Przegl¹d informacji medialnych dotycz¹cych geologii – czerwiec 2011
Miros³aw Rutkowski
1Absolutna dominacja gazu ³upko-wego, widoczna ju¿ od wielu miesiêcy, utrzymuje siê w mediach równie¿ w czerwcu 2011. Niezwykle trudno znaleŸæ artyku³ poœwiêcony innym problemom z interesuj¹cej nas dziedziny, a proporcje gaz ³upkowy vs. inne tematy geologiczne wed³ug zgrubnej oceny to oko³o 10:1. Pewnie ju¿ tak bêdzie w nastêpnych latach, o ile szacunki zagranicznych agencji konsultingo-wych s¹ choæ trochê zbli¿one do prawdy. Mamy œwiado-moœæ, ¿e czytelnicy mog¹ ju¿ byæ nieco znudzeni tematem. Tytu³em usprawiedliwienia chcielibyœmy podkreœliæ, ¿e w opinii mediów jest to najwiêksze odkrycie geologiczne ostatniej dekady, a byæ mo¿e stulecia. Wydaje siê, ¿e po licznych zastrze¿eniach co do wielkoœci zasobów, kosztów wydobycia, barier prawnych i ekologicznych, ocenê tê mo¿na uznaæ za s³uszn¹. Co wiêcej, za s³uszne naszym zda-niem mo¿na te¿ uznaæ opinie wielu komentatorów, i¿ eks-ploatacja gazu ³upkowego zmieni zasadniczo geopolityczny uk³ad si³ w Europie.
Kolejnym tematem reprezentowanym w mediach w iloœciach ponadnormatywnych jest pakiet klimatyczny UE i jego skutki dla przemys³u i naszych kieszeni. Trzecim w kolejnoœci wystêpowania jest polski program j¹drowy i europejskie kontrowersje co do celowoœci korzystania z energii atomowej w œwietle wydarzeñ w Japonii.
Od czasu do czasu media poœwiêcaj¹ nieco uwagi rów-nie¿ zagadnieniom spoza wielkiej trójki. W czerwcu prasê obieg³a wiadomoœæ o uchwaleniu nowego Prawa geolo-gicznego i górniczego. 10 czerwca PAP donios³a: Narodowy Fundusz Ochrony Œrodowiska i Gospodarki Wodnej bêdzie nadal otrzymywa³ 40 proc., a samorz¹dy 60 proc. op³at eksploatacyjnych za wydobywanie z³ó¿ – zdecydowali w czwartek pos³owie, przyjmuj¹c poprawki Senatu do ustawy Prawo geologiczne i górnicze. Przeciêtny czytelnik zapewne nie zauwa¿y³ nawet tej informacji, ale o wadze sprawy geologów przekonywaæ nie bêdziemy. Ogromny kamieñ spad³ wszystkim z serc, pozosta³o jednak uczucie zawodu wobec klasy politycznej: jak to siê sta³o, ¿e w nowoczesnym pañstwie omal nie skasowano finansowania s³u¿by geologicznej? I to w ci¹gu piêtnastu minut...
Inicjatywa wójtów, burmistrzów, lokalnych organizacji spo³ecznych i ekologicznych z województw dolnoœl¹-skiego, lubudolnoœl¹-skiego, ³ódzkiego i kujawsko-pomorskiego protestuj¹cych przeciwko dzia³alnoœci górnictwa odkryw-kowego, któr¹ anonsowaliœmy w poprzednich edycjach przegl¹du prasy, wci¹¿ przyci¹ga uwagê mediów. Jak infor-mowa³a 13 czerwca Polska Gazeta Krakowska, koalicja pod nazw¹ „Rozwój TAK – Odkrywki NIE” protestowa³a w pi¹tek w Warszawie, a jej szefowa Irena Rogowska, wójt gminy Lubin, mówi³a: Nie jesteœmy przeciw wydobyciu
z³ó¿, mamy na naszym terenie np. z³o¿a miedzi i nie protestujemy przeciw dzia³alnoœci tej kopalni. Uczestnicy koalicji obawiaj¹ siê natomiast, ¿e budowa nowych odkry-wek zniszczy œrodowisko.
