Charakterystyka fałodwań glacitektonicznych w Turoszowie

(1)

.4. P.a w

l i

c

a

W. Ilaste

.

rudy

żelazne

.z

Stara-chowic

.

Spraw. PIG, t. I, z.

l.

Warszawa

1920. 5.

R i n

n:

e

F. -

Gesteinskunde. Leipzig

1928.

6. R

li

h l e E. -

Przegląd wiadomości

o

podłożu czwartorzędu

pólnocno-wschodniej

części Niżu

Polskiego. IG Biul.

70.

Warszawa

1955.

7. S m u l i k o w ski K. -

O

glaukonicie. "Kosmos"

t.

49,

Lwów

1924.

8.

S m u l i k o w ski K. -

Rozważania

na temat

glaukonitu.

"Przegląd

Geologiczny"

1953,

nr

2. 9.

S u j k o w s k i Zb. · - Petrografia kredy Polski.

· Kreda z

głębokiego

wiercenia w· Lublinie

w

po-równaniu z

ktedą

niektórych innych obszarów

Polski.

Spraw~

PIG,

t.

VI,

Warszawa

f931. · · 10.

T urn a u- M o r a w s

.

k a

··

M.'-'-

Spostrzeżenia do"

tyczące

.sedymentacji i diagenezy sarmatu Wyżyny

Lubelskiej. Ann.

Univ. Mariae

Curie-Skłodowska,

sectio B, vol.

IV.

Lubli.n

1949. ·

11.

T u r n a

u

-

M o r a w s k a M. -

Znaczenie

atut-lizy

minerałów ciężkich

w

rozwiązywaniu zagad-nień

geologicznych. "Acta Geol. Pol." vol.

V. Warszawa

1955. ·

. ZBIGNIEW WÓJCII(

Mwzeum

Ziemi

CHARAKTERYSTYKA

FALDOWAŃ

GLACI'l'EKTONICZNYCH W TUROSZOWIE

TEREI."f6W,

GDZIE LUZNE OSADY

goone-gci

~ęóu

i

plejiSiiooe!niu

uległy· sf.ałdowlar

nli.u

pod

w.płytWelffi SUJD.ącycih

:z

północy na po-łtidnJi.e

mars lodOIWIOOiwych, jest

Iliai

obs:z.alrre

ża;;.

chodniej

i

póŁnOC!Ilej

iPolSkii! ball."ldw

wdele

(1).

Od daiwln.a

były

one'

szcz.egóŁo.wo badam.e

i

jak:

to

:podlkrreśli~

J.

Zwń.ell'IZycld

(8).,

dl?lięlci!

mten-sY'Wlllym

przemietSZCZ1€1IlliiOOn

ser.id.

burowęgloWej

pQid

WipływJeffi

nruciJSknl .1odowców

udało się odik!ryć

szereg

złóż o podistaiWIOwym maiOZein.iu gospóda~rmy!m.'

Z drugiej Sltr.01r1y

w

cizyn:nych

kqpaJlniach

węgla

brum.aitlnego,

~Łasrom

w

cz·asie z,dej

:

mo-wania

nadkładu skał plejstoceńskich, odsłonięto

smreg

profitłów

o

!intensywnym

pcxfa~dowan!i!u

OfSaJdów

rn.riooońskJi.clh

i

:p:I!Loceńslcich. Dzięki stałemu

d! btWdizo SIZyibk:Lemu

ip11ZeSUWnu się ściaJn

ekaploart:acyjn:yoh

w

tych kopailo:riach

mOŻina:

stosunilrowo

szyibko

w

apOISÓb

metodycz-ny

prześledzić cłllair.aktter

struktur

porfałdowar

nych

w

OZiaJSie

na~c:iJsku ~'Illkówego lodowca

i

na

tej

:p<rlstaw.iJe

odVWoriZJyć w:aru~rl>lci,

w

ja.,.

kiLch

SUJnący

lod"CYWiec

spowtodio1wlał

zaibtl!l"'2leln!i,a

w:atrstw

f.POdłoiża.

Klasyomym

miejscem

.

do

prze~

tego

.

rodlzaJju

badań ·maże· być

lropana

węg1a

brunartmeigo ;, '!:'mów". Szc.z,e-,

góliruie

dinlte!nsywne

sfałdOWiain:ia · wńld<icme

.

są

w

ipOłudnli.iOW!ej męści.

kopalni

milędrly TW:aroą Górą

.

a

woięit.ym

· korytem

Nysy

Łużyclci€·j

(cyc.

1).

.

.·

.

· .

.

· .

Sfałdbwa~ne utWIO!rY burowęglOWiego ~nu

w

Jropalhnó!

"TuTioSZów''

ll:1lie

dooZiek.ały aię

do-tychaz81S

szell"'SZiego

opisu*.

· Jedynie J;

· zw:re-r.zyCilcl

(8),

E. Ciuk (1, 2,

.

3), H.

Tedsseyre

C7)

i

A. Jaihn

(5)

u:tn!ieścili

o

indch kih winrruam.ek

E. Clluik {2), który

w

irowiszej

litera

,

twrrze

pośwti.ęcił

kqpa

1

1ni

.

w 'Du:i-ioszow.lle

wd:ękSz.e

Olj)ra-OOWiamie geologiczne,

'ZlW)raiCa

uwagę, że .~

pOIWe

paJl"'1lLe

utworów·

tmooiomz;ędowy~C~h w Ź!al

chOidiniej

części

.

od!kcyw!klr

są

.

st:Lnli.e

pocięite nliedurżytmiii

'UISlrokami' ',

;

klt~

iku

doł.ow!i.

