A C T A U N I V E R S I T Ä T I S L O D Z I E N S I S
FOLIA 1URIDICA 27, 1986
A n d rzej Ślusarski
POSTĘPOW ANIE W SPRAW AC H O UDZIELENIE ZEZWOLENIA NA ZAWARCIE MAŁŻEŃSTWA OSOBIE,
KTÓRA NIE OSIĄGNĘŁA PRZEPISANEGO WIEKU
T em at p racy był już w ielo krotn ie przedm io tem rozw ażań w lite r a -turze i to zaró w n o pod rządem przep isów o bow iązujących przed 1.01. 1965 r., jak i na tle ob ecnego stan u p raw n eg o 1. N a zaintereso w an ie tą p ro b lem aty ką wpływ a zapew ne duża doniosłość społeczna sp raw o u d zie-lenie zezwolenia na zaw arcie m ałżeństw a z pow odu b rak u p rzep isa-nego wieku. Rocznie w pływ a bowiem do sądów około 30 000 w niosków o ud zielenie tak iego zezw olenia.
Mimo liczny ch o praco w ań po zo staje jed n ak szereg kwestii, k tó re nie by ły do tychczas rozpatrzone; obok nich w y stęp u ją zagadn ienia r o z -bieżnie in terp re to w an e w do ktryn ie. Tym w łaśn ie problem om zostanie poświęcona niniejsza p u blik acja z pom inięciem jed n ak p ew n y ch zag ad -nień, k tó re może su gero w ać jej tytu ł, np. ju ry sd y k cji k rajo w ej czy zbiegu ró żn y ch przeszkó d do zaw a rcia m ałżeństw a u jedn eg o lub obojga n upturientów . Poruszo no n ato m iast n iek tó re k w estie dotyczące organizacji sądow nictw a ro dzinnego, w zw iązku ze zmianami, jak ie zo-stały do kon an e w tym zak resie w 1983 r.
W ym ienio ne w ty tu le nin iejszej p rac y po stęp o w anie c h arak tery z u je się m. in. tym, że do tyczy jed y n ej sp raw y m ałżeń skiej rozp oznaw an ej w p ostępo w aniu niep rocesow y m , k tó re należy do ko m petencji sądu opiekuńczego. Także — zresztą przed wejściem w życie ko deksu p o stę-p ow ania cy wilnego — w łaściw ą w tej sstę-praw ie była w ład za ostę-piekuńcza, czyli d aw ny sąd po w iato w y 2. O bo w iązujący w ów czas ko deks ro dzinn y przew id yw ał jak o w aru n ek zdolności do zaw arcia m ałżeń stw a —
za-p a t r z S. M a d a j , P o s t ę za-p o w a n ie n i e za-p r o c e s o w e w s za-p r a w a c h m a łż eń s k ic h , W a r-sz aw a 1978, s. 75 i n.
* Art. 1 u s ta w y z dn. 27.06.1950 r. o p o s tę p o w a niu n ie sp o rn y m w sp raw ach ro-d zinn yc h oraz z za kres u ku rateli (Dz.U. nr 34, poz. 310).
rów n o dla ko b iety jak i m ężczyzny — uko ńczenie 18 lat oraz daw ał zaró w no m ężczyźnie, jak i kobiecie m ożliwość u zy skan ia zezw olenia na zaw arcie m ałżeństw a po uk ończeniu 16 lat3. Kodeks ro dzinn y i o pie-ku ńczy podw yższając dla m ężczyzn g ranicę wieku u p raw n iając ą do zaw arcia m ałżeństw a do 21 lat, p rzew idział jedn ocześnie możliwość ud zielenia zezw olenia na zaw arcie m ałżeń stw a m ężczyźnie, k tó ry u k o ń -czył 18 lat albo kobiecie, k tó ra uko ń-czyła lat 16 (art. 10). Kodeks po stęp ow ania cyw ilnego pozostaw ił zaś te sp raw y w k om p etencji sądu opiekuńczego (art. 561 § 1). W myśl art. 568 k.p.c., sądem opiekuńczym jest sąd rejo n ow y (§ 1), a w sp raw ach m ałoletn ich — sąd dla nieletnich, k tó ry rozpozn aje sp raw y o piekuńcze m ałoletn ich z u stalon eg o dla niego ob szaru w łaściwości (§ 2). W związku z tym unorm ow aniem , został za-p rezento w an y za-pogląd, że w niosek m ężczyzny, k tó ry uko ńczył lat 18, po winien być ro zpo zn aw an y przez w ydział cyw ilny, a więc, że jed yn ie w stosu n ku do m ałoletn ich ko b iet w łaściwe są w ydziały dla nieletnich*. Je dn y m z argu m entów m ających przem aw iać za tym poglądem było stw ierdzenie, że spraw a o zezw olenie na zaw arcie m ałżeństw a m ężczyź-nie ężczyź-nie należy do sp raw op iek uńczych osób m ałoletnich5. Stanow isko to o tyle straciło na aktualności, że — ja k o tym będzie mowa w d a l-szym ciągu w chwili obecnej w szy stk ie sp raw y z zak resu p raw a ro -dzinnego i opiekuńczego należą do k om p etencji wyd ziałów rodzinny ch i nieletnich . W edług drug iego poglądu, k tó ry brał pod uw agę względy celow ości i konieczn ość zapew nien ia jedn olito ści orzeczn ictwa, także sp raw a o u dzielenie zezw olenia m ężczyźnie po w inna być ro zpoznawana przez wydział nieletnich®.
S ytu acja uległa pewnem u uproszczeniu, gd y z dniem 1.01.1978 r. utw orzon o w niek tó ry ch sąd ach rejo n ow ych w y działy rodzin ne i n iele t-n ich7. W zakres ko m petet-ncji ty ch w yd ziałów weszły m. it-n. sp raw y z zakresu praw a rodzinnego i opiekuńczego, a więc także sp raw y o ud zie-len ie zezw ozie-lenia na zaw arcie m ałżeń stw a8. W ydziały te, za przepisam i,
5 Art. 10 k odek su r o dzinn eg o z dn. 27.06.1950 r. (Dz.U. nr 34, poz. 308 z późn
z m .) . 4 Z. B i d z i ń s k i , J. S e r d a , W y b r a n e z a ga d n ie n ia p o s tę p o w a n ia w s p r a w a c h r o d z i n n y c h , o p i e k u ń c z y c h i ku r at e li, N P 1966, nr 1, s. 74. 5 A. Z i e l i ń s k i , S ą d o w n i c t w o o p i e k u ń c z e w s p r a w a c h m a ło le tn ic h , W ar sz a-w a 1975, s. 163. J. S z t o m b k a , Z e z w o l e n i e na z a w a r c i e z w i ą z k u m a ł ż e ń s k ie g o w p r a k t y c e s ą d o w e j , NP 1973, nr 12, s. 1822.
7 Z arzą dzenie Min. S p r a w ie d liw o śc i z dn. 28.12.1977 r. w sp r aw ie u tw o rz en ia w y -d z ia łó w w n ie k tó r y ch są -d ach r e jo n o w y ch , o zn a cz en ia na zw w y -d z ia łó w i us ta le nia zakr esu spraw p rze ka zan ych w y d ziało m w ty c h sąd ac h (Dz. Urz. Min. S pr aw ie dli-w o ś c i z 1978 r., nr 5, poz. 28 i z 1980 r., nr 1, poz. 2).
k ló re je w prowadziły, zy sk ały p o p u larn ą nazw ę sądów rod zinn ych 9. Iy m samym w sądach, w k tó ry c h utw orzon o w y działy rodzinne i n ie-letnich, jedn o litość o rzecznictw a zo stała zapew nion a, w zw iązku z czym zaznaczon e wyżej k o n tro w ersje częściow o u stały . N adal jed n ak istniały sądy, w k tó ry ch działały ty lk o w y działy nieletnich , oraz sądy, w któ ry cli nie było n aw et ty ch w yd ziałó w 1". O stateczn e u jed no licenie sądo w -nictw a rodzinnego zap oczątko w ane zostało przez w yd an ie u staw y z 26.10. 1У82 r. o po stęp ow an iu w sp raw ach n iele tn ich 11. Ten ak t p raw n y w p ro -wadził ustaw o w ą nazw ę sąd ów ro d zin ny ch oraz do kon ał istotn ej zm iany w p raw ie o u stro ju sądów p ow szech nych no w elizując art. 6 tego p r a -wa (art. 19 ob ow iązującej od 1.09.1985 r. u staw y z dn. 20.06.1985 r. Prawo o u stroju sądów p ow szech nych — Dz.U. n r 31, poz. 137). przez up ow ażnien ie M in istra Sprawiedliw ości do tw orzenia w d ro -dze rozporzą-dzenia w yd ziałó w ro d zin ny ch i n ieletnich oraz do p rz e-k azy w ania jed nem u sądow i rejo n ow em u ro zpo znaw an ia sp raw n ależ ą-cych do k om p etencji w yd ziału rod zinn eg o i n ieletnich w zakresie w łaściwości k ilk u sądów rejo no w y ch po łożony ch n a obszarze działania tego samego w ojewó dztw a. N a m ocy tego up ow ażnien ia M inister Sp ra-wiedliwości w y dał k ilk a rozpo rządzeń zm ieniający ch rozporządzen ie z 26.06.1980 r. w sp raw ie u tw o rzenia sądów w o jew ódzkich i sądów r e -jo now ych oraz u stalen ia ich siedzib i ob szarów w łaściwości. Pierwszym było rozp orządzenie z 7.05.1983 r., m ocą k tó rego z dniem 13.05.1983 r., czyli w dniu w ejścia w życie u staw y o p ostępo w an iu w sp raw ach n ie letnich, utw o rzone zostały w zdecy dow an ej większości sądów re jo -no wy ch w ydziały rodzinne i n ieletnich (sądy rodzinne), w tym także w sądach, w k tó ry ch nie było wcześn iej w ydziałó w dla nieletnich-1*. N iek tóre z tych w ydziałów są „n iesy m etry czn e", gdyż w w iększych są-dach je st ich kilka, a w k ilk u n a stu nie ma ich w ogóle. Istn ieje jedn ak ten d en cja do u tw o rzen ia sądów rod zinn ych w e w szy stk ich sąd ach r e -jonow ych, na co w skazu je u tw o rzen ie w 1984 r. kilku dalszych tego rodzaju są d ó w 13. Spraw y należące do ko m p etencji sąd u rodzinnego, po -chodzące z obszarów właściwości ty ch sąd ów rejon ow y ch , w k tó ry ch d otychczas w yd ziałów rod zinn ych i n ieletn ic h nie utworzono, są ro zp oznaw ane zprzez tego rod zaju w y działy działające w sądach rejo n o -w ych -w skazany ch -w rozpo rząd zeniach M in istra Spra-w iedli-w ości W tym stan ie p ra w nym art. 568 § 2 k.p.c. należy rozum ieć w ten sposób, że
' Z e d 1 e r , S ą d y r o dz in ne , w y b r a n e z a g a d n ie n ia o r g a n i z a c y jn e i p r o c e s o w e , W a rs za w a 1984, s. 5.
