Opracowanie publikacji GUS, Departament Badań Społecznych i Warunków Życia
Preparation of the publication CSO, Social Surveys and Living Conditions Department
kierownik merytoryczny
supervisor
Piotr Łysoń
Dyrektor Departamentu Badań Społecznych i Warunków Życia
Director of the Social Surveys and Living Conditions Department
zespół
team
Krystyna Siwiak (kier. zespołu), Maria Barlik, Ilona Błaszczak–Przybycińska, Magdalena Bryza, Karolina Goś-Wójcicka, Dariusz Jacyków, Magdalena
Kazimierowska-Wasiołek, Anna Knapp, Edyta
Makowska-Belta, Marta Marszałek, Joanna Mirosław, Wanda Nowara, Artur Owczarkowski, Tomasz
Piasecki, Milena Pragacz, Stanisław Radkowski, Karol Sobestjański, Anna Szukiełojć-Bieńkuńska, Urszula Wągrowska, Anna Wierzbowska, Marek Więckowski, Małgorzata Żyra
naliczanie tablic Anna Rozworowska, Hanna Wiśniewska
Centrum Informatyki Statystycznej
tables compiled by Statistical Computing Centre
Projekt okładki Lidia Motrenko-Makuch
Zakład Wydawnictw Statystycznych
Cover design Statistical Publishing Establishment
Skład komputerowy zespół
Technical editor team
Druk Zakład Wydawnictw Statystycznych
Printed by Statistical Publishing Establishment
Publikacja dostępna na CD Publication available on CD and
PRZEDMOWA
Publikacja „Budżet czasu ludności 2013, część II” zawiera pogłębioną analizę wyników badania budżetu czasu ludności, która uzupełnia tę zaprezentowaną w części I, wydanej na początku 2015 roku.
Publikacja, podobnie jak i jej pierwsza część, składa się z części analitycznej i tabelarycznej.
W części analitycznej zaprezentowane zostały dwa nowe przekroje społeczne, pierwszy - pokazujący budżet czasu osób znajdujących się na różnych etapach cyklu życia oraz drugi – prezentujący budżet czasu osób niepełnosprawnych. Przedstawiono również, cztery nowe, nie prezentowane dla poprzedniej edycji badania tematy, tzn.:
pomoc innym osobom świadczoną indywidualnie lub poprzez wolontariat w organizacjach,
występowanie czynności towarzyszących,
rytm zajęć w dobowym budżecie czasu,
subiektywną ocenę czynności wykonywanych przez respondentów.
Zamieszczono także pogłębioną analizę wyników dotyczących takich grup czynności, jak: sport i rekreacja, edukacja, uczestnictwo w rozrywce, kulturze i korzystanie ze środków masowego przekazu, dojazdy i dojścia w różnych celach.
W części tabelarycznej przedstawiono wyniki badania dla prezentowanych tematów.
Publikacja została przygotowana przez zespół pracowników Departamentu Badań Społecznych i Warunków Życia pod kierunkiem Krystyny Siwiak i Joanny Mirosław przy współpracy Centrum Informatyki Statystycznej GUS w Warszawie oraz Urzędów Statystycznych z Gdańska i Poznania. W opracowaniu wyników badania uczestniczyli również eksperci ze Szkoły Głównej Handlowej: rytm występowania wybranych zajęć został opisany przez Panią dr Martę Marszałek, natomiast czynności towarzyszące w badaniu budżetu czasu zostały opracowane przez Panią prof. Ilonę Błaszczak-Przybycińską.
Dziękujemy wszystkim zaangażowanym w realizację badania budżetu czasu pracownikom urzędów statystycznych oraz respondentom za ich wysiłek, cierpliwość i sumienność, jaką się wykazali podczas wykonywania powierzonych im zadań.
Wyrażamy nadzieję, że prezentowane wyniki badania budżetu czasu realizowanego co 10 lat, przyczynią się do podejmowania dobrych decyzji dotyczących społecznego i gospodarczego rozwoju Polski.
dr Piotr Łysoń Dyrektor Departamentu Badań Społecznych i Warunków Życia
FOREWORD
The publication under the title „Time Use Survey 2013. Part 2” contains in-depth analysis of Time Use Survey results. It complements the first part published at the beginning of 2015.
The publication, as the first part, consist of both analytical and table parts.
In the analytical part, two new social breakdowns have been presented – the first shows time use of persons at different stages of life and the second presents time use of disabled persons. Also four new topics, not described for the previous edition of survey have been presented:
help for other people provided individually or through voluntary work in
organizations
secondary activities occurrence,
rhythm of activities during 24-hour period,
self-evaluation of activities performed by respondents.
The in-depth analysis of the results concerning activities such as sport and outdoor activities, education, entertainment and culture, mass media, travel and walking connected with different purposes is also included.
The table part presents the results of the survey for described topics.
The publication has been prepared by the team of employees of the Social Survey and Living Conditions Department supervised by Krystyna Siwiak and Joanna Mirosław in cooperation with the Statistical Computing Centre in Warsaw and Statistical Offices in Gdańsk and Poznań. The experts from the Warsaw School of Economics also participated in the preparation of the results of the survey: the rhythm of occurrence of selected activities has been described by Marta Marszałek Ph. D. and the secondary activities by Prof. Ilona Błaszczak-Przybycińska.
We would like to thank all the employees of statistical offices who were involved in the time use survey and the respondents – for their efforts, patience and conscientiousness demonstrated while carrying out their duties.
We express our hope that the presented results of the time use survey, conducted every 10 years, will contribute to the good decisions concerning social and economic development of Poland.
Piotr Łysoń Ph. D.
Director of the Social Surveys and Living Conditions Department
SPIS TREŚCI
CONTENTS Str.
PRZEDMOWA ...4 FOREWORD
DZIAŁ 1. CYKL ŻYCIA I JEGO WPŁYW NA BUDŻET CZASU...17 SECTION 1. LIFE CYCLE AND ITS IMPACT ON THE TIME USE
Joanna Mirosław, Urszula Wągrowska
1.1. Struktura dobowego budżetu czasu według etapów życia ...18 The structure of the time use by the stages of life
1.2. Budżet czasu według etapów życia ...31 The time use by the stages of life
1.3. Podsumowanie ...84 Summary
DZIAŁ 2. WYBRANE ASPEKTY BUDŻETU CZASU...89 SECTION 2. SELECTED ASPECTS OF THE TIME USE
2.1. Sport i rekreacja ...89 Sports and outdoor activities
Marek Więckowski 2.2. Edukacja ...100 Education Anna Wierzbowska 2.3. Kultura ...111 Culture Stanisław Radkowski
DZIAŁ 3. DOJAZDY I DOJŚCIA W BUDŻECIE CZASU ...131 SECTION 3. TRAVELS IN THE TIME USE SURVEY
Magdalena Bryza, Wanda Nowara, Artur Owczarkowski
DZIAŁ 4. BUDŻET CZASU OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH ...152 SECTION 4. THE TIME USE OF DISABLED PERSONS
Małgorzata Żyra
4.1. Sprawność członków gospodarstw ...152 The capability of household’s members
4.2. Ogólna charakterystyka dobowego budżetu czasu osób niepełnosprawnych ....153 The general characteristics of the time use of disabled persons
4.3. Niepełnosprawność a czas i częstość wykonywania czynności ...156 Disability and duration and frequency of an activity performance
DZIAŁ 5. POMOC INNYM W ŚWIETLE BADANIA BUDŻETU CZASU ...169 SECTION 5. HELP OTHERS IN THE LIGHT OF THE TIME USE SURVEY
Magdalena Kazimierowska-Wasiołek, Milena Pragacz1
5.1. Świadczenie pomocy ...169 The provision of assistance
5.2. Pomoc innym świadczona indywidualnie ...172 Help others provided individually
5.3. Wolontariat w organizacjach ...177 Volunteering in organisations
Str. DZIAŁ 6. CZYNNOŚCI TOWARZYSZĄCE W BADANIU BUDŻETU CZASU ... 185 SECTION 6. THE SECONDARY ACTIVITIES IN THE TIME USE SURVEY
Ilona Błaszczak-Przybycińska
DZIAŁ 7. RYTM ZAJĘĆ W BUDŻECIE CZASU ... 203 SECTION 7. THE RHYTHM OF ACTIVITIES IN THE TIME USE SURVEY
Marta Marszałek
7.1. Dobowy rytm zajęć w budżecie czasu ... 204 The rhythm of the day in the time use survey
7.2. Budżet czasu według dni tygodnia ... 216 The time use by days of the week
7.3. Budżet czasu według miesięcy ... 226 The time use by months
DZIAŁ 8. SUBIEKTYWNA OCENA WYKONYWANYCH CZYNNOŚCI ... 232 SECTION 8. SELF-EVALUATION OF ACTIVITIES
Anna Szukiełojć-Bieńkuńska, Tomasz Piasecki, Karol Sobestjański
SPIS TABLIC LIST OF TABLES
Tabl. Str.
Dobowy budżet czasu osób w wieku 16-64 lata, niemających dzieci w wieku 0-17 lat ...
