zarządu lub w re­ szcie na życzenie piśmienne złożone K u ra toro­ w i przez 10 członków Samorządu.

§ 20. Pierw sze zebranie organizacyjne zw ołu je K u ra­ tor, w szystkie inne Zarząd.

§ 21. Pierw sze zebranie organizacyjne w ybiera sobie przewodniczącego i sekretarza, na wszystkich innych przewodniczy przewodniczący, a proto­ kół prowadzi sekretarz Zlarządu.

Na zebraniu organizacyjnym po wakacjach w drugim i następnych latach istnienia Samo­ rządu w razie nieobecności w szkole przewodni­ czącego zastępuje go sekretarz, a sekretarza — skarbnik.

1 N a przykład: około 10. I X i 10. II.

2 N a przykład; około 2 5. I i 10. V I; czas m iędzy 25. I i 10. I I użyty może być na przygotow anie do no­ wych wyborów.

§ 22. N a swoich zebraniach W aln e Zgrom adzenie: a) Uchwala lub zmienia ustawę Samorządu. b) W yb iera Zarząd na przeciąg pół roku szkol­

nego, w ybiera nowy Zarząd w razie ustąpie­ nia dawnego, np. po uchwaleniu temu ostat­ niemu votum nieufności na nadzwyczajnym zebraniu.

c) Uchwala wysokość półrocznej składki i' spo­ sób je j ściągania (np. w ratach miesięcz­ nych ).

d ) P rzy jm u je do wiadomości lub odrzuca spra­ wozdanie Zarządu; w razie odrzucenia uchwala votum nieufności, do czego jest po­ trzebne 3/4 głosów wszystkich członków Sa­ morządu.

e) R ozstrzyga o przeznaczeniu pozostałego ma­ jątku w razie rozwiązania Samorządu. § 2 3. Zarząd klasowy, w ybrany w liczbie 3 członków

przez W aln e Zgrom adzenie, rozdziela między sobą czynności i obow iązki: przewodniczącego, sekretarza i skarbnika.

§ 24. Zarząd uprawniony i obowiązany jest:

a ) K ierow ać działalnością Samorządu klaso­ w ego w myśl jego celu i zadań (§ § 2, 3 ), stosując do tego środki wym ienione w usta­ w ie (§ 4) oraz w ykonyw ując zalecenia uchwalone przez W aln e Zgromadzenie. b ) Opracować program działalności na okres

sprawowania władzy, ułożyć projekt bu­ dżetu półrocznego i pilnować jeg o w yko­

ci Zwoływać zebrania zw yczajne (z w yjątkiem pierwszego organ izacyjn ego) oraz nadzwy­ czajne W . Zgrom adzenia (zgod n ie z § 19). d ) Przedstaw iać sprawozdania ustne, rachun­ kowe i rzeczowe, na każde żądanie K u ra­ tora; przedstawiać sprawozdania na piśmie na zebranich zwyczajnych sprawozdawczych i nadzwyczajnych W aln ego Zgromadzenia. e) Sprawować swe czynności do czasu wyboru

nowego Zarządu na zebraniu organ izacyj­ nym W . Zgrom adzenia (pom im o ustąpienia na zebraniu sp raw ozd aw czym ); przekazać swe czynności i wszystkie księgi — w nale­ żytym porządku i wraz z dokumentami — nowemu Zarządowi, obranemu na początku drugiego półrocza lub na początku nowego roku szkolnego.

§ 25. Za działalność Zarządu jest odpowiedzialny przewodniczący wobec K u ratora i W aln ego Zgrom adzenia; inni członkowie Zarządu wobec K u ratora i przewodniczącego.

§ 2 6. Czynności i obow iązki poszczególnych członków Zarządu są następujące:

A. Przew odniczący: a ) reprezentuje Samorząd w o­ bec K uratora, władz szkolnych i rodziców uczniów klasy; kieru je ogólną działalnością Zarządu w myśl niniejszej ustawy;

b) przygotow u je i składa sprawozdania z dzia­ łalności Zarządu, ustne i piśmienne (w myśl

§ 24 d ) ;

madzenia i na nich przewodniczy (z w y­ jątk iem pierwszego organizacyjnego zebra­ nia W . Z g r .);

d ) występuje w roli oskarżyciela samorządo­ w ego w Sądzie Samorządu;

e ) osobiście zajm uje się sprawami w yn ikają­

cymi z wykonania zadań określonych

w § 3 a, b, c, d (z w yjątk iem pogłębiania i gruntowania nauki s zk o ln e j), stosując środki wym ienione w § 4 a, b, c.

