Widok Chrzest podstawą konsekracji wtórnej

TOMASZ BUJARSKI

Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu Wydzia³ Teologiczny

Chrzest podstaw¹ konsekracji wtórnej

Baptism as the basis for the secondary consecration

WPROWADZENIE

Mo¿na wykazaæ, ¿e w œwiadomoœci prekursorów ¿ycia zakonnego nie istnia³o nic takiego, jak próba stworzenia w ³onie chrzeœcijañstwa jakiegoœ odrêbnego sty-lu ¿ycia, jakiejœ innej duchowoœci. Raczej chodzi³o o pe³niê ¿ycia chrzeœcijañskie-go, o ¿ycie ca³¹ Ewangeli¹, o konsekwentne naœladowanie Chrystusa, o wyprowa-dzenie wszystkich konsekwencji z otrzymanego chrztu2_{. Doskona³¹ okazj¹ do}

podjêcia tego tematu sta³y siê dwa wyznaczniki prze¿ywanego przez nas czasu. Trwamy w okresie przygotowania Koœcio³a katolickiego w Polsce do obchodów rocznicy chrztu Polski. G³ównym celem programu duszpasterskiego, co podkreœla³ abp Stanis³aw G¹decki, jest przygotowanie wiernych na 1050. rocznicê chrztu Pol-ski, która przypada w 2016 roku. Nowy program duszpasterski Koœcio³a w Polsce realizowany bêdzie pod has³em: „Przez Chrystusa, z Chrystusem, w Chrystusie. Od wiary i chrztu do œwiadectwa”. Tak¹ decyzjê podjêli biskupi zgromadzeni na 357. zebraniu plenarnym Konferencji Episkopatu Polski w Warszawie3_{. Wydarzenie to}

T

M

Volumen 10(2015), numer 1(17) doi: 10.14746/tim.2015.17.1.4

1 _{Tomasz Bujarski SVD – ur. 1968, kap³an Zgromadzenia S³owa Bo¿ego, wychowawca w}

No-wicjacie Misjonarzy Werbistów. W latach 2006-2008 pe³ni³ pos³ugê duszpastersk¹ na Wêgrzech. Absolwent Szko³y dla Spowiedników i Szko³y Wychowawców Seminariów Duchownych Diece-zjalnych i Zakonnych w Krakowie. W 2014 r. zda³ egzamin licencjacki na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Obecnie pisze pracê doktorsk¹ pod kierunkiem ks. prof. dr. hab. Jacka Hadrysia o duchowoœci o. Piotra Rostworowskiego OSB/EC.

2 _{Por. R. Forycki, ¯ycie zakonne jako szczególne zobowi¹zanie do ¿ycia w pe³ni}

chrzeœcijañ-skiego, w: Apostolskie pos³annictwo zakonów, red. L. Balter, Poznañ 1987, s. 45.

3 _{Por. Komunikat z 357 zebrania plenarnego Konferencji Episkopatu Polski, http://www.epis}

kopat.pl/dokumenty/komunikaty__{zp_kep/4574.1,Komunikat_z_357_Zebrania_Plenarnego_Konfere} ncji_Episkopatu_Polski.html [dostêp 20.01.2015].

zbiega siê równie¿ z trwaj¹cym w Koœciele powszechnym rokiem ¿ycia konse-krowanego. Ojciec Œwiêty Franciszek wskaza³:

Odpowiadaj¹c na odczucia wielu z was oraz Kongregacji ds. Instytutów ¯ycia Kon-sekrowanego i Stowarzyszeñ ¯ycia Apostolskiego, z okazji 50 rocznicy Konstytucji Dogmatycznej o Koœciele Lumen gentium, która w rozdziale VI mówi o zakonnikach, a tak¿e dekretu Perfectae caritatis o odnowie ¿ycia zakonnego, postanowi³em og³o-siæ Rok ¯ycia Konsekrowanego. Rozpocznie siê on 30 listopada bie¿¹cego roku, w I niedzielê Adwentu, a skoñczy siê w œwiêto Ofiarowania Pana Jezusa w Œwi¹tyni, 2 lutego 20164_.