;

prwe-.

ćhodlżą

"w:

balrOOo skarna>lliikPwane

srfałdOWlanda

. . ' : :

f

*

E. Ciuk (l) stwierdza,

że

na

tektonikę glacjalną

w kopaLni "TuróW" zwrócili

uwagę R.

Grahamann

i H. Ebert w

objaśnieniach

do mapy geol .

.

arkusz

"Hirschelc:le" l :

_25

QOO.

Wla.TStw".

Dallej ku

dolOlWi annpLitruda

·

falłdów

stalje

rsię COtl'aiZ

lmll1lilejsza

li

W'l"eS2'Jdie

.faiłdy

mni:.:

kają.

W

IIUliStępinych· praJoaiOh

a'\l!toli

.

ten

(2; 3)

st'W!i.erdlza;

że

,

,za:bulliZie!ruiJaJ

w

.

postaci

faiłrló.w,

uskoków

i

:naJSIUJn:ięć są tu wrspani.alłytm

p.rey'-kŁadiem 'belkltlotnńlki

g1a;cja

· lnej,

.k!tórą·llllaJ

:te,reriach

pocłsurleckiioh IWiiąZalno

by

~~

z

·

.tek-tan!ilką 'Wigłębną,

gdyby

odisb01I11i.ęc:ia·

icih

były fra:gmenrt;,rurycrz~Ue",

· .

OstartirOO

H. Teisseyre

(7)

podki-cilJi~,

ie

":po-wa.żine

iZiaiblllr'zJenria, .a: :llWJiaSZOZial

spięlt1r:IŻeaiia

d!

z.alliałdowaind.al

w.a!I"'Stw

WJiąrŻą Się

.

:n!ieima.I

wy-:

łąC!ZillJiJe I1Je

:zja'W!iska!rni

· .

··

·g1a1Ciiteik~Y\[Il:i". _.·

,·· .'

A. Jahn (5)

sy.g.nałirruje .obooność

w

utwo-roch

inweci'Ol"'z.ędowych

ki01pailinrl.

"T

· wrów"

fał

dów

i

W)71aiiśind.ętych

· ~

górne

shljpów

przecię

tycll

Ul~ośnym!L

uskomalm.L

· StaŁa

eil,{sploatacj:a.

osadów

'\P'(Jikrywla~jących głÓWlny ~górny)

•poiillOrn

węgla

iblr:UJniartm.ego

przyczyniŁa się

do J1JnlisZcrzeruiat sf.a[doWia:nycll

u1lwtarów

tr~eciO!iZędu

opisalnych

pr:zez

w:Ytinie.-nlionych

,all.liW!rÓW.

J

edinaikże OZiełripak!i eksiploa.~

ta(!yjne (bagry)

na

t:z1w.

dime'Wliąltym poo:iloimi~

kopaJl!Il!i

odSłoiruiły

nowy

fil"ag.nienlrt

.

azomgólniie

:iJ!lltellliSyw.nde

stfałd'(jW.aJnego t.r.zecdru!Zędu.

P.o-:sz<:Zególm.e

· s1n:!Uktuxy

są

doskOIIlJale

'WiidloCIZlle

w

l!ilcamycll

rów:ndległych

do siiefbie ostrog:ach

sika!lin~h,

kltare

ocalały

!pl"'t.ed

zębami

merpar-!ków.

POŁOZEN:IE

.UTWORÓW

SFAŁDOWANYCH

'

W

orstartmli.ch

lataiCh

!Złoze węgla

brunaJtnegÓ

w

Toooosrrowtie

doczeika:ło się ~ OiPTiaJOOW.ań

paileo

i

botaJil.iiCI1Jnych, W

jedinytm.

tZ

n:ich H. C:z&o

coott

(4)

,p!IV.€id:stawtiła ISZICOOgółdWą

chairaklte-..

rystyikę profńlu odsłoori!ętego

'

w

· lropai1n[,

w

.któ:rymJ w.ildocmy

ikomplek!s

ska:ł:

dzie1.i ;na

sześć

pO!ZiiJoonów,

mldczając l118Jjwyższy

z

.

nlich

do !plejstocenu

'

i miocenu,

IQJart:arnńiast i{)IOrl!OSta~e

do miooon'll.

Wy:rÓŻirlliKme .p:r!ZieZ rtę aJUt~kę

po-7Jiiamy'

częścdlawo potkrY'Watlą stę 11.1

przedstla:w.io::-·nym

p:r1ZeiZ

E

.

CiukaJ

(2)

~

Ojpartym na

podstawtie

ipe:broWI'~YJCh :wł~

(2)

P.ierws1Je

cde!ry bąc

od

dołu

pazliamy

.

zbu-ddwlalne

są ~

cienkich

'W8Il'S1lw

węgla

brulnatne-g.o

p1'1'1Je'Walrstw.i.anych

;iłami.

W niskJtórych

'WIS:l'Stwach

węgla

brunalt!nego

widać stojące

plllie

drzeW,

lilatarmiast

w

wy?;ej

lpOłorixmycll

'Wiall'Stwlaloh li:lastych

· spoltylka

się

kOIIllk:recje

sfe-rosyderytowe. W

llUlljwyższym

kompleksie

paLa

pw.edstawdonymi

<Bldamli.

zj.alwdają się

ser:ie

p.ilaszczysto-~e.