Z krêgu tematów niszowych, ale zajmuj¹cych mo¿na poleciæ artyku³ w Przegl¹dzie z 6 czerwca poœwiêcony pierwszej w kraju kopalni krzemieni pasiastych o jakoœci jubilerskiej, uruchomionej przez pana Antoniego Dymiñ-skiego w Œródborzu ko³o O¿arowa, w województwie œwiê-tokrzyskim. Kto wie, mo¿e po kilku tysi¹cach lat zastoju (zbyt na siekierki opatowskie jakoœ przygas³) znów b³yœnie-my w Europie, bo bi¿uteria z naszych krzemieni robi ponoæ furorê na Champs Elysées.
Wstrz¹sy w ³upkach
Kto jest przeciwnikiem naszego potencjalnego gazo-wego dobra narodogazo-wego? Lista jest d³uga. Na jej czele sta-wiana jest zazwyczaj pewna firma z wielkiego kraju na wschodzie (dla u³atwienia mo¿na dodaæ, ¿e nie chodzi o Chiny). Gazeta Polska zna nawet adres kwatery g³ównej, sk¹d prowadzony jest atak. Jak podaje 1 czerwca w artykule Antoniego Rybczyñskiego, to rue Breydel 42 w Brukseli, gdzie mieœci siê biuro GPlus Europe. Ostatnim sukcesem tej firmy lobbingowej by³a zwyciêska batalia o Nord Stream. Kontekst polityczny czarnego PR ³upkowego definiuje Pawe³ Poprawa z PIG-PIB w swym debiucie publi-cystycznym (gratulujemy!) na ³amach Rzeczpospolitej z 16 czerwca, zatytu³owanym Miêdzy racj¹ a zdrad¹ stanu. Godny zacytowania jest koñcowy fragment tekstu: (...) pro-dukcja gazu ³upkowego to polska racja stanu. Odprawienie zachodnich koncernów siê jej nie przys³u¿y. Tragiczn¹ stron¹ izolacjonistycznej postawy by³oby to, ¿e opieraj¹c siê na szczerej patriotycznej trosce, prowadziæ mo¿e ona do skutków, które nadaæ jej mog¹ w efekcie charakter zdrady stanu. Podziêkowania za to przyjd¹ pisane cyrylic¹.
Jednak nawet bez wrogich mocy politycznych eksplo-ratorzy nowego gazu sami sobie przysparzaj¹ k³opotów. Zaniedbywanie rzetelnej kampanii informacyjnej skutkuje narastaniem mitów. Sprawia, ¿e drobne problemy urastaj¹ do rangi kataklizmów. Oto przyk³ad: od dawna wiadomo, ¿e szczelinowanie powoduje wzrost aktywnoœci mikro-sejsmicznej, czasami znaczny. Wystarczy przypomnieæ perypetie otworu do celów geotermii HDR w Bazylei – szczelinowanie granitoidów w celu stworzenia sztucznego wymiennika ciep³a przerwano w 2006 r. po serii wstrz¹sów o magnitudzie do 3,4. To samo zjawisko mo¿e wyst¹piæ w trakcie szczelinowania ³upków gazonoœnych, co dot¹d skrzêtnie pomijano, nie chc¹c niepokoiæ opinii publicznej. Dlatego ogromnym zaskoczeniem dla przeciêtnego czy-telnika by³a informacja o wyst¹pieniu wstrz¹sów sej-smicznych podczas szczelinowania ³upków w Blackpool
546
Przegl¹d Geologiczny, vol. 59, nr 8, 2011
CO W PRASIE PISZCZY
1
Pañstwowy Instytut Geologiczny – Pañstwowy Instytut Badawczy, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa; miroslaw. rutkowski@pgi.gov.pl.
(Wielka Brytania). Jak donosi³a PAP 1 czerwca, prace pro-wadzone przez Cuadrilla Resources przerwano do czasu wyjaœnienia incydentu. Z tej samej depeszy dowiadujemy siê, ¿e magnituda wstrz¹sów wynios³a 1,5 – by³y wiêc wyczuwalne wy³¹cznie instrumentalnie – jednak brytyjska prasa zareagowa³a niezwykle nerwowo. The Independent napisa³: Drobne trzêsienie ziemi, ale wielki szok dla brytyj-skiej polityki ekonomicznej.