W³aœciwe rozumienie stawianego w tytule pracy problemu mo¿na oprzeæ na innych oficjalnych dokumentach Koœcio³a katolickiego. Dokumenty soborowe, ze szczególnym uwzglêdnieniem Lumen gentium, rozdzia³ VI, KK 44, daj¹ pod-stawê do odnowienia spojrzenia na rzeczywistoœæ konsekracji chrzcielnej i wyp³y-waj¹cej z niej konsekracji zakonnej. W sposób szczególny dekret o przystosowa-nej do wspó³czesnoœci odnowie ¿ycia zakonnego Perfectae caritatis nawi¹zuje do rozpatrywanej ³¹cznoœci tych konsekracji. Ojcowie soborowi pisz¹: „[…] ca³e bowiem ¿ycie swoje oddali na Jego s³u¿bê, to zaœ stanowi jak¹œ szczególn¹ kon-sekracjê g³êboko zakorzenion¹ w konsekracji chrztu i pe³niej j¹ wyra¿aj¹c¹”5_.

Z powodu wieloœci Ÿróde³ i szerokiego omówienia zagadnienia konsekracji chrzcielnej i zakonnej w pracach wczeœniejszych autor zawê¿a swoje aktualne rozwa¿ania do konsekracji wtórnej, rozumianej jako konsekracja ¿ycia radami ewangelicznymi.

Dla jasnego rozumienia u¿ywanych dalej pojêæ autor definiuje zarówno kon-sekracjê pierwotn¹, jak i konkon-sekracjê wtórn¹, zgodnie z opisem wyra¿onym w Leksykonie duchowoœci katolickiej6_{. W œwietle Nowego Testamentu}

konsekra-cja Chrystusa staje siê wzorem dalszych aktów konsekracji osób w Koœciele po-wszechnym. Chocia¿ œwiat nadal zmaga siê ze skutkami grzechu pierworodne-go, jednak konsekracja przez chrzest wy³¹cza z tego œwiata, dziêki niej ludzie wchodz¹ w nowy porz¹dek istnienia. Dlatego Sobór Watykañski II k³adzie na-cisk na powo³anie do œwiêtoœci ka¿dego ochrzczonego. Chrzeœcijanin to zatem ten, który poœwiêca swój czas, si³y, dary materialne, talenty przede wszystkim uœwiêceniu. Cz³onkowie Cia³a Mistycznego s¹ „poœwiêceni dla uœwiêcenia” na mocy konsekracji chrzcielnej. Konsekrowani chrzcielnie ¿yj¹ w œwiecie w troja-ki sposób: uœwiêcaj¹c siê w œwiecie (œwieccy), uœwiêcaj¹c siê w pos³ugiwaniu sakramentalnym wewn¹trz Ludu Bo¿ego (kap³ani), uœwiêcaj¹c siê na drodze

pro-4 _{Ojciec Œwiêty Franciszek, List apostolski z okazji Roku ¯ycia Konsekrowanego, Kraków}

2014, s. 13-14.

5 _{Dokumenty Soboru Watykañskiego II, Dekret o przystosowanej do wspó³czesnoœci odnowie}

¿ycia zakonnego Perfectae caritatis, Poznañ 2002, nr 5.

