Elektroniczne partytury i wydawnictwa nutowe jako narzędzie pracy w zawodzie muzyka

ISSN:1896Ǧ382X|www.wnus.edu.pl/epu DOI:10.18276/epu.2018.131/2Ǧ28|strony:293–300

AidaSt¸pniak

Elektronicznepartyturyiwydawnictwanutowe

jakonarz¸dziepracywzawodziemuzyka

Sáowa kluczowe: spoáeczeĔstwo informacyjne, elektroniczne partytury i wydawnictwa nutowe,

muzycy

Streszczenie. Wspóáczesne trendy rozwoju spoáeczeĔstwa informacyjnego nie ominĊáy równieĪ

zawodów artystycznych. W niniejszym artykule omówiono zagadnienie zastosowania elektro-nicznych partytur oraz wydawnictw nutowych przez profesjonalnych muzyków. Na podstawie badaĔ wáasnych starano siĊ okreĞliü czĊstotliwoĞü, narzĊdzia oraz technologiczną i finansową stronĊ zagadnienia oraz zidentyfikowaü ewentualne niezaspokojone potrzeby oraz luki rynku.

Wprowadzenie

W fundamentalnej dla polskiej teorii muzyki pracy F. Wesoáowskiego Zasady

muzyki moĪna przeczytaü nastĊpujące sáowa: „Oprócz (…) literowego i sylabowego –

zapisu dĨwiĊków istnieje zapis nutowy. Jest to najwyraĨniejszy i najdokáadniejszy spo-sób notacji muzycznej” (Wesoáowski, 1998, s. 17). B. ĝmiechowski partyturĊ definiuje jako „zapis caáoĞci utworu muzycznego, który w zaáoĪeniu przeznaczony jest do wyko-nania przez wiele instrumentów” (ĝmiechowski, 1999, s. 354). Obecnie trudno wyobra-ziü sobie muzyka klasycznego (a w niektórych przypadkach równieĪ zajmującego siĊ szeroko pojmowaną muzyką rozrywkową), który moĪe prowadziü aktywną, w peáni profesjonalną dziaáalnoĞü zawodową, obejmującą wystĊpy solowe, kameralne, orkie-strowe, pracĊ naukową czy dydaktyczną bez umiejĊtnoĞci czytania notacji nut. DziĊki niej artyĞci, wprawieni w odczytywaniu zestandaryzowanej notacji, są w stanie wyko-naü utwór ze wszystkimi jego parametrami (bądĨ w niektórych przypadkach ich wiĊk-szoĞcią): rytmem, metrum, tempem, melodyką, harmoniką, dynamiką, agogiką, artyku-lacją, frazowaniem, kolorystyką dĨwiĊkową oraz strukturą formalną (Wesoáowski,

1998). RównieĪ z tego wzglĊdu, choü początkowo notacja muzyczna wydaje siĊ trudna i skomplikowana, nauka tego systemu znaków i symboli jest nieomal niezbĊdnym, fundamentalnym warunkiem klasycznego ksztaácenia muzycznego. Z wydawnictwami nutowymi muzycy spotykają siĊ w róĪnorodnych formach: od solfeĪy, szkolnych dyk-tand muzycznych (melodycznych, rytmicznych, harmonicznych itp.) przez utwory so-lowe, gáosy orkiestrowe i soso-lowe, zapisy utworów kameralnych, wyciągi fortepianowe po caáe partytury przeznaczone na wieloosobowe skáady instrumentalne.

