Kranika 627
Z W a r s z a w y S. J. Płotkin udał się do Berlina, zamierzał t a m przeprowadzili rozmowy z przedstawicielami r e d a k c j i „Schriftenreihe f ü r Geschichte d e r N a t u r -wissenschaften Technik und Medizin" (NTM).
J. R.
K R O N I K A K R A J O W A
DWUSETNA ROCZNICA
UTWORZENIA K O M I S J I E D U K A C J I NARODOWEJ SESJA NAUKOWA W WARSZAWIE
Z okazji 200lecia utworzenia Komisji Edukacji N a r o d o w e j odbyła się 10 k w i e t -nia 1973 r. w Bibliotece S t a n i s ł a w o w s k i e j Z a m k u Królewskiego sesja n a u k o w a poświęcona t r a d y c j o m Komisji E d u k a c j i Narodowej, rozwojowi oświaty w Polskiej Rzeczypospolitej L u d o w e j i jej p e r s p e k t y w o m . Zgromadziła ona licznych przed-stawicieli n a u k i polskiej, pedagogów i działaczy oświatowych. R e p r e z e n t o w a n e były również władze F r o n t u Jedności Narodu, К С P Z P R oraz delegacje a k a d e m i i : CSRS, NRD i ZSRR.
Obrady otworzył prezes PAN, prof. Włodzimierz Trzebiatowski, p r z y p o m i n a j ą c , że powstanie i działalność Komisji E d u k a c j i N a r o d o w e j w sferze teorii i p r a k t y k i nauczania były przełomem w dziejach naszej oświaty. T e m a t y k a sesji łączyła historię z teraźniejszością i przyszłością naszego systemu e d u k a c j i n a r o d o w e j . Takie podejście do p r o b l e m a t y k i charakteryzowało wszystkie wygłoszone r e f e r a t y .
Prof. Bogusław Leśnodorski zaakcentował znaczenie Komisji E d u k a c j i Naro-dowej, stwierdzając, że dzieło realizowane przez P o l a k ó w w XVIII w. stanowiło pierwszy w świecie t a k szeroko z a k r o j o n y system oświatowy i szkolny. Był to system organizacyjnie całościowy, m a j ą c y objąć całe społeczeństwo, przeznaczony dla wszystkich w a r s t w społecznych, o b e j m u j ą c zarówno u n i w e r s y t e t y i szkolnictwo średnie — jak i szkoły wiejskie.
Minister oświaty i wychowania, J e r z y Kuberski, omówił dorobek oświaty w Polsce Ludowej, p r z y p o m i n a j ą c , że już od pierwszych dni po wyzwoleniu p o d j ę -te zostały działania m a j ą c e na celu stworzenie sys-temu oświaty służącego potrzebom socjalistycznego p a ń s t w a . Wiele miejsca min. K u b e r s k i poświęcił o p r a c o w a n e -mu przez Komitet E k s p e r t ó w Raportowi o stanie oświaty w Polsce.
Swoimi r e f l e k s j a m i na t e m a t przyszłości systemu e d u k a c j i społecznej podzielił się z zebranymi przewodniczący Komitetu Ekspertów, prof. J a n Szczepański, k t ó r y m.in. stwierdził, że podobnie jak przed KEN, t a k i przed n a m i — współcześnie — s t a j e zadanie wychowania nowego pokolenia, k t ó r e sprosta wyścigowi k u nowo-czesności. • 7 ' 4
W związku z zakończeniem działalności Komitetu Ekspertów, min. K u b e r s k i udekorował członków Komitetu m e d a l a m i Komisji E d u k a c j i N a r o d o w e j oraz w r ę -czył im medale p a m i ą t k o w e wybite z okazji 200-lecia Komisji E d u k a c j i Narodowej.
J. R.
SESJA NAUKOWĄ POŚWIĘCONA FLORIANOWI Z N A N I E C K I E M U W dniach 15—16 g r u d n i a 1973 г., w gmachu Collegium Novum U n i w e r s y t e t u A d a m a Mickiewicza w Poznaniu, odbyła się uroczysta sesja n a u k o w a poświęcona Florianowi Znanieckiemu i jego roli w socjologii. Sesję zorganizował I n s t y t u t So-cjologii U n i w e r s y t e t u i poznański Oddział Polskiego Towarzystwa Socjologicznego.