24-hour time use for persons aged 16-64 years without children 0-17 years old
1 252
Dobowy budżet czasu kobiet w wieku 16-64 lata, niemających dzieci w wieku 0- 17 lat ...
24-hour time use for women aged 16-64 years without children 0-17 years old
2 264
Dobowy budżet czasu mężczyzn w wieku 16-64 lata, niemających dzieci w wieku 0-17 lat ...
24-hour time use for men aged 16-64 years without children 0-17 years old
3 276
Dobowy budżet czasu osób w wieku 16 lat i więcej, z dziećmi w wieku 0-17 lat ...
24-hour time use for persons aged 16 years or more with children 0-17 years old
4 288
Dobowy budżet czasu kobiet w wieku 16 lat i więcej, z dziećmi w wieku 0-17 lat ...
24-hour time use for women aged 16 years or more with children 0-17 years old
5 297
Dobowy budżet czasu mężczyzn w wieku 16 lat i więcej, z dziećmi w wieku 0-17 lat ...
24-hour time use for men aged 16 years or more with children 0-17 years old
6 306
Dobowy budżet czasu osób w wieku 65 lat i więcej, niemających dzieci w wieku 0-17 lat ...
24-hour time use for persons aged 65 years or more without children 0-17 years old
7 315
Dobowy budżet czasu kobiet w wieku 65 lat i więcej, niemających dzieci w wieku 0-17 lat ...
24-hour time use for women aged 65 years or more without children 0-17 years old
8 323
Dobowy budżet czasu mężczyzn w wieku 65 lat i więcej, niemających dzieci w wieku 0-17 lat ...
24-hour time use for men aged 65 years or more without children 0-17 years old
9 331
Dobowy budżet czasu osób w wieku 15 lat i więcej według aktualnego orzeczenia
o niepełnosprawności i płci ...
24-hour time use for persons aged 15 years or more by valid certificate of disability and sex
Tabl. Str.
Dobowy budżet czasu osób w wieku 15 lat i więcej należących do gospodarstw
domowych mających składzie osobę niepełnosprawną i bez osób
niepełnosprawnych ...
24-hour time use for persons aged 15 years or more from households with or without disabled persons
11 348
Przeciętny czas trwania i wykonywania czynności towarzyszących oraz odsetek osób
w wieku 10 lat i więcej wykonujących czynności towarzyszące według wieku ...
Average duration of secondary activity, average time of secondary activity performance and percentage of persons aged 10 years or more performing secondary activities by age
12 357
Przeciętny czas trwania i wykonywania czynności towarzyszących oraz odsetek osób w wieku 16 lat i więcej wykonujących czynności towarzyszące według
posiadania dzieci ...
Average duration of secondary activity, average time of secondary activity performance and percentage of persons aged 16 years or more performing secondary activities by having children
13a 360
Przeciętny czas trwania i wykonywania czynności towarzyszących oraz odsetek kobiet w wieku 16 lat i więcej wykonujących czynności towarzyszące
według posiadania dzieci ...
Average duration of secondary activity, average time of secondary activity performance and percentage of women aged 16 years or more performing secondary activities by having children
13b 363
Przeciętny czas trwania i wykonywania czynności towarzyszących oraz odsetek mężczyzn w wieku 16 lat i więcej wykonujących czynności towarzyszące według
posiadania dzieci ...
Average duration of secondary activity, average time of secondary activity performance and percentage of men aged 16 years or more performing secondary activities by having children
13c 366
Przeciętny czas trwania i wykonywania czynności towarzyszących oraz odsetek osób w wieku 15 lat i więcej wykonujących czynności towarzyszące według dni
tygodnia ...
Average duration of secondary activity, average time of secondary activity performance and percentage of persons aged 15 year or more performing activities by days of a week
14a 369
Przeciętny czas trwania i wykonywania czynności towarzyszących oraz odsetek kobiet w wieku 15 lat i więcej wykonujących czynności towarzyszące według dni
tygodnia ...
Average duration of secondary activity, average time of secondary activity performance and percentage of women aged 15 years or more performing secondary activities by days of a week
14b 371
Przeciętny czas trwania i wykonywania czynności towarzyszących oraz odsetek mężczyzn w wieku 15 lat i więcej wykonujących czynności towarzyszące według
dni tygodnia ...
Average duration of secondary activity, average time of secondary activity performance and percentage of men aged 15 years or more performing secondary activities by days of a week
14c 373
Tabl. Str.
Odsetek osób w wieku 15 lat i więcej wykonujących czynności towarzyszące
według grup wykonywanych czynności głównych ...
Percentage of persons aged 15 years or more performing secondary activities by groups of performing main activities
15a 375
Odsetek kobiet w wieku 15 lat i więcej wykonujących czynności towarzyszące
według grup wykonywanych czynności głównych ...
Percentage of women aged 15 years or more performing secondary activities by groups of performing main activities
15b 376
Odsetek mężczyzn w wieku 15 lat i więcej wykonujących czynności towarzyszące
według grup wykonywanych czynności głównych ...
Percentage of men aged 15 years or more performing secondary activities by groups of performing main activities
15c 377
Odsetek osób w wieku 15 lat i więcej wykonujących czynności towarzyszące
według grup wykonywanych czynności głównych w dzień powszedni ...
Percentage of persons aged 15 years or more performing secondary activities by groups of performing main activities on weekday
16a 378
Odsetek osób w wieku 15 lat i więcej wykonujących czynności towarzyszące
według grup wykonywanych czynności głównych w sobotę ...
Percentage of persons aged 15 years or more performing secondary activities by groups of performing main activities on Saturday
16b 379
Odsetek osób w wieku 15 lat i więcej wykonujących czynności towarzyszące
według grup wykonywanych czynności głównych w niedzielę ...
Percentage of persons aged 15 years or more performing secondary activities by groups of performing main activities on Sunday
16c 380
Dobowy rytm zajęć osób w wieku 15 lat i więcej według dni tygodnia ...
24-hour rhythm of activities for persons aged 15 years or more by days of the week
17 381
SPIS WYKRESÓW
Str.
Wykres 1.1. Struktura dobowego budżetu czasu osób w wieku 16 lat lub więcej według
etapów życia ... 21 Wykres 1.1a. Struktura dobowego budżetu czasu kobiet w wieku 16 lat lub więcej
według etapów życia ... 22 Wykres 1.1b. Struktura dobowego budżetu czasu mężczyzn w wieku 16 lat lub więcej
według etapów życia ... 23 Wykres 1.2. Odsetek osób w wieku 16-44 lata, mieszkających z rodzicami,
nieposiadających dzieci w wieku 0-17 lat, wykonujących podstawowe grupy
czynności ... 32 Wykres 1.2a. Odsetek kobiet i mężczyzn w wieku 16-44 lata, mieszkających
z rodzicami, nieposiadających dzieci w wieku 0-17 lat, wykonujących wybrane
podstawowe grupy czynności ... 33 Wykres 1.3. Odsetek kobiet i mężczyzn w wieku 16-44 lata, mieszkających z rodzicami,
nieposiadających dzieci w wieku 0-17 lat, wykonujących wybrane czynności
Wykres 1.4. Odsetek kobiet i mężczyzn w wieku 16-44 lata, mieszkających z rodzicami, nieposiadających dzieci w wieku 0-17 lat, wykonujących wybrane czynności
z zakresu czasu wolnego ... 35 Wykres 1.5. Przeciętny czas wykonywania podstawowych grup czynności przez osoby
w wieku 16-44 lata, mieszkające z rodzicami, nieposiadające dzieci w wieku 0-17 lat 36 Wykres 1.5a. Przeciętny czas wykonywania wybranych podstawowych grup czynności
przez kobiety i mężczyzn w wieku 16-44 lata, mieszkających z rodzicami,
nieposiadających dzieci w wieku 0-17 lat ... 37 Wykres 1.6. Przeciętny czas wykonywania wybranych czynności z zakresu zajęć i prac
domowych przez kobiety i mężczyzn w wieku 16-44 lata, mieszkających
z rodzicami, nieposiadających dzieci w wieku 0-17 lat ... 39 Wykres 1.7. Przeciętny czas wykonywania wybranych czynności z zakresu czasu
wolnego przez kobiety i mężczyzn w wieku 16-44 lata, mieszkających z rodzicami,
nieposiadających dzieci w wieku 0-17 lat ... 39 Wykres 1.8. Odsetek osób w wieku 16-64 lata, niemieszkających z rodzicami,
nieposiadających dzieci w wieku 0-17 lat, wykonujących podstawowe grupy czynności .. 41 Wykres 1.8a. Odsetek kobiet w wieku 16-64 lata, niemieszkających z rodzicami,
nieposiadających dzieci w wieku 0-17 lat, wykonujących wybrane podstawowe
grupy czynności ... 42 Wykres 1.8b. Odsetek mężczyzn w wieku 16-64 lata, niemieszkających z rodzicami,
nieposiadających dzieci w wieku 0-17 lat, wykonujących wybrane podstawowe
grupy czynności ... 43 Wykres 1.9a. Odsetek kobiet w wieku 16-64 lata, niemieszkających z rodzicami,
nieposiadających dzieci w wieku 0-17 lat, wykonujących czynności z zakresu zajęć
i prac domowych ... 45 Wykres 1.9b. Odsetek mężczyzn w wieku 16-64 lata, niemieszkających z rodzicami,
nieposiadających dzieci w wieku 0-17 lat, wykonujących czynności z zakresu zajęć
i prac domowych ... 45 Wykres 1.10a. Odsetek kobiet w wieku 16-64 lata, niemieszkających z rodzicami,
nieposiadających dzieci w wieku 0-17 lat, wykonujących wybrane czynności
z zakresu czasu wolnego ... 46 Wykres 1.10b. Odsetek mężczyzn w wieku 16-64 lata, niemieszkających z rodzicami,
nieposiadających dzieci w wieku 0-17 lat, wykonujących wybrane czynności
z zakresu czasu wolnego ... 46 Wykres 1.11. Przeciętny czas wykonywania podstawowych grup czynności przez osoby
w wieku 16-64 lata, niemieszkające z rodzicami, nieposiadające dzieci w wieku 0-17 lat . 48 Wykres 1.11a. Przeciętny czas wykonywania wybranych podstawowych grup czynności
przez kobiety w wieku 16-64 lata, niemieszkające z rodzicami, nieposiadające dzieci
w wieku 0-17 lat ... 50 Wykres 1.11b. Przeciętny czas wykonywania wybranych podstawowych grup czynności
przez mężczyzn w wieku 16-64 lata, niemieszkających z rodzicami,
nieposiadających dzieci w wieku 0-17 lat ... 51
Wykres 1.12a. Przeciętny czas wykonywania czynności z zakresu zajęć i prac domowych przez kobiety w wieku 16-64 lata, niemieszkające z rodzicami,
Str.