P.iąty

poi'l.liml

jest

zbudowany z Ucrmych

'WiarSt:w

węgla

z

~ ~

przewaTStwlo-nych

pi;ai9kamd

i

ŻWii!rami

kwarcowymi. W

nde-wde1Jdch socrzew'kach

!iJlastycll

wśród

tych

żw:i...

row

występują

:konkrecje sferosydeeytowe

do-ohodrz,ąloe

do 1,5 m

średln:icy.

Dolna

męść

poziomu szósteigo

jest

zbudoWa-na z

napmemilaalległyoh

wtSil'Stw

li®Utu

~

Wlaii."St'WWkmycll

!iłami bądź

osadami

piaszczysto-żwirowymi..

W a;adaph tych

tnie

występują,

częste niżej,

pnie

dnew.

Na

najwvżej :połażo

nej

·Wall'Stwie

spallonego

J.tgndltu

końcr.ą się OBa'"

dy

mdocenu.

· Na oQmÓW!ilOinych seriach

·IDii.ezgodlnde

leżą

osa-dy .gómej

iczęśai:

pozimnu szóstego.

Są

to

sklar

ły

pi;aszczyste

i

Ż'WlilJ:O\\Ie

z licmymi

.głazilkami

pochabenia

sk!mdy!Il181WSkdego.

Skały

:te

lok.aJ.-·Il!ie

!pl.TIJOOhodzą

w

si:1me

spdiaslJcr1Jan.

.g]liJnę

mo-:rendWą

Z

lilaznymi

tgłarlami.. Cały

oten

kompleks

łąemie

z glli:nlk.amt

l~

i

;glebą

tworzy

plejstoceńską

.i

holoceńską pak;rywę

bu:t'()Węg-1~

miooetnltl.

IDI:ensyowlriemu

sfałdowan!i:u uległa ·IWI!jwyż

sza

część

sel'lili

m:iiOceńskiej

w

połudnliowej

części

ikQpaloni.

Największe sfaołdowoWn.ia

doobo-dząoe

do

15 m

wysakJoścd:

w.idocrzme

są

w

naj-bairdrl:iej

pMnoanej

·

części ściiany ekspl~yj

lllej

d'zdewdąof;eglo

paziamu

lropaJlni,

nattami.ast

w

koierouniku

połudn!Wwyirn

.ampldstuda.

fałdów

szytbko ma-leje

:i: w

wdd~ych odsłand.ęcdach

dlocbodzi.

do

5--8

metrów.

OPIS FORM GLACITEKTONICZNYCH

N

al

dbszame

:intensywnych

sfałdowań,

jedy-lll!i.e

1iralgmen.t.a~rya~Jnde wńdoomym

w

<fustępnym

odsłonięciu, można wytróżn~·ć

trzy sbre.fy pod

wtt.ględem ~aangażowoania

tek1xmdcmego.

Stre-fy

!be, joaik

to

widać MI

ryc.

l,

Umiane są

rew-nolegle

do

ck:ierunJru

śc:iialny

eksploatacyjnej

dziewiątego

podamJu

k:opalnt

.i:

~

w

oprzy-bliżeniu

z E na W. OmalWiane

trzy

strefy moż

na

doskanale

pmeśledrlić

we

wszystlk:icll

ostro-g.ach skalnych p<JlJC6ba,'W!iK:xnych ·pmez

ba·~Y

eksploalbacyjlne.

P.ierwsza,

ldcząc

od

~WSChc:ldu,

strefallll8!jmndej

zab~

stamOWii.

rodrmj mandkldny,

w

której

warstwy

pqchylone

~

na

:Wschód

pad

kąf:etm

olroło

30°.

Jedytn:ie

w

kiJJru

miejscach

w

mono-

.

kJoia1!ie

rf:lej

IllO'bna

obselrwawalć lllliewaellkiie

undu-lacje,

ikf:órych

ampldltuda

w

n.81jwyiszych

Wlar-stwach

illlle przetkraaz:a

l

.

m, e

j'liri;

5 m

n:ił.ej

zan:ikadą

ane

msmaJ.

zupellnde.

W

obrębie

caiej

roonak9oiny warstwy

mają

jedln,drowy

bieg

i

w

lpll'Zylb'liże.nd.u są~ IZ

S na N.

W

g6mycll

'WiłllrSbwlach amaJW.łanej

strefy

wd.lda:ć, zwłaEI'IJcza wśród

Wl8lrSbw

l:'

gni.towycll,

:riii.ewlielkie

uslrokt

pimwwe !i

ukame,

rozsuwa-jąpe WIM'Stwy

o

o1roło

0,5

·m. Ku dolowi

ridJlmą

ane, a serie

burowęglowe

n:ie

wy:karmją żad

nycll

ZaJbuir.r.eń.

R1JC.

1. Ogóin11

widok

lcia.n11 dzlewłqtego

poziomu

kopalni

w

Turoszotoie

Fig, l.

Generał tńew

of the

wan

oj ninth leve1

in

Turoszów

mine

S1n'op serli

manakhilnoallnej drmeli

· od.

d9adu

.nlie

ZSlbumemego

ser.ia

skał

ilastych

i

iburo-węglowych około

5-8-mebrowej

~·

R1/C.

2.