6 _{T. Paszkowska, Konsekracja, w: Leksykon duchowoœci katolickiej, red. M. Chmielewski,}

fesji rad ewangelicznych (osoby konsekrowane). W tym kontekœcie ujawnia siê w Koœciele wtórna konsekracja. Wyró¿niamy zatem konsekracjê s a k r a m e n -t a l n ¹, -tj. œwiêceñ, oraz n i e s a k r a m e n -t a l n ¹, -tj. profesji rad ewangelicz-nych. W obu sytuacjach zawieraj¹ one nowe dzia³anie Boga, analogiczne do kon-sekracji chrztu. Nios¹ te¿ nowe wymagania, wzmo¿ony obowi¹zek d¹¿enia do doskona³oœci i do œwiêtoœci moralnej. Godne wyakcentowania jest to, ¿e jak pierwsza konsekracja wy³¹cza osobê ze œwiata, tak druga zaœ staje siê „wybra-niem” spoœród wybranych nie dla wy³¹czenia, lecz dla intensywniejszego zaan-ga¿owania w uœwiêcenie Koœcio³a7_.

Ze wzglêdu na podjêty temat dalsze rozwa¿ania prowadzone bêd¹ z wyró¿-nieniem podstawowych aspektów konsekracji pierwotnej oraz wtórnej. Jako pod-sumowanie tych¿e aspektów opisana zostanie równie¿ wspólna p³aszczyzna dla obu konsekracji. Wyró¿niono nastêpuj¹ce podstawowe aspekty: trynitarny, pas-chalny, eklezjalny, apostolski oraz eschatologiczny.

ASPEKT TRYNITARNY KONSEKRACJI

Chrzest Jezusa w Jordanie ukazuje nam trynitarny wymiar tego aktu. Nad Chrystusem wychodz¹cym z wód Jordanu ukazuje siê Duch Œwiêty w postaci go³êbicy, a z ob³oków zebrani s³ysz¹ g³os Boga Ojca (por. Mt 3,13-17)8_{. Sam}

Chrystus wskazuje na trynitarny charakter chrztu œwiêtego, w trakcie swego wniebowst¹pienia kieruj¹c do aposto³ów nakaz misyjny (por. Mt 28,19). Do wa¿-noœci udzielanego sakramentu chrztu œwiêtego w szczególny sposób nale¿y przy-wo³anie Trójcy Œwiêtej podczas zanurzenia w wodzie, s³owami: „Ja ciebie chrzczê w Imiê Ojca i Syna, i Ducha Œwiêtego”9_{. Wstêp do Obrzêdu chrztu}

dzie-ci tak t³umaczy ten istotny znak zewnêtrzny konsekracji pierwotnej:

Obmycie wod¹, któremu towarzyszy s³owo, a tym w³aœnie jest chrzest, czyni ludzi uczestnikami Bo¿ej natury i przybranymi dzieæmi, chrzest bowiem, jak to wyra¿aj¹ modlitwy poœwiêcenia wody, jest obmyciem odradzaj¹cym i narodzeniem, które po-chodzi z nieba. Wezwanie Trójcy Przenajœwiêtszej nad przystêpuj¹cymi do chrztu sprawia, ¿e naznaczeni Jej imieniem, poœwiêceni s¹ Jej na w³asnoœæ i wchodz¹ we wspólnotê z Ojcem i Synem, i Duchem Œwiêtym10_.

Z przytoczonego tekstu wynika, jak wa¿ny jest aspekt trynitarny w sakramen-cie chrztu. W samym akcie konsekracji bierze udzia³ ca³a Trójca Œwiêta. Przede

7 _{Por. tam¿e, s. 429-430.}

8_{W artykule wszystkie fragmenty biblijne zosta³y zaczerpniête z Biblii Tysi¹clecia, Poznañ}

20135_.

9_{Obrzêd chrztu dzieci wed³ug Rytua³u rzymskiego, Katowice 1972, s. 50.} 10 _{Tam¿e, s. 11.}

wszystkim obecny jest Bóg Ojciec, który stworzy³ cz³owieka i posy³a swojego Syna, aby uwolni³ go od „œmierci duchowej”. Przez chrzest cz³owiek zostaje uwolniony z grzechu pierworodnego i odzyskuje na nowo „dzieciêctwo Bo¿e”. W ten sposób zostaje odnowione „oblicze Boga” w sercach Ludu Bo¿ego. To Bóg Ojciec w nieskoñczonej mi³oœci posy³a Chrystusa Odkupiciela. On uwalnia ludzkoœæ poprzez misterium paschalne z ciemnoœci grzechów. Razem z Nim pogrzebani i zmartwychwstali otrzymujemy Ducha przybrania za synów11_.