Trendy rozwoju spoáeczeĔstwa informacyjnego nie ominĊáy muzyków, którzy korzystając ze zdobyczy technologii, zaczĊli interesowaü siĊ nowymi formami zdoby-wania, przeglądania i opracowywania wydawnictw nutowych. Coraz czĊĞciej wykorzy-stują oni w tym celu rozmaite Ĩródáa i technologie internetowe oraz mobilne, rozszerza-jąc zakres swojego repertuaru wykonawczego, wybierarozszerza-jąc utwory dla swoich uczniów czy teĪ prowadząc badania naukowe. Motorem tych zmian jest nie tylko ciekawoĞü, popychająca do zapoznawania siĊ z coraz to nowymi zbiorami czy wydaniami, ale rów-nieĪ warunki rynkowe – coraz szybsze tempo Īycia nie omija takĪe sfery kulturalnej, co niekiedy zmusza artystów do proponowania coraz to nowych programów koncertowych i wáączania kolejnych pozycji do zasobu utworów, które są w stanie wykonaü. Zdoby-cze technologii informacyjnej umoĪliwiáy digitalizacjĊ zbiorów nutowych na podobnej zasadzie, jak wczeĞniej staáo siĊ to z ksiąĪkami (por. Babis, Lipnicki, 2010). Wydawnic-twa nutowe nie tylko zaczĊáy byü sprzedawane w modelu e-commerce (por. àysik, Kutera, 2010) – ta forma dystrybucji wydawaáa siĊ zresztą doĞü naturalna dla towarów wysokospecjalistycznych, jakimi są publikacje nutowe. Ze wzglĊdu na ograniczone grono odbiorców stacjonarne sklepy z tym asortymentem moĪna napotkaü o wiele rza-dziej niĪ choüby standardowe ksiĊgarnie (por. StĊpniak, 2014). Coraz czĊĞciej partytury i szeroko rozumiane wydawnictwa nutowe moĪna spotkaü równieĪ w formie elektro-nicznej – plików pdf czy zdjĊü, a takĪe w formatach specjalistycznych programów mu-zycznych, przeznaczonych do edycji nut. Wykorzystanie tej formy publikacji jest rów-nieĪ moĪliwe w ramach technologii mobilnych (por. Nowicki, 2006; Bolek, PapiĔska-Kacperek, SzafraĔska, Zakonnik, 2014), na przykáad za pomocą laptopów, tabletów czy smartfonów, co umoĪliwia dostĊp do ogromnej bazy wydawnictw nutowych limitowany jedynie dostĊpem do sieci internet i ewentualnym posiadaniem odpowiedniego urządze-nia lub oprogramowaurządze-nia oraz praw dostĊpu do zasobów.

Celem niniejszego artykuáu jest zbadanie czy i w jaki sposób profesjonalni muzy-cy korzystają z narzĊdzi, jakimi są elektroniczne partytury i wydawnictwa nutowe, do jakich celów i za pomocą jakich urządzeĔ te narzĊdzia są uĪywane, jak wygląda komer-cyjna strona tego zagadnienia oraz czy istnieją perspektywy rozwoju bądĨ luki w obec-nym stanie opisywanego zagadnienia. Pozwoli to równieĪ zidentyfikowaü, w jakim stopniu muzycy wykorzystują dostĊpne nowoczesne technologie z omawianego zakresu w swojej pracy zawodowej. Niniejsze zamierzenia opracowano na podstawie badaĔ wáasnych.

1.MetodologiabadaÑ

W celu zbadania zagadnienia wykorzystania przez muzyków elektronicznych partytur i wydawnictw nutowych w dziaáalnoĞci profesjonalnej, przygotowano kwestio-nariusz badawczy oraz przeprowadzono rozmowy z osobami zajmującymi siĊ dziaáal-noĞcią muzyczną. Kwestionariusze rozprowadzano przez pocztĊ elektroniczną lub ko-munikator internetowy, jeden z respondentów poprosiá o moĪliwoĞü odpowiedzi na pytania przez telefon. Z kolei rozmowy badawcze prowadzono drogą elektroniczną, telefoniczną lub osobiĞcie, w ostatnim przypadku czasami takĪe w wiĊkszych grupach rozmówców.

Do udziaáu w badaniu zaproszono 11 profesjonalnych muzyków (konieczne byáo ograniczenie liczby respondentów dla uzyskania wiarygodnych, dokáadnych danych od osób faktycznie speániających Īądane kryteria). WĞród badanych znaleĨli siĊ instrumen-taliĞci, wokaliĞci klasyczni i wykonujący repertuar rozrywkowy oraz teoretycy muzyki. Badani zawodowo zajmują siĊ pracą dydaktyczną, są studentami studiów róĪnych po-ziomów (magisterskich lub doktoranckich), są zatrudnieni w instytucjach kulturalnych lub niepublicznych jako wokaliĞci lub instrumentaliĞci, prowadzą wáasną dziaáalnoĞü gospodarczą lub angaĪują siĊ w projekty artystyczne (w wiĊkszoĞci ankietowani zajmu-ją siĊ kilkoma z wyĪej wymienionych obszarów dziaáalnoĞci). W kwestionariuszu ba-dawczym umieszczono dziewiĊü pytaĔ. W pytaniu pierwszym zapytano, czy ankieto-wani korzystają z elektronicznych partytur i wydawnictw nutowych. Pytanie drugie dotyczyáo czĊstotliwoĞci korzystania z elektronicznych partytur i wydawnictw nuto-wych, pytanie trzecie – celu korzystania z omawianych wydawnictw. W pytaniu czwar-tym ankietowani podawali Ĩródáa, z których czerpią elektroniczne partytury i wydaw-nictwa nutowe. W pytaniu piątym proszono o podanie czy wydawwydaw-nictwa, z których korzystają respondenci są páatne czy bezpáatne, oraz o podanie konkretnych przykáadów Ĩródeá. Pytanie szóste miaáo na celu ustalenie, za pomocą jakich urządzeĔ ankietowani korzystają przy pracy z elektronicznymi partyturami i wydawnictwami nutowymi. W pytaniu siódmym zapytano, czy badani sami tworzą cyfrowe wersje wydawnictw papierowych, na przykáad przez przepisywanie do programów nutowych, skanowanie czy robienie zdjĊü. W pytaniu ósmym respondenci mieli oceniü dostĊp do elektronicz-nych partytur i wydawnictw nutowych oraz zidentyfikowaü materiaáy, które byáyby im potrzebne, a nie są dostĊpne w tej formie. W ostatnim pytaniu ankietowani mogli wyra-ziü wáasne spostrzeĪenia, refleksje, opinie oraz potrzeby dotyczące elektronicznych partytur i wydawnictw nutowych.