Łęk

i

słodlo

wschodniej

cz.Pci

stret11

inten-.

s~vch sf~ań

· Fig.

2. SvncUne and

anticline

of the eastern

part

ot

(3)

Całą tę sllrefę

od

~j 7Jnlajdującej się

bardziej na

W

chielą

w.iellkie

ruskdk:i

praWie

.pionowo,

ikitóre

~cają ~ sbrefę

o

około

l

m.

Dru~, środkowa

sbrefa

obejmuje

cdcineik

szczególJnde

inlte:nsy"Winycil

sfakłowalń

rz.

lic.zny-mi

wyc!śn!ięcdiam:i.

W

stireiiie tej

oh9erwujemy

l!iiozne

rzmielny

farm

t.EikflQn!ilcm.ych

wrr.dłuż

kie-runku

ścd.any ~loarbacyjnej (~w:ione

.go

IIll8 zdjęciach)

:t

dderulnikru

· do

niego

prosto-padłego.

'

.

Najmniej. skompl:iikowmle

sfalł~

w

ob-rębie

:tej

sbrelfy

są

d<:lskonale Wlidocrme

w

.

po-~j

<l9t:rodze

(cyiC.

2, 3

i

4).

Razpoczynat-ją się

one

lllliemaJl ln!gUlamie

pochylonym

na

W

łękd~

ik:tóry

miąga wysalrość około

.

8 ·m.

Jest

.

on

od

.

strony

wschodniej silniie

.pocięty l'ÓWIIloległyrm

i

rprawde

!pianowymi

uskokami~

które

:wyr.arź.lnlie :w.idać

.

jedy!tlde

w

~h

.

wyżej p>łożonych,

bo w

dole odęoniętego

pro-fi!lu

ZUJpełn!ie rmmkają.

· .

Na

1

:W

od

piell"WWS"'JeJg

łęku

znajduje

się okol~

7 m

wysdl«i§oi.

siadło,

lk:t6reigo

<JŚ

jest

pochylo-lila

Jpod

kąltem o1roło

75°.

Jego

lllalj'Wyi'Bza

część,

Sl'lJCIZególm.e

w wall'Stwach

ilastych,

:zdradza.

·

śLady wyciśnięcia.

Na

W

od

siodła

majduje

się płaski łęk rz.

l:icm.ymi,

zwłas1X:za.

w

dolnych

męścl.acll,

drobnymi

undulatcjami.

Jest on

po-Rvc.

4.

Słodło

silnie zdefoT11'&0liJ'ane

w~utek

lic2:nvch

p1'USU11iłę6

Zd;ęcie

tw.toru

Fig 4. Strongly deformed

antłcline,

as

ci

result of

numerous

diBlocatłons

Autlwr's pho.t.

cięty setr!ilą

JUSlroków

o

· u;padizde

dkJoło 50° 1na

W;

Ndek.tóre

Wlall'Stwy,

j.ak

.to

~

na. ryc.

3 {palbrz.

ok~)

•.

~

są

uskokami"

k;'t.óre

obean.ie

Iea:ą pamomo.

.

. .

Bardrzli.ej

.il'la

.W zna•]duje.

się

.

skOmp~

·

siod!ło (~.

· 4)

0

og91nie

!p()CihyJooe

na

.

E

pOd

kątem olrołJO 70 • Siodło

rto

~ada ~ ~

\(iwóch

mDii.ejszych

silodeł~

.

p.rrr.ectmeloo:Ych

.płaskim

łękiem. .

PoslDrJególme.

silodełika

jak

i

łęk są

silJlnre

IZU!lldulaW:aine

"

d.

Pcicięte.

~·

.

w

~D~aj

bardrzJiej

2JeWnęl;r.?mytin siode'Łku

· (cyc

:

4)

~

.piłQ

w.etreg

OdJkłuĆ,

w

7Jw.iąrzJk:U.

·

11.

czym

~

il.ietktóre

'Wiai-stwy

~~ły

.się

w

~u.

· ~

-

~

bie.

JESt ·to

S"'i2eg6lin:ie.

ddbrze

wń.doc.Żitle

w

~iejscu, ~

waD;'Sbwa

:i:lasta' łą<:rl.~Il&ię

z

nad-ległą·

i

pokrywa·jącą IW1alrSbwą ~

·

rz.n9ł;ała prneci.ęta

usk.Oikiem

i

popl'ZieSUrwai'la:

w

Stosun-lm

do

siEibie

o

około

1,5

do

2 m.

w;aj~

przestiiil!i.ęcla

w

WI8.TStw.ie

~

.

wiidóc:ime

są

S'lJCI'lJetg6Lnie

dobrze

w

na;jwyri.szej

częśct tp.l"bfilu

prrr.ed~

na ryc.

4. · ·

Na W

od

omów.ianej

farmy IZillia'jduje

się ba;r~

dzJiej

roeległy łęk o ;amplitbu.dzie· d1rolło

5 .

!ID

i

odległości ł:Pdędey.

jednym

a.

drugilrn

skrzyd-łem doobad!ząoej

do

80 m.

Pan!i.eważ :liałd

1ten.

nie

wydmzujący w:iększycll

karntPldlkacji,

,

nie

:oostał poicięty żadnymi w.iększymi uskok~

ani mndiUlowany, zal:IDzam

go Wlięc

do

trzeciej,

.na.f.ba:rdrl.:i.ej

.zacllodniej

strefy

~

-

'

f!Mdo-wycll

w

omatw.Ląnym

-obsrz.a:rlze.