B. Skarbnik: a ) prowadzi listę członków i ściąga od nich składki;

b) przygotow u je projekt budżetu półrocznego i pilnuje jego wykonania po uchwaleniu przez Zarząd;

c) zarządza kasą i wypłaca w szelkie sumy zgo­ dnie z budżetem i na zasadzie uchwały Za­ rządu;

d ) prowadzi księgi rachunkowe: kasową, kwi- tariusze w pływ ów i wydatków.

C. Sekretarz: a ) prowadzi protokoły zebrań Za­ rządu, W aln ego Zgrom adzenia (w pisu je pierwszy protokół pierwszego zebrania orga­ nizacyjnego W . Zgr., którego mu dostarcza protokolant tego ze b ra n ia );

b ) prowadzi kronikę klasy;

c) zajm u je się sprawami w ynikającym i z za­ dań określonych w § 3, w punktach d (p ierw szy ustęp: pogłębianie i gruntowa­ nie nauki szk oln ej) i e, stosując przede

22

D z i a ł V I w ym aga bardzo dokładnego określenia źródeł dochodów i w yliczenia wszystkich rodzajów roz­ chodów. D zięki temu zarząd będzie m iał ułatwioną pracę przy układaniu zrównoważonego budżetu (ozn a­ czenia wysokości poszczególnych wydatków , tak aby suma rozchodów odpowiadała ściśle sumie dochodów ). N ależy też zawsze uwzględnić wśród w ydatków — nie­ przewidziane w ydatki (w przykładzie § 29, punkt g ) , gdyż w przeciwnym razie zrównoważony budżet w prak­ tyce okaże się deficytow ym , czyli deficyt (b ra k fun­ duszów) nie pozw oli na pokrycie niektórych potrzeb. Dochodami może rozporządzać tylko Zarząd. Skarb­ nik musi pilnować wykonania uchwalonego budżetu i odpowiada za stan kasy (za różnicę m iędzy wyso­ kością w pływ ów i rozchodów ).

P R Z Y K Ł A D U JĘ C IA D ział V I. Skarb.

§ 27. Samorząd klasow y czerpie swe dochody: a ) Ze składek półrocznych; b ) z darów; c ) z od­ czytów, wystaw, przedstawień teatralnych itp.; d ) z kar ustanowionych przez Zarząd; e ) z od­ setek od udziałów członków i od udziałów Sa­ morządu klasow ego w Spółdzielni szkolnej. § 28. P ro je k t budżetu, ułożony przez skarbnika

a uchwalony przez Zarząd, winien przewidywać następujące w ydatki, których wysokość musi być dostosowana do przew idyw anej ogólnej su­ my dochodów:

a ) Zaprowadzenie i utrzym ywanie czystości w klasie.

b) Zaprowadzenie ksiąg i kupno niezbędnych ruchomości.

c) Pom oc m aterialna dla niezamożnych i nau* kowa dla słabych w naukach członków. d ) Składki na różne cele dobroczynne i pań­

stwowe, zbierane przez władze szk o ln e 1. e ) U działy Spółdzielni szkolnej.

i ) U rządzenie świetlicy, czytelni (prenum erata p ism ), dekoracja izby klasow ej, urządzanie obchodów narodowych itd.

g ) Nieprzew idziane wydatki.

§ 2 9. Dochodami w myśl uchwalonego projektu bu­ dżetowego rozporządza Zarząd. Za stan skarbu odpow iedzialny jest skarbnik, który grom adzi dochody i wypłaca odpowiednie kw oty za po­ kwitowaniam i.

D Z IA Ł V II

Organizacja samorządu klasowego jest za mała, aby przewidywać jakieś instancje sądowe. Chcąc jed ­ nak dać możność członkom odwołania się od rzekomo niesłusznego orzeczenia, można uprosić K u ratora sa­ morządu, aby był taką wyższą instancją odwoławczą.

1 Cztery pierwsze punkty (a, b, c, d ) i ostatni ( g ) muszą być uwzględnione w każdym budżecie jako n aj­ w ażniejsze i konieczne, punkty pozostałe (e, f ) tylko przy większych dochodach.

P R Z Y K Ł A D U JĘ C IA

Dział V II. Sąd samorządowy.