10 Por. W . P a t u 1 s к i. P o s t ę p o w a n ie w s p r a w a c h nie le t nic h , N P 1983 nr 1 s 4
11 Dz.U. nr 35, poz. 228. ' ' '
13 Dz.U. nr 26, poz. 128.
15 R ozporządzenia Min. S p ra w ied liw o śc i: z dn. 27.02.1984 r. (Dz.U. nr 13 d o z
w sp raw ach m ałoletn ich sądem opiekuńczym jest sąd rodzinny. W literatu rz e zauw aża się, że term in ,,sąd o p iek uń czy ” oznacza jed e n z tr y -bów rozp oznaw ania sp raw y 14. W ydaje się, że bardziej w łaściw e je st w iązanie tej nazw y z funk cją sądu rejono wego. W łaśnie w p ew n ych w y raźn ie p rzek azany ch do jeg o w łaściw ości spraw ach sąd ten spełnia szczególne fun k cje sądu opiekuńczego. Podobnie k ry te riu m fu nk cjo -n al-n e d ecy du je o szczegól-nej -n azw ie sądu rejo -now eg o d ziałająceg o jak o sąd rodzinny, sąd spadk u czy też sąd rejestro w y .
Z po wyższych rozw ażań wynika, że w każdej sp raw ie o ud zielenie zezw olenia na zaw arcie m ałżeństw a z pow odu b rak u przep isan ego w ie-k u w łaściwy będzie sąd rodzinny, p rzy czym — zgodnie z treścią art. 10 k.r.o. i art. 561 k.p.c. — sąd ten będzie działał jako sąd o p iek u ń -cz y 1', zarów no w sp raw ie to-czącej się z w niosk u m ałoletn iej kobiety, jak i w spraw ie o u dzielen ie zezw olenia p ełn oletn iem u m ężczyźnie. W tym o statn im w y pad ku jed n ak nie b ędą m iały zasto sow an ia te z prze pisów reg u lu jący ch p o stęp o w anie przed sądem opiekuńczym , k tó re d o -tyczą tylko osoby m ałoletn iej.
In teresu jąc e nas po stęp o w anie ch a rak te ry zu je się kilkom a istotnym i odrębnościam i w stosun ku do o gólnego p o stępo w ania p rzed sądem opiekuńczym . Przed e w szystkim nie może ono zostać w szczęte z urzędu. Zgodnie z art. 561 § 1 k.p.c., sąd udziela zezw olenia osobie," k tó ra nie uk ończyła p rzep isan eg o w iek u na w niosek tej osoby. N ależy tu za-znaczyć, że w chwili wszczęcia po stęp ow ania w nio skod aw ca nie musi mieć uk ończony ch odp owiednio 16 czy 18 lat, kon ieczne je st natom iast, aby osiągn ął ten wiek w dniu w yd an ia przez sąd p ostano w ien ia uwzględ- n iającego w nio sek5*. N ależy wobec teg o zaw sze u stalić, czy w toku p o -stęp ow ania, a w szczególności, czy w dniu w yd an ia p ostan ow ien ia po w y słuchan iu zain tere so w an y ch osób w nioskodaw ca uk ończy w ym ag any wiek. Podstaw ą orzek an ia jest bowiem — zg odnie z art. 316 § 1 k.p.c., stoso w anym odpow iednio w po stępo w an iu niep rocesow ym — stan sp ra wy istn iejący w chwili zam knięcia po siedzenia p op rzed zająceg o w y d a -nie postan ow ienia. Nie byłob y w związku z tym właściwe, aby sąd trak to w ał każd y w yp ad ek zgłoszenia w niosku przez osobę, k tó ra mini-m alnego progu wiekow ego (16 lub 18 lat) nie osiągnęła, jak o oczyw isty b rak u p raw nienia w n io sko daw cy w rozum ieniu art. 514 § 2 k.p.c. i w n io
-14 Z e d 1 e r, op. cit., s. 30.
13 Sąd r od zin n y ro zp o zn aje w c h o d zą c e w za kr es jeg o k om p e te nc ji spr aw y, za -r ów n o w p -ro c es ie , jak i w p o stęp o w a n iu n ie p -r o ce s ow y m , z tym , ż e w p os tę p ow a niu n ie p r o ce s ow y m sąd ten dzia ła bądź jak o sąd o p ie ku ń cz y , bądź jak o tzw . sąd z w y k ły .
16 K. L i p i ń s k i , Z e z w o le n i e na z a w a r c i e m a łż e ń s t w a p r z e z o s o b ę m a ło l e tn ią ,
sek taki na p o dstaw ie teg o p rzep isu o dd alał na p osied zeniu n ieja w -n y m 17.
Sform ułowanie art. 561 § 1 k.p.c. w yw ołało w d o k try n ie w ątpliw ości co do tego, jak ie oso by są u p raw n io n e do w szczęcia po stępow ania, a zw łaszcza, czy w n iosek o u dzielenie zezw olenia na zaw arcie m ałżeń-stw a może złożyć p rze dstaw iciel u staw o w y osoby m ałoletniej. W k w estii tej zary so w ało się k ilka stan ow isk. W edłu g jed n ego z nich, p rzed -staw iciel u -staw ow y p osiada leg ity m a cję do zgło szenia w niosku o u d zie-len ie osobie m ało letniej zezw ozie-lenia na zaw arcie m ałżeństwa. Z w o zie- len-nicy teg o stano w isk a podnoszą, że art. 573 § 1 k.p.c., jak o przepis p ro ced u raln y , nie og ran icza no rm inaterialn o p ra w n y ch doty czących r e -p rezento w an ia takiej osoby oraz -po w o łują się na art. 95 k.c., zgodnie z k tó ry m nie m ożna d okonać czynności p raw n ej przez p rzed staw iciela tylk o wtedy, g dy w ynika to z u staw y lub z w łaściw ości czynności p r a -w n e j18. M o dyfik acją teg o stan o-w isk a je st pogląd, -w m yśl k tó reg o p rzed staw iciel u staw o w y m oże zgłosić w niosek o u dzielen ie zezwolenia na zaw arcie m ałżeństwa, lecz ty lko w im ieniu osoby m ałoletniej; nie może n ato m iast uczynić tego w e w łasn ym imieniu, w razie zaś kolizji ośw iadczeń woli m iędzy przedstaw icielem a osobą m ałoletnią, d ecy -d ujące znaczenie ma ośw ia-d czenie tej o statn ie j1®. W e-dług stanow iska przeciwnego, przedstaw iciel u staw o w y nie je st u p raw n io n y do zgło-szenia w niosku o zezw olenie na zaw arcie m ałżeństw a osobie m ałoletn iej, a to z rac ji b rak u w art. 561 § 1 k.p.c. w zm ianki o jeg o leg itym acji w tym w zględzie oraz z uw agi n a ściśle o sob isty c h a ra k te r w sp o m nia-nego up raw nien ia i fakt, że zezw olenie n a zaw a rcie m ałżeństwa jest czy nnością w stę pn ą do zaw arcia m ałżeństwa*0.
T ylko to o statn ie stan o w isk o m ożna u znać za p rzeko nujące. Roz-w ijając i uzup ełn iając arg u m en tac ję przytoczo ną przez zRoz-w olennikóRoz-w tego stano w iska, n ależy zaznaczyć, że w św ietle art. 573 § 1 k.p.c. osoba ograniczona w zdolności do czyn ności praw ny ch , k tó ra pozostaje pod w ładzą rodzicielską, op ieką lub k u ratelą, a o tak ą osobę m. in. tu chodzi, ma przed sądem op iekuńczym zdolność do do k on yw ania czyn -ności p ro cesow ych w p o stęp o w an iu jej dotyczącym . Osoba tak a może
Гак, ja k s ię w y d a je, Z. W i s z n i e w s k i , [w:] K o d e k s r o d z in n y i o p ie k u ń
-c z y , k o m e n ta r z , red. B. D o b r z a ń s k i , J. I g n a t o w i -c z , w y d . II, W a r sz a w a 1975,
s. 41.
