O pracach geologicznych w okolicy Krogulczej Koło Radomia

KOHIJNIKA T'l".

MARIA LAZAREK

O PRACACH GEOLOGICZNYCH W OKOLICY KROGULCZEJ

KOŁO

RADOMIA

Q

MA WIANY przeze mnie ,teren ciągnie s;ię od Ko-Wi!l.li Duszoc.iny w· kierunku SE do Dąbrówki War-szawskiej. Powierzchnia obszaru wynosi około 100 km~.

Teren jest lekko falisty, prawie równinny. Srednia

wysokość n.p.m. wynosi 197 m. Różnica wzniesiem

około 16 m. Najwyższe wzniesienie DJa N od Młododna

wynosi 199,9 m. ·

Półl!mcna i środikowa część ob<szaiU

to

przeważnie

pola uprawne; w południowo-wschodniej części -w dolinie Oro:nki podmokłe łąki i . torfo:wisloa. Obszar

pokryty j.est ciągłą ·war8twą glin i piasków lodowco-wych.

Teren w środkowej części przecina szosa War'S7Ja-w.a - Kraków na odcinku Radom - Szydłowiec.

Krótki ;przegląd p~ac wykonywanych na półnoooo­

wselhoidln.im oh11zeżettriu Gór SwiętOikrzyiSk:ioh

pr'Zle'dsta-wia się następująco. · ·

Prace ubiegłego wieku oratZ. ·począt1~u obecnego

·stu-lecia nie przynoszą wzmianek o wykwtałceniu albu i cenl(n:nanu okolic Radomia.

W roku 1925 J. Samsono'Wicz 1pilsze o występoiWan:iJu

konkrecji fosforytowych w utworach wraconu oraz o cenamanie nie zn:anym dotycllc.zas na arkusz;u Opa-tów, którego wychodnta tworzy wą~ pas o kierunku

NWN. . .

1~

2~;&

"00

·a

sf;Y~(.I

e~

7~

8 7.lr '.'..

a::--50

_'•.f)(}

Mapa oeoloaiczna odkryta Okolic KrogulCzej kolo Radomia

~: ~~t:;

·}

o:poka

wap~ista

z krzemieniami,

wapi~-3. Turon

me

mszywwlowe

4. Cenoman - marole glaukonitowe, gezy, ll)iaski z

fos-forytami. .

5. Alb, piaski z fosforytami i piaskowce. 6. neokom - ily i piaskowce.

7. Bonon, .kimeryd - wapienie, margle, zlepy mu~

sztowe.

8. Kierunek .i kąt upadu.

9. Krzywe ułożenia stropu aZbu na głębokości. 50

-100m.

134

Następnie w roku 1932 publikuje. on wyniki badań

geologicznych wzdłuż wychodni jury i kredy od Zawi-cho:rt.a ąo Krogulczej koło Radomia.

Na óWczesnym etapie badlań nie znaleziono krotaktu

między jurą a kredą na . SE od Krogulczej (między Krogulczą a Chwałowioami).

W roku 1939 Wł. Pożaryski publikuje nowe dane

do-ty,czące wykształcettl!ia kredy ze szczególnym uwzględ­

nieniem oenoroah.u :fos:forytonośnego

w

okolicy. Chwa-~owic, Krz.y:i:anowic, Dąbrówki Zabłotniej. i .Płudnicy. W tej ostatniej stwierdza on zagęs2lczenie lronklrecji fosforytowych w dwóch ill'(JZiomach.

W tym samym rdku pisze

st.

Róży·Ćki o występowa-. niu piaskow1ców albu w zalesicacll, Stanisławowie,

Dąbrówce Zabłotniej i Krogu1częj. Wspomina również

o :z.n:alezieniu

w

Obla.sa!C'h koło Przytyka wychodni szarej gezy z fauną: AuceHina grypheoides oraz nie-oznaczaln.ych belemniltów. Typ skały i fauna wsk.aZiUją

·na podolbieństwo do .skał dolnego cenomanu i górn.ego albu z o..1tolic Tomaszowa Marl.owieckiego.

W okresie olrupacj'i hitlerowskiej

w

mku 1940 Amt ftir Bodenforschu.ng - filia :w Waxszawle wznawia pr.ace poszukiwaw6ze wysyłając w teren dwie ekipy: pierwsza prowadziła badania na E od Chwałowic, dru-ga od Chałupek do Krogulczej. Po zakończeniu prac te-renowych całoks7Jtałt materiałów został opracowany prze-z; Wł. Poża!I'yskiego. Prawdziwe wyniki ·nie zostały

jednak ujawtl:ione olrupantow.i.

W roku 1946 E. Riihle publikuje m~ę suroWICOWą' i geologic7.ną w skali l :300 000 a-rkusz Radom,

oo

kitó-rej znaczy wychodnie cenomanu od Kamiennej . do

·Płudnicy i w okolicach Dąbrówki. Zabłotniej.

W 'l"Oiku 1947 Wł. Pożaryski publ:ikuj€ pracę o z.ło­ żach fosfocytów na północno-wschodnim obrzeieniu Gór świętokrzyskich. Praca

ta

obej:muje całokształt

zagadnień fosforytowych i opiera się na badaniach te-renowych autora oraz na materiałach z okresu oku-pacji.

RO'k następny przynooi publ±k.a!cję pracy Wł. Poż.a­ ry&kiego zawierającej· zestawienie sbratygraficzne jury i kredy i jej wykształcenie na arkuszach: Iłża, Solec,

Opatów i Kraśnik. . .

yv

Latach 1951-54 prow.ądrone były przez IG roboty g:eologi<:zno-poszukiwawcze na obsza'l"ze Przytyk-Dą-·

. brówk.a Warszawska. Uzyskane materiały umożliwiły

mi ze,stawienie mapy geologicznej odkrytej okolic Krogulcwj.