Wykres 1.12b. Przeciętny czas wykonywania czynności z zakresu zajęć i prac domowych przez mężczyzn w wieku 16-64 lata, niemieszkających z rodzicami,
nieposiadających dzieci w wieku 0-17 lat ... 52 Wykres 1.13a. Przeciętny czas wykonywania wybranych czynności z zakresu czasu
wolnego przez kobiety w wieku 16-64 lata, niemieszkające z rodzicami,
nieposiadające dzieci w wieku 0-17 lat ... 53 Wykres 1.13b. Przeciętny czas wykonywania wybranych czynności z zakresu czasu
wolnego przez mężczyzn w wieku 16-64 lata, niemieszkających z rodzicami,
nieposiadających dzieci w wieku 0-17 lat ... 53 Wykres 1.14. Odsetek osób w wieku 16 lat lub więcej, żyjących w małżeństwie,
z najmłodszym dzieckiem w wieku 0-6 lat, wykonujących wybrane podstawowe
grupy czynności ... 56 Wykres 1.15. Odsetek osób w wieku 16 lat lub więcej, żyjących w małżeństwie,
z najmłodszym dzieckiem w wieku 0-6 lat, wykonujących wybrane czynności
z zakresu zajęć i prac domowych ... 57 Wykres 1.16. Odsetek osób w wieku 16 lat lub więcej, żyjących w małżeństwie,
z najmłodszym dzieckiem w wieku 0-6 lat, wykonujących wybrane czynności
z zakresu czasu wolnego ... 58 Wykres 1.17. Przeciętny czas wykonywania podstawowych grup czynności przez osoby
w wieku 16 lat lub więcej, żyjące w małżeństwie, wychowujące najmłodsze dziecko
w wieku 0-6 lat ... 59 Wykres 1.18. Przeciętny czas wykonywania wybranych czynności z zakresu zajęć i prac
domowych przez osoby w wieku 16 lat lub więcej, żyjące w małżeństwie,
z najmłodszym dzieckiem w wieku 0-6 lat ... 60 Wykres 1.19. Przeciętny czas wykonywania wybranych czynności z zakresu czasu
wolnego przez osoby w wieku 16 lat lub więcej, żyjące w małżeństwie,
wychowujące najmłodsze dziecko w wieku 0-6 lat ... 61 Wykres 1.20. Odsetek osób w wieku 16 lat lub więcej, żyjących w małżeństwie,
z najmłodszym dzieckiem w wieku 7-17 lat, wykonujących wybrane podstawowe
grupy czynności ... 62 Wykres 1.21. Odsetek osób w wieku 16 lat lub więcej, żyjących w małżeństwie,
z najmłodszym dzieckiem w wieku 7-17 lat wykonujących wybrane czynności
z zakresu zajęć i prac domowych ... 63 Wykres 1.22. Odsetek osób w wieku 16 lat lub więcej, żyjących w małżeństwie,
z najmłodszym dzieckiem w wieku 7-17 lat, wykonujących wybrane czynności
z zakresu czasu wolnego ... 64 Wykres 1.23. Przeciętny czas wykonywania podstawowych grup czynności przez osoby w wieku
16 lat lub więcej, żyjące w małżeństwie, z najmłodszym dzieckiem w wieku 7-17 lat ... 65 Wykres 1.24. Przeciętny czas wykonywania wybranych czynności z zakresu zajęć i prac
domowych przez osoby w wieku 16 lat lub więcej, żyjące w małżeństwie,
z najmłodszym dzieckiem w wieku 7-17 lat ... 66 Wykres 1.25. Przeciętny czas wykonywania wybranych czynności z zakresu czasu
wolnego przez osoby w wieku 16 lat lub więcej, żyjące w małżeństwie,
Str.
Wykres 1.26. Odsetek osób w wieku 16 lat i więcej, żyjących w małżeństwie, z najmłodszym dzieckiem w wieku 0-6 lat i 7-17 lat wykonujących pracę zawodową
i zajęcia i prace domowe oraz przeciętny czas ich wykonywania ... 68 Wykres 1.27. Odsetek osób w wieku 16 lat i więcej, żyjących w małżeństwie,
z najmłodszym dzieckiem w wieku 0-6 lat i 7-17 lat wykonujących opiekę nad
dziećmi oraz przeciętny czas jej wykonywania ... 69 Wykres 1.28. Odsetek osób w wieku 16 lat lub więcej, samotnie wychowujących dzieci
w wieku 0-17 lat, wykonujących wybrane podstawowe grupy czynności ... 70 Wykres 1.29. Odsetek osób w wieku 16 lat lub więcej, samotnie wychowujących dzieci
w wieku 0-17 lat, wykonujących wybrane czynności z zakresu zajęć i prac
domowych ... 71 Wykres 1.30. Odsetek osób w wieku 16 lat lub więcej, samotnie wychowujących dzieci
w wieku 0-17 lat, wykonujących wybrane czynności z zakresu czasu wolnego ... 71 Wykres 1.31. Przeciętny czas wykonywania podstawowych grup czynności przez
kobiety i mężczyzn w wieku 16 lat lub więcej, samotnie wychowujących dzieci
w wieku 0-17 lat ... 72 Wykres 1.32. Przeciętny czas wykonywania wybranych czynności z zakresu zajęć i prac
domowych przez osoby w wieku 16 lat lub więcej, samotnie wychowujące dzieci
w wieku 0-17 lat ... 73 Wykres 1.33. Przeciętny czas wykonywania wybranych czynności z zakresu czasu
wolnego przez osoby w wieku 16 lat lub więcej, samotnie wychowujące dzieci
w wieku 0-17 lat ... 73 Wykres 1.34. Odsetek osób w wieku 65 lat lub więcej, nieposiadających dzieci w wieku
0-17 lat, wykonujących podstawowe grupy czynności ... 74 Wykres 1.35. Przeciętny czas wykonywania podstawowych grup czynności przez osoby
w wieku 65 lat lub więcej, nieposiadające dzieci w wieku 0-17 lat ... 75 Wykres 1.36. Odsetek kobiet i mężczyzn w wieku 65 lat lub więcej, nieposiadających
dzieci w wieku 0-17 lat, wykonujących wybrane podstawowe grupy czynności ... 77 Wykres 1.37. Odsetek kobiet i mężczyzn w wieku 65 lat lub więcej, nieposiadających
dzieci w wieku 0-17 lat, wykonujących czynności z zakresu zajęć i prac domowych .. 79 Wykres 1.38. Odsetek kobiet i mężczyzn w wieku 65 lat lub więcej, nieposiadających
dzieci w wieku 0-17 lat, wykonujących czynności z zakresu czasu wolnego ... 79 Wykres 1.39. Przeciętny czas wykonywania wybranych podstawowych grup czynności
przez kobiety i mężczyzn w wieku 65 lat lub więcej, nieposiadające dzieci w wieku 0-17 lat ... 80 Wykres 1.40. Przeciętny czas wykonywania czynności z zakresu zajęć i prac domowych
przez kobiety i mężczyzn w wieku 65 lat lub więcej, nieposiadających dzieci
w wieku 0-17 lat ... 82 Wykres 1.41. Przeciętny czas wykonywania wybranych czynności z zakresu czasu
wolnego przez kobiety i mężczyzn w wieku 65 lat lub więcej, nieposiadające dzieci
w wieku 0-17 lat ... 83 Wykres 1.42. Różnice w strukturze budżetu czasu kobiet i mężczyzn w wieku 16 lat lub
Str.