A przecie¿ wystarczy³oby uczciwie wyjaœniæ wczeœniej, ¿e podczas szczelinowania mog¹ pojawiæ siê wstrz¹sy, znacznie s³absze ni¿ te, z którymi maj¹ do czynienia na co dzieñ mieszkañcy zag³êbi górniczych, i w wiêkszoœci przy-padków nie jest to zjawisko niebezpieczne.
Na braku informacji ¿eruj¹ aktywiœci ruchu przeciwni-ków wydobycia gazu ³upkowego, np. José Bové, wiceszef Komisji Rolnictwa Parlamentu Europejskiego, który 16 czerw-ca pojawi³ siê w Polsce. Europarlamentarzysta jest najbar-dziej znanym francuskim alterglobalist¹. Doprowadzi³ do zakazu poszukiwañ gazu ³upkowego w swoim kraju, czyni wysi³ki, by podobny zakaz obj¹³ wszystkie kraje Unii Euro-pejskiej. Jak donosi Gazeta.pl, Bové spotka³ siê z premie-rem Tuskiem, by m.in. wrêczyæ list od mieszkañców gminy Grabowiec w powiecie zamojskim, zaniepokojonych poszu-kiwaniami gazu ³upkowego. Jak twierdzi Bové, woda w tamtejszych studniach zmêtnia³a, a od wstrz¹sów sejsmicz-nych popêka³y domy.
Na odpowiedŸ specjalistów trzeba by³o trochê pocze-kaæ. 19 czerwca Wprost.pl przytacza wypowiedŸ rzecznika Geofizyki Toruñ, z której wynika, ¿e jego firma nie rozpo-czê³a jeszcze prac zwi¹zanych z poszukiwaniem gazu ³up-kowego na terenie gminy Grabowiec. W tym rejonie w 2010 r. by³ realizowany projekt o charakterze naukowym, niezwi¹zany z gazem ³upkowym – podkreœla rzecznik Geo-fizyki Toruñ Solecki i zaprzecza, ¿e prowadzone prace mog³y mieæ wp³yw na jakoœæ wody pitnej czy spêkania budynków.
Bój o benchmarki i limity
Rzeczpospolita 1 czerwca opublikowa³a artyku³ Krzysz-tofa Urbañskiego pt. Œwiat pobi³ rekord produkcji dwu-tlenku wêgla. Autor pisze, ¿e w ubieg³ym roku mieszkañcy Ziemi uwolnili do atmosfery ponad 30 miliardów ton gazu cieplarnianego. Wed³ug Miêdzynarodowej Agencji Ener-getycznej (MAE) zwi¹zana z produkcj¹ energii emisja CO2
w 2010 r. by³a najwy¿sza w historii.
Wobec takich doniesieñ nie dziwi aktywnoœæ rzeczni-ków walki z globalnym ociepleniem za pomoc¹ redukcji emisji CO2. Ich dzia³ania gro¿¹ niestety powa¿nymi
kom-plikacjami w Polsce – kraju brudnej energetyki wêglowej. Niekorzystne dla naszego przemys³u rozstrzygniêcia Komisji Europejskiej z maja br. bêdzie próbowa³ podwa-¿yæ rz¹d. Donosi o tym Gazeta Wyborcza z 1 czerwca w artykule Rafa³a Zasunia pt. Pawlak chce pozwaæ uniê za emisjê. Autor wyjaœnia, ¿e spór dotyczy tzw. benchmarków, czyli wskaŸników, wed³ug których rozdzielane bêd¹ po 2013 r. darmowe uprawnienia do emisji CO2dla przemys³u – hut,
firm chemicznych i papierniczych. Wiêkszoœæ takich firm w Polsce jako paliwa u¿ywa wêgla. Polska chcia³a wiêc, ¿eby wskaŸniki decyduj¹ce o przydziale CO2(najmniej
emitu-j¹ce firmy dostaj¹ najwiêcej uprawnieñ) by³y uzale¿nione od rodzaju paliwa – osobne dla wêgla i osobne dla gazu.
Wicepremier Pawlak chcia³by zaskar¿yæ decyzjê Komisji Europejskiej w Europejskim Trybunale Sprawiedliwoœci (ETS). Inicjatywê wicepremiera podtrzymuje minister
œro-dowiska. Gazeta Wyborcza pisze 2 czerwca, ¿e wed³ug informacji resortu minister Andrzej Kraszewski nie bêdzie oponowa³ przeciw zaskar¿eniu do ETS dyrektywy doty-cz¹cej rozdzia³u uprawnieñ do emisji CO2dla przemys³u.