§ 30. Sąd Samorządu powołany jest przez Kuratora, który z listy kandydatów przedstawionych przez Zarząd w ybiera 3 członków i spośród nich w y­ znacza przewodniczącego.

.§ 31. Sąd w ydaje sw oje orzeczenia w sprawie: a) Odwołania się członka z powodu rzekom o

niesłusznie przez Zarząd nałożonej kary pieniężnej za niestosowanie się do w ym a­ gań porządku i czystości w klasie.

b) Zaskarżenia członka przez Zarząd o stałe w ykroczenia przeciwko porządkowi i czy­ stości w klasie lub o w yw ieranie złego w pły­ wu na kolegów wskutek niewłaściwego za­ chowania się.

c) Zatargu m iędzy członkami Samorządu klasy. § 32. T ylk o w sprawie wym ienionej w § 31 b) oskar­ żony ma prawo obrać sobie obrońcę spośród członków Samorządu klasy.

§ 33. W w yjątkow ych wypadkach, o czym zdecyduje sam K urator, oskarżony lub poszkodowany może odwołać się od orzeczenia .Sądu do K u ra­ tora. Ten zaś może polecić Sądowi powtórnie sprawę rozpatrzyć lub może, w edług swego uznania, powołać zupełnie nowy Sąd z przed­ stawionej nowej listy kandydatów.

§ 34. Zasadniczo wszystkie rozprawy Sądu muszą od­ bywać się w obecności Kuratora. T ylk o w spra­ wach m niejszej w agi za każdorazową zgodą Ku-

25

ratora rozprawa może odbyć się w jego nie- obeęności.

W szystkie orzeczenia muszą uzyskać za­ tw ierdzenie Kuratora, a w ykreślenie z listy członków Samorządu poza tym jeszcze musi być zatw ierdzone i przez Radę Pedagogiczną. D Z IA Ł V II I . R O Z W IĄ Z A N IE O R G A N IZ A C JI Dział V I I I , ostatni, nastręcza najm niej w ątp liw o­ ści, toteż przechodzim y od razu do przykładu ujęcia.

P R Z Y K Ł A D U JĘ C IA D ział V II I . R ozw iązanie Samorządu.

§ 35. Rozw iązać Samorząd może K u ra tor lub W alne Zgrom adzenie mocą swej uchwały.

W obu wypadkach W alne Zgrom adzenie decy­ duje o przekazaniu pozostałego m ajątku rucho­ mego.

JAK PISAĆ

USTAWĘ SAMORZĄDU SZKOLNEGO?

N im przystąpim y do pisania odpowiedniej ustawy, należy naprzód zdecydować, ja k i obieram y ustrój sa­ morządu szkolnego.

R ozróżniam y samorząd o ustroju jednolitym i o ustroju związkowym .

S a m o r z ą d j e d n o l i t y 1 jest odpowiedni dla zakładów wychowawczych, gdzie życie zbiorow e jest

1 Przykładem samorządu jedn olitego jest samorząd •“ O klasowy, om ówiony w yżej.

podobne do życia zgranej nielicznej grom adki uczniów jednej klasy.

Natom iast w szkołach, gdzie uczniowie rozbici są na grom ady klasowe, m ające sw oje cele, lepiej zasto­ sować s a m o r z ą d z w i ą z k o w y , czyli z w i ą ­ z e k s a m o r z ą d ó w k l a s o w y c h . Taki zw iązkow y samorząd szkolny może powstać po zorga­ nizowaniu samorządów klasowych; gdyby zaszła ko­ nieczność rozw iązania samorządu szkolnego, samorządy klasowe, które weszły w skład związku, istnieć będą niezależnie od tego rozwiązania. Słowem, nawet tw o­ rząc samorząd szkolny jako związek samorządów kla­ sowych, nie niszczymy ich organizacji ani nie podry­ wam y ich bytu, ale spajam y je silniej węzłem wspól­ nej organizacji, przekształcając je tylko nieznacznie stosownie do potrzeb całego, związku. Naturalnie to musi odbić się na ustawie samorządów klasowych, które trzeba w takich razach uzgodnić z ustawą ogólną sa­ morządu szkolnego.