Oprócz tego, z osobami wybranymi do udziaáu w badaniach oraz innymi muzy-kami przeprowadzono rozmowy badawcze dotyczące zagadnienia elektronicznych par-tytur i wydawnictw nutowych. Dotyczyáy one moĪliwoĞci i Ĩródeá zdobywania publika-cji w tej formie, narzĊdzi do tworzenia wáasnych plików bądĨ cyfrowych wersji papie-rowych wydawnictw muzycznych, ograniczeĔ prawnych i terytorialnych oraz przyzwy-czajeĔ i potrzeb muzyków w omawianym zakresie. W rozmowach badawczych poru-szano róĪnorodne, związane z tematem elektronicznych partytur i wydawnictw

nuto-wych, zagadnienia, dawano równieĪ respondentom moĪliwoĞü swobodnej wypowiedzi i przedstawienia refleksji związanych z przedstawianym zagadnieniem. NastĊpnie do-konano syntezy oraz analizy uzyskanych wyników.

2.PrezentacjawynikówbadaÑ

Po przeprowadzonych badaniach kwestionariuszowych i rozmowach badawczych dokonano zbiorczego opracowania uzyskanych danych. Wyniki przedstawiono poniĪej.

Wszyscy respondenci przyznali, Īe korzystają z elektronicznych partytur i wy-dawnictw nutowych. Warto jednak zauwaĪyü, Īe czĊĞü muzyków, którzy nie zdecydo-wali siĊ na wziĊcie udziaáu w badaniach, pojĊcie „elektronicznej partytury” kojarzyáa z praktyką kompozytorską, nieuprawianą przez instrumentalistów i wokalistów (moĪe mieü to związek z tym, Īe zwyczajowo termin „partytura” kojarzony jest z duĪymi formami przeznaczonymi na wiele instrumentów i poza teoretykami i kompozytorami z tak opracowanych publikacji korzystają gáównie dyrygenci).

JeĪeli chodzi o czĊstotliwoĞü korzystania z elektronicznych partytur i wydawnictw nutowych odpowiedzi badanych wahaáy siĊ od „kilka razy dziennie” do „kilka razy w roku”. W przypadku wiĊkszoĞci respondentów moĪna jednak przyjąü, Īe jest to mi-nimalnie raz w miesiącu.

