Wydawnictwo Politechniki Poznańskiej 2012
wspomagania dostępu do informacji
w przestrzeni miejskiej
Projekt okładki – Agnieszka Kujawińska
Opracowanie komputerowe tekstu – Andrzej Jakubowski Redakcja – Aleksandra Springer
Monografia sfinansowana ze środków Narodowego Centrum Badań i Rozwoju w ramach X Konkursu Projektów Rozwojowych (numer rejestracyjny NR11 0002 10)
Utwór w całości ani we fragmentach nie może być powielany ani rozpowszechniany za pomocą urządzeń elektronicznych, mecha-nicznych, kopiujących, nagrywających i innych bez pisemnej zgody posiadacza praw autorskich.
ISBN 978-83-7775-206-7
Wydanie I
Copyright © by Politechnika Poznańska, Poznań 2012
WYDAWNICTWO POLITECHNIKI POZNAŃSKIEJ
pl. M. Skłodowskiej-Curie 2, 60-965 Poznań tel. +48 (61) 665 3516, faks +48 (61) 665 3583 e-mail: office_ed@put.poznan.pl
www.ed.put.poznan.pl
Sprzedaż publikacji
POZNAŃSKA KSIĘGARNIA AKADEMICKA
ul. Piotrowo 3, 61-138 Poznań
tel. +48 (61) 665 2324; faks +48 (61) 665 2326 e-mail: politechnik@politechnik.poznan.pl www.politechnik.poznan.pl
Druk i oprawa PERFEKT DRUK
Spis treści
Wstęp ... 5
1. Perspektywy rozwoju urządzeń mobilnych opartych na wykorzystaniu GPS ... 7
1.1. Wprowadzenie ... 7
1.2. Tendencje w rozwoju urządzeń GPS ... 7
1.3. Perspektywy rozwoju urządzeń mobilnych ... 9
1.4. Usługi oparte na lokalizacji ... . 12
1.5. Podsumowanie ... 13
2. Zaspokojenie potrzeb informacyjnych w „Zintegrowanym systemie wspomagania dostępu do informacji w przestrzeni miejskiej” w aspekcie doskonalenia jakości życia ... 15
2.1. Wpływ zaspokojenia potrzeb na jakość życia jednostki i społeczności ... 15
2.2. Potrzeby informacyjne w systemie potrzeb podmiotu działania ... 16
2.3. Zapotrzebowanie na informacje o obiektach w przestrzeni miejskiej ... 20
2.4. Przybliżenie „Zintegrowanego systemu wspomagania dostępu do informacji w przestrzeni miejskiej” ... 22
3. Metody badania potrzeb informacyjnych ... 27
3.1. Wprowadzenie ... 27
3.2. Badania wstępne oparte na źródłach wtórnych ... 27
3.3. Badania zapotrzebowania na informacje i oczekiwań w zakresie interfejsu urządzenia mobilnego ... 29
3.4. Badania testujące aplikację „Mobilne Miasto” ... 37
3.5. Zarządzanie badaniami ... 39
4. Ergonomiczne zasady projektowania interfejsu systemu mobilnego korzystania z informacji w przestrzeni miejskiej ... 43
4.1. Wprowadzenie ... 43
4.2. Podstawowe pojęcia ... 44
4.3. Zasady i wytyczne ergonomii projektowania interfejsów do mobilnego korzystania z informacji ... 48
5. Prototypowanie interfejsu ... 63
5.1. Wprowadzenie ... 63
5.2. Przed przystąpieniem do prototypowania ... 63
5.3. Ograniczenia technologiczne ... 66
5.4. Prototypowanie w aplikacji „Mobilne Miasto” ... 68
6. Opis podsystemu informatycznego w aplikacji „Mobilne Miasto” ... 75
6.1. Wprowadzenie ... 75
6.2. Rozwiązania sprzętowe ... 76
6.3. Oprogramowanie części serwerowej podsystemu ... 76
6.4. Oprogramowanie uruchamiane po stronie klienta – aplikacja mobilna ... 77
6.5. Budowa modułu aplikacji mobilnej ... 78
6.6. Mechanizm komunikacji oprogramowania pracującego po stronie klienta – aplikacji mobilnej ... 79
6.7. Funkcje aplikacji mobilnej ... 79
6.8. Podsumowanie ... 86
7. Testowanie aplikacji pod względem spełnienia wymagań ... 89
7.1. Wprowadzenie ... 89
7.2. Metodyka testowania ... 89
7.3. Wyniki testowania ... 91
7.4. Stopień spełnienia wymagań wobec prototypu ... 98
7.5. Podsumowanie ... 100
8. Zintegrowany system wspomagania dostępu do informacji w przestrzeni miejskiej – miejsce projektu w kontekście samorządowej wizji rozwoju systemów informacyjno-usługowych ... 101
8.1. Udostępnianie informacji i jej ponowne wykorzystanie w świetle regulacji unijnych i krajowych ... 101
8.2. Dostęp do informacji wobec intensywnego rozwoju technologii mobilnych ... 103
8.3. Strategia rozwoju miasta Poznania do 2030 r. – szczególne miejsce programu „E-miasto” i realizowanych w jego ramach zadań ze szczególnym uwzględnieniem „brokera informacji” ... 104
8.4. Dotychczasowe doświadczenia i przykłady wdrożeń ... 106
8.5. Projekt jako szansa na udoskonalenie brokera i poligon doświadczalny dla nowych zastosowań ... 108
Podsumowanie ... 109
Wstęp
Niniejsza monografia powstała w ramach projektu pt. „Zintegrowany sys-tem wspomagania dostępu do informacji w przestrzeni miejskiej”, realizowane-go w ramach X Konkursu Projektów Rozwojowych dofinansowywanych przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju.
Podstawowym celem projektu jest stworzenie pilotażowej wersji systemu udostępniającego użytkownikom przestrzeni miejskiej kompleksowe i aktualne informacje przestrzenne wraz z atrybutami opisowymi. Zastosowano w nim innowacyjne rozwiązania polegające na interdyscyplinarnym spojrzeniu na przekaz informacji. W ramach projektu wieloaspektowo zbadano grupy użyt-kowników oraz ich potrzeby, które znalazły bezpośrednie odzwierciedlenie w projektowaniu funkcji systemu.
Projekt stanowi połączenie humanocentrycznego podejścia wyrażonego tro-ską o potrzeby człowieka i inżynierskiego sposobu rozwiązywania problemów. Jego twórcy dużą wagę przykładali do ustalenia zbioru cech i kryteriów oceny informacji poszukiwanych przez użytkowników urządzeń mobilnych. Miało to na celu podwyższenie poziomu informacji wspierających podejmowanie decyzji. Wiązało się to z wielofunkcyjnością projektowanego systemu, co w konsekwen-cji obligowało do zaangażowania specjalistów w zakresie ergonomii, informaty-ki i zarządzania jakością oraz praktyków zajmujących się mobilnymi systemami teleinformatycznymi.
Inspiracją do podjęcia tej tematyki były zainteresowania naukowe członków zespołu oraz prace w ramach autorskiego programu pt. „Akceleracja wiedzy technicznej i matematyczno-przyrodniczej w Polsce”. Aktualność i ważność tematu wynika m.in. stąd, że rozwój technologii teleinformatycznych, powiąza-nie nauk inżypowiąza-nieryjnych i technicznych ze społecznymi oraz ich wykorzystapowiąza-nie stanowią bardzo istotny czynnik rozwoju gospodarki oraz przyczyniają się do poprawy jakości życia społeczeństwa. Doskonalenie jakości życia w dużej mie-rze jest możliwe dzięki wykorzystaniu technologii informacyjnych i telekomu-nikacyjnych w codziennym życiu. A zatem usprawnianie procesów komunika-cyjnych i decyzyjnych (zarówno w ramach aktywności zawodowej, jak i poza-zawodowej) przez dostarczanie informacji, których forma i treść są zgodne z oczekiwaniami odbiorców, jednoznacznie polepsza warunki funkcjonowania człowieka.
W celu optymalizacji rezultatów projektu zespół efektywnie współpracował zarówno z instytucjami administracji publicznej, jak i z podmiotami gospodar-czymi. Możliwości integracji baz danych oraz zakresy wykorzystania przygoto-wywanych rozwiązań w aglomeracji miejskiej były dyskutowane z
pracowni-kami Urzędu Miasta Poznania. Firma LG Electronics Polska Sp. z o.o. wsparła działania projektowe przez bezpłatne użyczenie w okresie testowania aplikacji najnowszych modeli aparatów telefonicznych. W celu rozpoznania potrzeb użytkowników i badania funkcjonalności aplikacji w ramach projektu współpra-cowano z firmami badawczymi TNS Pentor Poznań i Cogision Sp. z o.o. W obszarze testowania integracji informacji współpracowano z firmą City-nav Sp. z o.o.
Napisanie niniejszej monografii motywowane było potrzebą przedstawienia najistotniejszych zagadnień podejmowanych w ramach projektu „Zintegrowany system wspomagania dostępu do informacji w przestrzeni miejskiej”.
opartych na wykorzystaniu GPS
ANDRZEJ JASZKIEWICZ
1.1. Wprowadzenie
Rynek urządzeń mobilnych opartych na wykorzystaniu GPS rozwija się bardzo dynamicznie. W tym rozdziale zostaną krótko omówione tendencje i perspektywy rozwoju tych urządzeń. Zaprezentowane będą zarówno dane oraz prognozy rynkowe, jak i kierunki prac badawczych. Przedmiotem analizy są szczególnie zastosowania technologii GPS w urządzeniach mobilnych, per-spektywy rozwoju urządzeń mobilnych, a przede wszystkim smartfonów, oraz tendencje w zakresie usług i aplikacji opartych na lokalizacji.