.

strukJt.WI'a:.

ta

jest

ogra.ndcr.ana

od W

ilrory.telm

Nysy

ł.Jqżyc-k!iej.

.

· .

W

.

.równoległych

do .

amóWdonej

mtrogi

'od'-Słan.ięc:ii!llch

a

moaijdujących się·

ball'dz.iiej-

na

NNE

.amplituda parr.crr.eg61nycll

fałdów

wraa ..

sta.

Odpawiedmk

:pierw9'1Jego~

lllajball'drzJiej

kl:a.-syczmego

łęku

z

połudJnJi.a:

mtrogi

uległ w

st:re-fde

połażonej

ibaa"dziej

na

N

da~ posl1lll!i:ętym

.lrompliikacjam, a

rposzczególme

~ lZIOStały

mndl\llowlane,

·

pooięte

l!ietm.ymi

·

· uskak.ami:

ł .

wu:ajemnde do

siebie

ipCllpl'l'lJeii'Wialne •.

Nato-miast.

pierwsze

siodło- zostało Wl ~ej

wysu-lllli:ętych

na N prgf:iLach

wyaśnlięte,

e

pa'lXl&tałe

w.all'Stwy

jednego

i

.

dlrugiego

skrzydła są

..

do

siebie ll'Ó'WIOOległe i

maJją wpad oik.oło 75

·

0 _illial

_E.

Trneci

kolej1ny

.fałd,

w

połudn:iowym

·

odsłand.ę

cd.u

maiły, w

pólnocmych

profilach

m.aczmde

sl.ę

roraasta

.

i

lilia

p:r:7JeSłltvsn.i

ok.

40 m

wrr.dłuż

osi

fałdu

jego

:r~

wr1JI'.al3ta

tm~,

.

przy

zachoW.wn:iu

ogólnego obaJrakteru

pła~

·

łę

Jru.

Nliewńrlocrzme są

w

IIl!im

.

jedynie

uskQk!ii,

.klt6re

stlnre

pooięły .tę strukbuJrę

lila!

południu.

OdpoWiiedrulki

dalmego ;na

W

siodła

w·

o.dsło męaiach

ibalrdrzJiej

.

północnych są

rówm:iel:

:wli.-doome.

N:ie

mają

ane

jednak

ifJu

.

cha!l".akteru

misternej

kararllkli.,

pocięt-ej

l!icrmymi

drobnymi

uskdkami.

Jednakże

!ll1ie

7Jmlienił się ·również

.

ogóLny

chaT~

o&1iocHa

(~

siodclka

przeo-dzielone

balrdzo

pł.as1dm łęk.iem),

mimo

że

wzrasta

..

tmY~ od:legrość między

jego

wtJchodJndtm.

a

IZaiOhodmliim

$lalzydłem.

, .

W

d:Jręlble ~j

silrefy

jednollilta§ć -~~

nliema

w

odsłonięciach połudndmvycll i

pl'Qfi-1ach póbnoanyoh

jest

jeSzcze ~

~.

(4)

. ' ' ' . (

-Fałd będący

w

distocde

rozległym

i

pŁask:im

łę-kiem w kierunku

północnym wzdłuż płaszczyz

ny osiowej ba!rldizJiej

się

rozrasta,

w

7JWjązku

z

cżym

j•ego

a!IllJp1ituda dochodili

do 10-12

m.

W

· ttrielk'tórych

pl'lod'ń.La!Cih

wtidoazme

są

mniejsze

Ullldulalcje

IZ:wŁaiS~re:m Wie.

wschod!n:i.Jrn

skmydle

łęku dtccllooząoe

do

0,5

m.

Lnte11lSywne

sLaiłoow:aiil!i.a

drugiej,

środ!lrowej

strefy s!lruiktlur

g1atcdlte!ktorn:ioonych widoazne

są iZIIliaJCZilllie głębiej ndż ~aibwnwnli.a

w

obrębie

WIS>chodn:iJej moookli!hy

czy

za!chodmej

silrefy

.

łagodnego :fialłdu. Wyraźme

zaibUII'Izema

obsetr-WIOW!ać IllJOfŹln.a je~oz·e

20 m

po!Il!iiżej

strotpu

wi:-docznych

iili8i

fotogl'laooch

odsłołillięć.

W

kie-runku wschodnim zaburzone

gładtektonicznie

· Wla!listwy

si.ęgrują

do

.głębolrości

5-8

m,

a na

:zachodlll1e 10:-15 m.

Z

~go

0\p.isu

.

wyŁaJnia się

kd:lka

Winio-sków

rzu•caAcych

św1altło

na

w.a.rutn.kli.

fałdo

W!am&a.

Wystę.pow.an:i•e ~ s:fałdow.a~nycll

osadów

tmeoiJO!I'zędu

w

spągu

plejstooonu ooaJZ

zmndejSIZaiilli.e

się

.amplitudy

fałdów

w

miiall"ę

posurw:a!nial

się

w

.głąb

p:ra.filu

.

J.,

W!reiSWie

· Za.IIldik

posz.coogó1nyoh

fOil"m

;f;ekban!iJki.

ciągłej

i

nie-cri.ą:głej

jednOOI1aiC:Zrl!ie

·okireś1a.

charaikter

fałdo

Wiam.da

wyWIOŁmego

kiie:rnJin.lrowyirn

naciskiem

mrus

lodQW100Wyich. LiC'lllle drloibne

uskokii.

tnące

luźny

osrud

śwt1aldozą

o

· •tym,

że

w

czais1e

f.ałdo

wallria

c.ałla oma'W'i.a~n.a

serda

m1.1JSLaiła być

.