11 W i s i n i e w s k i , op. cit., s. 41; M a d a j, op. cit., s. 76.
К. К o r z a n, P o s tę p o w a n i e n i e p r o c e s o w e , c z ę ś ć s z c z e g ó ł o w a , K a to w ice 1983 s. 192. 10 B. D o b r z a ń s k i , [w:] K o d e k s p o s t ę p o w a n ia c y w i l n e g o , k o m e n ta r z , red. Z. R e s i c h , W. S i e d l e c k i , w y d . II, W ar s za w a 1975, s. 863; Z i e l i ń s k i , op. cit., s. 161; J. P o l i c z k i e w i c z , W. S i e d l e c k i , E. W e n g e r e k , P o s t ę p o w a -ni e n i e p r o c e s o w e , W a r sz aw a 1980, s. 158.
zatem samodzielnie, tj. bez u działu czy zgody swego przedstaw iciela u staw o wego, zgłosić w niosek o u dzielen ie zezw olenia na zaw arcie m a ł-żeństwa. D ziałanie w tym za kresie przez p rzedstaw iciela u staw ow eg o b yłob y nie tylk o zbędne, ale w ręcz niedo puszczalne; stan ow iłob y b o wiem p rzek roczen ie g ranic um oco w ania p rzed staw iciela. Przepisy k o d eksu p ostępow an ia cyw iln ego nie reg u lu ją w sposób bezp ośredn i s y -tuacji, w k tó rej przed staw iciel u staw o w y działa poza granicam i swego um ocow ania, to zn aczy sytu acji, w k tó rej u czestnik postępow ania, m a-ją cy takieg o p rzed staw iciela, p osiada jed n ak w d anej sp raw ie zdolność procesow ą i stąd może pod ejm ow ać czynno ści proceso w e samodzielnie. Nie jest m ożliwe w tym m iejscu bliższe ro zpatrzenie tej kw estii. W y -d a je się, że w interesu jąc ym nas w y pa-d ku zgłoszenia w nio sku o u -d zielenie zezw olenia na zaw arcie m ałżeństw a przez przedstaw iciela u sta -w o-w ego m ałoletnieg o n up tu rien ta sąd opiek uńczy po-winien, pom ijając p rzedstaw iciela w dalszym postęp ow aniu , w ezw ać n up tu rie nta do zło-żenia ośw iadczenia, czy p o dtrzy m u je wniosek. W razie b rak u reak cji na to w ezw anie zach odziłaby po dstaw a do zawieszenia, a n astęp n ie u m o-rzen ia po stęp ow ania na po dstaw ie art. 177 § 1 pkt 6 i 182 § 1 w związku z art. 13 § 2 k.p.c. W razie zaś oświadczenia n up tu rien ta , że w niosk u nie popiera, co należało b y trak to w a ć jak o rów n oznaczne z cofnięciem wniosku, w g rę w chodziłoby um orzenie po stępow an ia na po dstaw ie art. 512 § 1 w zw iązku z art. 13 § 2 i 355 k.p.c. Oczyw iście o pisane w yżej ro zw iązania b y ły b y ak tu aln e jedy n ie w w ypadk u, g dy by p rzed staw i-ciel u staw o w y zgłosił w niosek w im ieniu m ałoletnieg o n u ptu rien ta. G dy-b y dy-bowiem zgłosił w niosek w e w łasny m im ieniu (jak np. jest to możliwe z m ocy art. 545 § 2 p kt 3 k.p.c. w sp raw ach o ubezw łasno w olnienie), w niosek po dlegałb y oddaleniu, i to n aw et na p osiedzen iu niejaw n ym z powodu oczyw istego b rak u leg itym acji procesow ej czynn ej (art. 514 § 2 k.p.c.). Przyzn anie legitym acji pro cesow ej przed staw icielo w i u s ta -w o-w em u m ogłoby pro-w ad zić do sy tuacji, -w któ rej, mimo udzielenia zezw olenia na zaw arcie m ałżeń stw a w w y niku u w zględ nien ia w nio sku przedstaw iciela ustaw ow ego, m ałżeństw o nie zostałob y zaw arte, gdyż osoba, k tó re j p ostępow an ie do ty czy nigdy nie m iała zam iaru zaw ieran ia m ałżeństwa. N ie może być też m iarod ajn e pow o łanie się na art. 95 k.c. jak o na podstaw ę up raw n ien ia przedstaw iciela ustaw ow ego do zgło-szenia w niosku o u dzielen ie zezwolenia na zaw arcie m ałżeństw a osobie m ało letniej. Po w o łan y przep is do tyczy bowiem tylk o czynności praw a m aterialne go (np. sporząd zenie lub od w ołanie testam en tu — art. 944 § 2 k.c.). W ko nkluzji należy przyjąć, iż ustaw od aw ca w yłączy ł w om a-w ian ych spraa-w ach możlia-wość a-wszczęcia postępo a-w an ia przez rodzicóa-w lu b opiekuna osoby m ało letn iej d ziałających jako jej przed staw iciel» ustaw ow i.
Nie nia n atom iast przeszkód, aby osoby te d ziałały jak o p ełn om oc-nicy p rocesow i n u p tu rien ta. Pełno m ocn ikiem m oże być bowiem — zgo-dn ie z art. 87 § 1 k.p.c. — m. in. w spó łuczestn ik sporu, osoba sp raw u jąca zarząd m ajątk u lub in teresó w stron y, rodzice o raz m ałżonek. N ie ma więc w ątpliw ości, że pełno m o cnikiem może być k tó re ś z rodziców w n io -skodaw cy. Co się n atom iast tyczy opieku na, n ależy p rzyjąć, że je st on osobą sp raw u jąc ą zarząd in teresów w niosk odaw cy i na tej p od staw ie może być pełnom ocn ikiem tego ostatn ieg o. Poza tym żad ne względy nie przem aw iają za w yłączeniem jeg o ud ziału w po stępo w an iu w tym ch arak terze. Skoro zaś osoba m ało letnia ma zdolność do czynno ści proceso w y ch w po stępo w an iu, o jakim mowa, może także sku teczn ie ustano w ić pełnom ocnika do prow adzenia sp raw y , w tym oczywiście do wszczęcia p ostęp o w an ia21.
Pow staje n ato m iast py tan ie, czy pełno m ocnictw o może być ud zie-lone osobie, z k tó rą w nio skod aw ca zam ierza zaw rzeć m ałżeństwo. Nie je st on co p raw d a m ałżonkiem , n asu w a się jed n e k p y tan ie , czy można go p o trak to w ać jak o sw oistego w sp ółuczestn ika sporu. W. Siedlecki przyjm u je, że w p o stęp o w an iu nieprocesow ym pełnom ocnikiem u cze-stn ika po stęp o w ania może być inny u czecze-stn ik zam iast w spółuczecze-stnika, gdyż w p ostęp ow an iu tym nie ma w sp ó łu czestn ictw a22. T akże S. M ad aj uważa, że odp ow ied nie rozum ienie użytego w art. 87 § 1 k.p.c. w y ra -żenia „w sp ółuczestnik" po zw ala p rzy jąć, że pełnom ocnikiem u czestn ik a p ostępow an ia n iep ro cesow eg o m oże być inn y uczestn ik tego p o stę po wania, ch yba że m iędzy tym i uczestn ikam i zachodzi sprzeczność in te -resów. Ponieważ m iędzy n u ptu rientam i tak a sprzeczność nie istnieje, mogą oni sobie w zajem n ie udzielić p ełno m ocnictw a23. W y d aje się, że oba te p ogląd y idą za d alek o w odpow iednim stoso w aniu przepisów o procesie do p o stęp o w ania nieprocesow ego. W spółuczestnictw o p ro cesow e jest in sty tu cją ch ara k tery sty c zn ą ty lk o dla procesu, a od po -w ied nie stoso-w an ie p rzep isó-w o p ro cesie -w p ostępo -w an iu nieproceso- wym pow inno uw zględniać sw oistość tego o statn iego 24. Dlatego należy
21 P o dobn ie w y p o w ia d a s ię Z. K r z e m i ń s k i (P e ł n o m o c n i k w p o s t ę p o w a n i u c y w i l n y m , W ar sza w a 1971, s. 32) co do m o ż liw o ś c i u s ta n o w ie n ia p ełno m o cn ik a w sp raw ach z art. 20 i 21 k.c.
2* P o l i c z k i e w i c z , S i e d l e c k i , W e n g e r e k , op. cit., s. 43.
** M a d a j , op. cit., s. 44.
Z astrz eżenie , że m ięd zy u cz es tn ik am i nie m oż e za ch o dz ić sp rz ec z no ść in te re -s ó w o ty le nie je -s t pr ze k on ując e, ż e p rz e cie ż w p ro c e -s ie p ełno m o cn ik ie m u cz e-s tn ik a m oże by ć inn y w s p ó łu c z e s tn ik sporu bez w z g lę d u na to, c z y in te r e s y ty c h u c z e s tn i-k ów są s prz ec zn e c z y też nie. Sp rz e cz no ść in te r e s ó w m a ty li-k o na to w p ły w , c z y je d e n w s p ó łu c z e stn ik u d zieli drugiem u p ełno m o c nictw a , c z y te ż nie, oraz, g d y kon- ilik t in te re s ó w u jaw ni s ię d opiero w toku p o s tę p o w a nia , na e w e n tu a ln e o d w o ła n ie pe łno m o c nictw a .
uznać, że osoba, z k tó rą w n io skod aw ca ch ce zaw rzeć m ałżeń stw o nie może być jeg o pełn om ocn ikiem 25.
N ależy p on ad to zaznaczyć, że leg ity m acją do wszczęcia p o stęp o -w ania ma p ro k u ra to r na po dsta-w ie art. 7 k.p.c. Przep is ten — jak o zam ieszczony w ty tu le w stępn ym — ma bezpośrednie zastoso w an ie w po stępo w an iu niep rocesow y m 2“. Zgodnie p rzy jm u je się przy tym, że p rzew idziane w zdan iu 2 tego p rzepisu og raniczenie m ożliwości w y ta -czania przez p ro k u ra to ra pow ództw w sp raw ach n iem ajątk o w y ch z za-k resu p raw a rodzinnego tylza-k o do w y padza-kó w w sza-k azany ch w u staw .e nie odnosi się do tego ro d zaju sp raw rozpoznaw any ch w' p ostępow an iu n ieproceso w y m 27. W p ostępo w an iu o u dzielenie zezw olenia n a za w arcie m ałżeństw a, podo bnie zresztą ja k w ogóle w po stępo w an iu n ie p ro -cesow ym , najczęstszą p rzesłan k ą jeg o udziału będzie ochro na praw o b yw ateli28.
W w y pad ku zgłoszenia w niosku przez osobę n ieup raw n io ną, tj. nie p o siad ającą leg ity m acji p ro cesow ej czynnej, w niosek p od lega o d d ale-niu, przy czym, o ile b rak leg ity m acji w sposób oczy w isty w ym ka z treści wniosku, od d alenie może nastąp ić na posiedzeniu niejaw n y m
(art. 514 § 2 k.p.c.).