1.2. Tendencje w rozwoju urządzeń GPS
System GPS (Global Positioning System) został stworzony przez Departa-ment Obrony Stanów Zjednoczonych oryginalnie z myślą o zastosowaniach wojskowych. Od roku 2000 system jest powszechnie dostępny dla zastosowań cywilnych, co wiąże się z wyłączeniem stosowanych wcześniej zakłóceń ograni-czających precyzję ustalania pozycji przez urządzenia cywilne do ok. 100 m. System obejmuje swoim zasięgiem całą kulę ziemską i składa się obecnie z 31 satelitów1. Metoda ustalania pozycji jest oparta na porównaniu czasów dotarcia
sygnałów z co najmniej czterech satelitów.
Urządzenia GPS jeszcze kilka lat temu kojarzyły się przede wszystkim z drogimi urządzeniami przeznaczonymi do nawigacji samochodowej lub tury-stycznej. Obecnie moduły GPS są coraz tańsze i montuje się je w coraz większej liczbie urządzeń. Są to już nie tyko przyrządy nawigacyjne, ale także aparaty fotograficzne, a przede wszystkim urządzenia mobilne – smartfony i tablety. Ze względu na znikomy wpływ na cenę końcowego urządzenia moduł GPS stał się już standardem nawet w najtańszych smartfonach.
Według Bharat Book Bureau rynek urządzeń wyposażonych w GPS rośnie w tempie 20% rocznie, a w 2013 roku zostanie sprzedanych 900 mln takich
dzeń [Vaughan-Nichols, 2010]. Jak widać, technologia GPS staje się powszechnie dostępna. Wzrost ten jest w dużej mierze wynikiem rosnącej sprzedaży smartfo-nów i zainteresowania użytkowników związanych z nimi aplikacjami, takimi jak mapy, nawigacja i zakupy z wykorzystaniem lokalizacji (location-based
shop-ping).
System GPS nie umożliwia oczywiście ustalania pozycji z dowolną dokład-nością. Na dokładność pozycji w systemie GPS i innych, działających na podob-nej zasadzie, ma wpływ kilka czynników [Grewal, Weill, Andrews 2007]: błędy efemeryd, czyli błędne informacje o położeniu satelitów przesyłane
przez satelity GPS; informacje te są obliczane za pomocą „odwróconego” al-gorytmu GPS, a więc z zasady błędne; są także aktualizowane mniej więcej co dwie godziny, przez większość czasu są więc jedynie predykcją położenia; błędy zegara satelity; mimo że satelity są wyposażone w zegary atomowe,
czynnik ten ma spory wpływ na dokładność;
błędy jonosfery i troposfery wpływające na prędkość rozchodzenia się fal radiowych;
wielotorowość; sygnał docierający do odbiornika GPS może nie biec drogą prostą, lecz ulec odbiciu i może być wówczas potraktowany jako poprawny sygnał GPS.
Okazuje się, że montaż modułów GPS w urządzeniach mobilnych z dostę-pem do Internetu stwarza dodatkowe możliwości usprawnienia ich pracy. Dzieje się to w wyniku wykorzystania danych udostępnianych przez sieć telefonii ko-mórkowej. Rozwiązanie takie nazywa się Assisted GPS lub w skrócie AGPS [Chan, Baciu, 2012]. Odbiornik GPS może otrzymywać z sieci komórkowej takie informacje, jak: bieżący czas, pozycje stacji bazowych, dające pewne przybliżenie pozycji urządzenia i ułatwiające obliczenie dokładnej pozycji, a także informacje o układzie satelitów na niebie (tzw. almanach), o ich teore-tycznej drodze oraz o odchyleniach od niej (tzw. efemeryda). Głównym celem technologii AGPS jest skrócenie czasu pierwszego ustalenia pozycji. Oznacza to także mniejsze zapotrzebowanie na energię oraz redukcję kosztów samego mo-dułu GPS, który może być prostszy niż odrębne urządzenie o podobnej jakości. AGPS jest obecnie powszechnie stosowany w urządzeniach mobilnych.
Choć powszechnie terminu GPS używa się jako synonimu nawigacji sateli-tarnych, to zbudowany przez Stany Zjednoczone system o tej nazwie nie jest jedynym rozwiązaniem tego typu. Warto wymienić rosyjski GLONASS (Global
Navigation Satellite System), europejski GALILEO czy chiński Beidou. Jedna
z tendencji w rozwoju modułów nawigacyjnych polega więc na wykorzystaniu sygnałów z więcej niż jednego systemu nawigacji [Kos, Grgic, Sisul, 2006], [Mendizabal i in., 2009]. Uzyskuje się w ten sposób konkretne korzyści dla użyt-kowników – krótszy czas ustalania pozycji oraz większą dokładność i odporność na zakłócenia dzięki wykorzystaniu sygnałów z większej liczby satelitów.
Warto wspomnieć, że nawigacja satelitarna nie jest jedynym sposobem po-zycjonowania powszechnie wykorzystywanym przez urządzenia mobilne. Usta-lanie pozycji może np. być oparte na samej sieci telefonii komórkowej [Kos, Grgic, Sisul, 2006]. Najprostsze i najczęściej stosowane rozwiązanie polega na wykorzystaniu pozycji stacji bazowej, do której zalogowane jest urządzenie mobilne. Takie pozycjonowanie jest stosunkowo mało dokładne. W praktyce typowa dokładność wynosi kilkaset metrów w miastach i kilka, a nawet kilkana-ście kilometrów, na obszarach poza miejskich.
Inny sposób pozycjonowania bez wykorzystania GPS jest oparty na sieciach wi-fi. Ta metoda zapewnia większą dokładność – rzędu od kilkudziesięciu do kil-kuset metrów, pod warunkiem że w pobliżu znajduje się sieć wi-fi o znanej pozycji.
W niektórych zastosowaniach dokładność takich alternatywnych metod po-zycjonowania jest całkowicie wystarczająca. Na przykład w przypadku serwi-sów z prognozą pogody lub z informacjami miejskimi wystarczające może być ustalenie miasta, w którym znajduje się użytkownik. Metody pozycjonowania bez GPS mają takie zalety, jak szybkość ustalenia pozycji, oszczędność energii i działanie w miejscach bez sygnału GPS, np. w budynkach.
1.3. Perspektywy rozwoju urządzeń mobilnych
Na całym świecie rośnie sprzedaż nowoczesnych telefonów wyposażonych w system operacyjny z możliwością instalacji dodatkowych aplikacji, czyli tzw. smartfonów oraz tabletów. Urządzenia takie przestały pełnić wyłącznie funkcję telefonów, ale stały się uniwersalnymi, wielofunkcyjnymi podręcznymi kompu-terami z dostępem do Internetu.
Według jednej z definicji smartfon (smartphone) to przenośne urządzenie telefoniczne o zintegrowanych funkcjach telefonu komórkowego i komputera kieszonkowego2. Smartfony nie są jedynie kolejnym gadżetem. Ich pojawienie się jest jednym z ważniejszych wydarzeń technologicznych ostatnich lat. Choć więk-szość osób nie zdaje sobie jeszcze zapewne z tego sprawy, smartfony zmieniają wiele dziedzin naszego życia, np. rozrywkę, zakupy, marketing, sieci społeczne. Swoje unikalne możliwości zawdzięczają połączeniu następujących cech:
dużych możliwości obliczeniowych i dużej pamięci; nowoczesne smartfony to potężne komputery tylko minimalnie ustępujące pod względem możliwo-ści najnowszym komputerom PC i znacznie przewyższające urządzenia tego typu sprzed kilku lat;
poręczności i stałej dostępności; w odróżnieniu od komputera użytkownik smartfonu ma go prawie cały czas przy sobie; stosunkowo małe urządzenie mieści się w kieszeni i jest cały czas włączone, więc można z niego skorzy-stać w każdej chwili;
stałemu dostępowi do Internetu; sieć komórkowa zapewnia stały dostęp do chmury; smartfony bez trudu mogą też korzystać z jeszcze szybszej sieci wi- -fi w miejscach, gdzie jest dostępna;
wygodzie obsługi; choć urządzenia nazywane smartfonami znane są od dwu-dziestu lat3, to kluczowe dla ich upowszechnienia było opracowanie
specjal-nych (a nie przeniesiospecjal-nych z PC) graficzspecjal-nych interfejsów użytkownika z wy-godną obsługą dotykową;
wyposażeniu w szereg czujników zwiększających ich możliwości, a przede wszystkim w odbiornik GPS;
łatwemu dostępowi do dodatkowych aplikacji. Użytkownicy obecnych smart-fonów mogą wprost ze swoich urządzeń korzystać ze sklepu z aplikacjami i wybierać spośród tysięcy bezpłatnych lub płatnych programów.
Według firmy IDC4 w 2012 roku na świecie zostanie sprzedanych 686 mln smartfonów, co oznacza 38,8-procentowy udział w sprzedaży telefonów komór-kowych. Według firmy GfK Polonia podobnie wygląda sytuacja w Polsce, gdzie udział smartfonów w sprzedaży wszystkich telefonów komórkowych wyniósł w styczniu 2012 roku 37% (w styczniu 2011 roku – 20,5%). Według GfK Polo-nia5 najpopularniejsi dostawcy smartfonów w Polsce to Samsung (42,5%), No-kia (19,7%), Sony Ericsson (18,6%) i HTC (10,6%). Specyfiką rynku polskiego jest stosunkowo niewielki udział iPhone firmy Apple, którego sprzedaż w skali światowej wynosiła w 2012 roku ok. 20,5%4, podczas gdy w Polsce według GfK
tylko 3,5%. Dane te jednak dotyczą jedynie oficjalnej sprzedaży bez importu indywidualnego. Prawie wszystkie (98,3%) smartfony sprzedane w Polsce w styczniu 2012 roku były wyposażone w GPS.