Wykres 1.43. Odsetek osób w wieku 16 lat lub więcej wykonujących pracę zawodową
i naukę oraz przeciętny czas ich wykonywania według etapów życia ... 86 Wykres 1.44. Odsetek osób w wieku 16 lat lub więcej wykonujących wybrane zajęcia
i prace domowe, uczestniczących w życiu towarzyskim i rozrywkach i korzystających ze środków masowego przekazu oraz przeciętny czas wykonywania
tych czynności według etapów życia... 87 Wykres 2.1. Odsetek osób w wieku 15 lat lub więcej uczestniczących w wybranych
zajęciach sportowo rekreacyjnych według płci ... 90 Wykres 2.2. Przeciętny czas uczestnictwa w wybranych zajęciach
sportowo-rekreacyjnych osób w wieku 15 lat lub więcej według płci ... 90 Wykres 2.3. Odsetek osób w wieku 15 lat lub więcej uczestniczących w wybranych
zajęciach sportowo-rekreacyjnych według poziomu wykształcenia ... 92 Wykres 2.4. Przeciętny czas uczestnictwa w wybranych zajęciach
sportowo-rekreacyjnych osób w wieku 15 lat lub więcej według poziomu wykształcenia ... 93 Wykres 2.5. Odsetek osób w wieku 15 lat lub więcej uczestniczących w wybranych
zajęciach sportowo-rekreacyjnych według klas miejscowości zamieszkania ... 93 Wykres 2.6. Przeciętny czas uczestnictwa w wybranych zajęciach
sportowo-rekreacyjnych osób w wieku 15 lat lub więcej według klasy miejscowości zamieszkania ...
94 Wykres 2.7. Odsetek osób w wieku 15 lat lub więcej uczestniczących w wybranych
zajęciach sportowo-rekreacyjnych według województw ... 95 Wykres 2.8. Przeciętny czas uczestnictwa w wybranych zajęciach
sportowo-rekreacyjnych osób w wieku 15 lat lub więcej według województw... 96 Wykres 2.9. Odsetek osób w wieku 15 lat lub więcej uczestniczących w wybranych
zajęciach sportowo-rekreacyjnych według dni tygodnia ... 97 Wykres 2.10. Przeciętny czas uczestnictwa w wybranych zajęciach
sportowo-rekreacyjnych osób w wieku 15 lat lub więcej według dni tygodnia ... 98 Wykres 2.11. Odsetek osób w wieku 15 lat lub więcej uczestniczących w zajęciach
sportowo-rekreacyjnych (ogółem) według płci i dni tygodnia ... 99 Wykres 2.12. Przeciętny czas uczestnictwa w zajęciach sportowo-rekreacyjnych
(ogółem) osób w wieku 15 lat lub więcej według płci i dni tygodnia ... 99 Wykres 2.13. Odsetek osób w wieku 15 lat lub więcej poświęcających czas na naukę
w latach 2003/3004 oraz 2013 według grup wieku ... 102 Wykres 2.14. Odsetek osób w wieku 15 lat lub więcej poświęcających czas na naukę
według klasy miejscowości zamieszkania. ... 103 Wykres 2.15. Odsetek osób w wieku 15 lat lub więcej uczestniczących w nauce ogółem
według klasy miejscowości zamieszkania w latach 2003/2004 i 2013 ... 103 Wykres 2.16. Odsetek osób w wieku 15 lat lub więcej uczestniczących w nauce według
województw. ... 104 Wykres 2.17. Odsetek osób w wieku 15 lat lub więcej uczących się według dni tygodnia 105 Wykres 2.18. Przeciętny czas przeznaczany przez osoby w wieku 15 lat lub więcej na
Str.
Wykres 2.19. Przeciętny czas przeznaczany na naukę przez osoby w wieku 15 lat lub
więcej według województw. ... 109 Wykres 2.20. Przeciętny czas przeznaczany na naukę przez osoby w wieku 15 lat lub
więcej według dni tygodnia. ... 110 Wykres 2.21. Udział czasu poświęconego na realizację wybranych czynności
związanych z kulturą w strukturze doby osób w wieku 15 lat lub więcej według płci .. 112 Wykres 2.22. Udział czasu poświęconego na realizację wybranych czynności
związanych z kulturą w strukturze doby osób w wieku 15 lat lub więcej według
miejsca zamieszkania ... 114 Wykres 2.23. Przeciętny czas wykonywania wybranych czynności związanych z kulturą
przez osoby w wieku 15 lat lub więcej według miejsca zamieszkania ... 125 Wykres 3.1. Odsetek osób w wieku 15 lat lub więcej wykonujących dojazdy i dojścia
oraz przeciętny czas ich wykonywania według stanu cywilnego... 134 Wykres 3.2. Odsetek osób w wieku 15 lat lub więcej wykonujących dojazdy i dojścia
do/z pracy oraz przeciętny czas ich wykonywania według stanu cywilnego ... 135 Wykres 3.3. Odsetek osób w wieku 15 lat lub więcej wykonujących dojazdy i dojścia
związane z zakupami i korzystaniem z usług oraz przeciętny czas ich wykonywania
według stanu cywilnego ... 135 Wykres 3.4. Odsetek osób w wieku 15 lat lub więcej wykonujących dojazdy i dojścia
oraz przeciętny czas ich wykonywania według grupy społeczno-ekonomicznej
gospodarstwa domowego ... 137 Wykres 3.5. Odsetek osób w wieku 15 lat lub więcej wykonujących dojazdy i dojścia
do/z pracy oraz przeciętny czas ich wykonywania według grup
społeczno-ekonomicznych gospodarstw domowych ... 137 Wykres 3.6. Odsetek osób w wieku 10 lat lub więcej wykonujących dojazdy i dojścia
oraz przeciętnych czas ich wykonywania według wieku ... 138 Wykres 3.7. Odsetek osób w wieku 15 lat lub więcej wykonujących dojazdy i dojścia
do/z pracy oraz przeciętny czas ich wykonywania według wieku ... 138 Wykres 3.8. Odsetek osób w wieku 10 lat lub więcej wykonujących dojazdy i dojścia
związane z dobrowolną pracą w organizacjach, pomocą innym, praktykami
religijnymi itp. oraz przeciętny czas ich wykonywania według wieku ... 139 Wykres 3.9. Odsetek osób w wieku 10 lat lub więcej wykonujących dojazdy i dojścia
związane z życiem towarzyskim oraz przeciętny czas ich wykonywania według wieku ... 139 Wykres 3.10. Odsetek osób w wieku 10 lat lub więcej wykonujących dojazdy i dojścia
związane z wypoczynkiem oraz przeciętny czas ich wykonywania według wieku ... 140 Wykres 3.11. Odsetek osób w wieku 10 lat lub więcej wykonujących dojazdy i dojścia
związane z zakupami i korzystaniem z usług oraz przeciętny czas ich wykonywania
według wieku ... 140 Wykres 3.12. Odsetek osób w wieku 15 lat lub więcej wykonujących dojazdy i dojścia
oraz przeciętny czas ich wykonywania według poziomu wykształcenia ... 141 Wykres 3.13. Odsetek osób w wieku 15 lat lub więcej wykonujących dojazdy i dojścia
Str.
Wykres 3.14. Odsetek osób w wieku 15 lat lub więcej wykonujących dojazdy i dojścia
oraz przeciętny czas ich wykonywania według dni tygodnia ... 143 Wykres 3.15. Odsetek osób w wieku 15 lat lub więcej wykonujących dojazdy i dojścia
do/z pracy oraz przeciętny czas ich wykonywania według dni tygodnia ... 144 Wykres 3.16. Odsetek osób w wieku 15 lat lub więcej wykonujących dojazdy i dojścia
związane z nauką oraz przeciętny czas ich wykonywania według dni tygodnia ... 144 Wykres 3.17. Odsetek osób w wieku 15 lat lub więcej wykonujących dojazdy i dojścia
związane z zakupami i korzystaniem z usług oraz przeciętny czas ich wykonywania
według dni tygodnia ... 145 Wykres 3.18. Odsetek osób w wieku 15 lat lub więcej wykonujących dojazdy i dojścia
związane z życiem towarzyskim oraz przeciętny czas ich wykonywania według dni
tygodnia ... 146 Wykres 3.19. Odsetek osób w wieku 15 lat lub więcej wykonujących dojazdy i dojścia
związane z wypoczynkiem oraz przeciętny czas ich wykonywania według dni tygodnia .. 146 Wykres 3.20. Odsetek osób w wieku 15 lat lub więcej wykonujących dojazdy i dojścia
związane z dobrowolna pracą w organizacjach, pomocą innym, praktykami
religijnymi itp. oraz przeciętny czas ich wykonywania według dni tygodnia ... 147 Wykres 3.21. Odsetek osób w wieku 15 lat lub więcej wykonujących dojazdy i dojścia
oraz przeciętny czas ich wykonywania według klasy miejscowości zamieszkania ... 147 Wykres 3.22. Odsetek osób w wieku 15 lat lub więcej wykonujących dojazdy i dojścia
do/ z pracy oraz przeciętny czas ich wykonywania według klasy miejscowości
zamieszkania ... 148 Wykres 3.23. Odsetek osób w wieku 15 lat lub więcej wykonujących dojazdy i dojścia
oraz przeciętny czas ich wykonywania według województw ... 150 Wykres 3.24. Odsetek osób w wieku 15 lat lub więcej wykonujących dojazdy i dojścia
do/z pracy oraz przeciętny czas ich wykonywania według województw ... 151 Wykres 4.1. Członkowie gospodarstw domowych posiadający i nieposiadający
orzeczenia o niepełnosprawności według grup społeczno-ekonomicznych
gospodarstw domowych ... 152 Wykres 4.2. Struktura liczby osób niepełnosprawnych według wieku ... 153 Wykres 4.3. Struktura doby osób w wieku 15 lat lub więcej mających orzeczenie
o niepełnosprawności ...