W łaściw ość m iejscow a sądu opiekuńczego ok reślona jest w art. 569 § 1 k.p.c. W m yśl tego przepisu, w y łączn ie w łaściw y jest sąd o p ie-ku ńczy m iejsca zam ieszkania osoby, k tó rej po stęp ow anie dotyczy, a w b rak u m iejsca zam ieszk ania — sąd opiek uńczy m iejsca jej pobytu. Może jedn ak zajść sytu acja, g dy ob oje n up tu rien ci nie m ają w ym aga-nego wieku, a m ieszkają w m iejscow ościach u zasad n iający ch w łaści-wość ró żn ych sądów. Je st rzeczą celową, aby sp raw y o zezw olenie na zaw arcie m ałżeństw a obojga n up tu rien tó w b yły rozpoznaw ane i roz-strzy gn ięte przez ten sam sąd opiekuńczy, m. in. dlatego, iż w sp raw ie z w niosku jedn ego z n uptu rien tów , drugi m usiałby wziąć udział jak o osoba zaintereso w an a. Dlatego też uznać w ypada, iż w om aw ianej sy -tuacji zachodzi p rzew idziana w art. 508 § 2 i § 3 k.p.c. p odstaw a w y zn
a-15 P o dobn ie, jak s ię w y d a je, u w aż a J. S o b k o w s k i (P e ł n o m o c n i c tw o p r o c e s o
-w e , j e g o is tota , p o -w s t a n ie i -w y g a ś n i ę c i e , P oznań 1967, s. 183), któr y st-w ierd za , że
je d e n u c ze s tn ik p o s tę p ow an ia n ie p r o c e s o w e g o m oże b y ć p e łn om o c nikiem d ru gie go pod w ar unkiem , że n a le ż y o d p o w ied nio do krę gu o s ó b o b ję ty c h przep isam i art. 87 k.p.c.
36 O dm iennie W . M a s e w i c z (P ro kur ato r w p o s t ę p o w a n i u c y w i l n y m , W a rsz
aw a 1975, s. 103), któ ry staw ierd za , że art. 7 k.p.c. s to s u je s ię aw p o stęp o aw a n iu n ie -p r oc e so w y m -p o-prz ez art. 13 § 2 k.-p.c.
57 Por. np. K. O l e j n i c z a k , M. G i n t o w t , W y b r a n e z a g a d n ie n ia z k.p.c.,
„ B iulety n M in ister stw a S p ra w ie d liw o śc i" 1965, nr 4, s. 14; S. W ł o d у к a, U d z ia ł D rok ur ator a w p o s t ę p o w a n i u c y w i l n y m w ś w i e t l e n o w e g o u s t a w o d a w s t w a , N P 1966,
nr 9, s. 1046.
czenia do rozpoznania sp ra w y jed ne go z n u p tu rien tó w sąd u o p iek uń -czego, w łaściwego ze w zględu na m iejsce zam ieszkania drugiego n u p tu rien ta2*. W y zn aczen ia teg o p ow inien dok on ać sąd wojew ódzki, in stan cy jn ie przełożon y n ad sądem op iekuńczym w łaściw ym dla p ie r-wszego ze w sp om nian ych w yżej n u p tu rie n tó w 1*0, n ieko niecznie jed n ak in stan cyjn ie przełożon y n ad sądem op iekuńczym w łaściw ym dla d ru -giego n u ptu rien ta. W tym celu n u p tu rie n t ten p ow in ien zgłosić w tym sądzie wojewódzkim o dpow iedn i wniosek, po jego zaś p ozyty w n ym ro zstrzyg nięciu może zgłosić w nio sek o zezw o lenie n a zaw arcie m ał-żeństw a w sądzie op iekuńczym w y znaczon y m w p osta n o w ien iu sądu w ojew ódzkiego, tj. w sądzie o pieku ńczym w łaściw y m ze w zględu na
m iejsce zam ieszkania d ru g ieg o z nu p turie ntó w .
W yznaczenie sądu op iekuńczego w łaściw ego ze w zględu na m iejsce zam ieszkania jedn ego z n u p tu rien tó w także do rozpoznania spraw y drugieg o n u p tu rien ta może n astą pić równ ież na p rzed staw ien ie sądu opiekuńczego w łaściw eg o ze względu na m iejsce zam ieszkania d ru -giego n up tu rien ta, po zgłoszeniu przez niego do tego sądu w nio sku o ud zielenie zezwolenia n a zaw arcie m ałżeń stw a z p ierw szym nuptu - rientem . W takim razie, po w y dan iu przez sąd w ojew ó dzk i p o sta n o -w ienia u-w zględ niającego to przedsta-w ienie, sąd opiek uńczy, -w k tórym spraw a d rug ieg o n u p tu rie n ta zo stała wszczęta, p rzekaże tę spraw ę są -dowi opiekuńczem u w łaściw em u dla pierw szeg o n u p tu rien ta (art. 200 w zw iązku z art. 13 § 2 k.p.c.).
M ożna założyć w yp adek, w k tó ry m do rozp oznania sp raw y każdego n u p tu rien ta zostanie w y zn aczony sąd opiekuń czy, w łaściw y według m iejsca zam ieszk ania dru gieg o n u p turien ta, to zn aczy w yp ad ek, w k tó rym sąd w ojewódzki przeło żon y nad sądem opiekuńczy m jed neg o z n u -p tu rien tów w yzn aczy do roz-poznania s-p ra w y teg o n u -p tu rien ta sąd o-p iek uń czy w łaściw y ze w zględu na m iejsce zam iesziekania d rug iego n u p tu -rie n ta i odw rotnie. N ale ży przy jąć, że w takim w y p adk u m iaro dajne będzie p ostano w ien ie tego sądu w ojewódzkiego, k tó re w cześniej zo sta-nie w y ko rzy stane. Postano w iesta-nie drugieg o sądu w o jew ódzkiego będzie m usiało ulec uch y len iu w try b ie art. 359 w zw iązku z art. 13 § 2 k.p.c. na sku tek zm iany okoliczności spraw y, p oleg ającej na w y dan iu p o now ienia przez pierw szy sąd w ojewó dzki i sk o rzy stan iu z tego p o sta-now ien ia przez n u p tu rie n ta w zg lędnie sąd opiekuń czy , k tó ry je uzyskał. Postanow ienie o w yznaczeniu sąd u do rozp oznania sp raw y jest
nieza-n D o b r z a ń s k i , op. cit., s. 864.
- SN w u c h w a le z dn. 21.02.1972 г., III CZP 76/71 (O SNC P 1972, nr 9, poz. 152) przyjął, z e są dem p rz ełożo n ym nad są d em r e jo n o w y m w rozu m ien iu m. in. art. 508 5 2 k.p.c. jes t sąd w o je w ó d z k i d z ia ła ją c y ja k o sąd p ie rw s z ej in sta nc ji. P rz yję te przez e m nie sta n o w is k o w y n ik a z ak c e p ta c ji po glą du T. R o w i ń s k i e g o w y r a io - n e g o w k r y t y c z n e j g l o s i e d o p o w o ł a n e j u c h w a ł y ( P i P 1 9 7 3 , n r 3 , s . 1 6 5 ).
skarżalne, gdyż nie ma przepisu, k tó ry dopuszczałby od tak iego p o sta-now ienia zażalenie31. Skutkiem tego po stan ow ienie tak ie staje s k; p r a
-wom ocne z chw ilą w yd ania.
M ożna też założyć, że do ro zpoznania sp raw o zezw olenie na za w arcie m ałżeństw a jedn ego i d rug ieg o n u p turien ta, dla k tó ry c h według m iejsc ich zam ieszkania w łaściw e są ró żne sąd y opiekuńcze, w yzn a-czony zostan ie — m ocą p o stan ow ień sądów w o jew ódzkich przełożonych n ad tymi sądam i — sąd op iekuń czy trzeci, tj. sąd nie b ędący dla żad nego z n u p tu rien tó w sądem w łaściw ym z m ocy u staw y. Sąd wojew ódzki może bowiem w yznaczyć jak o w łaściw y sąd opiekuńczy, n iekon ieczn ie pod legły mu in stan c y jn ie 32.
W nioski obu n u p tu rien tó w o zezw olenie każdem u z n ich na z a w a r-cie m ałżeństw a m ogą być zgłoszone oddzielnie bądź, o ile zachodzi wła-ściw ość u staw o w a lub d eleg acy jn a teg o sam ego sądu opiekuńczego, łącznie. W w y pad ku oddzielnego zgłoszenia obu w niosk ów w tym s a -m y-m sądzie celow e je st łączne ich ro zp oznanie i rozstrzyg nięcie, a t.o na po dstaw ie art. 219 w zw iązku z art. 13 § 2 k.p.c.33 N ależy podkreślić, że w każdy m w ypad ku chodzi o dwa różn e wnioski, z k tó ry ch k ażd \ d otyczy innej spraw y. Stąd też oba w nioski m ogą być w praw dzie jak zaznaczono — zgłoszone, rozp oznane i rozstrzy gn ięte ł ą c z n i e , nie może być natom iast zgłoszony jed e n w s p ó l n y w niosek obu nuptu- rien tó w o u dzielenie każdem u z nich zezw olenia na zaw arcie m ałżeń-stw a34.
Sporne jest w d o k try n ie zagadnienie, czy zezwolenie może udzielić niew łaściw y m iejscowo sąd opiekuńczy. Zgodnie z art. 569 § 2 k.p.c., w w y pad k ach n ag ły ch sąd opiek uńczy w y d aje z urzęd u w szelkie p o -trzebne zarządzenia n aw et w sto su nk u do osób, k tó re nie po dlegają jego w łaściw ości m iejscowej, zaw iad am iając o tym sąd op iekuń czy m iej-scow o w łaściwy. Z. W iszniew ski n a p od staw ie analogii do art. 9 k.r.o. stw ierdza, że w yd anie takiego zezw olenia ,,nie jest zasadniczo w y łączo-ne", ale ty lko w razie niebezpieczeń stw a śmierci jed neg o z p rzy szłych m ałżonków 35. Pogląd p rzeciw n y op iera się na stw ierdzeniu, że art. 569 § 2 k.p.c. do tyczy tylko po stęp ow ania w spraw ach, k tó re sąd
opiekuń-« P o s ta n o w ie nie S N z dn. 29.02.1972 r., I CZ 217/71 (O SNC P 1972, nr 9, poz. 165). s* Por. p o s ta n o w ien ie S N z dn. 15.06.1970 r., I CZ 60/70 (O SN C P 1971, nr 1, poz. 17).