Na pytanie, do jakich celów ankietowani wykorzystują elektroniczne partytury i wydawnictwa nutowe, uzyskano nastĊpujące odpowiedzi: do celów wykonawczych, prywatnych i zawodowych, dydaktycznych i do wáasnej dziaáalnoĞci, do nauki repertu-aru, do przygotowania koncertów, podczas prób i w trakcie koncertów, przygotowywa-nie partii, recitalu, praca edukacyjna i naukowa, wáączaprzygotowywa-nie nowych utworów do repertu-aru, analiza teoretyczna, wybór utworów do reperturepertu-aru, w celu osobistej edukacji, w celach zawodowych (praca w szkole muzycznej), do celów analitycznych, porówny-wania róĪnych wersji i wydawnictw, przesyáania nut wspóápracownikom (niekiedy poáączone z nanoszeniem uwag), pisanie wáasnych opracowaĔ. W rozmowach badaw-czych poruszano równieĪ zagadnienie wykonywania utworów z elektronicznych wersji wydawnictw nutowych. CzĊĞü respondentów przyznaáa, Īe zdarzaáy siĊ im takie acje, w wiĊkszoĞci przypadków byáa to jednak ostatecznoĞü podyktowana nagáą sytu-acją, np. zmianą repertuaru w ostatniej chwili lub brakiem moĪliwoĞci zdobycia papie-rowej wersji nut, rozmówcy przyznali równieĪ, Īe starają siĊ takich zdarzeĔ unikaü: taka forma zapisu nutowego podczas prezentacji dzieáa muzycznego wydaje im siĊ niewy-godna i nienaturalna. Pojawiáy siĊ takĪe uwagi dotyczące moĪliwoĞci porównywania róĪnych wersji wydawniczych – dziĊki publikowaniu na stronach wydawców podglą-dów muzycy mają moĪliwoĞü przejrzenia konkretnego wydania i zdecydowania przed zakupem, które najbardziej odpowiada ich potrzebom pod wzglĊdem wersji (niektóre utwory byáy przez twórców przerabiane i funkcjonują w róĪnej formie), ukáadu stron, wizualnej prezentacji, komentarzy krytycznych czy appendixów.

WĞród Ĩródeá, z których badani czerpią elektroniczne partytury i wydawnictwa nutowe, zostaáy wymienione: przesyáanie plików przez kanaáy elektroniczne (np. poczta elektroniczna, komunikatory internetowe) w formie plików w formacie pdf lub zdjĊü, portale internetowe (tu bardzo czĊsto pojawia siĊ portal IMSLP – Petrucci Music Libra-ry, a takĪe inne portale branĪowe i umoĪliwiające dzielenie siĊ plikami, zdigitalizowane kolekcje biblioteczne oraz strony wydawnictw nutowych) i kopiowanie plików na no-Ğniki typu pendrive czy dyski zewnĊtrzne. Niemal wszyscy ankietowani korzystają tylko ze Ĩródeá bezpáatnych – w rozmowach badawczych zaobserwowano, Īe muzycy czĊsto cenią wyĪej papierowe wydawnictwa. Mają na to równieĪ wpáyw takie kwestie jak choüby rodzaj papieru, na którym wydrukowane są nuty – zazwyczaj jest on grub-szy i zwiĊksza komfort wykonawcy podczas grania (np. przy ostrym oĞwietleniu nie „przeĞwitują” elementy wydrukowane na drugiej stronie, a w przypadku postawienia na pulpicie ksiąĪki istnieje mniejsze ryzyko rozsypania nut niĪ w przypadku pojedynczych kartek), niektóre edycje są takĪe rozszerzone o artykuáy krytyczne. Wiele publikacji wiodących wydawnictw jest równieĪ dostĊpnych wyáącznie w wersji papierowej i nie moĪna ich kupiü w wersji elektronicznej.

WĞród urządzeĔ najczĊĞciej wykorzystywanych przez respondentów do pracy z elektronicznymi wydawnictwami nutowymi prawie wszyscy badani wskazali smart-fon i komputer bądĨ laptop, wĞród odpowiedzi pojawiá siĊ równieĪ tablet i drukarka – czĊĞü badanych w rozmowach argumentowaáa, Īe elektroniczne wydawnictwa sáuĪą gáównie do wybrania lub przejrzenia konkretnych utworów, by nastĊpnie wydrukowaü te, które są potrzebne, poniewaĪ preferują pracĊ na wydawnictwach papierowych. CzĊĞü respondentów nie tworzy elektronicznych wersji papierowych wydawnictw nutowych. WĞród odpowiedzi pozostaáych znalazáy siĊ tworzenie wáasnych opracowaĔ (np. pieĞni koĞcielnych), robienie zdjĊü lub skanów w celu przesáania wspóápracownikom lub „wy-ciĊcia” potrzebnych partii lub fragmentów, przepisywanie rĊkopisów na wyraĨny druk, transponowanie utworów, na wáasny uĪytek w celach archiwizacyjnych i przepisywanie fragmentów w celu stworzenia dla uczniów kart pracy.