155
Wykres 4.4. Struktura doby osób w wieku 15 lat lub więcej niemających orzeczenia
o niepełnosprawności ... 155 Wykres 4.5. Odsetek osób w wieku 15 lat lub więcej niepełnosprawnych i sprawnych
wykonujących wybrane podstawowe grupy czynności ... 157 Wykres 4.6. Przeciętny czas wykonywania wybranych podstawowych grup czynności
przez osoby w wieku 15 lat lub więcej niepełnosprawne i sprawne ... 158 Wykres 4.7. Przeciętny czas wykonywania czynności fizjologicznych przez osoby
niepełnosprawne i sprawne w wieku 15 lat lub więcej ... 159 Wykres 4.8. Odsetek osób niepełnosprawnych i sprawnych w wieku 15 lat lub więcej
Str.
Wykres 4.9. Przeciętny czas wykonywania czynności obowiązkowych przez osoby
niepełnosprawne i sprawne w wieku 15 lat lub więcej ... 163 Wykres 4.10. Odsetek osób w wieku 15 lat lub więcej niepełnosprawnych i sprawnych
wykonujących czynności czasu wolnego ... 166 Wykres 4.11. Przeciętny czas wykonywania czynności czasu wolnego przez osoby
niepełnosprawne i sprawne w wieku 15 lat lub więcej ... 167 Wykres 5.1. Struktura osób w wieku 15 lat lub więcej angażujących się w pracę
niezarobkową na rzecz innych w ciągu 4 tygodni poprzedzających badanie ... 169 Wykres 5.2. Struktura osób w wieku 15 lat lub więcej świadczących pracę
niezarobkową w ciągu 4 tygodni poprzedzających badanie według klasy
miejscowości zamieszkania ... 171 Wykres 5.3. Osoby w wieku 15 lat lub więcej wykonujących pracę niezarobkową w
ciągu 4 tygodni poprzedzających badanie według klasy miejscowości ... 171 Wykres 5.4. Odsetek kobiet i mężczyzn w wieku 15 lat lub więcej świadczących pomoc
indywidualnie w ciągu 4 tygodni poprzedzających badanie według rodzajów pomocy 173 Wykres 5.5. Odsetek osób w wieku 15 lat lub więcej zaangażowanych w pracę
niezarobkową świadczoną indywidualnie w ciągu 4 tygodni poprzedzających
badanie według wieku i płci ... 174 Wykres 5.6. Udział wolontariuszy w wieku 15 lat lub więcej świadczących pracę niezarobkową
w ramach danego typu organizacji wśród wszystkich wolontariuszy według płci ... 178 Wykres 5.7. Odsetek osób w wieku 15 lat lub więcej wykonujących pracę niezarobkową
świadczoną w ramach struktur zorganizowanych w ciągu 4 tygodni poprzedzających
badanie według wieku i płci ... 179 Wykres 6.1. Struktura czasu przeznaczanego na czynności towarzyszące przez osoby
w wieku 15 lat lub więcej ... 187 Wykres 6.2. Przeciętny czas trwania czynności głównej i towarzyszącej w ramach
korzystania ze środków masowego przekazu dla osób w wieku 15 lat lub więcej ... 191 Wykres 6.3a. Struktura czasu przeznaczanego na czynności towarzyszące z grupy
„korzystanie ze środków masowego przekazu” ... 193 Wykres 6.3b. Struktura czasu przeznaczanego na czynności główne z grupy
„korzystanie ze środków masowego przekazu” ... 193 Wykres 6.3c. Struktura łącznego czasu przeznaczanego na czynności z grupy
„korzystanie ze środków masowego przekazu” ... 193 Wykres 7.1. Pora wykonywania podstawowych grup czynności – odsetek osób w wieku
15 lat lub więcej wykonujących daną czynność w określonych godzinach ... 207 Wykres 7.2a. Pora wykonywania podstawowych grup czynności – odsetek kobiet
w wieku 15 lat lub więcej wykonujących daną czynność w określonych godzinach .... 208 Wykres 7.2b. Pora wykonywania podstawowych grup czynności – odsetek mężczyzn
w wieku 15 lat lub więcej wykonujących daną czynność w określonych godzinach .... 209 Wykres 7.3. Odsetek osób w wieku 15 lat lub więcej wykonujących pracę zawodową
według godzin w ciągu doby, grupy społeczno-ekonomicznej gospodarstwa
Str.
Wykres 7.4. Odsetek osób w wieku 15 lat lub więcej wykonujących pracę zawodową w dzień powszedni (poniedziałek-piątek) według godzin w ciągu doby, grupy
społeczno-ekonomicznej gospodarstwa domowego i płci ... 215
Wykres 7.5. Odsetek osób w wieku 15 lat lub więcej wykonujących pracę zawodową w niedzielę według godzin w ciągu doby, grupy społeczno-ekonomicznej gospodarstwa domowego i płci ... 216
Wykres 7.6. Odsetek osób w wieku 15 lat lub więcej wykonujących wybrane podstawowe czynności w ciągu doby według dni tygodnia – ogółem ... 217
Wykres 7.7a. Odsetek kobiet w wieku 15 lat lub więcej wykonujących wybrane podstawowe czynności w ciągu doby według dni tygodnia ... 218
Wykres 7.7b. Odsetek mężczyzn w wieku 15 lat lub więcej wykonujących wybrane podstawowe czynności w ciągu doby według dni tygodnia ... 218
Wykres 7.8. Przeciętny czas wykonywania wybranych czynności przez osoby w wieku 15 lat lub więcej według dni tygodnia ... 221
Wykres 7.9a. Przeciętny czas wykonywania wybranych czynności przez kobiety w wieku 15 lat lub więcej według dni tygodnia ... 223
Wykres 7.9b. Przeciętny czas wykonywania wybranych czynności przez mężczyzn w wieku 15 lat lub więcej według dni tygodnia ... 224
Wykres 7.10. Odsetek osób w wieku 15 lat lub więcej przeznaczający czas na życie towarzyskie według grupy społeczno-ekonomicznej gospodarstwa domowego i dnia tygodnia ... 225
Wykres 7.11. Przeciętny czas trwania czynności z zakresu czasu wolnego u osób w wieku 15 lat lub więcej według grupy społeczno-ekonomicznej gospodarstwa domowego ... 225 Wykres 7.12. Odsetek osób w wieku 15 lat lub więcej wykonujących pracę zawodową w poszczególnych miesiącach i dniach tygodnia - ogółem według grupy społeczno-ekonomicznej gospodarstwa domowego ... 227
Wykres 7.13. Odsetek osób w wieku 15 lat lub więcej wykonujących pracę zawodową w poszczególnych miesiącach według płci i grupy społeczno-ekonomicznej gospodarstwa domowego ... 228
Wykres 7.14. Odsetek osób w wieku 15 lat lub więcej wykonujących pracę zawodową w dzień powszedni w poszczególnych miesiącach według grupy społeczno-ekonomicznej gospodarstwa domowego i płci ... 229
Wykres 8.1. Przyjemność czerpana z wykonywanych czynności... 235
Wykres 8.2. Przyjemność czerpana z zajęć i prac domowych ... 236
Wykres 8.3. Preferencje odnośnie do zmiany sposobu spędzania czasu ... 243
Wykres 8.4. Poczucie przeciążenia pracą zawodową lub obowiązkami domowymi ... 247
SPIS MAP I RYSUNKÓW Str. Mapa 5.1. Odsetek osób pomagających innym w ciągu 4 tygodni poprzedzających badanie według województw ... 170
Rysunek 5.1. Odsetek osób w wieku 15 lat lub więcej aktywnych w ramach struktur zorganizowanych ... 177
DZIAŁ 1. CYKL ŻYCIA I JEGO WPŁYW NA BUDŻET CZASU
Połączenie kryteriów społecznych z demograficznymi, takimi jak wiek, stan cywilny, posiadanie dzieci, ze szczególnym zwróceniem uwagi na wiek najmłodszego dziecka pozwalają na wyodrębnienie następujących po sobie etapów cyklu życia człowieka. W prezentowanym rozdziale przedstawiony został budżet czasu osób (także w podziale na kobiety i mężczyzn) będących na kolejnych etapach życia: począwszy od osiągnięcia szesnastego roku życia1i ze szczególnym uwzględnieniem momentów przełomowych, takich jak opuszczenie domu rodzinnego oraz założenie rodziny i jej rozwój. Są to czynniki, które obok podjęcia pracy zawodowej, mają największy wpływ na zmianę organizacji dotychczasowego trybu życia.