628 Kronika
Wygłoszono na niej n a s t ę p u j ą c e r e f e r a t y : The Creative Evolution of a Sociologist (prof. Helena Znaniecka-Łopata, Chicago); Znanieckiego droga do socjologii (dr Alina Molska); „Wstęp do socjologii" Znanieckiego odczytany po 50 latach (prof. P a w e l Rybicki); Koncepcja kultury Floriana Znanieckiego (prof. Antonina Kłos-kowska); Znaniecki jako twórca metody dokumentów osobistych (doc. Z y g m u n t Dulczewski); Znaniecki jako socjolog wiedzy (dr H e n r y k Dutkiewicz); Znaniecki jako socjolog narodu (prof. Władysław Markiewicz); Znaniecki jako socjolog sto-sunków polsko-niemieckich (doc. A n d r z e j Kwilecki); Znaniecki jako socjolog mia-sta (prof. S t e f a n Nowakowski); Aktualność rozprawy Znanieckiego pt. „Socjologicz-ne podstawy ekologii ludzkiej" (doc. Aleksander Wallis); Socjologia wychowania Znanieckiego (prof. Stanisław Kowalski); Teoria ról społecznych Znanieckiego (prof. J e r z y Piotrowski); Znaniecki jako socjolog religii (dr E d w a r d Ciupak); So-cjologia poznańska po Znanieckim (doc. Zbigniew Tyszka). Z bogatej problematyki sesji przedstawimy niektóre tylko zagadnienia i n t e r e s u j ą c e historyka i teoretyka socjologii.
Drogi naukowego rozwoju Znanieckiego omówiła jego córka, prof. H. Znaniec-k a - Ł o p a t a . R e f e r a t — oparty o pisane w języZnaniec-ku angielsZnaniec-kim p r a c e uczonego — ciekawy był także dzięki temu, że ukazywał jego w a r s z t a t badawczy. Twórczość Znanieckiego rozwijała się t r y b e m ciągłych polemik intelektualnych; adwersarzami byli uczeni d a w n i i współcześni (z k t ó r y m i bądź korespondował, bądź dyskutował osobiście), żona i wreszcie uczniowie. Cała twórczość Znanieckiego koncentrowała się na podstawowych problemach socjologii. P u n k t e m wyjścia było zainteresowanie Znanieckiego dla k u l t u r o w e j , d y n a m i c z n e j rzeczywistości, złożonej z różnych u k ł a -dów i będącej podstawą dla wszelkich w z a j e m n y c h stosunków i działań. W rze-czywistości t e j podkreślał Znaniecki wagę wewnętrznego, dynamicznego i wspólne-go dla wszystkich porządku a k s j o n o r m a t y w n e g o . J e d n y m z ważnych progów, jakie przekroczył w s w o j e j twórczości było uwolnienie się od początkowego założenia, że cała różnorodność społecznych czynności człowieka musi być w y p r o w a d z a n a ze
sta?ych i podstawowych sił psychologicznych. Jego późniejsze usiłowania szły w k i e r u n k u „ u j m o w a n i a tych czynności w ich empirycznej konkretności i różno-rodności, w próbach porządkowania ich takimi, jakie są, bez apriorycznych założeń dotyczących psychologicznych źródeł, z których się d o b y w a j ą " (Social Actions, 1936).
W r e f e r a t a c h wygłoszonych na sesji, p r o b l e m a t y k a teorii i metodologii socjo-logicznej Znanieckiego ukazana została z j e d n e j strony w oparciu o prace, które opublikował w języku angielskim (i co przedstawiła prof. ZnanieckaŁopata), z d r u -giej zaś uczestnicy snuli r e f l e k s j e na t e m a t jednego tylko, klasycznego dzieła Znanieckiego — Wstępu do socjologii. Refleksje te były tym bardziej interesujące, że u j m o w a ł y Wstęp w dwóch m o m e n t a c h czasowych: wtedy, gdy przed 50 laty p o j a w i ł się on na półkach księgarskich i dzisiaj, w nowej sytuacji, wielkiego roz-k w i t u socjologii. Z t a m t y c h czasów, sprzed 50 lat, zachował się napisany przez prof. P. Rybickiego szkic r e f e r a t u o Wstępie i nie w y d r u k o w a n a recenzja. Prof. R y -bicki w wystąpieniu swoim podkreślił dużą rolę twórczości Znanieckiego w roz-w o j u socjologii. Jego idee, zroz-właszcza koncepcja roz-współczynnika humanistycznego i uznanie za element zasadniczy ludzkiej aktywności społecznej (social action) znalazły t r w a ł e miejsce w dziejach t e j nauki.