Jednocześnie rośnie sprzedaż tabletów, urządzeń mających wiele cech wspólnych ze smartfonami, ale o większych ekranach. Zresztą różnica pomiędzy smartfonami a tabletami nie jest wyraźna, czego przykładem są takie urządzenia jak Galaxy Note 5’’. Według analityków z firmy IDC6 w 2012 roku na świecie zostanie sprzedanych 107,4 mln tabletów, a w 2016 roku – 222,1 mln.
Wzrost zainteresowania smartfonami i tabletami wiąże się ściśle z rozwo-jem mobilnych systemów operacyjnych, które pozwalają na wygodne wykorzy-stanie możliwości tych urządzeń. W ostatnim okresie zaszło wiele zmian na rynku systemów operacyjnych dla smartfonów [Gavalas, 2011]. Wiąże się to przede wszystkim z gwałtownym wzrostem zainteresowania systemem Android
3 http://www.gfk.pl/ (dostęp: sierpień 2012).
4
https://www.iemarketresearch.com/Members/Reports/4Q-2011-Global-GPS- Navigation-and-Location-Based-Services-Forecast-2008-2016-Global-market-for- GPS-navigation-and-location-based-mobile-services-to-rise-to-15-2-billion-in-2016-a-CAGR-of-22-7--RID2846-1.aspx (dostęp: sierpień 2012).
5 http://www.gartner.com/it/page.jsp?id=1622614 (dostęp: sierpień 2012). 6 http://pl.wikipedia.org/wiki/Smartfon (dostęp: sierpień 2012).
przy jednoczesnym spadku popularności Symbiana i BlackBerry OS. Według firmy IDC4 udział systemu Android wśród smartfonów wyniesie w 2012 roku
61%. Kolejne miejsce zajmie iOS firmy Apple (20,5%). Mimo niezbyt dobrego startu systemu Windows Phone (5,2% w 2012 roku) analitycy z IDC przewidują istotny wzrost udziału tego systemu (do 19,2% w 2016 roku). Jednocześnie do 2016 roku spadnie nieco udział Androida, który jednak zachowa dominującą pozycję z udziałem na poziomie 52,9% w 2016 roku. Stabilną pozycję ma za-chować iOS (19% w 2016 roku). Te trzy systemy mają zdominować rynek mo-bilnych systemów operacyjnych w najbliższych latach, oczywiście jeżeli nie zagrozi im jakaś nowa inicjatywa. Co ważne, wszystkie te systemy wymagają obecności wbudowanego modułu GPS w urządzeniu. Wszystkie wspierają także inne, bardziej zgrubne metody ustalania położenia, np. z wykorzystaniem sieci komórkowej lub sieci wi-fi.
Bardzo podobne prognozy dotyczące popularności mobilnych systemów operacyjnych podaje firma Gartner7. Analitycy z tej firmy także prognozują dominację systemu Android w 2015 roku (48,8%) oraz popularność Windows Phone (19,5%) i iOS (17,2%). Jednocześnie przewidują zanik Symbiana oraz BlackBerry OS, a także w dłuższej perspektywie systemu Bada Samsunga.
GfK Polonia8 podaje, że w styczniu 2012 roku najpopularniejszym syste-mem operacyjnym na nowo sprzedawanych smartfonach w Polsce był Android (66,8%), ciągle dość popularny był Symbian (19,5%), a trzecie miejsce zajął system Bada firmy Samsung.
Różnorodność systemów operacyjnych dla urządzeń mobilnych jest oczy-wistym utrudnieniem dla twórców aplikacji, zwłaszcza że systemy te nie tylko różnią się na poziomie API, ale czasami wręcz wymagają stosowania konkret-nych języków programowania. Z drugiej strony zjawisko to nie może być postrzegane jedynie negatywnie. Brak monopolu jednego systemu wiąże się z korzystną dla użytkowników ciągłą konkurencją i rozwojem tych produktów. Ciekawym kierunkiem ułatwiającym opracowywanie uniwersalnych aplikacji i usług mobilnych jest zaproponowany przez World Wide Web Consortium standard HTML 5 [Vaughan-Nichols, 2010]. Możliwości tego standardu pozwa-lają na tworzenie aplikacji porównywalnych do natywnych aplikacji mobilnych, w tym szczególnie na wykorzystanie lokalizacji użytkownika. Obecnie następuje szybki rozwój przeglądarek mobilnych pod kątem zgodności z HTML 5.
Jak już wspomniano, nowoczesne smartfony i tablety są wielofunkcyjnymi komputerami z dostępem do Internetu. Ich specyfika wiąże się jednak także z obecnością szeregu czujników zwiększających ich możliwości, takich jak np. akcelerometr, żyroskop, kompas cyfrowy, czujnik zbliżeniowy, czujnik światła, mikrofon, kamera i przede wszystkim GPS [Bahl, Padmanabhan, 2000].
7 http://www.idc.com/getdoc.jsp?containerId=prUS23523812 (dostęp: sierpień 2012). 8 http://www.gartner.com/it/page.jsp?id=1622614 (dostęp: sierpień 2012).
kowo dzięki łączom bluetooth lub wi-fi łatwo można wykorzystać zewnętrzne, wyspecjalizowane czujniki. Część tych dodatkowych czujników może ułatwiać ustalanie pozycji. Na przykład akcelerometr i żyroskop mogą umożliwiać prze-widywanie pozycji w miejscach bez zasięgu sygnału GPS, np. w tunelach lub budynkach [Lukianto, 2010].
Ze względu na poręczność urządzeń mobilnych można je wykorzystywać nie tylko w nawigacji samochodowej czy turystycznej, ale także wewnątrz bu-dynków, np. w centrach handlowych. Niestety, sygnał satelitów GPS jest łatwo tłumiony przez ściany budynków. Obecnie prowadzi się w związku z tym wiele prac. Wykorzystuje się wspomniane już dodatkowe czujniki [Lukianto, 2010] urządzeń mobilnych lub pozycjonowanie poprzez sieć wi-fi. Można się spo-dziewać, że w przyszłości urządzenia mobilne będą zapewniały niemal taką samą jakość pozycjonowania w budynkach jak w otwartej przestrzeni.
1.4. Usługi oparte na lokalizacji
Powszechna dostępność smartfonów i tabletów pozwala na oferowanie użytkownikom szeregu usług mobilnych, w tym usług opartych na lokalizacji (location-based services). Działa tu sprzężenie zwrotne: dostępność urządzeń stymuluje rozwój rynku usług mobilnych, a zapotrzebowanie na te usługi zwięk-sza zapotrzebowanie na urządzenia. Analitycy przewidują dalszy dynamiczny rozwój usług opartych na lokalizacji, z którym będzie się wiązał wzrost przy-chodów w tej branży. Bharat Book Bureau prognozuje że w 2013 roku światowe przychody z takich usług wyniosą 10 mld dolarów [Vaughan-Nichols, 2010]. Trochę mniej optymistyczne prognozy podaje Pyramid Research9. Według tej firmy przychody te w skali światowej wyniosą w 2015 roku 10,3 mld dolarów, co oznacza wzrost w porównaniu z sumą 2,8 mld dolarów w roku 2010. Głów-nym źródłem przychodów mają być usługi nawigacyjne. Działania Google i Nokii powoduję zmianę modelu uzyskiwania przychodów z usług nawigacyj-nych z modelu Premium na model reklamowy, w którym usługa jest bezpłatna dla użytkownika. Z kolei firma IE Market Research Corporation prognozuje, że przychody tej branży wyniosą w 2016 roku 15,2 mld dolarów przy rocznym wzroście na poziomie 22,7%.
Popularność usług mobilnych wiąże się ściśle z rozwojem aplikacji mobil-nych. W ostatnich latach zaszły w tej dziedzinie istotne zmiany. O ile kilka lat temu dominującą pozycję w tym obszarze zajmowali operatorzy telefonii ko-mórkowej, o tyle obecnie rynek ten został zdominowany przez firmy Apple i Google [Grewal, Weill, Andrews, 2007]. Firmy te zorganizowały łatwo
9
stępne sklepy z aplikacjami iTunes Google Play, z których użytkownicy mogą pobierać darmowe i płatne aplikacje.
Wiele najpopularniejszych aplikacji mobilnych opiera się na wykorzystaniu lokalizacji użytkownika. Na przykład według stanu na dzień 13.08.2012 na liście najpopularniejszych aplikacji w sklepie Google Play znajdują się następujące aplikacje tego typu:
Endomondo Sports Tracker PRO – aplikacja przeznaczona do gromadzenia i współdzielenia danych o wykonanych treningach,
Automapa – nawigacja samochodowa,
WeatherPro – aplikacja informująca o pogodzie, Locus Pro – nawigacja turystyczna,
Mapy – mapy firmy Google, Street View w Mapach Google,
jakdojade.pl – planner tras komunikacją miejską.
Jak widać, obszar zastosowań aplikacji tego typu jest bardzo szeroki i obej-muje sport, turystykę, informacje pogodowe i lokalne, mapy, nawigację samo-chodową i transport publiczny. Coraz więcej mówi się także o kolejnych zasto-sowaniach, takich jak rozszerzona rzeczywistość [Jung i in., 2012; Mendizabal i in., 2009] czy marketing oparty na lokalizacji [Chen, Hsieh, 2012].