U S T A W A S AM O R ZĄD U JE D N O LITE G O Podany w yżej przykład ustawy samorządu klaso­ w ego (z natury swej jed n o liteg o ) można łatw o dosto­ sować do potrzeb całej szkoły lub zakładu wychow aw ­ czego przez w prowadzenie niew ielkich zmian. Np. w al­ ne zgrom adzenie w samorządzie szkolnym będzie obej­ m owało wszystkich uczniów szkoły (w zakładzie, w y­ chowawczym — wszystkich w y ch o w a n k ó w ); trzeba będzie zwiększyć liczbę członków zarządu z 3 do 5 itd.

K to by chciał pisać ustawę samorządu jedn olitego dla szkoły lub zakładu wychowawczego, nim do tego

przystąpi, niech rozw aży przykład ustawy samorządu fclasowego, umieszczony w yżej, i niech zastanowi się nad wyjaśnieniam i, ja k ie podaje „P o ra d n ik “ dla piszących ustawę samorządu szkolnego związkowego.

U S T A W A SAM O R ZĄD U SZK O LN E G O Z W IĄ Z K O W E G O

Pisząc ustawę samorządu zw iązkow ego, trzeba pa­ miętać, że i tu muszą znaleźć m iejsce odpowiednio roz­ winięte działy każdej ustawy (podane na str. 8 ).

Z przykładu ustawy samorządu klasowego (str. 10) niektóre p aragrafy dadzą się zastosować prawie bez zmian w ustawie samorządu zw iązkow ego szkolnego, inne trzeba zupełnie na nowo opracować, bo tego bę­ dzie w ym agała organizacja bardziej skomplikowana, obejm ująca całą szkołę, wszystkie klasy.

J A K IE P A R A G R A F Y U S T A W Y K L A S O W E J D AD ZĄ S IĘ ZASTO SO W AĆ B EZ Z A S A D N IC Z Y C H Z M IA N ?

Przede wszystkim te paragrafy, które zaw ierają podstawy ideow e (§ § 2, 3 i 4 działu I I i I I I ) i które stanowią zrąb zasadniczy każdej organizacji samorzą­ dow ej uczniowskiej.

N ie trzeba też zmieniać działu V I, co najw yżej w prowadzić n iew ielkie poprawki. N a przykład w § 2 5 można w zależności od uchwały ogółu członków usu­ nąć wśród dochodów (punkt e ) odsetki od udziałów członków, pozostawiając ten rodzaj dochodów do roz-

28

P raw a i obowiązki członków.

§ 5. musi wyjaśnić, że członkiem samorządu szkol­ nego staje się każdy uczeń gim nazjum czy szkoły z chwilą, gdy waine zgrom adzenia wszystkich klas uchwalą założenie tak iej organizacji, a ogólna rada samorządowa (o k tórej m owa n iże j) przyjm ie w ięk ­ szością głosów odpowiednią ustawę.

I w tej organizacji pozostanie w mocy zasada, że wykreślenie członka z listy członków samorządu szkol­ nego jest równoznaczne z usunięciem go ze szkoły, ale musi być zatwierdzone przez K u ratora samorządu szkolnego i całej R ad y Pedagogicznej.

W § 6. należałoby w ykreślić punkt a i b, gdyż nie każdy członek uczestniczyć będzie w radzie samo­ rządow ej, zastępującej walne zgrom adzenie klasowe. Łącznie z tą sprawą trzeba zmienić odpowiednio po­ czątek § 9 b.

Kurator.

W ład za K u ratora samorządu szkolnego nie może być uszczuplona a nawet musi być rozszerzona odpo­ wiednio, toteż przeredagować należy §§ 15 i 16, gdyż ustrój organizacji zwiększonej jest inny od organizacji klasowej.

Organy władz samorządowych.

Ta część 2. działu V wskutek innego ustroju różnić się będzie najw ięcej.

W ustawie klasow ej przewidziano dwa organy władz: walne zgrom adzenie i zarząd. W samorządzie

29

związkow ym trzeba przewidzieć trzy o rg a n y : o g ó l n ą r a d ę s a m o r z ą d o w ą , odpowiadającą częściowo walnemu zgromadzeniu, z a r z ą d s z k o l n y (w od­ różnieniu od zarządów klasow ych) i r a d ę p o r z ą d ­ k o w ą .

Ogólna rada samorządowa.