*3 A. J ó z e f o w i c z , Z m i an y w s i a ni e p r a w n y m w n i e k t ó r y c h s p r a w a c h o p i e
-k u ń c z y c h, N P 1965, nr 10, s. 1141.
54 Za tą drugą m o ż liw o ś c ią z d a je s ię o po w ia d a ć M a d a j (op. cit., s. 78) pis ząc o łą cz ny m z głos z e niu w n io s ku przez obu nu pturien tów i p r zy łą c z e niu s ię je d n eg o nup turien ta do w c ze ś n iej z g ło s zo n e g o w nio sk u dr u g ie go nupturienta. W uję ciu te go autora łą cz ny w n io s e k obu n up tu r ie ntów o zn ac za w is to c ie r z e cz y ich w s p ó ln y w n ios e k .
r?у może wszcząć z urzędu , nie ma więc zasto so w ania w sp raw ie
o u dzielenie zezw olenia na zaw arcie m ałżeństw a, w szczyn an ej zaw sze na w niosek u praw n ion ego podm iotu. Stano wisk o to uzasad nia się za-m ieszczenieza-m art. 569 § 2 k.p.c. w przep isach ogólnych, do tyczący ch Dostępowania przed sądem opiekuńczym w inn ych sp raw ach rodzin n y ch (tj. w sp ra w ach nie b ęd ący ch spraw am i m ałżeńskim i), oraz w sp ra -w ach opiekuńczych i przed art. 570 k.p.c. form ułu jącym zasadę -w szczy-nania przez sąd o pieku ńczy po stęp ow ań z u rzęd u 36. W y d aje się, że o nie- aktuolności art. 569 § 2 k.p.c. w om awianym ro dzaju sp ra w p rzesądza p rzede w szystkim sam a treść tego przepisu. Ma on bowiem na w zglę-dzie tylko takie p o stan ow ien ia37 sądu opiekuńczego, m ocą k tó ry ch sąd ten coś zarządza, a więc w w y pad k ach nagłych do raźnie ro zstrzy ga określona kw estię. Przy k ład y zarządzeń, iakie mogą wchodzić w grę, w skazane są w art. 109 k.r.o. T rudn o n atom iast tra k to w ać jako „zarzą-dzenie" u dzielen ie zezw olenia na zaw arcie m ałżeń stw a38.
Sąd opiek uńczy rozpoznaje sp raw y o zezw olenie w składzie jedn o-osobowym (art. 509 k.p.c.). W y zn aczen ie ro zp raw y nie jest obligato ryjne, cd yż w p ostęp ow aniu niep roceso w ym je st ona k onieczna tylk o V/ w y p adk ach w sk azan ych w u staw ie (art. 514 § 1 k.p.c.). R ozpoznanie w niosku na rozpraw ie będzie celow e zwłaszcza w tedy, gd y in teresy u czestnikó w sa sprzeczne39, np. p rzedstaw iciel u staw y m ało letn iej nup- tu rien tk i l^st przeciw n y zam ierzonem u m ałżeństw u. Mimo niew yzn a- zenia rozn raw y sąd może w y słuch ać u czestnikó w na posiedzeniu są -dowym (art. 514 § 1 zd. 3 k.p.c.). Posiedzenie to, podobnie jak rozpraw a, będzie posiedzeniem jawnym , bowiem także w po stęp ow an iu n iep ro c e-sowym ob ow iązuje art. 9 k.p.c., w m yśl k tó reg o rozpo zn aw an ie sp raw odbywn się iawnie, chy ba że przepis szczecrólny stanow i inaczej. Takim p rze n 'se ’n jest m. in. art. 514 § 2 k.p.c. Biorąc pod uw agę powyższe, tru d n o zgodzić się ze stanow iskiem , że sad rozp ozn aje sp ra w y o ze-zw olenie na zaw arcie m ałżeństwa, tćtk iak i inne sp ra w y m ałżeńskie, na posiedzen iach iaw nych, będących rozpraw ą lub na posiedzen iach n iejaw n y ch 40. Jaw n y m po zo staje też posied zenie o db y w ające się p rzy drzw iach zam kniętych. W m yśl art. 5751 k.p.c., w sp raw ach o p iek uń -czych osób m ałoletnich sad z u rzęd u zarządza od bycie całego p o
sie-gc M a d a j , op. cit., s. 80.
37 P rzyjm uję za W. B r o n i e w i c z e m ( W k w e s t i i z a r z ą d z e ń s ą du w p os t ę p o-
'Vanin c y w i l n y m , NP 1972, nr 7— 8, s. 1138), że term in „za rz ądzenie" o zn a cza tr eść
dnm \j c z y n n o ś c i d e c y z y jn e j sądu, m a ona na tom ia st p os tać p o sta no w ie n ia . O dm ienn ie P n 1 i с z к i e w i с z, S i e d l e c k i , W e n g e r e k , op. cit., s. 78.
38 Por. D o b r z a ń s k i , op. cit., s. 875; Z i e l i ń s k i , op. cit., s. 121.
:e D o b r z a rt s к i, op. cit., s. 801.
d zenia lub jeg o części p rzy d rzw iach zam kniętych, jeżeli przeciwko publicznem u rozp oznaniu sp raw y przem aw ia do bro m ałoletniego. Prze-pis ten ma zasto sow anie w sp raw ie o ud zielen ie zezw olenia m ało letniej kobiecie, ponieważ, jak kolw iek w edług sy stem atyk i ko dekso w ej w szy stkie sp raw y o ud zielenie zezw olenia na zaw arcie m ałżeń stw a są sp ra -wam i m ałżeńskim i, to jed n ak sp raw y b ędące tem atem niniejszej pracy są ró wn ież spraw am i opieku ńczy m i sensu largo*1. Gdy w niosko daw cą jest m ężczyzna, sąd może zarządzić odb ycie całego posied zenia lub jego części przy drzw iach zam k n iętych n a po dstaw ie art. 153 w związku z art. 13 § 2 k.p.c. W o m aw iany ch sp raw ach nie będzie m iał zastoso -w an ia — jak się -w y d a je — art. 573 § 2 k.p.c. -w m yśl k tó reg o sąd może og ran iczyć lu b w yłączy ć osob isty udział m ałoletn ieg o w postępow aniu, jeżeli przem aw iają za tym w zględ y w ychow aw cze. Gdy w nio sko daw cą jest mężczyzna, wn io sek taki w yp ły w a w p ro st z brzm ienia powołanego przepisu. W sp raw ie w szczętej przez m ałoletnią k ob ietę nie pow inien on zaś wchodzić w grę, gdyż oznaczało by to og ran iczen ie lub w y łą cze -nie udziału w niosko daw czyni w postępo w aniu. N adto w zdecyd ow an ej większości w y p ad kó w u zysk ania zezwoleń zaw ierane są na ich po d-staw ie m ałżeństwa. Zaś przez zaw arcie m ałżeństwa osoba m ałoletnia u zy sk u je pełnoletn ość (art. 10 § 2 k.c.). Trudn o więc w yo brazić sobie sy tu ację, w k tó rej w łaśn ie w zględy w ych ow aw cze p rzem aw iały by za jakim k olw iek ogran iczen iem ud ziału m ało letn iej w nio skodaw czyn i w po -stępow aniu. Z p rzy to czon ych w zględów uznać należy, iż w spraw ach o jak ich mowa, n ieak tu aln e je st tak że w y słu ch an ie m ało letniej w nio sko -daw czyni poza salą posiedzeń (art. 576 § 2 k.p.c.).
Zgodnie z art. 561 5 3 zd. 2 k.p.c., sąd pow inien w ysłuchać w nio sk o-daw cę, osobę, z k tó rą m ałżeństw o ma być zaw arte, oraz w razie po trze by osoby b liskie przy szłych m ałżonków. N ato m iast g dy w n io sk o -daw cą jest osoba m ało letnia, art. 576 § 1 k.p.c. n ak ład a na sąd obo-w iązek obo-w ysłu chan ia jej p rzed staobo-w iciela ustaobo-w o obo-wego. W sp raobo-w ie toczacei sie z w niosku m ężczyzny sąd nie musi w ięc w y słuchać jego rodziców, ale oczywiście może to zrobić, gdyż sa oni dla niego osobami bliskimi. Przy im uje się, że u ży ty w po w o łany ch przepisach term in „w y słu ch anie" oznacza o deb ran ie od u czestn ik ów po stępow an ia oświadczeń za w iera iacych ich wnioski, stw ierdzenia, w y jaśnienia, ody ż m ówiąc o do wo dach u staw a używ a term in u ,,p rzesłu ch an ie" 42. Istn ieje za p a try w a -nie, że osoby w y słu ch iw an e są uczestnikam i po stępow an ia, a naw et u czestnikam i z m o cy sam ego p raw a4S. Z a p atry w an ie to w iąże się
41 Z i e l i ń s k i (op. c i f , s. 63) prz yjm uje, że spraw am i o p ie ku ń c zy m i w szerokim zn ac z en iu są w s z y s tk ie s pr aw y n a le ż ą c e do k om p ete nc ji sądu o p ie ku ń c ze g o.
42 Por. np. L i p i ń s k i , op. cit., s. 70.
z ogólniejszą kw estią, czy przew idziane w szeregu przep isó w o p o stę -powaniu n ieprocesow ym w ysłu ch anie o kreślo ny ch osób n a d a je tym osobom sam o przez się statu s uczestn ika p ostępo w an ia. Na tak p o sta-w ione p ytan ie należy odposta-w iedzieć n eg aty sta-w n ie44. U czestnikiem p o stę-powania, poza w nioskod aw cą, stać się może w yłącznie osoba zain te-reso w an a w sku tek wzięcia udziału w toczącym się po stępo w an iu albo w sku tek wezw ania jej do takiego ud ziału przez sąd (art. 510 k.p.c.). W nieliczn ych p rzy pad k ach przew idziane jest też u czestn ictw o z m ocy sam ego praw a (np. art. 546 k.p.c.). Jeżeli osoba nie będ ąca w n io sko d aw -cą, co do k tó re j a k tu a ln e jest w y słuch an ie jej przez sąd, jest jed nocześnie zain tereso w an a w sp raw ie w rozum ieniu art. 510 k.p.c. może i p o -winna stać się u czestn ikiem po stęp ow ania w try b ie tego przepisu. W przeciw nym w y p adk u dana osoba, mimo w y słuch an ia jej przez sąd, nie będzie m ogła stać się uczestnikiem po stępo w an ia. N ależy przy tym zaznaczyć, że w św ietle art. 510 k.p.c. zain teresow any m w sprawie, a więc p otencjaln y m uczestnikiem po stępo w an ia, je st tylko ten, czyich p raw dotyczy w ynik postępow ania.