1.5. Podsumowanie
Podsumowując, najważniejsze trendy w rozwoju urządzeń mobilnych opar-tych na wykorzystaniu GPS to:
powszechna dostępność uniwersalnych urządzeń mobilnych zapewniających duże możliwości obliczeniowe, dostęp do Internetu, poręczność, wygodę ob-sługi, dostęp do tysięcy aplikacji i możliwość lokalizacji; stanie się to podstawą do rozwoju licznych nowych zastosowań tych urządzeń;
wysoka jakość pozycjonowania; lokalizacja będzie dostępna niemal natych-miast; będzie też dostępna w miejscach, gdzie obecnie nie dociera sygnał GPS, np. w budynkach;
dalszy rozwój usług/aplikacji opartych na wykorzystaniu możliwości urządzeń mobilnych z funkcją lokalizacji; należy się spodziewać, że w przyszłości będą się rozwijały znane obecnie obszary zastosowań, a jednocześnie pojawią się i zdobędą popularność nowe zastosowania.
Dzięki uwzględnianiu lokalizacji urządzenie mobilne staje się częścią świa-ta rzeczywistego. Zaciera się więc ostra granica pomiędzy światem rzeczywi-stym a wirtualnym, typowa dla tradycyjnych komputerów. Użytkownik może np. na swoim urządzeniu zobaczyć informacje (i reklamy) związane z jego bie-żącą lokalizacją, korzystając przy tym cały czas z ogromnych zasobów dostęp-nych w Internecie.
2. Zaspokojenie potrzeb informacyjnych
w „Zintegrowanym systemie wspomagania
dostępu do informacji w przestrzeni miejskiej”
w aspekcie doskonalenia jakości życia
MACIEJ SZAFRAŃSKI
2.1. Wpływ zaspokojenia potrzeb na jakość życia jednostki
i społeczności
Potrzeby są jednym ze stymulatorów naszych zachowań. Każdy ma zbiór lub system powiązanych ze sobą potrzeb, który zmienia się w czasie. Potrzeby nie muszą, lecz mogą być uświadomione. Nieuświadomione potrzeby wymaga-jące zaspokojenia związane są na przykład z czysto biologicznymi uwarunko-waniami naszego przetrwania. Szereg wykonywanych czynności nie jest wyni-kiem procesu podejmowania decyzji, lecz jedynie reakcji bezwarunkowych (mruganie okiem, niecelowe i (lub) nieświadome zaśnięcie na stanowisku pracy w wyniku zmęczenia itp.). Potrzeby są czynnikami wywołującymi motywację do zachowań. Motywacja może być rozumiana jako zbiór motywów, czyli powo-dów, których wystąpienie jest warunkiem aktywności. Jeśli podmiot uświadamia sobie swoje potrzeby, może w sposób przemyślany i celowy dążyć do ich zaspo-kojenia. Formułuje wówczas cele, których osiągnięcie, przynajmniej w jego przekonaniu, pozwoli na zaspokojenie potrzeb. Aby osiągnąć cele, tworzy plany działań, czyli plany celowych i świadomych zachowań [Szafrański, 2006]. Jeśli w swym działaniu jest skuteczny, to znaczy, że osiąga zgodność rzeczywistych rezultatów działań z rezultatami planowanymi, czyli celami; wówczas zaspokaja swoje potrzeby, rozumiane (za P. Kotlerem) jako „stan odczuwania braku za-spokojenia” [Kotler, 1994]. Oznacza to, że odczuwa lub dostrzega różnicę mię-dzy stanem w czasie wyjściowym (t0) a czasem po działaniu (t1). Stan w czasie t1
jest dla podmiotu działania przynajmniej akceptowalny, a byłoby najlepiej, gdy-by gdy-był w pełni satysfakcjonujący.
Zaspokajanie potrzeb wpływa na poziom jakości życia człowieka, która może być rozumiana w różny sposób, co zasygnalizowano na rysunku 2.1, a szerzej omówiono w artykule [Szafrański i in., 2009].
Rys. 2.1. Podstawowe interpretacje pojęcia „jakość życia”. Opracowanie własne na podstawie [Brzezińska i in., 2001, s. 103-126]
Przez jakość rozumie się zbiór cech [Mantura, 2010]. Jakość życia można rozpatrywać w odniesieniu do jednostki lub społeczności. W pierwszym przy-padku zwykło się przyjmować, że stosuje się subiektywne ujęcie jakości życia, gdyż każda jednostka będzie ją definiowała inaczej, natomiast w celu określania jakości życia społeczności najczęściej będą przyjmowane kryteria uznawane za obiektywne, ułatwiające np. porównywanie poziomów jakości życia różnych grup społecznych. Można się zastanawiać, czy to postrzeganie jest zasadne, ale obiektywnie trzeba stwierdzić, że jakość życia jednostki jest taka, jaką postrzega ją jednostka. Z drugiej strony przyjęcie kryteriów oceny jakości życia dla całej społeczności zawsze będzie budziło dyskusję na temat prawidłowości przyjęcia tych kryteriów i przypisywanych im wag. Z ich przyjęciem zawsze będzie się wiązała jakaś umowa i tymczasowość, co wynika z subiektywizmu. Tak czy inaczej, przy ocenie jakości życia jednostki oraz społeczności zawsze będzie stosowana zasada antropocentryzmu, opisana przez W. Manturę [Mantura, 2010], której stosowanie „prowadzi w pierwszej kolejności do gromadzenia wiedzy o systemach potrzeb i wartości człowieka, będących źródłem jego ak-tywności, oraz celów i wymagań w prowadzonej działalności”.
2.2. Potrzeby informacyjne w systemie potrzeb podmiotu działania
Jedną z istotnych kategorii potrzeb, których zaspokojenie wpływa na kształtowanie poziomu jakości życia, są potrzeby informacyjne. Informacje sta-nowią zasób na wejściu do działania podmiotu, który pragnie działanie podjąć, aby osiągnąć cel przez uzyskanie rzeczywistego rezultatu działań, odpowiada-jącego temu celowi1. Podmiot ma więc potrzeby w zakresie uzyskania
1 Relacje między działaniem, celem i rzeczywistym rezultatem działania zostały
cji, które są mu potrzebne do zapewnienia skuteczności i efektywności działa-nia. Każdy podmiot działania może:
przekazywać (dostarczać) informacje, tworzyć lub przetwarzać informacje, uzyskiwać informacje.
Przykładowy układ trzech podmiotów z podmiotem centralnym, stanowią-cym główny podmiot prezentowanego układu, przedstawiono na rysunku 2.2.
Rys. 2.2. Podstawowe kategorie informacji w układzie dostawca–pośrednik–odbiorca informacji. Opracowanie własne
W przykładowym układzie przedstawionym na rysunku 2.2 w celu jego uproszczenia pominięto niektóre funkcje informacyjne pełnione przez podmioty ujęte jako peryferyjne względem podmiotu centralnego. Dla uproszczenia po-minięto fakt, że dostawca uzyskuje, a odbiorca przekazuje informacje.
Informacyjne potrzeby podmiotu działania można podzielić na związane ze
sposobem ich uzyskiwania i przekazywania (dostarczania) oraz z posiada-niem informacji.
Uzyskiwanie i dostarczanie informacji można przedstawić w ujęciu proce-sowym, wyróżniając, jak na rysunku 2.2, procesy PP i PD. Jeśli procesy te mają
funkcjonować w sposób zorganizowany, to ich istnienie zostanie poprzedzone ich zaprojektowaniem. Rzeczywistym procesom będą odpowiadać ich projekty PP’ i PD’.
Wynikiem procesu uzyskiwania informacji jest uzyskanie informacji (Iu),
która przybiera cechy wyróżniające ją i odróżniające od informacji występują-cej w pierwotnej postaci przed procesem jej uzyskiwania (Iu’). Iu może się
róż-nić od Iu’, jeśli w procesie uzyskiwania informacji (PP) nastąpią zniekształcenia
Iu’ powodowane zakłóceniami oddziałującymi na ten proces. Dostawca informacji Iu’‐informacje przeznaczone do uzyskania Iu– uzyskane informacje Id’ – dostarczone informacje Iw– wytworzone informacje Ip– posiadane informacje Id– informacje przeznaczone do dostarczenia PP– proces pozyskiwania informacji PD’ – projekt procesu dostarczania informacji PD– proces dostarczania informacji PP’ – projekt procesu pozyskiwania informacji Dostawca i odbiorca informacji Odbiorca informacji
Podmiot działania może wejść w posiadanie informacji (Ip) dzięki jej
uzy-skaniu, ale także w wyniku jej samodzielnego wytworzenia, wykorzystując w tym celu posiadane dane, informacje pierwotne lub wiedzę. Powstają wówczas informacje wytworzone (Iw) przez podmiot.
Część posiadanych informacji, zarówno uzyskanych, jak i wytworzonych, podmiot przekazuje w sposób celowy lub niecelowy innym podmiotom. Są to informacje przeznaczone do dostarczenia (Id), które w procesie dostarczania
informacji (PD) ulegają zniekształceniu do postaci (Id) w wyniku zakłóceń
od-działujących na proces PD.
Jednostka lub społeczność dostrzega nie tylko korzyści wynikające ze zdo-bycia lub posiadania na własne potrzeby informacji ze względu na możliwości osiągania własnych celów, ale także korzyści z przekazania innym podmiotom informacji, które w ocenie jednostki lub społeczności także przyczynią się do osiągania własnych celów.
Jak każdy przedmiot poznania, informacja również ma określone cechy, które tworzą jej jakość. W przypadku każdego typu informacji oraz każdego typu procesu przepływu informacji (rys. 2.2) można określić ich jakość. Przy-porządkowanie jakości do informacji i procesów przepływu informacji przed-stawiono w tabeli 2.1.