Sprawy tocz¹ siê szybko. Rzeczpospolita 13 czerwca publikuje artyku³ Agnieszki £akomej pt. Skarga na Komi-sjê gotowa. Autorka pisze, ¿e resort gospodarki przygoto-wa³ komplet dokumentów do wniosku do Europejskiego Trybuna³u Sprawiedliwoœci i Ministerstwo Spraw Zagra-nicznych rozpoczyna procedurê zaskar¿enia. £akoma ocenia, ¿e s¹ du¿e szanse na z³agodzenie niekorzystnych postano-wieñ KE.
To jednak nie koniec niespodzianek. Gazeta Wyborcza 24 czerwca publikuje tekst Rafa³a Zasunia i Tomasza Bie-leckiego zatytu³owany Polska samotnie blokuje plany obni-¿enia emisji CO2. Autorzy opisuj¹ stanowcze dzia³anie ministra œrodowiska Andrzeja Kraszewskiego, który na unijnej naradzie ministrów ochrony œrodowiska zabloko-wa³ przyjêcie konkluzji w sprawie „mapy drogowej” gospo-darki niskowêglowej. Konkluzjê przedstawi³a Komisja Euro-pejska. Zgodnie z dokumentem w 2030 r. emisje powinny spaœæ o 40 proc., w 2040 o 60 proc., w 2050 zaœ o 80 proc.
Bezprecedensowe weto naszego ministra nie pozosta³o bez echa. Rz¹d znalaz³ siê w ogniu europejskiej krytyki. Rzeczpospolita z 24 czerwca przytacza wypowiedŸ pre-miera Donalda Tuska: Dla mnie nic przyjemnego mówiæ twardo „nie” w przededniu prezydencji. Ale nie pozwolimy sobie narzuciæ takiego rytmu dzia³añ, który by³by rujnu-j¹cy dla naszej gospodarki, energetyki.
Jednym z wa¿niejszych, aczkolwiek bardzo kosztow-nych œrodków na zmniejszenie skutków unijnej polityki klimatycznej mo¿e byæ sekwestracja CO2. PAP 3 czerwca
publikuje wywiad z Adamem Wójcickim z PIG zatytu³o-wany Geolog: Podziemne sk³adowanie CO2mo¿e uchroniæ
Polskê przed karami. Specjalista wyjaœnia na czym pole-gaj¹ technologie wychwytywania, transportu i sk³adowa-nia CO2.
Dla porz¹dku nale¿y w tym miejscu odnotowaæ jeszcze jeden wycinek prasowy. Gazeta.pl donios³a 9 czerwca: Chiny sta³y siê w 2010 r. najwiêkszym konsumentem energii na œwiecie, po raz pierwszy wyprzedzaj¹c pod tym wzglê-dem Stany Zjednoczone – wynika z dorocznego raportu na temat zu¿ycia energii opublikowanego w œrodê przez bry-tyjski koncern BP.
Nie warto chyba przypominaæ jaki jest stosunek tych dwóch krajów do redukcji emisji.
Wiatraki zamiast atomu?
Decyzja rz¹du niemieckiego o rezygnacji z rozwoju energetyki j¹drowej, podjêta w ostatnich dniach maja i zatwierdzona formalnie przez parlament 7 czerwca, wywo-³a³a lawinê komentarzy. Przegl¹d z 6 czerwca drukuje arty-ku³ Jana Piasecznego pod wymownym tytu³em Atomowa kie³basa wyborcza? Gazeta Wyborcza tego samego dnia publikuje artyku³ Piotra Burasa pt. Jutro bez atomu. W tekœ-cie czytamy: Po tej batalii kurz szybko nie opadnie. Wielkie koncerny energetyczne zapowiadaj¹ bezwzglêdn¹ walkê o odszkodowania za straty, które ponios¹ za spraw¹ porozu-mieñ zerwanych przez rz¹d. W³aœciciele linii przesy³owych strasz¹, ¿e ju¿ najbli¿szej zimy Niemcom gro¿¹ przerwy w dostawie pr¹du. Niepokój obywateli budz¹ spodziewane podwy¿ki cen energii. Ekolodzy pytaj¹: czy ambitne cele redukcji emisji dwutlenku wêgla s¹ jeszcze osi¹galne?