Zw olennicy poglądu, że k ażda osoba w ysłu chan a w p ostępow an iu o u dzielen ie zezw olenia na zaw arcie m ałżeństw a sta je się przez sam fakt w y słuch an ia u czestnik iem tego p ostęp ow ania, sto ją na stan ow isku, że art. 561 § 3 i art. 576 § 1 k.p.c. rozszerzają we w spom nianym p o stę-pow aniu k rąg zain tereso w an y ch w sp raw ie tak że na osoby, których zain teresow anie jest n a tu ry życiow ej, uczuciowej, choćby wynik p o -stępow an ia nie do ty czył ich p raw 45. T aka in terp reta cja p rzy ję ta też b yła na tle przedk odekso w ych, b ardzo p od obn ych u ren u low ań tych k w estii4®. K on sekw encją takieq o stan ow iska iest wniosek, że sąd ma obowiązek w ezw ać do w zięcia u działu w sp raw ie nie ty lk o każdego, czyich p raw do ty czy w y nik po stępo w ania, ale także osobę, k tó re j za-in tereso w an ie je st n a tu r y u czuciow ej i to tak że w ów czas, g d y nie u zn aie za kon ieczne jej w y słu c h an ia47.
Przeciwko p rzy to czon ej w y k ład ni w spo m nian ych p rzep isó w p rzem a-w iała a-w zględy nie tylko teo retyczne, ale także czysto p raktyczn e. Sąd m usiałb y bowiem dużo uw ani pośw ięcać na ustalenie, iakie osoby mogą
44 W . В r o n i e w i с z, P o s t ę p o w a n ie c y w i l n e w z a r ys ie , W a rs za w a 1983, s. 257. Podobnie-, jak się w y d aje, J. K r a j e w s k i , P o s t ę p o w a n i e n i e p r o c e s o w e , Toruń 1973, s. 82.
45 Por. D o b r z a ń s k i , op. cit., s. 882; M a d a j, op. cit., s. 39. 46 Por. u c h w a lę SN z dn. 26.08.1955 r., I CO 26/55, O SN 1955, poz. 5.
47 J. I g n a t o w i с z, [w:l K o d e k s r o d z i nn y , k o m e n t a r z , red. M. G r u d z i ń s k i , [ I g n a t o w i c z , W ar sz a w a 1959, s. 752.
by ć zain teresow an e w sp raw ie tak że uczuciowo. Osób takich m ogłoby być zresztą kilk an aście. N ależałob y więc wezwać te osoby do wzięcia ud ziału w spraw ie, gd y sam e ud ziału nie zgłosiły i trak to w ać je jak uczestników , np. p rzy zn ać każd ej z tych osób praw o do złożenia rewizji. Nie tak a była, jak należy sądzić, in ten cja u staw od aw cy . W ypada zresztą w ątpić, czy sąd wezw ie np. babkę, k tó ra je st n iew ątp liw ie osobą bliską dw u dziestoletniem u w n io sko daw cy i może być zain tereso w an a w sp ra -w ie uczucio-wo, mimo że nie m a zam iaru jej -w ysłuchać, u-w ażając, że nic do sp raw y nie wniesie. R easum ując te w yw ody trzeba stwierdzić, że w spom niane w yżej ro zum ienie przep isów art. 561 § 1 i art. 576 § 1 k.p.c. p row adziłob y do sy tu acji, w k tó rej udziału w p ostępo w an iu nie w zięłyb y w szystk ie osoby za in tereso w an e w spraw ie. G dyby zaś p o-p rzestać na o-przyjęciu, że status uczestn ik a m ają tylk o te osoby, k tóre sąd fak tycznie w ysłuch a, to n ależało by uznać, że ustaw o daw ca pozo-staw ił decyzji sądu, czy w k o n k retn ej sp raw ie udział w po stęp ow aniu wezm ą w szyscy zain teresow ani (sąd w y słu cha w szystk ie osoby bliskie), czy też nie (sąd nie uznał za stoso w ne w ysłuchać n iek tó ry ch spośród tych osób). W św ietle art. 510 k.p.c., którego założeniem jest udział w po stępo w an iu niep rocesow y m w szy stkich osób zainteresow anych , k on cep cja tak a je st nie do przyjęcia.
Z po wyższego w y nika, że k w estię u czestnictw a w p ostęp ow aniu n iepro cesow ym należy rozw iązyw ać w yłącznie w św ietle art. 510 k.p.c. W y d aje się, że art. 561 § 3 i art. 576 § 1 k.p.c. nie ro zszerzają k ręgu osób zain tere so w any ch o kreślo n ych w art. 510 k.p.c., natom iast w sk a-zując, k tó re osoby sąd ma obow iązek w y słuchać, jed noznaczn ie d e te r-m inu ją pogląd, że te w łaśnie osoby są zaintereso w an e w sp raw ie w ro zum ieniu art. 510 k.p.c. D latego też sąd musi je wezwać do wzięcia u działu w spraw ie, jeżeli nie bio rą u działu w postęp ow aniu. M ówiąc inaczej, u staw od aw ca w yłączył m ożliw ość b ad an ia przez sąd, czy o so-by, k tó re o b lig atory jn ie n ależy w ysłuchać, są zain teresow ane w spraw ie, i przesądził k w estię ich u czestn ictw a w postępow aniu. N ato m iast ok o-liczność, że sąd m oże w y słuch ać ,,w razie p otrzeb y" czy ,,w w yp adk ach w ażn iejszych" także inn e osoby bliskie nie p rzesądza jeszcze, że osoby te są zain tereso w an e w spraw ie, a tym samym, że m ogą u zy sk ać statu s u czestn ik ó w 48. W p ew ny ch w y p adk ach w ysłu chanie przez sąd o kreślo nej osoby nie będzie więc oznaczało od ebrania od u czestn ika p ostęp o w an ia ośw iadczenia zaw ierając ego jego w nioski czy w y jaśn ien ia; w y -słu ch anie to będzie natom iast oznaczało zbieranie przez sąd m ateriału dowodow ego w spraw ie. Z powy ższych rozw ażań w ynika, że
uczestni-49 P od obn ie Z i e l i ń s k i (op. c if., s. 98), z za strz eże n iem , że je st to pos tula t de
kami po stępow an ia w sp raw ie o ud zielen ie zezwolenia na zaw arcie m ał-żeństw a osobie m ało letn iej są oprócz niej: m ężczyzna, z k tóry m osoba ta zam ierza zaw rzeć zw iązek m ałżeński, oraz jej p rzed staw iciel u s ta -wowy. W sp raw ie toczącej się z w niosku m ężczyzny uczestn ikiem p o-stęp ow ania oprócz niego zawsze będzie kobieta, z k tó rą m ężczyzna ten chce się ożenić. In ne osoby mogą stać się uczestnikam i om aw ianego postępo w an ia, jeżeli są zain tere so w an e w sp raw ie w rozum ieniu art. 510 k.p.c. Na zasad ach ogó lnych (art. 7 k.p.c.) uczestnik iem p ostęp ow a-nia może być też p ro k u rato r, przy czym sąd po w inien go zawiadom ić o spraw ie, w k tó rej jeg o udział uzna za po trzeb ny (art. 59 w związku z art. 13 § 2 k.p.c.).