:za-ma ..

IZin>iętaJ

li

~ał.a się

p1aJStyoonli.e

po-dobo:i!ie

ja:k

lód.

·W

prrzJOOi.wnym raJIZiie

nie

do-szłoby

do

· WIZajeronego

ipOipll"ZeStUw.a:ruia się

skrulnych

palkiletów

ilastd-<llgruiltowych, .a

przy

fałdOWiairui:u

me

zamarnn~ięty

osrud

i1a!Sity

iZ

pew

-nością uległby ~~u

roomaimm.liu.

Układ ~C~rególnych

fuMów,

!pęlmięć,

prze-Sillln.i.ęć

· i

wydśnięć 'WIS1k1at~uje, że

na,C!isk

lodow-ca

nas:tąJpil

Od

wschodu

na zad1ód,

przy

czym

największe

na1Siilell1i1e :lWiciJSku

ipOISIZło

w

:najhar-d\Ziiej pOlnOC!nlej

części

omawialneigo

od&lonięma.

J,alk

-wolmo

sądrz.ić

z

pr!lJeldstarw:ianych

na:

roję

ciaich

profilów,

:lllrujwięiksey

naciisk

lodowca

pOSZJedł IIl.a póŁnooną ozęść

wschodniej

mon•CF.

k:li!ny,

wsirutek

coogo

w

następnej

strefie

fa:ł

dowej

pawsta.ły

baJI'Idzo

powi81Żine wyciśnięcia.

Pod

Wlpływem

tego

il'liaJciSku

sfa~łdowam.e

zootar

ły,

·leGZ

jruż

mltliiej

z.rubUl'IZJOtile

wszystkie se!I'ie

.zma.jdująoe się

na W od Silrefy

bez;poślredmrl.ego

nacisku. O

;nacisku m>OIIliOiktiny

l!lli

e

tylko

pOiZ.io-mym,

letcz

,pTZied.e

Wszys1lkim

p:iJarrowym

świadczą rÓIWlnliefŻ

l!Lczne 'Uslmlci

ZI'IlAliC:ające ją

w

s1:osu!ńiku

do

strefy

,poł'O!Żan.ej

bardziej

.na,

W

o 1,5 do 2m.

J.a:k

· w10lno

wiilli.osilrowoc

:z 'opi:sów

Ciu!ka

·

· (1, 2, 3),

w.

iiliieiJStniejących już

fr

a,gmenrt;ach

połudn!iow:ej ścialny

:l

rot

p

a

l

nJ

i

:istln:iaiły

.

j

eszcze

wię:kęe sfałdowain:i;a,. ŚWiilad~y

to o

tym,

że

cal-ły

01maiW!i:alny

teren

je% jedyrue

. :frr:rugmenrt;em

peryferyc:zmym

w:iększego

obszlai:r1u

fałdowego.

WIIl!iOOetk

ten

potwierdm

pold:klreślOtn.e

w)'Wj

2!mnliejsz.aJruie

SILę

annpl!itwdy

:f.aJłdów wrz.dłuż

~N>---6.

WARUNKI PALEOMORFOLOGilCZNE

FAŁDOWANIA

l

Zgodn.ie.

:z

poglądalmi

wie1u badaozy

(porów-naj H

.

Tedisseyre 7)

już

w

IIIlli.ooonre

:zoozęła sń.~

twomyć miLędcy

iblotkiem Gór

~h

:iJ

ma-sywem

rużyck:i.Jrn de~pT~esj;aJ tekltom~na

Zytawar

Węgłilnd.ec,

w

łctćxrej IOOStąpiła

depozycja

ma-teriałlu

· iiLastego

i

szcząrtków rośllin.

W

plioce-Illie, jalk

na to

wskatzuje

A. Otto (6), stropowe ·

serie miocenu

mstały

:zerod.OIW,aJne

pr1Ze1Z

pra-Nysę,

ildÓ!rej wody

płynąc

na

!póŁnoc

wytwo"'

myły wyi'Iarźlny pl'IZiełom

w

pobl'iru IZIMjdujl!'oej

siię

na

N

od TlllXJIS'lldWa Wisi POOialda. W

pre-glaJCjaile na

omaiWliaJnym

rtieretn!i.e

:isbn.ialłal już

wyr&Źn!ie ZiaimlaJCZ01111a

p:r1adoliJna N YISY, która

prrleibiegała oon.tra

• 1ną częścią dbiniże!IliaJ

Zyta.-wa:-W

ęglmiec.

Lodow:ie·c

póŁnoony

w

czasie

swej

wędlrówki

:na

połudn:ie wd.aJrł się doliJną

Nysy

Łużycilcie·j

· Ol'laiZ

jed

1ewy!m

dapłyWielm doliJną

Witki na

połudnd.e .arż

do Li.berooa

zna,jdujące·go Slię już

:p.,a

tletremie

erechosław~ji.

Ws1zystki.e

olroliczlne

wiZlgót'im,

jaik to

podikreślai

A. Jah!n

(5),

były

do

wysokości

400 m l!liPm

poikryte

w

ootaibniim

etapie

posltęp01WiaJnii8J

1ddOWICaJ

na

południi.e

oUmzymlią CZiaszą lodową.