Wśród osób będących w wieku 16 lat lub więcej wyróżnione zostały następujące grupy przedstawicieli poszczególnych etapów cyklu życia, których określenie opierało się w pierwszej kolejności na fakcie zamieszkiwania z rodzicami oraz posiadania dzieci, a następnie wieku respondentów i pozostawania w związku małżeńskim2:
A. Osoby w wieku 16-44 lata mieszkające z rodzicami i nieposiadające dzieci (w wieku 0-17 lat):
a. w wieku 16-24 lata b. w wieku 25-44 lata
B. Osoby w wieku 16-44 lata, niemieszkające z rodzicami i nieposiadające dzieci (w wieku 0-17 lat):
a. żyjące w małżeństwie b. samotne
C. Osoby w wieku 16 lat lub więcej, niemieszkające z rodzicami i posiadające dzieci (w wieku 0-17 lat):
a. żyjące w małżeństwie
i. z najmłodszym dzieckiem w wieku 0-6 lat ii. z najmłodszym dzieckiem w wieku 7-17 lat b. samotne (z najmłodszym dzieckiem w wieku 0-17 lat)
1 Grupowanie przyjęte dla opisania cyklu życia obejmuje zbiorowość osób, dla których jako dolną granicę wieku przyjęto 16 lat podczas, gdy pozostałe wyniki budżetu czasu prezentowane są dla osób w wieku 15 lat lub więcej (16 lat jest to wiek, w którym kobieta może uzyskać zgodę sądu na zawarcie małżeństwa, co uregulowane jest w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym, Art. 10. §1).
2 Do małżeństw dołączono osoby pozostające w związkach nieformalnych, zbiorowość ta została potraktowana w analizie łącznie i zaprezentowana jako małżeństwa. Udział związków nieformalnych w tej grupie wynosił 5,9% (6,2% zbiorowości bez dzieci i 5,2% zbiorowości z dziećmi).
D. Osoby w wieku 45-64 lata, niemieszkające z rodzicami i nieposiadające dzieci (w wieku 0-17 lat):
a. żyjące w małżeństwie b. samotne
E. Osoby będące w wieku 65 lat lub więcej i nieposiadające dzieci (w wieku 0-17 lat): a. żyjące w małżeństwie
b. samotne.
Zastosowany podział pozwala na prowadzenie porównań budżetu czasu osób pozostających w różnych sytuacjach rodzinnych. Wyróżniono trzy grupy osób sprawujących opiekę nad dziećmi w wieku 0-17 lat, dwie grupy wiekowe osób zamieszkujących ze swoimi rodzicami i niemających dzieci w wieku 0-17 lat oraz trzy grupy wiekowe osób zamieszkujących samodzielnie i niemających dzieci, z rozróżnieniem na pozostających w związku małżeńskim i żyjących samotnie. Dzięki zastosowanemu podziałowi można zaobserwować, jaka organizacja budżetu czasu (np. obciążenie obowiązkami, podział obowiązków pomiędzy małżonkami, ilość i sposób spędzania czasu wolnego) jest charakterystyczna na kolejnych etapach życia. Można również zauważyć zmiany, jakie w organizacji naszego czasu powoduje dorastanie dzieci i odchodzenie najbliższych.
1.1 Struktura dobowego budżetu czasu według etapów życia
Struktura dobowego budżetu czasu, opracowana na podstawie wskaźnika czasu trwania czynności w ciągu doby, podlega w cyklu życia człowieka zmianom wraz z następującymi po sobie etapami i przyjmowanymi rolami społecznymi - od młodzieńczych lat szkolnych, przez dorosłego – rodzica i pracownika, po emeryta. Każdy z tych etapów charakteryzuje się innymi potrzebami, znajdującymi odbicie w rodzaju i intensywności wykonywanych czynności.
Najłatwiej zauważyć podstawowe zmiany analizując dwa bloki czynności wypełniające większość czasu pozostałego po zaspokojeniu potrzeb fizjologicznych, takich jak sen, czy jedzenie oraz dojazdów i dojść. Czas ten można podzielić na czas obowiązku i czas
odpoczynku. Jak prezentowano w części I publikacji3 do czasu obowiązku zaliczone zostały czynności z grup: praca zawodowa, nauka, zajęcia i prace domowe, dobrowolna praca w organizacjach i poza nimi, pomoc innym, zaangażowanie w działalność organizacji i praktyki religijne. Kluczem zaklasyfikowania czynności do tej grupy było wykonywanie czynności związanych z podjętymi zobowiązaniami (konieczność utrzymania domu, rodziny, zdobycia wykształcenia, pomocy innym, zobowiązania religijne). Do czasu odpoczynku zaliczone zostały:
3
życie towarzyskie i rozrywki, uczestnictwo w sporcie i rekreacji, korzystanie ze środków masowego przekazu oraz zamiłowania osobiste.
Przyglądając się miejscu, jakie omawiane grupy czynności zajmują w strukturze doby, można zauważyć kilka punktów przełomowych.
Pierwszy związany jest z momentem opuszczenia domu rodzicielskiego. Od tej chwili
przybywa obowiązków i czas im poświęcony wzrasta w stosunku do poprzedniego etapu życia. Zaobserwowano różnice udziału czasu obowiązku w strukturze doby wśród osób samotnych, nieposiadających dzieci i mieszkających lub niemieszkających z rodzicami. W przypadku młodzieży w wieku 16-24 lata mieszkającej z rodzicami (24,2% doby), było to 5,0 p. proc. mniej w stosunku do osób w wieku 16-44 lata niemieszkających już z rodzicami (29,2% doby) oraz 3,2 p. proc. mniej w odniesieniu do osób niemieszkających z rodzicami i będącymi w wieku 45-64 lata (27,4% doby). Młodzież w wieku 16-24 lata mieszkająca z rodzicami i bezdzietna poświęcała na odpoczynek 22,7% doby – tj. o 3,0 p. proc. więcej niż osoby w wieku 16-44 lata, samotne i nieposiadające dzieci, ale niemieszkające już z rodzicami (19,7% doby) i o 1,4 p. proc. więcej, w stosunku do osób w takiej samej sytuacji, ale w wieku 45-64 lata (21,3% doby).
Drugi moment przełomowy to wejście w związek małżeński. Różnica pomiędzy
czasem obowiązków osób będących w wieku 16-44 lata, niemających dzieci w wieku 0-17 lat i samotnych, a czasem obowiązku osób w tym samym wieku i nieposiadających dzieci, ale
żyjących w małżeństwie wynosiła 2,2 p. proc. (na korzyść osób samotnych). Udział czasu
obowiązku u tych osób wynosił odpowiednio: dla osób samotnych 29,2% doby i 31,4% doby dla małżonków (patrz wykres 1.1). Udział czasu odpoczynku w strukturze doby różnił się o 1,6 p. proc. (samotni – 19,7% a małżonkowie 18,1% doby). W starszej grupie wiekowej 45-64 lata udział czasu obowiązku u osób po zawarciu związku małżeńskiego był wyższy o 2,3 p. proc. (samotni - 27,4% a małżonkowie – 29,7%), a udział czasu odpoczynku był niższy o 1,5 p. proc. (samotni – 21,3% a małżonkowie – 19,8%).
Na potrzeby fizjologiczne największą część doby wśród osób w wieku 16-64 lata i niemających dzieci w wieku 0-17 lat przeznaczały osoby najmłodsze (16-24 lata), mieszkające z rodzicami – 47,4% doby, a najmniej osoby w wieku 16-44 lata, niemieszkające z rodzicami, zarówno samotne, jak i żyjące w małżeństwie – 45,3% doby.
Trzeci, najbardziej spektakularny moment zmian, burzący dotychczasowe przyzwyczajenia, to pojawienie się dziecka4. Małżonkowie (bez względu na ich wiek)
4 Szczegółowa analiza struktury doby osób w małżeństwie i wychowujących dzieci z uwzględnieniem wieku najmłodszego dziecka (0-6 lub 7-17 lat) i różnic pomiędzy kobietami i mężczyznami została zamieszczona w rozdziale 1.1.2. str. 27-30.
posiadający najmłodsze dziecko w wieku 0-6 lat musieli, spośród wszystkich osób, największą część swojego czasu dobowego przeznaczyć na obowiązki. Udział czasu obowiązku w ich dobie był o 6,5 p. proc. wyższy niż u osób w wieku 16-44 lata żyjących w małżeństwie i niemających
dzieci (37,9% wobec 31,4%). Różnica ta w stosunku do młodzieży (16-24 lata) mieszkającej
z rodzicami wynosiła aż 13,7 p. proc. Z drugiej strony udział czasu odpoczynku u małżonków z najmłodszym dzieckiem w wieku 0-6 lat wyniósł 13,5% doby i był najniższy w porównaniu z osobami na pozostałych etapach życia. Podobnie miała się sytuacja z potrzebami fizjologicznymi, których udział w strukturze doby rodziców najmłodszych dzieci wynosił 43,9% doby.