547
Puls Biznesu 14 czerwca informuje: Kolejny kraj nie chce atomu. W tekœcie czytamy, ¿e Silvio Berlusconi, pre-mier W³och, oœwiadczy³, ¿e jego kraj prawdopodobnie odst¹pi od planów powrotu do produkcji energii j¹drowej. Doda³, ¿e W³ochy bêd¹ musia³y mocno zaanga¿owaæ siê w produkcjê energii odnawialnej.
W Polsce tymczasem koñcz¹ siê prace nad atomow¹ legi-slacj¹. 8 czerwca PAP donosi: Senat na rozpoczynaj¹cym siê w œrodê posiedzeniu zajmie siê m.in. pakietem atomowym, który obejmuje nowelizacjê ustawy Prawo atomowe oraz tzw. ustawê inwestycyjn¹. Rozwi¹zania te maj¹ od strony prawnej umo¿liwiæ budowê w Polsce elektrowni j¹drowych.
Nie brak oczywiœcie przeciwników tego kierunku budo-wy niezale¿noœci energetycznej. Jak donosi PAP 8 czerwca, do rz¹dowej prognozy oddzia³ywania na œrodowisko Pro-gramu Polskiej Energetyki J¹drowej zg³oszono podczas konsultacji spo³ecznych 232 uwagi, pochodz¹ce w wiêk-szoœci od organizacji ekologicznych.
Rzeczpospolita z 10 czerwca ostrzega: Energia z atomu mo¿e byæ droga. Autorka tekstu Agnieszka £akoma przyta-cza wypowiedŸ prof. W³adys³aw Mielprzyta-czarskiego, który na konferencji zorganizowanej przez Forum Obywatelskiego Rozwoju Leszka Balcerowicza powiedzia³: W 2020 r. koszty produkcji energii w elektrowni atomowej w Polsce wynios¹ 750 z³ za megawatogodzinê. Obecnie cena hurtowa energii to oko³o 200 z³ za megawatogodzinê.
Zbli¿aj¹ce siê wybory komplikuj¹ nieco sytuacjê. Po SLD równie¿ PSL opowiada siê za przeprowadzeniem referendum ws. budowy atomowych elektrowni. Donosi o tym PAP 13 czerwca.
Jak w¹¿ morski powraca temat polskich z³ó¿ uranu. Polska Dziennik Ba³tycki 28 czerwca publikuje artyku³ Ryszarda Paw³owskiego pt. Polski uran ma zabezpieczaæ program atomowy. Autor opisuje dzia³ania resortu œrodo-wiska w ramach weryfikacji krajowych wyst¹pieñ uranu i informuje (po raz kolejny), ¿e uranow¹ rudê wykryto m.in. na Mierzei Wiœlanej, niedaleko Krynicy Morskiej, w pia-skowcach triasowych.
Wyrok za trzêsienie ziemi
Niezwyk³y proces szykuje siê we W³oszech. Tomasz Ula-nowski informuje w Gazecie Wyborczej 6 czerwca, ¿e szeœciu w³oskich sejsmologów i jeden urzêdnik stan¹ przed s¹dem za spowodowanie œmierci 309 osób, które 6 kwietnia 2009 r. zginê³y podczas trzêsienia ziemi w L'Aquili w Abruzji. Oskar¿onym grozi do 12 lat pozbawienia wolnoœci. Ber-nardo De Bernardinis, dwa lata temu wysoki urzêdnik w³oskiej Agencji Bezpieczeñstwa Cywilnego, a dziœ szef Instytutu Badañ i Ochrony Œrodowiska w Rzymie, zawini³ tym, ¿e tu¿ przed trzêsieniem, które zniszczy³o m.in. histo-ryczne centrum L'Aquili, zapewni³ mieszkañców regionu Abruzja, i¿ nie s¹ w niebezpieczeñstwie.
Sprawa na pierwszy rzut oka absurdalna. Wina urzêdnika Agencji Bezpieczeñstwa Cywilnego jest praw-dopodobna, ale co tutaj robi¹ sejsmolodzy? Przecie¿ to naukowcy, a jak wiadomo teorie naukowe bywaj¹ ró¿ne i nie zawsze siê sprawdzaj¹. A jeœli urzêdnik formu³uj¹c swój komunikat opiera³ siê na zapewnieniach specjalistów – to kto wtedy jest winien?
548