Obserwacje

dOitycrzące

glruciteklton!i:ki

w

ko-pami "Turów';, j.a.Jklk!olwrek

ISą

baJrdzo

fregmen-'tiaiTyozm.e

,

po;zW;!lllaJją

bal"dzliej

sprec~owa.ć

marfolqglię

orrnawiainego tererru

w

początko-wym etapie

bra~sjli

lodowca.

· Kierwieik f.ail:dów oraz

c.ha!r.alkter

poszcze-góLnych

fotmi wskawuje,

że

ii1acislk

lodawoa

sZedł

rze 'WISichodu na

· zaichód ktu

WYll"alŹin·emu

obniżeniu

do pradoliny Nysy. Zatem

w

tym

cżasie

pradolina ta nie

była

pokryta lodem,

a

.głóW!ne :zwały

lodu

z,najdow'a~y Sli.ę

na

jej

prawy,m

12'Jbacżu

w

niewielkiej dolince

Kipery.

Fakt ten wskiaa;u:je,

że

jeSt

t:zeazą

p

1

Iia!WdCJ!po-dQil:mą, iż

w

poozą1llrowym

etrupiLe bratrl!Sg:resji

ladQWICa

w

wybdJtnym

pl'\Ziełomde

Nysy

:na N

od

ZagłębJia·

ZytaiWSkiego

ZWaJnytm Bramą Łu

żyaką· mógł

on

ibyć

powstmymmy,

a:

główny

nooisk

lodowca

poorzedł

i!lJaJ

S

dolruną

Witki..

DoiPiiero 'W\Slrutek

zartlrzymam!ioa

się

1od>OWIC.a

o Zl!la

,

czne

wy.niesie.hia

Gór Ioorskich

jęl!Oir

.

~tęgo

lod>O!WCia

mógł skierowlaĆ Się

.

n8J

W

pl'7..eiZ

wyr.a!Źne 01bm..iżenita.

_w

poblii?Ju

StlrrzegOinliJC i

da-lej

dolliną

Kjjpery

w

pobld:żu:

Twaroej

Góry

dopłynął

do

lroiTy:ta Nysy

Łużyokiej

OcrŹ;ywiście

llllie

jest

;bo

jedYine

wytł:umaci.en'.ile

taikiiej

sytuaicj:i:.

MOOmaJ

rówiniierl.

pmyjąć.,

że tir.aJiliSigredujący

lodowfuc

pakirył

n:ie

,ty1ko

Br.aJmę łJużyoką,

lec

• z

równli.eż l'ZJOOjdujące się

ponad

100 m

nad j

e

j

dJneim

WISZ

ystkie

· wmie

-sierrlai

z

j

e1

j

:p

r

awe

j

i

l

e

w

e

j

s

tro

ny. Wówc

z.ars

.transgredlujący

lodOWliec,

,

aJby

posuwać się

da-lej

na

porudnlie,

mustałby mieć

oo !Illa

'

jmniej

150 m

Jllliąrlsoości.

W tym wypadlru

wskuteik

. wybirtmego

!Zfróżnicowarua moła

lodowca

mógł

wyttwmzyć sd.ę jakdś jęzor,

który

spoWIOIClow:ał

(5)

Przed-sta'wU.ona

tu

eweil11bUJ!lltna<§l!

jest

oceyw.iścle ~

liW!at,

jełdna!k

w

t:Ym

wyjpadikJU

należy stwie~r

d7lić, że wąttplń.twą mec:zą

jest

wytwloirrellllie

się

tak IWieHcich

fałdów poWIStlllły;ch rpod ·

;nacdSkiem

mas

1odOW"ylch

płynących

:lOtkahllie prz·ed

.

czo-łem

lodO!Wicai

:rówtnoleim.ik!owo.

Pmedsbalw.i!one

rorz::ważaJni,aJ qpa:rte

na

iiDaJte-I'liale

g11lJaiteikltQn:icmym .ma,ją oczy'W'.iśct1e

cha""

· r.aarter

.

OII"!ientacyjiily.

ThzucaJją

· one jedrualk

świaitło

na

cha~raa®er

morfologii, jaiki·

istniał

w

pregla!(!jaJ.e, oraJZ

WISkaJ'Z!Ują, że. czoło

.J.o!d.OW-ca

!Pófnioonego

w

Jterenie

górsikrlm

było

,niiJe-Zilllierin!ie sik.ompJ.rlikOIWraJnte. W

zwiąlzlku

z

.

tya;n

l·odoWiec !ll[e

~ :mus'ał ir:amsgredow:ać

wa1nymi doliDaa:.rid., lecz

mógł

w

Oikreślonej

syruacj~ wy>k01r:zysta:ć

w

począ

tkawy:m

etapie

tr,am;gregjli

~również dolrunę boc:mą.

w

tym

wy-padku

· .

.

pow:stałe sf.ałd'OW!liill.ia

· g

· 1!llcitelkton.k.zne

uŁOżyć·· się jmOgą

!PI"OJsbQjpadle do

1głów:nego

kie-li'<Ulliku

tt.a!IlBig:reiSji

1odOIWća

w

główtnym

j

'

ego

etalpi.e.

LI'!'

ERATURA.

l.

Ciult

;

E

.

·

· ••

..;:..;..

O zjawiskach glacitektonicznych

w

ut:wP'l'ach

:

plejstocenskioh i

trzeciorzędowych na

.

oooza±:ze

· zachOdniej i

,północnej

Polski. IG. Biul.