W aln e zgrom adzenie uczniów wszystkich klas by­ łoby za liczne, sprawniej pracować będzie tzw. rada samorządowa, do k tórej weszliby tylk o członkowie za­ rządów klasowych. Ta rada będzie m iała władzę usta­ wodawczą i będzie obierała spośród swoich członków zarząd główny. W ybran i przestaną być członkami od­ powiedniego zarządu klasowego, którego skład byłby uzupełniony przez nowe w ybory właściw ego walnego zgrom adzenia danej klasy.

Zebrania rady sam orządowej będą również: zw y­ czajne (organ izacyjn e i sprawozdawcze) i nadzwy­ czajne.

Można też przewidzieć w odpowiednim paragrafie, że do rady sam orządowej wchodzą również przewodni­ czący zarządów wszystkich kół uczniowskich, istn ieją­ cych na terenie szkoły (a więc również i drużynowy drużyny h a rcersk iej). Ci przedstawiciele innych orga- nizacyj za prawo uczestniczenia i za prawo zabierania głosu (b ez prawa udziału w głosowaniu i bez prawa udziału biernego i czynnego w w yborach) m ają obo­ w iązek składać na zebraniach rady sprawozdania ze swej działalności. (N atu raln ie w olno im bronić swoich organizacyj na w ypadek stawianych zarzutów, a w ra­

zie zdobycia uznania mogą uzyskać poparcie m ate­ rialne ze strony samorządu szkolnego.)

Zarząd główny.

Zarząd główny, obierany w liczbie 5 członków przez radę samorządową, jest przed nią, jak również i przed Kuratorem odpow iedzialny za swą działalność.

Tych pięciu członków rozdziela m iędzy sobą czyn­ ności i obow iązki: przewodniczącego (m ającego rolę kierowniczą i reprezen tacyjn ą), zastępcy (d o którego zadań należy utrzym anie porządku, ładu i karności s zk o ln ej), skarbnika, sekretarza i kierow nika pracy społecznej. Do obowiązków tego ostatniego, bardzo zresztą ważnych, należałoby w ykonyw anie zadań okre­ ślonych w §. 3 c, d, e za pomocą środków w ym ienio­ nych w § 4 c, d.

Rada porządkowa.

Jest to nowy organ, nie znany w samorządzie kla­ sowym, w ym aga w ięc przem yślenia i szczegółowego opracowania. Rada porządkowa ma utrzym ywać po­ rządek, ład i karność w całej szkole, posiedzenia swe winna odbywać pod przewodnictwem zastępcy przew o­ dniczącego zarządu głów nego. Członkami je j są wszy­ scy przewodniczący zarządów klasowych. Tym sposo­ bem z barków zarządów klasowych zdejm uje się cię­ żar obmyślania sposobów, służących do utrzymania porządku, karności itd. Natom iast przewodniczący klasowi wchodząc w skład rady porządkowej mogą sta­ wiać w nioski swoje, ale zarazem biorą odpow iedzial­ ność za wykonanie w swoich klasach uchwał rady.

Sąd.

Sąd szkolny (sam orządu szkolnego) m o że' teraz odegrać rolę dru giej -instancji jako sąd odwoławczy. Trzeba tylko określić, w jakich sprawach wolno człon­ kom odw oływ ać się do niego od orzeczenia sądów kla­ sowych. M ogą to być w pierwszym rzędzie orzecze­ nia o wykreśleniu członka z listy członków samo­ rządu klasowego, co się równa usunięciu ze szkoły. Naturalnie, zatw ierdzenie orzeczeń przez kuratora sa­ morządu klasowego, następnie kuratora samorządu szkolnego i R ady Pedagogicznej pozostają w swej mocy.

Można również określić, że jak o jedyna instancja sąd szkolny orzeka w sprawach zatargów m iędzy ucz­ niami różnych klas (n ie je d n e j).

Oskarżycielem w sprawach porządku i ładu byłby zastępca przewodniczącego zarządu głównego, który przewodniczy radzie porządkowej.

T ak ie oto uwagi można w ypow iedzieć o zasadni­ czych różnicach m iędzy ustawą samorządu klasowego

(je d n o lite g o ) a ustawą samorządu szkolnego zw iąz­ kowego. K to będzie opracowywał ustawę szkolną, przekona się o konieczności innych zmian, m niej za­ sadniczych lub wprost form alnych, o konieczności do­ stosowania ustaw klasowych do nowych warunków. A le m ozoląc się nad takim i zmianami i nad pi­ saniem ustawy samorządu szkolnego, m łodzież w yrobi w sobie zmysł organizacyjny. „P o ra d n ik “ m iał na celu wskazanie zasad pisania takich ustaw, nic poza

32

Z M IA N Y W U S T A W IE SAM O R ZĄD U K L A S O W E G O Samorząd szkolny zw iązkow y z chwilą utworzenia musi zażądać od sam orządów klasowych w prow adze­ nia pewnych zmian w ich ustawach. T e zm iany doty­ czą nowych uprawnień samorządów klasowych, ale i nowych obowiązków.