Pr.rejdę ter.az <lo krótkiego omóv.ienia wykształcenia

• i ułożenia warstw na obszarze Kowala Duszocina

-Dąbrówka w.oo-szawSkla.

Czwartorzęd wyksz.t,ałoeony jest na tym terenie wwr-stwą ciągłą o miąższości od 5 do 30 m. Utwory czwar- .

torzędowe .to: p:aski, .gliny zwałowe, żv;:iry i mułki. · Utwory trzeciorzędowe występują płatami o miątl;­

szości. dochodzącej do 20 m (okoUce StrzałkO'Wia,

Wo-doci.."1a Większego - Gużowa, Rori.ek - Kow:ali Stę­

pociny, Rudy Małej - Dąbrówki W.a:rsz.a:wskiej -Maliszow.a). Są

to

piJaski glaukonitowe, ·czasami z okru-chami wapienia, miejscami zawierające konkrecje fosforytowe. Barwa piasków zielonawo-brązowa.

·Kreda leżąca pod trzeciorzędem (emszer, santon, tUTO,n) reprezentowana · jest przez opoki wapniste z krzemieniami, margle, wapienie z czertami i krze-mieniami.

Pod tuvonem leży cenoman (margle glaukonitowe piaszczyste, ku 'dołowi ilaste, z drobnymi rozrzuconymi konlkrecj.ami fosforytów). Miąrllsz.ość cenomanu waha

SW

3~ _~

Pod gLaukooitową serią eenom,ańak.ą leży pienvaz.a

-górna "warstwa fooforytonośna". Miąższość jej

docho-dzić mO'Le do 90 on. Spągową pa!r.ti.ę stanowi ge:z;a (ce-noman) osiągając miąższość od 4 do 8 m. Dolna "war-stwa fosforytonoś!fa" zalegająca pod gezą waha się od

0,90 do 3,30 m (ceiJJOnlan..al.b). Druga seria fosforyto-.

nośna przechodzi w ·kw.att'COWe piaski z. wkŁadkami

piaskom:ów (alb). Miąrższość ich waha się od 30 do

.85m.

Pod utworami piaszczystymi leży neokom (iły

ciem-no m;aJre z ł.awicarni ;pi.askowców).

Utwory jurajskie leżące pod neokomem to przeważ­ nie iły i zlepy mUszlowe.

MiążSZOIŚć poszczególnych serli dochodzić może:

. Miejscowość

l

emuer

l

tn.r on man

·j

_ceno-l alb

l

neo-kom bonon \

Zatopolice 50 m 1143 m

l

-

- -

-

- -

-Ludwinów 220m .U m Parznice

96

m 1177

m

-

-

. - - -

.

-Gamo

,----~22m

40m

- -

- - - -

-

-Młodo c in . . 87 m 37 m 24 m brak

Prace poszukiwawcze

t

G. opierały się na roz.pozio-mow.aniu kredy opracowanej pll"Zez Wł. PożarySikiego.

Między illlnymi !POd:a}e on, że .,Cenoman górny i środi..

1[~·. t. .. :j

Przekrój 1, 2, 3.

1. Czwartorzęd. 2, Trzeciorzęd.

3. Santon. 4. Emszer. 5. Turon. 6. Cenoman. 7. Alb. 8. Neokom.

9. Jura (bonon, kimeryd).

9~

!roWy w okoJi<:y Chwałowic i DąbróWki Zabłotnle)

wyksztaJ:oony jeost jako gem z rzadkimi drobnymi fo-sforytami i rzadkimi Io:zem:ieniami. W stropie jej leżą

margle gl.aukor>..itowe żółtawo-zielone z t'Zadkimi

i drobnymi

kOnk.rec,iami

fos.forytów".

· W celu d<l!kł.adnego U'Sita.J.enia przebiegu wychodni albsko-canornańskiej między Dąbrówką Wa:rosza.wską a Przyrt;ykie:m wykonano· kilka linii. wierceń ręcznych prostopadłych do pr2;ypuszczalnej wychodni. .W ierce-nia Tęczne n:a.potykały często ·na. piaski .gl.a:ukonitowe z konkrecjami fosforytów:, cmsam:i. przam.iesrz.Bne z ma-teriałem ilastym i czertami (wietrzelina gezy -

ce-nOlJlilllll). Początkowo piaski rte zaliczano do-

trzecio-rzędu. Mylna interpretacja częs•to utrudniał.a, a

nie'-kiedy uniemożliwiała znalezienie właściwego kontaktJ+

.a.lbu i cenom.anu. · ·

W okresie prowadzenia wierceń zwiadowczych

ob-serwow~no . tylko : jedną warstwę fosforytonośną,

a wuruank1 geologiczne sygnalizowały występowanie

gezy. bez ·blitl:szego ustawi€!lia jej w profilu geolo-gicznym.

·

w

.

wierce~h mechanicznych notowano występo-. wame kon~recJl fosforytowych na przestrzeni

kilku-nastu metrów. oZn.acmą miąższość serii fosforytonośnej

przypisywano wadliwemu .Spo60bowi pobierania

pia-sków fosfo:rytono.śnych. · .

Napotkane w szeregu otworów kawałki gezy w

pia-skach fosforyto~ch uważane były za obsypujące się

z góry. Szybkość mechanicznego Vviercenia powudo-wała, niezauważenie przedzielającej dwie· serie fosfo

ry-tonosne warstwy gezy lub jej wietrzeliny (iły z

czer-tami) i stąd

w

niektórych Vv yrobi9kach nie można było