70.

Warsiawa

1955;

2. C

i

tik

'

E. -

Węgiel

brunatny i

iły ogniotrwałe

.

kopalni "Turów"

w

T:ilroszowie. PIG Biul.

War-.

sza:wa

1951. . . ..

3. Ci 1l k' E. -

Zaburzenia glacitektoniczne

utwo-rów plE!

'

jstocenskich i

trzeciorzędowych

niektórych

węglonośnych

obszarów zachodniej i

północnej

Polski. IG Biuletyn. Warszawa

1953.

4 .

C z e c z o t t H. -

Flora kopalna Turowa

koło

Bogatyni. "Prace Muzeum Ziemi" zeszyt 3.

War-szawa

1959. · ·

5. Ja h n A. -

Czwartorzęd

Sudetów. ,;Regionalna

geolo~ia

Polski" t .

.

III z.

2.

Kraków

1960.

6. Otto

A; -

Studien zur Morphologie des

Neisse-tales zwischen Zittau und Gorlitz. Abhandlungen

der INaturforschenden Gesellschaft

żu

Goi-litz.

Band

29;

H;

l.

Gorlitz

1924; · · .

7. T e i s s e y re H

.

--,

Trzeciorzęd

w Sudetach i na

ich

północno-wschodnim przedpolu. Rozwój

·

budo-wy . geologie~

ej Sudetow od prekambru po trze·

ciorzęd.

"Regionalna geologia Polski" t. III, z. 2,

Kraków

1960. · ,

8. Z w i er z y ck i

J. -

Geologia

złóż węgla

bru-natnego.

Główny·

Instytut Paliw Naturalnych

.

Ka-towice

1949.

SUMMARY

ln the Turoszów

CoaJ.

Ba:sin, ·srtuaied between Zy-.

taW!a amid

Zg~orzelec, wi~htn

lJIPPer serles

m

the brown

ooai MLocene the strongly

f~lded.

clayey

·and

lignitic

deposits oocur

.

On the basis of the detai·led

anał~-:sis of individuał

foldS it was de'termined tha,t the tectonie

dłsturba:n.;.

ces, plotred

· liri

łt'igs.

1--{i, were caused by

direct~onal

press'll!re

Olf ~ade!l"

ma.sses r..v'hich moved

f.rom

the

Eea:st to the West At place

of

the strongest pressure

of glacier

dlisltant apprloX'ilnately

100

m fl'tim the

pre..glaciall vallil.ey of 1lhe Nysa

Ł~y.cka

river

-·sqi!JJee:Ziings

alllld

b1g folds

o;f

amplitud-e am.ounting to

albout

·1~16 m. have or.ilginated;

With reg<m"d to the. fact that the long axes of

i!id'i'-vidual folds :are paLraJlei 'to the Nysa

Łriży'C:k.a

pre-valley,

· ·it haJS been oonf

· ilrmed that at the time

of

:fdkliing,

the

v

.

all1ey could have not heen ooveted 'bY

g1acier wh.ich was

.

tihen s·topped by QJ.stinct

nal'row-ness oailled

łiużyce Gate.

PE310ME

B

TYpornoocHoM 'YroJII>HoM Baocei!:He,

paooonomeH-HOM MelRfzy" iRHTa.BOił H 3roiH.eJib~OM, B. K}XJBeJibHhlX

CBHTaX 6ypoyroJibHOrO MHOI~eHa, BCTpeqruQTC.fi CHJibHO

CM.fiTbie rJIHHHCThle H JIHrHHTOBble OTJIO*ie.H.H.fi. Ha

OC-HOBaHHH IIO,ąpo6Horo aHaJIH3a <)T):~eJibHb!X CKJia,ąoH

o6-HapylReHO, qTo TeKTOHHqecKHe YCJIOlRHeHH.fi, rrpe,ąCTfł.B-.

JieHHble Ha qmr. 1-6, o6pa30BaJIHCb rio,ą B03,ąeM:cTBHeM

HlmpaBJieHHoro ):{aBJieHR.fi nejĘmrKa, JĘimra.smeroc.fi

C iBOCTOKa Ha sana,ą.

B

MecTe HaH60Jiee CHJIMIOrO

Ha-nopa Jie,ąHHKa, HaXO•A.fiiD;eMC.fi Ha paCCTO.fiHHH OK. 100M

OT rrpe,ąne,ąmrnoBo:ii: ,ądJIHHDI HniCbi JiymHIĘKoi!:,

o6pa-soBaJIHCb KpyH~bie CKJia,ąKH C aMIIJIHTy,ąn:it, ):I"OCTHra~

tm;ei!:

12 .

-15 M H BM.fiTHHbl.

HarrpaBJieHHe oce:ii: HeKoTopniX cKna,ąo~,

rrapaJI-neJinHoe K . rrpa,ąomme HniCbi JlymHIĘKOi!:, yKasbJBaeT

Ha TO, qTQ BO BpeM.fi ' CKJia,ąK006pa30BaHH.fi OHa He

Morna 6niTb rroKpbrTa ne,ą~JroM, oc'l'aHOiBJieHHbiM B TO

ilpeM.fi Ha yqacTł{e pesKoro cymeHH.fi ,ąoJIHHbi Hhl·Chl,

· ~asbfBaeMoro JiymHIĘKHMH BopoTaMH.