Tabela. 2.1. Informacje i procesy przepływu informacji oraz ich jakość
Informacja/proces
przepływu informacji Oznaczenie informacji Oznaczenie jakości
Jakość informacji/przepływu
informacji
Informacje
przeznaczone do uzyskania Iu’ Qiu’ jakość informacji przeznaczonych do uzyskania
Uzyskane informacje Iu Qiu jakość uzyskanych informacji
Wytworzone informacje Iw Qiw jakość wytworzonych informacji
Posiadane informacje Ip Qpi jakość posiadanych informacji
Informacje przeznaczone
do dostarczenia Id Qid jakość informacji przeznaczonych do dostarczenia
Dostarczone informacje Id’ Qid’ jakość dostarczonych informacji
Projekt procesu uzyskiwania
informacji PP’ QPP’ projektowa jakość procesu uzyskiwania informacji
Proces uzyskiwania informacji PP QPP rzeczywista jakość procesu uzyskiwania informacji
Projekt procesu dostarczania
informacji PD’ QPD’ projektowa jakość procesu dostarczania informacji
Proces dostarczania informacji PD QPD rzeczywista jakość procesu dostarczania informacji
Podobnie jak na rysunku 2.2, można przedstawić podstawowe kategorie ja-kości informacji w układzie dostawca–pośrednik–odbiorca informacji, co uczy-niono na rysunku 2.3.
Rys. 2.3. Podstawowe kategorie jakości informacji w układzie dostawca–pośrednik–odbiorca informacji. Opracowanie własne
W odniesieniu do jakości informacji posiadanej przez podmiot działania można poczynić następujące obserwacje:
(1) podmiot działania, posiadając informację, będzie często decydował, czy przekazać ją dalej czy nie; ta sama informacja może być postrzegana w róż-nym ujęciu w zależności od decyzji podmiotu o jej wykorzystaniu, przy czym:
jeśli informacja uzyskana (Iu) będzie miała takie same cechy jak
informa-cja przeznaczona do dostarczenia (Id), to zbiory cech tych informacji,
a więc ich jakości, będą sobie równe (Qiu = Qid),
jeśli informacja wytworzona (Iw) będzie miała takie same cechy jak
in-formacja przeznaczona do dostarczenia (Id), to zbiory cech tych
informa-cji, a więc ich jakości, będą sobie równe (Qiw = Qid);
(2) jeśli zbiór cech informacji zostanie poszerzony o cechę wartości, to w zależ-ności od przeznaczenia ta sama informacja o różnym przeznaczeniu może mieć z punktu widzenia podmiotu działania różną jakość; na przykład jakość uzyskanej informacji (Iu) będzie różna od jakości informacji przeznaczonej
Dostawca informacji Qiu –jakość informacji przeznaczonych do uzyskania Qiu– jakość uzyskanych informacji Qid– jakość dostarczonych informacji Qiw– jakość wytworzonych informacji Qpi– jakość posiadanych informacji Qid– jakość informacji przeznaczonych do dostarczenia QPP– rzeczywista jakość procesu uzyskiwania informacji QPD’ – projektowa jakość procesu dostarczania informacji QPD– rzeczywista jakość procesu dostarczania informacji QPP
–projektowa jakość procesu uzyskiwania informacji Dostawca i odbiorca informacji Odbiorca informacji
do dostarczenia (Id), czyli (Qiu ≠ Qid); podmiot działania inaczej będzie
po-strzegał informację, którą uzyskał, ale nie widzi korzyści z przekazania jej dalej, a inaczej, kiedy dostrzeże wartość dodaną uzyskaną w wyniku jej przekazania;
(3) jeśli jakość informacji uzyskanych przez podmiot (Qiu), jakość informacji
wytworzonych przez podmiot (Qiw) i jakość informacji przeznaczonych do
dostarczenia (przekazania) przez podmiot (Qid) są traktowane jako zbiory
cech, to suma tych zbiorów będzie stanowić zbiór cech posiadanych infor-macji (ip), czyli jakość posiadanych informacji (Qip):
Qip = Qiu ∪ Qiw ∪ Qid
gdzie Qiu, Qiw, Qid, traktowane jako zbiory cech, mogą mieć części wspólne,
to znaczy, że jedna cecha może należeć do więcej niż jednego zbioru cech, jak to przedstawiono w punkcie (1).
2.3. Zapotrzebowanie na informacje o obiektach
w przestrzeni miejskiej
Jedną z kategorii potrzeb informacyjnych, których znaczenie szybko rośnie, są potrzeby związane z uzyskiwaniem informacji o obiektach w przestrzeni miejskiej. Choć najczęściej przez pojęcie przestrzeni miejskiej rozumie się wszelkie miejsca ogólnie dostępne, z których nieodpłatnie korzystają mieszkań-cy, czyli ulice, chodniki, place, parki, obiekty użyteczności publicznej, których właścicielem najczęściej jest państwo, a nadzór sprawuje organ samorządu lo-kalnego [Gotlib, Iwaniak, Olszewski, 2007], to z punktu widzenia mieszkańców lub osób czasowo przebywających w przestrzeni miejskiej należałoby rozsze-rzyć rozumienie tej przestrzeni, wyróżniając w niej również miejsca lub obiekty, z których można skorzystać za odpłatnością (kina, wyroby, usługi itp.).
Pojęcie obiektu będzie rozumiane bardzo szeroko jako każde zdarzenie w przestrzeni miejskiej lub stan przestrzeni miejskiej (całej lub jej części), z któ-rymi podmiot działania chce wejść lub wszedł w relacje, dostrzegając w tym ko-rzyści polegające na ułatwionym lub bezpośrednim osiąganiu swoich celów, albo wręcz odwrotnie, takie, z którymi podmiot ten nie chce wchodzić w relacje, oce-niając, że zaszkodzi to osiąganiu jego celów. W tym kontekście obiektem prze-strzeni miejskiej będzie zarówno apteka, jak i sprzedawane w niej lekarstwo, parking, dziura w ulicy, punkt zbiórki odzieży używanej, kościół, msza, zabyt-kowa rzeźba w kościele, koncert, korek uliczny i inne. Każdy tak rozumiany obiekt będzie miał swoje cechy, zarówno inherentne, jak i przypisane (np.
wy-sokość, wartość, czas trwania, położenie geograficzne, czas istnienia, kolor itp.), a każda z tych cech będzie przybierała różne stany w przedziale ich zmienności2.
Systemy informacji o obiektach w przestrzeni miejskiej komplikują się wraz ze wzrostem złożoności:
przestrzeni miejskiej,
systemu potrzeb informacyjnych podmiotów przebywających w tej przestrzeni. Jednym z czynników powodujących rozwój przestrzeni miejskiej jest wzrost liczby mieszkańców miast. W tabeli 2.2 zaprezentowano dwadzieścia miast obecnie największych pod tym względem i dla porównania dwa polskie miasta, Warszawę (miasto o największej liczbie mieszkańców w Polsce) oraz Poznań (ze względu na wykorzystanie danych o obiektach w tym mieście w tworzonym systemie, który opisano w niniejszej publikacji).
Tabela 2.2. Największe miasta na świecie pod względem liczby mieszkańców. Dla porównania dodano dwa wybrane polskie miasta: Warszawę i Poznań
Lp. Miasto Państwo ludności Liczba
1 Szanghaj Chiny 16 348 947 2 Bombaj Indie 13 922 125 3 Karaczi Pakistan 13 205 339 4 Tokio Japonia 12 790 000 5 Delhi Indie 12 565 901 6 Stambuł Turcja 12 175 592
7 São Paulo Brazylia 11 150 249
8 Moskwa Rosja 10 509 592
9 Seul Korea Południowa 10 421 782
10 Lagos Nigeria 9 968 455
11 Kinszasa Demokratyczna Republika Konga 9 518 988
12 Meksyk Meksyk 8 560 994
13 Dżakarta Indonezja 8 489 910
14 Nowy Jork Stany Zjednoczone 8 459 026
15 Teheran Iran 8 429 807
16 Kair Egipt 8 105 071
17 Lima Peru 8 000 111
18 Pekin Chiny 7 923 530
19 Londyn Wielka Brytania 7 744 942
20 Bogota Kolumbia 7 342 569
21 Warszawa Polska 1 720 398
22 Poznań Polska 554 696
Źródło: http://www.mapin.pl/html/informacje/ludnosc-miasta (dostęp: 03.08.2012).
Ze wzrostem liczby mieszkańców wiąże się zwiększenie różnorodności ich potrzeb. Jest to jeden z czynników powodujących intensyfikację zainteresowania
informacjami o obiektach w przestrzeni miejskiej. Inny czynnik to styl życia mieszkańców, zwłaszcza dużych miast, którzy w porównaniu z mieszkańcami wsi i małych miast większą część czasu spędzają poza domem, a ich aktywność w przestrzeni miejskiej skutkuje zwiększeniem częstotliwości poszukiwania informacji o obiektach w tej przestrzeni. Dlatego niezbędne jest podejmowanie działań na rzecz systemowych rozwiązań w zakresie wspomagania dostępu do informacji o takich obiektach. Ich dostępność ułatwi życie w mieście, wpływając na poprawę jakości życia zarówno mieszkańców miast, jak i osób przebywają-cych w nich czasowo.
Zespół Politechniki Poznańskiej opracował system stanowiący propozycję kierowaną głównie do osób poszukujących informacji w przestrzeni miejskiej, a więc wpływający na poprawę poziomu Jiu’ (jakości informacji przeznaczonych
do uzyskania), Jiu (jakości uzyskanych informacji) oraz JPP (rzeczywistej jakości
procesu uzyskiwania informacji). Nosi on nazwę „Zintegrowany system wspo-magania dostępu do informacji w przestrzeni miejskiej”.