W ym ien im y poniżej najważniejsze.

W dziale I I I (zadania i środki).

W § 3 trzeba zaznaczyć, że dany samorząd kla­ s o w y'p rzystęp u je do związku samorządów klasowych, że jeg o członkowie odtąd stają się członkami tej zw iąz­ kow ej organizacji.

W dziale V (Organy w ładz).

W § 22 p u n k t b należałoby dodać o koniecz­ ności wyboru nowego członka Zarządu klasowego w razie, gdy k tóryk olw iek z dawnych członków jako uczestnik rady sam orządowej został obrany do zarządu samorządu szkolnego.

P u n k t c tego paragrafu można np. tak ująć: „U chw ala dodatek do składki ściąganej na rzecz Samorządu Szkolnego“ .

Można też dodać na żądanie samorządów klaso­ wych p u n k t g W takim brzm ieniu: „M oże zażądać 2/3 głosam i zwołania przez Zarząd Główny nadzwy­ czajnego zebrania R ad y Sam orządowej Szkolnej“ .

W p a r a g r a f i e poświęconym zarządowi kla­ sowemu wypadnie zrobić poprawkę, że z chwilą istnie­ nia samorządu szkolnego zawiesza się działalność spo-

33

łeczną zarządu klasowego (zw aln ia się od tych obo­ w iązków sek reta rza ), że w tych sprawach jednak za­ rząd klasow y ma prawo występować z odpowiednim i wnioskami na zebraniach rady sam orządowej, ale że ma obowiązek popierania poczynań kierow nika pracy społecznej samorządu szkolnego.

W tym samym paragrafie trzeba będzie zaznaczyć: 1° że zarząd klasowy ma prawo za pośrednictwem swego przedstawiciela stawiać w nioski w sprawie ładu i karności na zebraniach rady porządkow ej, ale że ma obowiązek wykonyw ania uchwał tej rady; że następ­ nie obowiązany jest ściągać kary nałożone przez radę i wykonywać orzeczenia sądu szkolnego;

2° że przewodniczący zarządu klasowego ma obo­ wiązek czynnego uczestnictwa w zebraniach rady po­ rządkow ej ;

3° że wreszcie obowiązany jest ściągać składki na rzecz skarbu samorządu szkolnego (n ie tylko klaso­ w eg o ) i doręczać je w odpowiednich terminach zarzą­ dowi szkolnemu.

Oto najw ażniejsze zm iany w ustawie samorządu klasowego, jakich wym agać będzie w ejście jego do związku sam orządów klasowych.

Część I I „P o ra d n ik a “ poświęcona jest pisaniu ustawy kół szkolnych, a głów nie spółdzielni uczniow­ skich.

SPIS RZECZY

Różne organizacje szkolne ... 3

D obrowolne należenie do kół ... 4

Zasada organizacyjna samorządu uczn. (podo­ bieństwo do organizacji państwa) ... 4— 5 Znaczenie samorządu uczn. (różnica w porówna­ niu z organizacją państwa) ... 6— 7 Cel samorządu uczniowskiego ... 7

Potrzeba ustawy i głów ne działy każdej ustawy 7— -8 Jak pisać ustawę samorządu klasow ego? ... 9

T rzy pierwsze działy (N azw a, siedziba, zakres działania) ... 9

Dział I V (O bow iązki i prawa członków ) ... 12

Dział V (W ła d ze i u strój) ... 16— 18 Dział V I (S k a rb ) ... 23

Dział V I I (S ą d y) ... 24

Dział V I I I (R o zw ią za n ie) ...'. . . 26

Jak pisać ustawę samorządu szkolnego? '... 26

U strój ... 2 6 Ustawa samorządu jednolitego ... 27

Ustawa samorządu zw iązkow ego ... 28

Jakie paragrafy ustawy klasow ej dadzą się zasto­ sować .beż zmian? ... ... 29

A#

I

1

■

i

I

I

g

I

S

i

I

J|