Dru-ga Osoba Trójcy Œwiêtej jest zarazem G³ow¹ Mistycznego Cia³a Chrystusa, czyli Koœcio³a. W Nim Lud Bo¿y korzysta z wszystkich darów i ³ask p³yn¹cych z ofiary Chrystusa. W Nim ma udzia³ w powszechnym kap³añstwie Odkupiciela. Wszcze-pieni w Jego Mistyczne Cia³o przeznaczeni s¹ do kultu i chwa³y Boga, „oddzie-leni od œwiata, choæ ¿yj¹cy w tym œwiecie”12_{. Odradzaj¹c siê „z wody i Ducha}

Œwiêtego”, ochrzczeni staj¹ siê nowym stworzeniem. Naznaczeni w sakramencie chrztu znamieniem Trzeciej Osoby Trójcy Œwiêtej, umocnieni sakramentem bierzmowania upodabniaj¹ siê do Chrystusa i daj¹ œwiadectwo wiary w œwiecie13_.

2. ¯ycie konsekrowane w ujêciu trynitarnym

Ka¿de ¿ycie zakonne jest zakorzenione w Trójcy Œwiêtej. Z Niej wyp³ywa i do Niej zmierza. Jan Pawe³ II, ju¿ na samym wstêpie do posynodalnej adhorta-cji Vita consecrata, pisze: „¯ycie konsekrowane g³êboko zakorzenione w przy-k³adzie ¿ycia i nauczaniu Chrystusa Pana, jest darem Boga Ojca udzielonym Jego Koœcio³owi za spraw¹ Ducha Œwiêtego”14_{. Z tekstu tego wynika, ¿e ¿ycie}

konse-krowane swój pocz¹tek bierze w Trójcy Œwiêtej. Ona by³a wzorem dla wielu za³o¿ycieli instytutów ¿ycia zakonnego i apostolskiego. W wielu regu³ach odnaj-dujemy nawi¹zanie do Trzech Osób Boskich. W Ewangeliach sam Chrystus wskazuje na niezwyk³¹ jednoœæ Ojca i Syna, i Ducha Œwiêtego (por. J 14). Rów-nie¿ Jan Pawe³ II w Vita consecrata czytelnie nawi¹zuje do sceny przemienienia Chrystusa na górze Tabor (por. Mt 17,1-8). Tam nastêpuje objawienie wybranym aposto³om ca³ej Trójcy Œwiêtej. Jan Pawe³ II za œw. Tomaszem z Akwinu porów-nuje ob³ok œwietlany do obrazu Ducha Œwiêtego. To On jest dawc¹ ka¿dego po-wo³ania w Koœciele, a w sposób szczególny popo-wo³ania do ¿ycia konsekrowane-go15_{. Dlatego dla ka¿dej osoby zakonnej celem ¿ycia jest praktykowanie rad}

ewangelicznych, aby ju¿ tu na ziemi staraæ siê urzeczywistniaæ communio Ojca i Syna, i Ducha Œwiêtego. Ta wiêŸ ma pomagaæ osobom konsekrowanym w

d¹-11 _{Por. tam¿e, s. 9.}

12 _{Por. M. Chmielewski, Duchowoœæ ¿ycia konsekrowanego, w: Teologia duchowoœci}

katolic-kiej, red. M. Igielski, Lublin 1993, s. 231.

13 _{Por. Obrzêd chrztu dzieci wed³ug Rytua³u rzymskiego, dz. cyt., s. 9.}

14 _{Jan Pawe³ II, Posynodalna adhortacja apostolska Vita consecrata, w: Adhortacje apostolskie}

Ojca Œwiêtego Jana Paw³a II, red. M. Romanek, t. 2, Kraków 2006, nr 1.