2.4. Przybliżenie „Zintegrowanego systemu wspomagania
dostępu do informacji w przestrzeni miejskiej”
„Zintegrowany system wspomagania dostępu do informacji w przestrzeni miejskiej” to nazwa projektu, a także rozwiązania opracowanego w jego ramach. Został on uruchomiony w Politechnice Poznańskiej w 2010 roku jako projekt rozwojowy, finansowany ze środków przyznanych przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju. Należy on do grupy projektów pod nazwą Akceleracja Wie-dzy Technicznej®, realizowanych na rzecz wdrażania założeń zawartych w „Programie akceleracji wiedzy technicznej i matematyczno-przyrodniczej w Polsce” [Szafrański, Grupka, Goliński, 2008]. Więcej informacji o tym pro-gramie oraz o projekcie w kontekście realizacji programu można znaleźć na stronie www.awt.org.pl.
Celem prac podejmowanych w ramach projektu było stworzenie takiego produktu do poszukiwania informacji w przestrzeni miejskiej z wykorzystaniem GIS (System Informacji Geograficznej) oraz GPS, aby zapewnić jakość infor-macji oraz ergonomię interfejsu zgodne z oczekiwaniami użytkowników syste-mu. Rozwiązanie stworzono pilotażowo dla obszaru miasta Poznań, ale ma ono charakter otwarty, co oznacza, że docelowo może być wdrożone na większym obszarze. Wśród użytkowników systemu wyróżnia się:
mieszkańców miasta,
osoby przyjezdne, w tym turystów.
Przygotowując projekt [Szafrański, Goliński i in. 2009], zauważono, że na rozpatrywanym obszarze geograficznym wiedza o potrzebach informacyjnych potencjalnych użytkowników systemów geolokalizacyjnych jest niepełna; stąd
mały odsetek osób wykorzystujących urządzenia mobilne do poszukiwania obiektów w przestrzeni miejskiej. Największe instytucje, w tym samorządowe, nie mają pełnej wiedzy o potrzebach informacyjnych. Z kolei przedsiębiorstwa działające komercyjnie na rynku muszą szybko wdrażać rozwiązania akcepto-walne przez użytkowników, więc pewne rozwiązania ułatwiające korzystanie z oprogramowania umożliwiającego poszukiwanie obiektów w przestrzeni miej-skiej nie są wdrażane, nawet jeśli mogą być zastosowane. W szczególności małe przedsiębiorstwa i mikroprzedsiębiorstwa informatyczne działają na zasadzie szybkiego zamieszczenia w sieci prostego produktu z nadzieją, że zostanie on zauważony.
W tym kontekście uznano za ważne, aby w projekcie skupić się na wypra-cowaniu solidnych metod ciągłego doskonalenia jakości informacji i sposobów ergonomicznego jej wykorzystania w systemach wspomagających dostęp do informacji w przestrzeni miejskiej, tak aby uzyskane rozwiązania mogły się istotnie przyczyniać do doskonalenia jakości życia [Goliński, Szafrański i in., 2009].
W projekcie wyróżniono osiem zadań:
(1) analiza potrzeb użytkowników systemu w zakresie informacji i eksploatacji, a także ważności tych potrzeb;
(2) analiza możliwości wykorzystania danych zawartych w miejskiej bazie da-nych (we współpracy z pracownikami Urzędu Miasta Poznań) oraz identyfi-kacja ograniczeń stosowania danych miejskich w tworzonym systemie i możliwości ich zminimalizowania;
(3) zaprojektowanie funkcji urządzenia interfejsu użytkownika;
(4) zaprojektowanie podsystemu informatycznego, a w tym opracowanie proce-dur i instrukcji korzystania z niego;
(5) testowanie systemu wspomagania i stopnia spełnienia kluczowych wymagań użytkowników;
(6) testowanie podsystemu informatycznego;
(7) opracowanie ostatecznej wersji podsystemu informatycznego;
Na rysunku 2.4 przedstawiono podział na zadania badawcze i zadania w zakresie prac rozwojowych. Badania przeprowadzone w ramach projektu ułatwiły wybór metod organizacyjnych i rozwiązań technologicznych wykorzy-stanych podczas realizacji projektu, jak również w procesie tworzenia produk-tów zaplanowanych w ramach projektu.
Głównym produktem uzyskanym w ramach projektu jest system, którego nazwa wynika z nazwy projektu. Przez system rozumie się „wyróżniony z rze-czywistości zbiór elementów, powiązanych ze sobą i tworzących całość jakościo-wo różną od sumy jakości tych elementów” [Szafrański, 2006]. W skład zinte-growanego systemu wspomagania dostępu do informacji w przestrzeni miejskiej wchodzą następujące grupy elementów:
▪ działania,
▪ podmioty działań, ▪ narzędzia i tworzywa, ▪ rezultaty,
▪ relacje między powyższymi elementami systemu. ▪ opracowanie ostatecznej wersji systemu wspomagania.
Rys. 2.4. Podział na zadania badawcze i związane z pracami rozwojowymi w ramach projektu. Opracowanie własne
Przez działanie rozumie się „celowe i świadome zachowanie podmiotu dzia-łania” (Szafrański, 2006), czyli człowieka lub zespołu ludzi. W systemie można wyróżnić kilka głównych kategorii działań:
KD1 – docieranie do obiektu w przestrzeni miejskiej w celu zaspokojenia potrzeby lub unikanie niepożądanych obiektów w przestrzeni miejskiej, KD2 – poszukiwanie informacji o obiektach w przestrzeni miejskiej, KD3 – dostarczanie informacji o obiektach w przestrzeni miejskiej,
KD4 – integrowanie baz danych i metod dostarczania informacji o obiektach w przestrzeni miejskiej,
KD5 – komunikowanie się między dostawcami i odbiorcami informacji o obiek-tach w przestrzeni miejskiej.
Główne podmioty działań w systemie to: KP1 – poszukujący informacji o obiektach, KP2 – dostawcy danych o obiektach,
KP3 – pośrednicy przetwarzający dane i wspomagający dotarcie do informacji (w przypadku wdrożenia systemu najbardziej prawdopodobna jest sytuacja, że w systemie będzie istniał jeden pośrednik, czyli zespół zarządzający informacją z wykorzystaniem narzędzia „Mobilne Miasto” – patrz podrozdział 2.4).
Główne narzędzia i tworzywa umożliwiające działania: KNT1 – dane o obiektach w przestrzeni miejskiej,
KNT2 – narzędzie informatyczne wspomagające dostęp do informacji o obiektach w przestrzeni miejskiej.
Główne rezultaty działań w systemie, zgodne ze sformułowanymi celami działań:
KR1 – uzyskanie takich informacji o obiektach w przestrzeni miejskiej, które cechują się oczekiwaną jakością,
KR2 – uzyskanie informacji o obiektach w przestrzeni w oczekiwany sposób, KR3 – zaspokojenie potrzeb przez poszukujących informacji w wyniku ich
znalezienia.
Wyróżnienie łącznie trzynastu kategorii w zbiorach: działań, podmiotów działań, narzędzi i tworzyw oraz rezultatów prowadzi do zidentyfikowania 78 relacji między nimi, na podstawie których mogą być projektowane różne pod-systemy podmiotów i relacji w danym systemie – patrz rys. 2.5).
Rys. 2.5. Relacje między parami głównych kategorii obiektów w projektowanym systemie. Opracowanie własne
Wystąpienie wszystkich 78 relacji prowadzi do pełnego ujawnienia się sys-temu. Natężenie każdej relacji zależy od wielu czynników, takich jak np. liczba podmiotów w systemie, liczba formułowanych celów, częstotliwość zapytań o informacje w systemie itp. Wyrażenie natężenia w jednostkach względnych, np. z wykorzystaniem uniwersalnej jednostkowej skali stanów względnych [Kolman, 1992], pozwala na ich opisanie w przedziale <0; 1>. Jest to wątek wymagający dalszych badań i opracowania naukowego, który nie jest objęty omawianym projektem.
W nazwie systemu podkreślone są dwie jego cechy: zintegrowany charakter oraz możliwość wspomagania dotarcia do informacji.
Integracja systemu odnosi się do kilku wymiarów:
integracja danych z różnych baz, prowadząca do podwyższenia poziomu jako-ści danych, a ostatecznie informacji;
integracja w ramach jednego systemu nowych rozwiązań informatycznych oraz rozwiązań już stosowanych w innych produktach dostępnych na rynku, zwłaszcza w odniesieniu do interfejsu użytkownika, zapewniająca nową ja-kość procesu poszukiwania informacji o obiektach w przestrzeni miejskiej; integracja zbiorów potrzeb informacyjnych jednostek, która docelowo może
ułatwić analizy zmian zapotrzebowania społeczności na informacje o obiek-tach w przestrzeni miejskiej, zastępujące tradycyjne metody badawcze (bada-nia ankietowe, fokusy itp.), a nawet prognozowanie przyszłych potrzeb in-formacyjnych, oraz ułatwić lokowanie obiektów w przestrzeni miejskiej (lub ich usuwanie z tej przestrzeni) na podstawie informacji o bieżących i przy-szłych potrzebach;
integracja doświadczeń różnych instytucji i podmiotów gospodarczych zaan-gażowanych w powstawanie systemu, sprowadzająca się do integracji kompe-tencji, a w tym wiedzy w zakresie tworzenia rozwiązań objętych projektem.