Muzycy poproszeni o ocenĊ dostĊpnoĞci elektronicznych partytur i wydawnictw nutowych stwierdzili, Īe w wiĊkszoĞci przypadków jest on dobry. UmoĪliwia równieĪ zapoznanie siĊ z publikacjami przed zakupem bądĨ rozpoczĊciem poszukiwaĔ w biblio-tekach, zwiĊksza teĪ zakres dostĊpnego repertuaru. Problem stanowią wydawnictwa objĊte ochroną z tytuáu praw autorskich, gáównie muzyka wspóáczesna. Jeden z respon-dentów zauwaĪyá równieĪ fakt, iĪ ma káopoty z dotarciem do polskich starodruków zawartych w zbiorach bibliotecznych, które nie są zdigitalizowane, inny, zajmujący siĊ wokalistyką musicalową, za uciąĪliwy uznaje brak dostĊpnoĞci utworów uprawianego przez niego gatunku w táumaczeniu na jĊzyk polski (a te wersje czĊsto są mu potrzebne w dziaáalnoĞci zawodowej).

WĞród innych uwag muzyków warte zauwaĪenia są na przykáad stwierdzenia, Īe elektroniczne wersje wydawnictw nutowych są o wiele taĔsze, jednak oferta jest ogra-niczona (niektóre utwory są w tej formie w ogóle niedostĊpne), czĊĞü rozmówców woli

równieĪ wersje papierowe (jednym z czynników zniechĊcających do zakupu elektro-nicznych wydaĔ jest obawa o utratĊ danych w wyniku np. awarii dysku). Osoby zajmu-jące siĊ tworzeniem utworów czy opracowaĔ czĊsto korzystają z bezpáatnych progra-mów do edycji nut, zdają sobie jednak sprawĊ, Īe to oprogramowanie jest mniej intu-icyjne i nie udostĊpnia wszystkich funkcji, które oferują páatne profesjonalne programy stworzone do tego celu, te jednak są przez muzyków uznawane za stosunkowo drogie. Z drugiej strony twórcy, którzy posiadają te wyspecjalizowane narzĊdzia uwaĪają, Īe „da siĊ w nich zrobiü praktycznie wszystko”, tj. zapisaü nawet skomplikowane utwory o niestandardowej notacji czy dodaü znaki graficzne niedające wstawiü siĊ w oprogra-mowaniu freeware’owym. Innybadany postuluje stworzenie aplikacji uáatwiającej wy-szukanie poĪądanych utworów, inny odczuwa niedosyt w iloĞci dostĊpnych publikacji polskich autorów, jeszcze inny porusza problem wynagrodzeĔ dla twórców, których utwory są dostĊpne za darmo, pojawia siĊ teĪ kwestia dostĊpnoĞci muzyki dawnej w formie trudnych do odczytania manuskryptów, a niekiedy brak wspóáczesnego, áa-twego w pracy dla dzisiejszego wykonawcy zapisu.

Podsumowanie

Po przeanalizowaniu otrzymanych danych moĪna stwierdziü, iĪ elektroniczne partytury oraz wydawnictwa nutowe znajdują zastosowanie w pracy zawodowej profe-sjonalnych muzyków, którzy korzystają z nich niekiedy nawet codziennie. DziĊki nim artyĞci mają do dyspozycji o wiele wiĊkszy zakres repertuaru, z którego mogą wybieraü utwory do wykonywania przez siebie lub do celów dydaktycznych i naukowych. Nie są jednak w stanie w peáni zrezygnowaü z papierowych nut, uznawanych za naturalną czĊĞü pracy muzyka i zapewniających swoisty komfort pracy, a wydawnictwa elektro-niczne czĊsto przeglądane są w celu wybrania do druku bądĨ zakupu w formie papiero-wej konkretnych utworów spoĞród wiĊkszych kolekcji czy róĪnorodnych wydaĔ. Respondenci w wiĊkszoĞci wykorzystują bezpáatne Ĩródáa, z których czerpią elek-troniczne wydania nut. Zwracają jednak uwagĊ, Īe w przypadku páatnych elektronicz-nych wydawnictw oferta jest doĞü ograniczona i czasami ciĊĪko znaleĨü poĪądane mate-riaáy. Poza tym i tak do celów wykonawczych lub naukowych wiĊkszoĞü publikacji musi zostaü wydrukowana, a zakup papierowego wydawnictwa nutowego zwykle ma dodatkowe plusy w postaci dobrej jakoĞci papieru i layoutu oraz doáączonych bonusów (np. dodatków krytycznych, appendixów czy páyt). Muzycy dzielą siĊ zasobami zgro-madzonych zdigitalizowanych utworów przez robienie zdjĊü i przesyáanie fotografii lub plików w formacie pdf poprzez komunikatory internetowe, pocztĊ elektroniczną lub za pomocą noĞników danych, takich jak dyski czy pendrive’y, informują siĊ równieĪ o interesujących Ĩródáach elektronicznych publikacji. Do wykorzystywania zasobów elektronicznych wydawnictw nutowych najczĊĞciej wykorzystywane są komputery i smartfony, z zaznaczeniem, Īe w wiĊkszoĞci przypadków sáuĪą one do wyboru publi-kacji, które nastĊpnie są drukowane. CzĊĞü uĪytkowników digitalizuje publikacje