Inne r e f e r a t y ukazywały bogactwo t e m a t y k i socjologii Znanieckiego, j e j orygi-nalność i n o w a t o r s t w o (zagadnienia socjologii n a u k i i wiedzy, metoda autobiogra-ficzna, n a z y w a n a metodą polską), aktualność i wnikliwą prognostykę społeczną fnp. w zakresie stosunków polsko-niemieckich), związek z n u r t e m n a r o d o w y m i osobiste zaangażowanie Znanieckiego w pracach środowiska poznańskiego. Szcze-Г('"пг znaczenie m a j ą dzisiaj w Polsce prace i wszelkie wzmianki Znanieckiego na t e m a t socjologii wychowania; nacisk, jaki kładł on na pobudzanie w y c h o w a n k ó w
Kronika 629 do samokształcenia, podkreślanie roli gminy miejskiej w organizowaniu harmonij
nego (opartego na normach moralnych) współżycia obywateli, kształtującą się solidarność społeczną w ramach już nie stanów lecz zawodów.
Z danych biograficznych warto w tym miejscu odnotować fakt, że Znaniecki myślał po wojnie o powrocie na stałe do Polski. Wyrazem uznania dla osiągnięć tego wybitnego uczonego było, poprzedzające sesję, odsłonięcie tablicy upamiętnia-jącej pracę Znanieckiego na Uniwersytecie Poznańskim.
Nie wygłoszone zostały, niestety, dwa zapowiedziane w programie referaty: prof. J. Szczepańskiego (Znanieckiego koncepcja współczynnika humanistycznego) i prof. T. Szczurkiewicza (Zagadnienie przyczynowości w teorii Znanieckiego), któ-rzy z powodu choroby nie mogli wziąć udziału w sesji.
Maria Władyka
DWIE SESJE NAUKOWE
POŚWIĘCONE STANISŁAWOWI MAŁKOWSKIEMU
W dniu 22 grudnia 1972 r. minęła 10 rocznica zgonu wybitnego geologa, petro-grafa i mineraloga Stanisława Małkowskiego (1888—1962). Położył on duże zasługi w zakresie nauk o Ziemi, zwłaszcza w badaniach skał wulkanicznych. Jako profe-sor Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie (od 1934 r.) wychował wielu uczniów, zorganizował Towarzystwo Muzeum Ziemi (1931 г.), z którego wywodzi się Muzeum Ziemi Polskiej Akademii Nauk, a także stworzył podwaliny organizacyjne systema-tycznych studiów w zakresie historii geologii w Polsce.
Dla uczczenia pamięci wybitnego uczonego zorganizowano w Warszawie i Kra-kowie dwie sesje naukowe. Pierwsza z nich odbyła się w dniu 29 grudnia 1972 r. w gmachu Muzeum Ziemi PAN, druga 26 lutego 1973 r. w Instytucie Nauk Geolo-gicznych Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Sesję warszawską zorganizowali współpracownicy, przyjaciele i wychowanko-wie Małkowskiego. Komitet Organizacyjny, pod kierownictwem prof. A. Łaszkie-wicza, zaprosił do udziału w sesji wszystkich, którzy kontaktowali się z Małkow-skim na różnych polach jego działalności naukowej i społecznej. Dzięki temu pro-gram jej był bardzo bogaty i różnorodny. Zorganizowano także okolicznościową wystawę, złożoną ze zbiorów rodziny uczonego i Muzeum Ziemi.
Prof. Łaszkiewicz w obszernym wprowadzeniu podkreślił zasługi naukowe Mał-kowskiego, w zakresie badań petrograficznych, ochrony przyrody i historii nauki. Wspomniał także o zorganizowaniu przez niego Towarzystwa Muzeum Ziemi i Pol-skiego Towarzystwa Miłośników Nauk o Ziemi (1956 г.), wreszcie podkreślił, że współpracownicy Małkowskiego (A. Łaszkiewicz, I. Kardymowicz, W. Narębski, K. Jakubowski i Z. Wójcik) wydali, bądź przygotowali do druku, większość prac pozostałych po Małkowskim.
Bardzo istotne znaczenie miały — nadesłane z Krakowa — dwa opracowania S. Gostyńskiej. W opracowaniach tych, odczytanych na sesji, autorka scharaktery-zowała poglądy filozoficzne Małkowskiego. Podkreśliła jego filozoficzne zaintereso-wania przyrodą w nawiązaniu do szeroko pojętego krajoznawstwa. Zainteresozaintereso-wania te doprowadziły Małkowskiego do pracy naukowej.
Wystąpienie prof. Łaszkiewicza poszerzone zostało wypowiedziami Z. Wójcika i K. Jakubowskiego. Pierwszy z nich, na tle rozwoju badań nad historią geologii w Polsce, omówił osiągnięcia w tym zakresie Małkowskiego. Znalazły one wyraz głównie w organizacji Pracowni Historii Geologii w Muzeum Ziemi. Tu właśnie