Opracowany system służy wspomaganiu podejmowania decyzji, a nie po-dejmowaniu decyzji za użytkowników, m.in. w zakresie:
lokalizacji obiektów,
wyboru interesujących obiektów, dotarcia do obiektów lub ich unikania.
Zawarcie w nazwie systemu członu „wspomaganie” było więc w pełni prze-myślane. Słowo to stanowi dla użytkowników jasny komunikat, że produkt, który zostanie im udostępniony, ma być pomocny w rozwiązywaniu problemów doty-czących wyboru i dotarcia do obiektów w przestrzeni miejskiej, ale nie ma wyrę-czać ich w podejmowaniu decyzji o sposobie funkcjonowania w tej przestrzeni.
Jednym z elementów opracowanego systemu jest narzędzie wspomagające dostęp do informacji, któremu nadano nazwę „Mobilne Miasto”. Zostało ono szczegółowo scharakteryzowane w rozdziale 6.
3. Metody badania potrzeb informacyjnych
MAREK GOLIŃSKI
3.1. Wprowadzenie
Założeniem projektu pt. „Zintegrowany system dostępu do informacji w przestrzeni miejskiej” („Mobilne Miasto”) jest zaspokajanie potrzeb informa-cyjnych użytkowników urządzeń mobilnych poruszających się po aglomeracji poznańskiej. Celem prac w ramach projektu było m.in. określenie zakresu, for-matu i sposobu prezentacji informacji. Badania w tym zakresie, podjęte kilka lat przed rozpoczęciem projektu, obejmowały różne obszary badawcze:
analizę dostępnych źródeł wtórnych, które mogłyby być przydatne w realizo-wanym projekcie,
przegląd literaturowy dotyczący założeń teoretycznych związanych z proce-sem komunikowania,
przegląd dostępnych na rynku systemów pełniących funkcje podobne do funkcji aplikacji webowej „Mobilne Miasto”,
wykonanie badań rozpoznawczych w zakresie potrzeb informacyjnych użyt-kowników,
wykonanie badań testowych weryfikujących działanie aplikacji.
Ze względu na rozwojowy charakter projektu badania były prowadzone w sposób ciągły ze zmienną intensywnością i z wykorzystaniem różnych narzę-dzi badawczych.
3.2. Badania wstępne oparte na źródłach wtórnych
Pierwsze badania na potrzeby projektu „Mobilne Miasto” wykonano przed złożeniem wniosku projektowego. Ich tematem było zagadnienie wykorzystania informacji w sytuacji funkcjonowania użytkownika w przestrzeni miejskiej. Analizowano również cechy ergonomiczne systemu informatycznego z uwzględ-nieniem interakcji użytkownik–system informatyczny oraz sprawdzano, jakie czynniki wpływają na jakość życia w przestrzeni miejskiej. Efektem tych prac była publikacja Chosen systems of access to information and their influence on
formation of the quality of life in municipal space (Szafrański i in., 2009).
Rów-nież przed złożeniem wniosku analizowano wybrane technologie informacyjne wspierające dostęp do informacji w przestrzeni miejskiej, zwracając uwagę na
rodzaje potrzeb informacyjnych, funkcjonalność dostępnych rozwiązań oraz kryteria ich oceny. Prace te znalazły odzwierciedlenie w publikacji A
compari-son of selected information technologies supporting the access to information in urban area (Goliński i in., 2009).
W ramach prac zespołu regularnie i szczegółowo analizowano informacje mające wpływ na przebieg prac projektowych. Efektem prac zespołowych były m.in. opracowania zwarte niepublikowane, będące tematycznymi zestawieniami informacji przydatnych w procesie projektowania. Należy tu wymienić prace Magdaleny Graczyk – Analiza wstępnych informacji o istniejących bazach
da-nych w UMP oraz Informacje oraz ich wartość w mobilda-nych zintegrowada-nych systemach informacji, Macieja Szafrańskiego – Wykorzystanie metody QFD w projektowaniu „Zintegrowanego systemu wspomagania dostępu do informacji w przestrzeni miejskiej”, Filipa Kierzka – Porównanie cech oprogramowania mobilnego umożliwiającego dostęp do informacji w przestrzeni miejskiej oraz
Wojciecha Pelca – Stopień zaawansowania implementacji dostępu do API
z rozkładem komunikacji miejskiej.
Podstawowe obszary badawcze były ściśle związane z celami projektu i wspierane informacyjnie w miarę wykonywania kolejnych zadań projekto-wych. Przedmiotem szczególnej uwagi były następujące zagadnienia:
poprawa jakości tych informacji o obiektach w przestrzeni miejskiej, które mają być dostępne za pośrednictwem urządzeń mobilnych;
usprawnienie korzystania z informacji ułatwiających lokalizację obiektów w przestrzeni miejskiej;
wyodrębnienie zbioru użytecznych informacji związanych z lokalizacją, a dotyczących poprawy jakości życia w miastach;
zintegrowanie funkcji już istniejących systemów gromadzenia i udostępniania danych przestrzennych;
analiza możliwości wykorzystania kodów QR w lokalizacji i opisie obiektów w przestrzeni miejskiej.
Wymienione problemy były przedmiotem szczegółowej analizy w zespole projektowym, a badania wymagające specjalistycznych narzędzi i zaplecza tech-nicznego zlecano podmiotom zewnętrznym. W takich przypadkach zespół pro-jektowy opracowywał specyfikację istotnych warunków zamówienia. Ustalano szczegółowo metodologię badań, a w tym techniki i narzędzia badawcze, meto-dy rekrutacji, a także sposób prowadzenia badań oraz opracowania wniosków i rekomendacji. Lista osób rekrutowanych i objętych badaniami była weryfiko-wana i zatwierdzana przez zespół, a wszystkie materiały wykorzystywane w trakcie badań, np. kwestionariusze i scenariusze, redagowano zespołowo przed ich rozpoczęciem.
3.3. Badania zapotrzebowania na informacje i oczekiwań
w zakresie interfejsu urządzenia mobilnego
Badania wstępne, mające na celu rozpoznanie potrzeb użytkowników, zo-stały przeprowadzone w kwietniu i maju 2011 roku. Analizowano oczekiwania potencjalnych użytkowników systemu oraz możliwe rozwiązania interfejsu użytkownika. Wykonano badania jakościowe metodą FGI (ang. focus group
interview) na czterech grupach respondentów oraz ilościowe z wykorzystaniem
wywiadów telefonicznych (CATI, ang. computer assigned telephone interview) na 400 respondentach. Ze względu na konieczność wykorzystania zaplecza ba-dawczego w badaniach jakościowych oraz dotarcie do dużego grona odbiorców w badaniach ilościowych zlecono je jednostce zewnętrznej – instytutowi badaw-czemu specjalizującemu się w badaniach rynku i opinii Pentor Research Interna-tional Poznań Sp. z o.o.
Badania jakościowe w zakresie potrzeb informacyjnych
Podstawowym celem badań jakościowych było zidentyfikowanie kategorii informacji dotyczących przestrzeni miejskiej, na które istnieje zapotrzebowanie wśród mieszkańców Poznania oraz osób przyjezdnych (np. dojeżdżających do pracy lub szkoły). Z tak określonej populacji generalnej wyodrębniono respon-dentów najbardziej zbliżonych do potencjalnych użytkowników systemu. Uwzględniając rodzaj metody badawczej, podzielono ich na cztery grupy we-dług kategorii wiekowych i statusu zawodowego: respondenci najmłodsi (18–20 lat), młodzi (20–30 lat) i dojrzali (35–50 lat) oraz przedsiębiorcy (osoby w wie-ku 25–40 lat. Liczba kobiet i mężczyzn w każdej grupie była taka sama. Połowa badanych korzystała z Internetu w urządzeniach mobilnych często, a połowa rzadko (okazjonalnie, rzadziej niż raz w miesiącu). 70% badanej grupy stanowili mieszkańcy Poznania, a 30% osoby z jego okolic. Istotnym czynnikiem różnicu-jącym osoby korzystające z telefonów, nawigacji i aplikacji użytkowych jest znajomość rozwiązań technicznych oraz nastawienie do nich. W badanej grupie było po 50% osób lubiących nowości (innowatorów) oraz osób identyfikujących się jako fani produktów elektroniki użytkowej.
Podstawowym celem badań było określenie szczegółowego zakresu poszu-kiwanych informacji dotyczących najczęściej wskazywanych kategorii obiektów w aglomeracji miejskiej. Problem badawczy, pytania problemowe oraz pytania szczegółowe były konsultowane i zatwierdzone przez zespół projektowy. Zogni-skowane wywiady grupowe, trwające ok. 2,5 godziny, odbyły się w profesjonal-nym studiu badań jakościowych, a ich przebieg był rejestrowany na płytach DVD. Pytania problemowe dotyczyły m.in. preferowanych przez respondentów sposobów zdobywania informacji o przestrzeni miejskiej, preferowanych sposo-bów wykorzystania urządzenia mobilnego w celu zdobycia informacji i
prefero-wanego interfejsu użytkownika w urządzeniach mobilnych oraz potrzeb w za-kresie jakości informacji i interfejsu użytkownika.