papie-rowe lub tworzy wáasne elektroniczne materiaáy nutowe, przy czym zazwyczaj odbywa siĊ to na zasadzie robienia zdjĊü, skanów lub korzystania z bezpáatnych aplikacji do edycji nut; z profesjonalnych edytorskich programów nutowych korzystają w wiĊkszo-Ğci kompozytorzy, osoby zajmujące siĊ tworzeniem aranĪacji czy zarabiający na two-rzeniu partytur, gáosów lub przepisywaniu rĊkopisów bądĨ innych materiaáów nuto-wych. Muzycy są w wiĊkszoĞci zadowoleni z liczby i jakoĞci dostĊpnych elektronicz-nych partytur i wydawnictw nutowych, problemem są jedynie publikacje podlegające ochronie na mocy prawa autorskiego. Wydawnictwa nutowe rzadko umoĪliwiają zakup tego rodzaju utworów w formie elektronicznej, bardziej popularne jest bowiem kupo-wanie wydaĔ utworów w formie papierowej (w specyficznych przypadkach moĪliwe jest odpáatne wypoĪyczenie, np. materiaáów orkiestrowych).

MoĪna postawiü hipotezĊ, Īe rynek elektronicznych wydawnictw nutowych nie wykorzystuje jeszcze wszystkich moĪliwoĞci, a biorąc pod uwagĊ aktualne trendy i coraz powszechniejsze stosowanie technologii informacyjnych i mobilnych we wszystkich dziedzinach Īycia, w tym w przedsiĊwziĊciach artystycznych i kulturalnych, elektroniczne partytury i wydawnictwa nutowe oraz przedstawione powyĪej sposoby ich wykorzystania wpisują siĊ w kierunek, w którym podąĪa spoáeczeĔstwo informacyjne.

Bibliografia

Babis, H., Lipnicki, R. (2010). KsiąĪki elektroniczne jako Ĩródáo wiedzy w spoáeczeĔstwie infor-macyjnym. W: E-gospodarka w Polsce. Stan obecny i perspektywy rozwoju (s. 15–23). Szczecin: Uniwersytet SzczeciĔski.

Bolek, C., PapiĔska-Kacperek, J., SzafraĔska, E., Zakonnik, à. (2014). Wybrane usáygi mobilne i ich akceptacja przez máodzieĪ akademicką. W: Ekonomiczno-spoáeczne i techniczne war-toĞci w gospodarce opartej na wiedzy, t. II (s. 177–185). Szczecin: Wydawnictwo Na-ukowe Uniwersytetu SzczeciĔskiego.

àysik, à., Kutera, R. (2013). Technologie mobilne jako determinanta rozwoju innowacyjnego spoáeczeĔstwa informacyjnego. W: Europejska przestrzeĔ komunikacji elektronicznej¸ t. II (s. 33–44). Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu SzczeciĔskiego.

Nowicki, A. (2006). Komputerowe wspomaganie biznesu. Warszawa: Wydawnictwo Placet. StĊpniak, A. (2014). Wykorzystanie narzĊdzi e-biznesowych przez studentów i absolwentów

aka-demii muzycznych. CzĊstochowa: niepublikowana praca licencjacka.

ĝmiechowski, B. (1999). O muzyce najpiĊkniejszej ze sztuk. Warszawa: Oficyna wydawniczo-poligraficzna „Adam”.

ELECTRONIC SCORES AS A WORK TOOL FOR MUSICIANS

Keywords: information society, electronical scores, musicians

Summary. Contemporary trends in the development of the information society did not avoid

artistic professions. This article will discuss the issue of the use of electronic scores and music releases by professional musicians. On the basis of own research, efforts were made to determine the frequency, tools and technological and financial aspects of the issue and to identify any unmet needs and market gaps.

Translated by Aida StĊpniak

Cytowanie

StĊpniak, A. (2018). Elektroniczne partytury i wydawnictwa nutowe jako narzĊdzie pracy w zawodzie muzyka. Ekonomiczne Problemy Usáug, 2 (131/2), 293–300. DOI: 10.18276/epu.2018.131/2-28.