Przepisy tra k tu jąc e o sądzie opiek uńczym zaw iera ją szczególne u no rm ow an ie w zak resie zapew nien ia obecności na p osiedzeniach osób biorących udział w postępo w an iu . Tak więc sa l opieku ńczy może n a -kazać osobiste staw ienn ictw o osoby p o zo stającej pod w ładzą rodziciel ską lub opieką, jak rów nież zarządzić przym usow e sprow ad zenie tak iej osoby (art. 574 § 1 k.p.c.); może też nak azać spro w adzen ie do sądu osobv po zo stającej pod w ładzą ro dzicielską lub opieką, k tóra nie ma zdolności do p odejm ow ania czynności w postępow aniu, k ażdem u u k o ao osoba tak a przebyw a pod ryg o rem g rzyw n y (art. 574 § 2 k.p.c.). O czyw iście nie jest o bjęty działaniem ty ch uno rm ow ań w niosko daw ca b ęd ący p e ł-noletnim m ężczyzną. U no rm ow anie przew idziane w art. 574 § 2 k.p.c. nie będzie a k tu a ln e w sto sun ku do m ałoletniej wniosk odaw czyni, gdyż iako osoba o ograniczon ej zdolności do czynności p raw n y ch ma zdolność do podejm ow ania czynności w p ostępow an iu (art. 5?3 5 1 k.p.c.). Także przew idziane w art. 574 § 1 k.p.c. p rzym usow e spro w adzen ie osoby po zosta jącej pod w ładzą rodzicielską lub o piek ą nie pow inno m ieć zasto so wania w om aw ianym postępow aniu. W y d aie sie bowiem, że przepis p o -w yższy nie d o tyczy spra-w y, -w k tó rei osoba m ałoletnia iest -w niosko- dawczynia i od niei p rak tyczn ie zależy b yt postęp ow ania. Je j nie u s p r a -w ied li-w ione n iesta-w ien nict-w o bedzie zaz-w yczaj oznaczać rezy g nac ję ze załoszone^o w e wniosku zadania. Przy m usow e sprow adzen ie w nio sko -dawczym tylk o w tym celu ab y ten fakt po tw ierdziła, nie w y d aie się cplowe. Sad dla w yjaśn ien ia rnotyw ów iej po stępo w an ia może iedyn ie — iak należy sadzić — nak azać w n io sk o taw rz v n i oso biste staw ienn ictw o. ГИу nie p rzyniesie to rezultatu , to zn aczy m ałoletnia nie staw i się i nie u spraw ied liw i sw ego niestaw ienn ictw a, iedyn ą ,,san k cją " — b k się w yd aie — będzie zaw ieszenie po stęp ow ania. N atom iast sąd nie może sk a-zać w spom nianej osoby na grzyw nę. T ylko bowiem w stosu nk u do innych niż m ałoletnia uczestn ik ó w po stępo w an ia sąd opiek uńczy może orzec z powodu nie u spraw ied liw io neg o n iestaw ien n ictw a g rzyw n ę w edług
przepisów o k a rac h za niestaw ien n ictw o stro n y w po stępo w an iu o d ręb nym w sp raw ach m ałżeńskich na pod staw ie art. 429 k.p.c., któ reg o sto -sow anie n ak azu je art. 575 k.p.c. Co do w spom nianego w yżej zawieszenia p ostępow an ia należy zaznaczyć, że przepisy regu lu jące po stępow an ie nieproceso w e nie zaw ierają sam odzielnego unorm ow ania, k tó re m ogłoby stano w ić pod staw ę tego zawieszenia. N atom iast art. 513 k.p.c. w zd. I stanow i, że niestaw ien nictw o uczestnikó w nie tam u je rozpoznania sp ra -wy. Istn ieje w związku z tym pogląd, że w po stępow an iu nieprocesow ym nie ma odpowied nieg o zastosow ania art. 177 § 1 pk t 5 k.p.c. przew idujący możliwość zawieszenia z urzędu po stęp ow ania przez sąd m. in. w razie niestaw ienn ictw a pow o da49. W y d aje się wszakże, że pogląd tak i jest zbyt daleko idący. Okoliczność, że niestaw ien nictw o u czestn ika nie tam uie rozpozn ania sp raw y nie jest przecież ró w noznaczna z w yłączen iem m oż-liw ości zaw ieszenia z tego powodu po stępo w ania. Oczywiście, że sąd nie ty lk o może, ale i p ow inien p rzystąp ić do rozpoznania sp raw y mimo n ie-staw ien n ictw a w n iosko daw cy i n aw et może w yd ać ro zstrzy gn ięcie co do istoty spraw y, jeżeli pozwoli na to zeb ran y w toku po stęp ow ania m ateriał, a nieobecność w niosk odaw cy zo stała spow o dow ana jak ąś w aż-ną przyczyaż-ną, np. chorobą. Może jed n ak pow stać sytuacia, kiedy rozpoz-n arozpoz-nie sp raw y bez udziału w rozpoz-n iosko daw cy rozpoz-nie będ zie możliwe, w szczegól-ności, gd y będzie zachodzić u zasad nio ne po dejrzenie, że zrezy gno w ał on z dochodzenia żądania ud zielenia zezwolenia na zaw arcie m ałżeństwa. W y d aje się, że sąd będzie mógł wów czas w yd ać po stano w ienie o zaw ie-szeniu p ostępo w ania na p od staw ie art. 177 R 1 ok t 5 w zw iązku z art. 13 § 2 k.p.c. Zgodnie z odpow iednio stosow an ym i art. 181 pk t 2 i art. 182 § 1 k.p.c. sąd będzie mógł w tak im w y p ad k u p odjąć po stęp o w anie na w n iosek nie wcześn iej niż po up ływ ie trzech m iesięcy od zaw ieszenia. Jeżeli zaś w niosek o pod jęcie p ostęp ow ania nie zostanie załoszo ny w cią-gu trzech la t od d a ty postan ow ien ia o zaw ieszeniu, sąd będzie m usiał p ostępow an ie um orzyć. Z isto ty om aw ianej sp raw y w ynik a, że w niosek o pod jęcie postęp ow ania często nie zostanie w onóle załoszony, bowiem w ok resie zawieszenia w nio skod aw ca uk ończy odoowiednio 18 czy 21 lat. Czy w obec teoo, sąd m ając niem al pewność, że p ostępow an ie nie zo sta-nie po d jęte pow ista-nien czekać na im ływ trzy letn iea o term inu? Posta-nieważ art. 182 § 1 k.p.c. nie przew id uie możliwości um orzenia postępo w an ia przed upływ em trzech la t od w yd ania po stan ow ienia o ieoo zawieszeniu, n ależy — iak sie w y d aje — przy jąć, że sad będzie m óał p ostępow an ie um orzyć najw cześniej z upływ em pow yższeao term inu. N ależy orzy okazii stwierdzić, że cidyby w niosk od aw ca osiaongł w y m ao an y przez p raw o w iek w czasie to czącego sie po stępow ania, sąd tak że powinien
wydać po stano w ienie o um o rzeniu po stęp ow ania na po dstaw ie art. 355 w związku z art. 13 § 2 k.p.c., gdyż orzeczen ie co do istoty sp raw y s ta -nie się w takim w y pad ku zbędne. N atom iast g dy b y w nio skod aw ca zgło-si! w niosek o u dzielen ie zezwolenia na zaw arcie m ałżeństw a z powodu b raku p rzep isaneg o wieku, mimo że w iek u p raw n iając y do zaw arcia m ałżeństw a już osiągnął, w niosek jego będzie od dalon y jako bezzasad- ny, gdyż w nio sko daw ca nie ma in teresu p raw n ego w uzyskaniu ze zwolenia.
P ostępo w anie w spraw ie o u dzielenie zezw olenia na zaw arcie m ał-żeństwa może zakoń czyć się postan ow ieniem o um orzeniu tak że z tej przyczyny , że w nio skod aw ca cofnie wniosek. W po stęp ow an iu n iep ro c e-sowym, zgodnie z art. 512 k.p.c., po rozpoczęciu posiedzenia albo po zło-żeniu przez k tó rego ko lw iek z uczestnik ów ośw iadczenia na piśm ie cof-nięcia w niosku Je st sku teczn e tylk o w tedy, g d y inni u czestn icy nie sprzeciwili się tem u w term in ie w yznaczo nym (§ 1), p rzy czym cofnięcie w niosku w szczyn ającego p ostępo w an ie je st bezsk uteczn e w spraw ie, k tó re j wszczęcie mogło nastąpić z urzęd u (§ 2). Ponieważ po stęp ow anie w in te resu jąc ej nas sp raw ie ws2czyn an e jest w yłączn ie na wniosek, ten o statn i przepis jest z p un ktu w idzenia n in iejszych u w ag b ezprzedm io towy. Przy jm uje się, że w o m aw ian ej m aterii u zu p ełniająco n ależ y sto so -w ać art. 203 k.p.c. do tyczący cofnięcia poz-wu*0. Jak jednak na tle tych p rzepisów będzie się p rzed staw iała skuteczność cofnięcia w niosku w sp raw ie o ud zielen ie zezwolenia na zaw arcie m ałżeństw a? Już z sa -mej językow ej w ykładni art. 512 § 1 k.p.c. w yp ływ a a contrario wnio sek, że od m omentu wszczęcia po stępow an ia aż do rozpoczęcia po sied ze-nia w niosko daw ca może sku teczn ie cofnąć w niosek bez znody p ozosta-ły ch uczestnik ów . N asuw a się w tym m iejscu p ytanie, czy po ro zp oczę-ciu posiedzenia lub po złożeniu p rze2 innego u czestn ik a ośw iadczenia na piśm ie sk uteczność cofnięcia będzie zależała od woli inn y ch niż w n io s-kodawca uczestnikó w no stęp ow ania? № oy tan ie to należy udzielić od- oowiedzi n e^aty w n ei, tru d no bowiem n rzv 'ac, aby sad prow adził p o stę-po w an ie w sp raw ie o zezw olenie na zaw arcie m ałżeń stw a w b rew woli
n u ptu rientaw n iosk od aw cy ty lko dlateoo, że drugi n u n tu rien t czy przed -staw iciel u-staw o w y osoby m ałoletn iej znody na cofniecie nie w yraża. Jeżeli w niosko daw ca cofnął w n iosek noza oosiedzeniem lub też uczynił to na posiedzeniu, na któ ry m pozostali uczestn icy nie by li obecni, nie ma Potrzeby w yznaczan ia tym uczestnik om term in u do w y rażenia e w en tualn ego snrzeciwu. Z aintereso w an ie w sn raw ie inn ych niż w nio sk od aw ca u czestn ik ów po stępo w an ia nie jest teqo rodzaju, ab y m o^li oni d ecy -dować o samym istnieniu postęp ow ania. W y d aje sio, że ściśle o sob isty
c h ara k ter żądania w sp raw ach o ud zielen ie zezwolenia na zaw arcie m ałżeństw a u zasadn ia pogląd, że b y t tego p ostępow ania zależy tylk o i w y łącznie od woli w nioskodaw cy. Z tego też wzglądu nie w y d a je się ta k -że, aby było możliwe u znanie przez sąd cofnięcia w niosku za n ied o p u sz-czalne na po dstaw ie art. 203 § 4 w związku z art. 13 § 2 k.p.c. Trudn o sobie w yobrazić, aby cofnięcie wniosku w spraw ie, o jakiej mowa, mo-gło b yć uzn ane za czynność niezgod ną z praw em lub zasadam i w spó łży-cia społeczn ego albo też rażąco n aruszający uspraw ied liw io n y interes osób u p raw n ion ych w rozum ieniu teg o przepisu.
Przy jm u je się, że już w czasie p ostępo w ania o ud zielenie zezw olenia na zaw arcie m ałżeństw a, ale jeszcze przed wydaniem po stan ow ienia co do isto ty spraw y, m ałoletnia w nioskodawczyn i może złożyć k iero w -nikowi u rzęd u stanu cyw ilnego zapew nien ie przew idziane w art. 4 k.r.o., że nie wie o istnieniu okoliczności w y łączający ch zaw arcie tego m ałżeń-stwa, poniew aż zapew nien ie to nie jest oświadczeniem woli, przez k tó re osoba tak a zaciąga zobow iązania lub rozporządza swoim praw em fart. 17 k.c.), ani też zawarciem m ałżeństw a, lecz ma jed y n ie c h arak ter o- św iadczenia wiedzy, do k tó rego złożenia nie jest w ym agane ani p osia-danie pełnej zdolności do czynności praw ny ch , ani u zy sk an ie zezw ole-nia sądu*1. N iew ątpliw ie stan ow isk o to iest u zasad nione teo retycznie, przem aw iaia też za nim w zg lędy prak tyczne: chodzi bowiem o jak n a j -szybsze zaw arcie m ałżeństw a, a to jest m ożliwe w zasadzie dopiero po up ływ ie m iesiąca od dnia złożenia takieg o zapew n ienia fart. 4 k.r.o .1. Z drugiej w szakże stro n y stanow isko to w v k azuie pew ną n iek o n sek -w encję, ponie-w aż zakład a złożenie oś-wiadczenia o b rak u przeszk ody do zaw arcia m ałżeństwa przez osobę, k tó ra wie. że tak a przeszkoda zacho
dzi. Przeszkoda ta istn ieie bowiem aż do u praw om ocnien ia się p o stan o -w ienia zez-w alająceg o na za-w arcie m ałżeńst-wa. Je st to po stan o-w ien ie k o nstytu ty w ne , poniew aż usuw a przeszkodę do zawarcia m ałżeństw a i tw o rzy praw o, któ reo o w nio skodawca w cześniei nie m iał52.