Na podstawie wypowiedzi respondentów informacje dotyczące przestrzeni miejskiej, których mogą poszukiwać użytkownicy aplikacji mobilnych, podzie-lono na następujące grupy:
komunikacyjno-lokalizacyjne – związane z poruszaniem się po mieście (roz-kład jazdy MPK, informacje o korkach, remontach i innych utrudnieniach w ruchu oraz o sposobach dojazdu do wyznaczonego punktu);
związane z aktywnością w czasie wolnym – kulturalno-rozrywkowe (repertu-ar kin i teatrów, koncerty, wernisaże, festiwale), sportowe (wyd(repertu-arzenia spor-towe), turystyczne (informacje o zabytkach, miejscach wartych odwiedzenia, baza hoteli), pogodowe (prognoza pogody);
urzędowo-usługowe – obowiązujące przepisy, godziny otwarcia i dane tele-adresowe urzędów, instytucji i punktów usługowych (sklepów, salonów fry-zjerskich itp.), informacje o restauracjach, pubach, kawiarniach;
lokalne – informacje o planowanych inwestycjach (mieszkaniowych, związa-nych z infrastrukturą oraz o projektach zagospodarowania przestrzeni), ogło-szenia (rynek pracy, korepetycje, wymiana podręczników);
hobbystyczne – związane pośrednio ze spędzaniem wolnego czasu, a dotyczą-ce np. historii Poznania lub danej dziedziny sportu i poznańskich klubów sportowych.
Określono również częstotliwość poszukiwania różnych informacji (rys. 3.1).
Rys. 3.1. Rodzaje potrzeb informacyjnych oraz częstotliwość ich poszukiwania. Na podstawie [Raport z badania jakościowego…, 2011]
Określenie przez respondentów potrzeb informacyjnych oraz wskazanie ich ważności umożliwiło zespołowi projektowemu zaplanowanie struktury bazy danych oraz potencjalnych źródeł jej zasilania.
Praktyczną wskazówką było również zróżnicowanie potrzeb informacyj-nych w zależności od dnia tygodnia. Zaobserwowano, że w dni robocze poszu-kiwane są głównie informacje komunikacyjne związane z poruszaniem się po mieście oraz usługowe związane z godzinami otwarcia sklepów, aptek itp. Stu-denci poszukują również informacji kulturalno-rozrywkowych, aby zdobyć tań-sze niż w weekend wejściówki do kin czy pubów. Podczas weekendu poszuki-wane są przede wszystkim informacje potrzebne do zaplanowania aktywności w czasie wolnym: kulturalno-rozrywkowe oraz prognoza pogody.
Zróżnicowanie potrzeb informacyjnych w ciągu tygodnia było przydatną in-formacją dla zespołu projektującego aplikację. Na tej podstawie można zapla-nować wymagania organizacyjne związane z harmonogramem zasilania bazy informacyjnej oraz obciążenia dostępu do serwera.
Respondentów pytano także o źródła informacji o przestrzeni miejskiej. Najpopularniejszym i najczęściej wykorzystywanym źródłem informacji o Po-znaniu jest Internet. Ponadtoinformacje uzyskuje się od znajomych oraz z me-diów lokalnych. Mimo dużej popularności Internet jest postrzegany jako źródło o najmniejszej wiarygodności. Według badanych najbardziej wiarygodne są informacje uzyskiwane z ich najbliższego otoczenia – od przyjaciół i znajomych.
Projektowany system stanowi przykład nowatorskiego zastosowania aplika-cji webowej. Większą popularnością cieszą się obecnie aplikacje natywne, czyli przeznaczone dla danej platformy, a rozwiązania internetowe pomimo mniejsze-go udziału w rynku stanowią kierunek rozwoju urządzeń mobilnych. Widoczną wadą wykorzystania łączy internetowych jest mniejsza szybkość przesyłu in-formacji. Z tego powodu znaczna część badań jakościowych była związana z poznaniem planów respondentów w zakresie korzystania z Internetu i telefonu w najbliższej przyszłości.
Badani deklarowali, że obecnie korzystają z Internetu mobilnego najczęściej w sytuacjach awaryjnych – gdy pilnie muszą się połączyć z siecią, a nie mają możliwości skorzystania z formy stacjonarnej (ustalenie lokalizacji, wyznacze-nie trasy dojazdu lub odbiór poczty); były to główwyznacze-nie osoby wykonujące pracę wymagającą stałego kontaktu z klientami i bieżącego przeglądania korespon-dencji. Grupa osób korzystających intensywnie z Internetu mobilnego ciągle jednak wzrasta. „W pierwszej połowie 2011 roku komputer posiadało już 66%, a dostęp do Internetu 61% gospodarstw domowych. Ponad połowa wszystkich gospodarstw domowych ma stały dostęp do Internetu, 15% wykorzystuje dostęp mobilny oferowany przez operatorów telefonii komórkowej” (Diagnoza…, 2011). Osoby te korzystają z Internetu w urządzeniach mobilnych w wolnych chwilach, m.in. komunikując się ze znajomymi, przeglądając pocztę lub po pro-stu surfując w sieci. Preferują one Internet mobilny ze względu na komfort do-stępu do sieci wszędzie i w każdej sytuacji. Te osoby stanowią potencjalną grupę intensywnych użytkowników, stałych konsumentów aplikacji „Mobilne Miasto” (heavy users).
Osoby, które sporadycznie korzystają z Internetu mobilnego, uzasadniają to małym komfortem przeglądania danych (mała szybkość połączenia, niewystar-czające parametry techniczne). Jako istotną barierę wskazywano również sto-sunkowo wysoką cenę tego typu połączeń.
Jednym z zadań w ramach projektu jest integrowanie danych dostępnych w Internecie. Na podstawie badań potwierdzono potrzebę utworzenia informato-ra, w którym byłyby zamieszczane kompleksowe informacje o życiu miasta. Wśród głównych cech idealnego systemu badani wymienili przejrzystość formy prezentowanych informacji, zwięzłość i rzeczowość komunikatów, szybkość ładowania danych wynikającą z oszczędnego stosowania elementów graficznych oraz aktualność prezentowanych treści.
Przedmiotem badań jakościowych był również kształt interfejsu badanego systemu. Badani wskazywali na potrzebę prezentowania informacji zarówno w formie strony internetowej, jak i w formie aplikacji. Informator w formie stro-ny internetowej był relatywnie częściej wskazywastro-nym rozwiązaniem z uwagi na oczywisty, naturalny i znany badanym wizerunek. Podawano przykłady już funkcjonujących portali informacyjnych (integratorów), np. www.epoznan.pl czy www.mmpoznan.pl. Osoby często korzystające z Internetu mobilnego w telefonach komórkowych były większymi zwolennikami utworzenia aplikacji mobilnych, które umożliwiają szybszy dostęp do informacji.
Według badanych zadowalająca aplikacja mobilna powinna być pozbawio-na takich wad, jak np.:
brak aktualizacji danych teleadresowych firm i instytucji,
nagromadzenie nieaktualnych informacji o wydarzeniach sprzed lat,
brak jednego miejsca (portalu lub strony internetowej), gdzie byłyby dostępne wszystkie informacje o przestrzeni miejskiej,
brak praktycznych informacji na temat poruszania się po mieście, np. o par-kowaniu rowerów.
Badani zgłaszali zastrzeżenia do obecnie dostępnych informacji i form jej przekazu oraz opisywali własne preferencje w zakresie formy informacji uzy-skiwanych za pośrednictwem urządzeń mobilnych. Uwagi te dotyczyły zarówno formy, jak i funkcjonalności rozwiązań, a najczęściej odnosiły się do:
cech informacji, które powinny być konkretne, wyczerpujące i aktualne, wyglądu graficznego (unikanie „ciężkich” elementów graficznych, przewaga
tekstu nad elementami graficznymi, nagłówki i pogrubienia kluczowych słów, obecność mapek oraz logo w przypadku podawania lokalizacji, spokojna ko-lorystyka (czerń i biel), duża, wyraźna czcionka),
funkcjonalności (brak lub ograniczona liczba reklam, trafność wyszukiwania zagadnień oraz automatyczne dostosowywanie się strony do wielkości ekranu. Uwagi zgłaszane w trakcie badań jakościowych stanowiły podstawowy ma-teriał, na którego podstawie ustalono zestaw zagadnień poruszanych w bada-niach ilościowych. Ponadto wszystkie spostrzeżenia były bardzo przydatne na
etapie opracowywania rozwiązań funkcjonalnych oraz budowy struktury bazy danych zasilających działanie aplikacji.
Badania ilościowe w zakresie potrzeb informacyjnych
Wywiadami telefonicznymi CATI objęto grupę 400 respondentów (55% stanowiły osoby indywidualne, 25% studenci oraz 20% przedsiębiorcy). 65% badanych było mieszkańcami Poznania. Połowę grupy stanowiły kobiety. Struk-turę badanej próby przedstawiono na rysunku 3.2.
Rys. 3.2. Struktura badanej próby. Na podstawie [Raport z badania ilościowego …, 2011] Był to kolejny etap badań w ramach projektu i przy formułowaniu pytań w dużym stopniu nawiązywano do badań jakościowych.
Podstawowym celem na tym etapie było poznanie rodzaju poszukiwanych informacji o przestrzeni miejskiej, częstotliwości ich poszukiwania oraz ich źródeł. Pytania dotyczyły również wykorzystania Internetu przy poszukiwaniu informacji związanych z przestrzenią miejską, wykorzystania z Internetu w urządzeniach mobilnych oraz charakterystyki poszukiwanych informacji; ponadto określono profil użytkownika GPS.
Kluczowe pytania dotyczyły tematyki poszukiwanych informacji, ich pożą-danych cech oraz intensywności ich poszukiwania.
Na podstawie badań ustalono, że respondenci najczęściej poszukują infor-macji dotyczących sposobu przemieszczania się (rozkłady jazdy, trasy dotarcia do danego punktu), wydarzeń odbywających się na terenie Poznania oraz sposo-bu dotarcia do danego punktu. Zapotrzebowanie na takie informacje deklarowa-ło, odpowiednio, 68%, 62% i 48% respondentów (por. rys. 3.3). Kolejna grupa