Wśród osób żyjących w małżeństwie i wychowujących dzieci udział czasu obowiązku w strukturze doby malał gdy najmłodsze dziecko osiągało wiek szkolny (7 lat), dzięki czemu zwiększał się udział czasu odpoczynku i czasu przeznaczanego na zaspokojenie potrzeb fizjologicznych. Udział czasu obowiązku spadał o 3,5 p. proc, a czasu odpoczynku i potrzeb fizjologicznych wzrastał odpowiednio o 2,8 i 0,5 p. proc.
W ostatnim etapie cyklu życia (w wieku 65 lat lub więcej), po usamodzielnieniu się
dzieci oraz najczęściej zakończeniu pracy zawodowej zyskujemy czas, który możemy poświęcić swoim potrzebom. Udział czasu obowiązku, po osiągnięciu swego apogeum w okresie wychowywania małych dzieci, zmniejsza się. Dla osób samotnych będących w wieku 65 lat lub
więcej był najniższy w całym cyklu życia i wynosił 19,2% doby. W porównaniu z osobami
najmłodszymi (16-24 lata), mieszkającymi z rodzicami, był niższy o 5,0 p. proc., a w porównaniu do osób żyjących w małżeństwie i mających najmłodsze dziecko w wieku 0-6 lat – niższy aż o 18,7 p. proc. Natomiast w grupie samotnych seniorów najwyższy był wśród wyżej wskazanych grup udział czasu odpoczynku (25,5% doby) i potrzeb fizjologicznych (51,8% doby).
Na szczególną uwagę zasługują różnice w strukturze budżetu czasu kobiet i mężczyzn
dotyczące czasu poświęcanego obowiązkom i odpoczynkowi. Na wszystkich etapach cyklu
życia udział czasu obowiązku w strukturze doby kobiet był wyższy niż w strukturze doby
mężczyzn. Najmniejsza różnica - 0,7 p. proc., wystąpiła wśród osób mających 16-24 lata,
mieszkających jeszcze z rodzicami (kobiety - 24,6% doby; mężczyźni - 23,9% doby) a największa - 6,7 p. proc., wśród osób będących w wieku 65 lat lub więcej, żyjących w małżeństwach (kobiety - 23,9% doby; mężczyźni - 17,2% doby). Warto w tym miejscu zadać
47,4 46,1 45,3 45,3 46,3 46,9 43,9 44,4 44,8 50,9 51,8 6,9 17,3 19,3 16,5 12,8 10,1 16,5 18,7 13,3 1,7 0,7 10,5 1,3 1,1 4,4 0,1 0,1 0,2 0,1 0,5 0,0 0,0 5,9 7,2 10,1 7,2 14,9 15,2 20,5 14,6 21,5 16,3 15,6 0,9 1,0 0,8 1,0 2,0 2,0 0,7 1,0 0,7 2,3 3,0 6,3 5,6 4,4 5,1 4,3 4,6 3,3 3,8 3,5 5,4 6,4 2,4 1,9 1,7 1,9 1,5 1,7 1,2 1,3 1,2 2,0 1,8 6,3 4,9 2,9 4,3 1,6 1,5 1,7 1,6 1,5 1,5 1,1 7,8 9,7 9,1 8,3 12,4 13,5 7,3 9,6 8,3 16,5 16,2 5,5 4,7 5,1 5,8 4,1 4,2 4,5 4,6 4,5 3,2 3,3 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% osoby z najmłodszym dzieckiem w wieku 0-6 lat osoby z najmłodszym dzieckiem w wieku 7-17 lat osoby z dziećmi w wieku 0-17 lat żyjące w małżeństwie samotne żyjące w małżeństwie
samotne żyjące w małżeństwie samotne żyjące w małżeństwie samotne w wieku 16- 24 lata w wieku 25-44 lata
w wieku 16-44 lata w wieku 45-64 lata w wieku 16 lat lub więcej w wieku 65 lat lub więcej
mieszkające z rodzicami nie mieszkające z rodzicami
Wykres 1.1 Struktura dobowego budżetu czasu osób w wieku 16 lat lub więcej według etapów życia*
22,7 24,2 22,2 26,9 18,1 31,4 19,7 29,2 29,7 19,8 21,3 13,5 16,3 14,5 25,4 25,5 27,4 37,9 34,4 36,0 20,3 19,2
osoby nieposiadające dzieci w wieku 0-17 lat osoby nieposiadające
dzieci w wieku 0-17 lat
21
* Dane nie sumują się do 100%. Pominięto kategorię „inne niewymienione czynności”.
48,2 47,3 46,4 45,9 47,0 47,3 44,9 45,1 45,0 50,6 52,0 4,9 15,1 16,3 14,2 9,6 8,7 9,3 14,9 12,7 0,8 0,5 11,3 1,3 1,4 6,0 0,1 0,1 0,3 0,2 0,6 0,0 0,0 7,4 10,6 13,0 8,6 18,7 17,0 28,2 19,4 22,2 20,3 16,2 0,9 1,0 0,9 1,0 2,4 2,5 0,6 1,1 0,7 2,8 3,4 6,2 5,1 4,5 5,2 4,2 4,5 3,4 3,7 3,5 5,1 6,3 2,4 2,0 1,5 1,7 1,3 1,6 1,1 1,1 1,2 1,6 1,5 4,7 3,5 2,2 3,2 1,2 1,5 1,3 1,2 1,5 1,1 1,0 8,2 8,9 8,7 7,9 11,1 12,3 6,6 8,8 8,0 14,2 15,6 5,6 4,9 4,8 6,1 3,9 4,3 4,1 4,4 4,5 3,1 3,1 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% kobiety z najmłodszym dzieckiem w wieku 0-6 lat kobiety z najmłodszym dzieckiem w wieku 7-17 lat kobiety z dziećmi w wieku 0-17 lat żyjące w małżeństwie samotne żyjące w małżeństwie
samotne żyjące w małżeństwie samotne żyjące w małżeństwie samotne w wieku 16- 24 lata w wieku 25-44 lata
w wieku 16-44 lata w wieku 45-64 lata w wieku 16 lat lub więcej w wieku 65 lat lub więcej
mieszkające z rodzicami nie mieszkające z rodzicami
Wykres 1.1a. Struktura dobowego budżetu czasu kobiet w wieku 16 lat lub więcej według etapów życia*
21,4 24,6 19,5 28,1 16,9 31,6 18,0 29,8 30,8 17,9 19,8 12,4 14,8 14,2 22,1 24,5 28,3 38,4 35,6 36,2 23,9 20,1
kobiety nieposiadające dzieci w wieku 0-17 lat kobiety nieposiadające
dzieci w wieku 0-17 lat
22
* Dane nie sumują się do 100%. Pominięto kategorię „inne niewymienione czynności”.
46,8 45,5 44,1 44,9 45,4 46,2 43,0 43,8 51,1 51,0 8,5 18,2 22,2 17,8 16,1 11,9 23,8 22,6 2,3 1,4 9,8 1,3 0,8 3,6 0,0 0,0 0,1 0,1 0,0 0,0 4,6 5,7 7,4 6,4 10,7 12,8 12,7 9,8 13,0 13,5 0,9 1,0 0,8 0,9 1,6 1,2 0,7 1,0 1,9 1,7 6,3 5,8 4,4 5,1 4,3 4,6 3,3 4,0 5,6 6,4 2,4 1,8 1,7 2,1 1,7 2,0 1,3 1,4 2,4 2,6 7,6 5,5 3,7 4,9 1,9 1,7 2,2 2,1 1,8 1,2 7,4 10,1 9,4 8,4 13,7 15,0 8,0 10,5 18,4 18,0 5,4 4,6 5,3 5,7 4,2 4,2 4,9 4,8 3,2 3,8 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% mężczyźni z najmłodszym dzieckiem w wieku 0-6 lat mężczyźni z najmłodszym dzieckiem w wieku 7-17 lat żyjący w małżeństwie samotni żyjący w małżeństwie
samotni żyjący w małżeństwie żyjący w małżeństwie samotni w wieku 16- 24 lata w wieku 25-44 lata
w wieku 16-44 lata w wieku 45-64 lata w wieku 16 lat lub więcej w wieku 65 lat lub więcej
mieszkający z rodzicami nie mieszkający z rodzicami
Wykres 1.1b. Struktura dobowego budżetu czasu mężczyzn w wieku 16 lat lub więcej według etapów życia**
23,7 23,9 23,2 26,2 19,2 31,2 20,5 28,7 28,4 21,7 23,3 14,8 18,0 28,2 28,2 26,0 37,3 33,5 17,2 16,7
mężczyźni nieposiadający dzieci w wieku 0-17 lat mężczyźni
nieposiadający dzieci
w wieku 0-17 lat * grupa samotnych mężczyzn z dziećmi w wieku 0-17 lat została pominięta ze względu na zbyt małą liczebność ** Dane nie sumują się do
100%. Pominięto kategorię „inne niewymienione czynności”.