W y d ajać p ostano w ien ie u w zg lęd n iaiace wniosek, sad — zoodnie z art. 561 § 3 zd. 1 k.p.c. — w y m ien ia osobę, z k tó ra m ałżeń stw o ma być zaw arte. Dane osobiste k an d y d ató w na m ałżonków sad nowinien ok reślić w sposób sto sow any w dowodach osobistych (§ 142 r.c.s.). Nie
81 В i d z i ń s к i, S e r d a , op. cit ., s. 73.
К. К o r z a n, O r z e c z e n i a k o n s t y t u t y w n e w p o s t ę p o w a n i u c y w i l n y m , W a rsz aw a 1972, s. 1P8. O dm ien nie J. R e z l e r (D op u s z c z al no ś ć ud z ie la n ia z e z w o l e ń na z a w a r c i e
m a łż e ń s tw a e x post, NP 1962, nr 9, s. 1155), w e d łu g k tó r eg o z e z w o le n ie nie us u w a
p rz es zk o dy do za w arc ia m a łże ńs tw a , g dy ż o ta kiej m oż em y m ów ić ty lk o w ted y , gd y prawo w o g ó le n ie p r z ew id u je d y s p e n s y lub te ż w kon k retnym w yp a dk u nie ma p od-s taw do u w z g lę dn ie n ia w n iood-sku .
je st więc do puszczalne zezwolenie ab strak c y jn e czy in blanco 5*. Art. 561 § 1 zd. 2 k.p.c. stanow i, że p o stan ow ien ie o u dzielen iu zezwolenia staje siq sk uteczne z chw ilą up raw o m o cnienia się i n ie może by ć zm ienione ani uch ylon e54. Przepis ten jest przepisem szczególnym w sto su n -ku do art.. 577 k.p.c., w m yśl k tó reg o sąd o piek uńczy może zm ienić sw o-je postano w ienie n aw et praw om o cne, o-jeżeli w ym aga teg o dobro osoby, k tó re j p ostępo w an ie dotyczy, oraz do art. 578 k.p.c., w m yśl k tó re go po stan ow ien ia sądu opiek uńczeg o są sk uteczn e i w y k on aln e z chw ilą ich ogłoszenia, a gd y ogłoszenia nie było — z chw ilą ich w ydania. N a -leży zwrócić uwagę, że w art. 561 § 1 zd. 2 k.p.c., jak i w k ilku inn ych jeszcze przepisach, mowa jest ty lk o o po stan ow ien iach p ozytyw nych . Czy należy wobec tego przyjm o w ać, że przep is ten nie do tyczy p o sta-nowień o dd alający ch wniosek, a więc że w szczególności m ożna zmienić takie postan ow ien ie? Na tle podobnego k o n stru k cy jn ie art. 588 k.p.c. B. Dobrzański w ypo w iad a pogląd, że sąd opiek uńczy n ie może zmienić na p od staw ie a rt. 577 k.p.c. zarów no p o stano w ien ia o rzeka jące go p rzy spo -sobienie, jak i po stano w ienia od dalającego w niosek w tym przedm iocie55. Należy jed n ak sądzić, że w ty ch w y p ad k ach w łaściw e je st jed y n ie ści-słe rozum ienie przepisów; skoro zatem jest w nich m owa tylko o p o sta-no w ieniach pozytyw ny ch, nie d otyczą one p ostan o w ień n e g aty w n y ch 5®. A rt. 561 § 1 zd. 2 k.p.c. jest bowiem przepisem szczególnym w sto su nk u do pow ołanego wyżej art. 577 k.p.c. i choćby z tego powo du nie po w
i-n iei-n być ii-n terp reto w ai-n y rozszerzająco. Przede w szy stkim jed i-n ak takie stan ow isk o zn ajdu je u zasad nienie w p rzepisach og ólnych o p o stęp o w a-niu niep rocesow y m . Art. 523 k.p.c. przew id uje bowiem wy raźnie, że sąd może zmienić każde po stano w ienie o d d alając e w n iosek w razie zm iany okoliczności spraw y. Z pow yższego w y nika, że u staw o daw ca celow o w ym ienił w art. 561 § 1 zd. 2 k.p.c. tylko p ostan ow ienia po zy tyw ne. W razie o dd alen ia żąd ania zezw olenia na zaw arcie m ałżeństw a w nio-sk odaw ca może, przy zm ianie okoliczności, w ystąp ić o zm ianę orzecze-nia.
Nowe u reg ulo w anie w zak resie kosztów om aw ian eg o p o stępo w an ia w p row adziło rozp orządzen ie RM z 26.07.1982 r. w sp raw ie o k reślen ia w ysokości w pisów w sp raw ac h cy w ilny ch57. W m iejsce w pisu stałego w kw o cie 500 zł § 24 tego ro zpo rząd zen ia p rzew id uje wpis o o k reślo
-5 S P o i i c z k i e w i c z , S i e d l e c k i , W e n g e r e k , op. cit., s. 1 5 9 ; K r a j e w -s k i , op. cit., -s. 84.
54 Id en ty cz n e u no rm ow a nie za w arto jes t w art. 584 k.p.c. d o ty c z ą cy m na dan ia d zieck u n az w is k a i w art. 588 k.p.c. d o ty c z ą c y m o r z ec ze n ia p r zy sp os ob ie n ia .
55 D o b r z a ń s k i , op. cit., s. 898. 5G T ak Z i e l i ń s k i , op. cit., s. 130. 57 Dz.U. nr 26, poz. 188.
nej dolnej i g ó rn ej gran icy , od 500 do 1500 zł. W tych sam y ch g ra n i-cach kon ieczne będzie u stalen ie w pisu tym czasow ego (art. 32 u.k.s.). K ry teriu m u stalen ia wpisu, o jak im mowa, je st sta n m ają tk o w y w n io -sko daw cy. Z uw agi na w p ro w adzen ie teg o ro dzaju w pisu nie będzie miał zastosow ania w sp ra w ie o u d zielenie zezw olenia na zaw arcie m ał-żeństw a z pow odu b rak u p rzep isaneg o w iek u art. 17 u.k.s., zgodniel z k tó ry m pism a w noszone przez ad w ok ata zw raca się, g d y n ie są n a le-życie opłacon e, a przew id zian a je st o płata stała i bez w ezw an ia o u isz-czenie o p łaty od rzuca się tak ie pismo, g dy o b ejm u je ono środ ek z ask ar-żenia.
Z p rzed staw io n ych ro zw ażań w ynik a, że u staw o d aw ca u norm ow ał p ostępo w an ie o u dzielenie zezw olenia n a zaw arcie m ałżeństw a z p ow odu b raku p rzep isaneg o w iek u w sposób sw oisty. Na o w ą sw oistość i o d m ienność w skazuje już sam a system aty k a kodeksu. P rzekazan ie tej sp ra -wy, jak o jedy n ej ze sp raw m ałżeńskich ro zp o zn aw an ych w p o stęp o w a-niu n ieprocesow y m , do k om petencji sądu o piekuńczego p o d yk tow ane było zapew ne wolą k o n ty n u acji stan u p raw n eg o ob ow iązującego przed 1.01.1965 r. oraz okolicznością, że n up turien tk a-w n iosk o daw czy ni b ę-dzie zawsze osobą m ałoletnią. Z c h a ra k te ru sp ra w y o u ę-dzielen ie zezw o-len ia na zaw arcie m ałżeństw a w y n ik a ją p ew n e odm ienności w sto so w a-niu n iek tó ry ch przep isów og ólnych o p ostępo w an iu n ieprocesow ym (np. d otyczący ch cofnięcia wniosku), a także p rzep isów re g u lu ją cy ch p o stę-p ow an ie stę-przed sądem ostę-piekuńczy m (nstę-p. n ie stę-pow inno m ieć m iejsca o g ra-n iczera-n ie lub w y łączera-n ie u działu m ałoletra-niej w ra-nio sko daw czym w p o stę-pow aniu). N adto p rzep isy stan ow iące o sądzie o piekuń czy m w p rzew aża-jącej m ierze dotyczą osoby m ało letniej i d lateg o inaczej p rzedstaw ia się możność ich zastoso w an ia, gdy po stęp ow anie toczy się z w niosku kobiety, a inaczej, gdy w niosko daw cą jest mężczyzna. Sam też u sta w o -daw ca w art. 561 k.p.c. w y łączył m ożliwość zastosow ania w o m aw ian y ch sp raw ach art. 570 i 578 k.p.c. o raz art. 577 k.p.c. co do ro zstrzy g -nięć u w zględ niających wniosek. Z p rzepisó w tra k tu jąc y ch o sądzie o pie-kuń czy m p ełn e zastoso w an ie w spraw ie o u dzielen ie zezwolenia n a za-w arcie m ałżeństza-w a znajdą art. 568, 569 § 1, 573 § 1, 575, 5751 i 576 § 1 k.p.c. — gdy w n iosko daw cą jest kobieta, a gd y spraw a toczy się z w n iosk u m ężczyzny — art. 568, 569 § 1 i 575 k.p.c.
W p ły n ę ło do R eda kc ji , „Folia iuridica" w 1984 r.
K atedra P o s tę p o w a n ia C y w ilne g o U n iw e r sy te t Ł ódzki