*
pytanie na ile ta istotnie mniejsza różnica (o 6 p. proc.) w czasie poświęcanym obowiązkom między kobietami i mężczyznami w najmłodszej grupie wieku w porównaniu z najstarszą utrzyma się. Jeśli zjawisko to miałoby miejsce w kolejnych latach być może za 40 lat nie będzie tak wielkich różnic w czasie poświęcanym obowiązkom między kobietami i mężczyznami w najstarszej grupie wiekowej.
W przypadku czasu odpoczynku wystąpiła relacja odwrotna - jego udział
w strukturze doby kobiet na wszystkich etapach cyklu życia był niższy niż u mężczyzn.
Różnice wynosiły między 2,3 p. proc. wśród osób w wieku 16-24 lata, mieszkających z rodzicami (kobiety – 21,4% doby; mężczyźni – 23,7% doby) i osób będących w wieku 16-44 lata, niemieszkających z rodzicami, żyjących w małżeństwie i nieposiadających dzieci6 (kobiety – 16,9% doby; mężczyźni – 19,2% doby) a 6,1 p. proc. wśród osób będących w wieku 65 lub więcej lat, żyjących w małżeństwie i nieposiadających dzieci6 (kobiety – 22,1% doby; mężczyźni – 28,2% doby).
Udział czasu przeznaczanego na potrzeby fizjologiczne na większości etapów życia był nieco wyższy u kobiet niż u mężczyzn. Różnice były niewielkie, wyniosły od 1,0 p. proc.
do 2,3 p. proc. w zależności od etapu życia. Najniższy udział potrzeb fizjologicznych w strukturze doby wystąpił zarówno wśród kobiet, jak i mężczyzn mających dziecko w wieku 0-6 lat i żyjących w związku małżeńskim (odpowiednio: 44,9% doby i 43,0% doby). Najwyższy udział odnotowano wśród samotnych kobiet w wieku 65 lat lub więcej (52,0% doby) oraz mężczyzn w tym samym wieku (żonaci 51,1% doby, samotni 51,0%).
1.1.1 Struktura budżetu czasu osób w wieku 16-64 lata, nieposiadających dzieci w wieku 0-17 lat
Struktura budżetu czasu osób w wieku 16-44 lata, mieszkających z rodzicami i nieposiadających dzieci w wieku 0-17 lat
Struktura budżetu czasu osób mieszkających z rodzicami i niebędących w związkach małżeńskich, ani też nieposiadających dzieci (w wieku 0-17 lat) była zróżnicowana w zależności od wieku. Potrzeby fizjologiczne, zarówno u młodzieży w wieku 16-24 lat, jak i u osób nieco starszych będących w wieku 25-44 lat zajmowały podobną część doby, odpowiednio: 47,4% i 46,1%. Łącznie na obowiązki w obu ww. grupach wieku poświęcono ok. 24-27% doby. Praca zawodowa i nauka łącznie zajmowała osobom w wieku 16-44 lata i mieszkającym z rodzicami około 18% doby, ale proporcje pomiędzy tymi dwiema grupami
6
zajęć silnie różniły się w zależności od wieku respondentów. Praca zawodowa w grupie wiekowej 25-44 lata miała 2,5-krotnie większy udział (sięgający 17,3% doby) niż wśród młodzieży w wieku 16-24 lata (6,9% doby), której 8-krotnie więcej czasu pochłaniała nauka (10,5% doby – młodzież 16-24 lata; 1,3% doby 25-44-latkowie). Zajęcia i prace domowe nieco więcej czasu zajmowały osobom w grupie wiekowej 25-44 lata niż młodzieży w wieku 16-24 lata (7,2% i 5,9%), podobnie jak korzystanie ze środków masowego przekazu (9,7% i 7,8%). Pozostałe grupy czynności, takie jak życie towarzyskie i rozrywki, uczestnictwo w sporcie i rekreacji, zamiłowania osobiste czy dojazdy i dojścia miały większy udział w ciągu doby wśród młodzieży w wieku 16-24 lata niż osób w wieku 25-44 lata, co przedstawia wykres 1.1.
Najistotniejsze różnice w strukturze doby kobiet i mężczyzn zaobserwowano w przypadku udziału pracy zawodowej, nauki oraz zajęć i prac domowych (patrz wykresy 1.1a i 1.1b). Kobiety w wieku 16-24 lata przeciętnie większą część doby przeznaczały na naukę i wypełnianie obowiązków domowych (odpowiednio: 11,3% i 7,4% doby), a mniej na pracę zawodową (4,9% doby). U mężczyzn w tym samym wieku wartości te w porównaniu z kobietami, były niższe i wynosiły: w przypadku nauki - 9,8% doby i zajęć domowych - 4,6% doby, a wyższe dla pracy zawodowej – 8,5% doby.
Kobiety w wieku 25-44 lata na zajęcia i prace domowe przeznaczały 10,6% doby, podczas gdy mężczyźni – 5,7% doby. Na pracę zawodową kobiety poświęcały 15,1% doby a mężczyźni - 18,2% doby.
W młodszej grupie wiekowej największe różnice między kobietami i mężczyznami w zakresie czasu wolnego wystąpiły w przypadku zamiłowań osobistych (kobiety – 4,7%, mężczyźni – 7,6% doby) i korzystania ze środków masowego przekazu (kobiety – 8,2%, mężczyźni – 7,4%). Podobnie wyglądała sytuacja w starszej grupie wiekowej. W przypadku zamiłowań osobistych ich udział u kobiet wynosił – 3,5% doby, u mężczyzn – 5,5% doby. W odniesieniu do korzystania ze środków masowego przekazu wielkości te wynosiły dla kobiet – 8,9%, a dla mężczyzn – 10,1%).
Na dojazdy i dojścia w różnych celach nieco więcej czasu przeznaczały kobiety (w wieku 16-24 lata - 5,6%, 25-44 lata - 4,9% doby) niż mężczyźni (w wieku 16-24 lata - 5,4%, 25-44 lata - 4,6% doby).
Struktura budżetu czasu osób w wieku 16-64 lata, niemieszkających z rodzicami i nieposiadających dzieci w wieku 0-17 lat
Struktura dobowego budżetu czasu osób będących w wieku 16-64 lata, nieposiadających dzieci w wieku 0-17 lat i mieszkających samodzielnie była zróżnicowana w zależności nie tylko od wieku, lecz przede wszystkim od faktu pozostawania w związku małżeńskim.
W przypadku młodszej grupy wiekowej 16-44 lata, w strukturze doby osób żyjących w małżeństwie większy odsetek doby niż u osób samotnych zajmowała praca zawodowa (19,3% wobec 16,5%), zajęcia i prace domowe (10,1% a 7,2%), korzystanie ze środków masowego przekazu (9,1% i 8,3%). Natomiast na naukę, życie towarzyskie i rozrywki, zamiłowania osobiste oraz dojazdy i dojścia osoby żyjące w małżeństwie przeznaczały mniejszą część doby (odpowiednio: 1,1%, 4,4%, 2,9%, 5,1%) niż osoby samotne (odpowiednio: 4,4%, 5,1%, 4,3%, 5,8%).
W starszej grupie wiekowej (45-64 lata) jedynie praca zawodowa zajmowała większy udział w strukturze doby osób żyjących w związku małżeńskim niż u osób samotnych (12,8% wobec 10,1%). Takie czynności jak zajęcia i prace domowe oraz życie towarzyskie i rozrywki miały nieco mniejszy udział wśród małżonków niż u osób samotnych (odpowiednio: 14,9% wobec 15,2% i 4,3% wobec 4,6%), natomiast czynności z pozostałych grup miały w strukturze doby podobny udział.
Porównując analizowane powyżej cztery grupy osób bez dzieci na utrzymaniu możemy zauważyć, że potrzeby fizjologiczne miały najwyższy udział w strukturze doby wśród osób samotnych w wieku 45-64 lata (46,9%), natomiast praca zawodowa wśród osób pozostających w małżeństwie i będących w wieku 16-44 lata (19,3%). Nauka, aktywne formy wykorzystania czasu wolnego (życie towarzyskie i rozrywki, uczestnictwo w sporcie i rekreacji, zamiłowania osobiste) oraz dojazdy i dojścia osiągały najwyższe wartości w strukturze doby osób samotnych w wieku 16-44 lata, podczas gdy zajęcia i prace domowe, dobrowolna praca w organizacjach, pomoc innym i praktyki religijne oraz korzystanie ze środków masowego przekazu – również wśród osób samotnych, ale ze starszej grupy wiekowej (45-64 lata), co przedstawiono na wykresie 1.1.
Udział pracy zawodowej w strukturze doby zamężnych kobiet był wyższy niż u samotnych (kobiety w wieku 16-44 lata – 16,3% wobec 14,2%, a w wieku 45-64 lata – 9,6% wobec 8,7%), ale w obu przypadkach był niższy niż u mężczyzn (mężczyźni w wieku 16-44 lata: 22,2% - żonaci, 17,8% - samotni; w wieku 45-64 lata: 16,1% - żonaci, 11,9% - samotni).