¿eniu do œwiêtoœci osobistej i wspólnotowej. Osoby ¿yj¹ce profesj¹ rad ewange-licznych maj¹ przysparzaæ „œwiêtoœci Koœcio³owi, na wiêksz¹ chwa³ê jedynej i niepodzielnej Trójcy, która w Chrystusie i przez Chrystusa jest Ÿród³em i po-cz¹tkiem wszelkiej œwiêtoœci”16_{. Maj¹ stawaæ siê tym samym ¿ywym}

œwiadec-twem królestwa niebieskiego dla ca³ej wspólnoty Koœcio³a. Potwierdzenie tych s³ów znajdujemy w adhortacji Vita consecrata:

W ¿yciu Koœcio³a wiele jest dziedzin i form, w których wyra¿a siê ta braterska ko-munia. Niew¹tpliw¹ zas³ug¹ ¿ycia konsekrowanego jest to, ¿e w³aœnie dziêki niemu Koœció³ nadal odczuwa potrzebê braterstwa jako wyznanie wiary w Trójcê. Poprzez wytrwa³e rozwijanie mi³oœci braterskiej – w tym tak¿e we wspólnocie – ukaza³o ono, ¿e uczestnictwo w trynitarnej komunii mo¿e przemieniæ ludzkie relacje i stworzyæ nowy typ solidarnoœci17_.

W dzia³aniu Trzeciej Osoby Trójcy Œwiêtej osoby zakonne odkrywaj¹ swoje powo³ania do ¿ycia profesj¹ rad ewangelicznych. Duch Œwiêty pobudza i formu-je dusze powo³anych, aby upodabnia³y siê do Chrystusa Czystego, Ubogiego i Pos³usznego. To On przynagla osoby konsekrowane do misji pójœcia za zmar-twychwsta³ym Panem18_{. Paraklet obdarza je swoimi darami, aby mimo swojej}

grzesznoœci oraz s³aboœci podjê³y trud wyrzeczenia siê spraw ziemskich dla kró-lestwa niebieskiego. Nale¿y tu wspomnieæ o szczególnym wyrzeczeniu siê osób konsekrowanych, ¿yj¹cych w instytutach o charakterze kontemplacyjnym. Przez swoje œluby zakonne oddaj¹ siê ca³kowicie na wy³¹czn¹ s³u¿bê Bo¿¹. W konse-kracji wtórnej Trójca Œwiêta jest obecna i nadaje sens tej formie ¿ycia w Koœcie-le. Jan Pawe³ II pisa³: „WiêŸ miêdzy radami ewangelicznymi a Trójc¹ Œwiêt¹ i uœwiêcaj¹c¹ ujawnia ich najg³êbszy sens. S¹ one mianowicie wyrazem mi³oœci, któr¹ Syn darzy Ojca w jednoœci Ducha Œwiêtego. Praktykuj¹c je, osoba konse-krowana prze¿ywa szczególnie g³êboko charakter trynitarny i chrystologiczny ca³ego ¿ycia chrzeœcijañskiego”19_.

3. Wynikanie

Poprzez sakrament chrztu œwiêtego ka¿dy z wierz¹cych zostaje w³¹czony w ¿ycie Trójcy Œwiêtej. Z tego wyp³ywa jasne przekonanie, ¿e chrzeœcijanin od tej chwili nie nale¿y ju¿ tylko do siebie samego, lecz do Trójjedynego Boga. Prawda ta odnosi siê do wszystkich chrzeœcijan, „tym bardziej do tych, którzy obrali Pana za jedyn¹ cz¹stkê dziedzictwa swego i wyrzekli siê nawet godziwe-go u¿ywania dóbr i przyjemnoœci tegodziwe-go œwiata – ze wzglêdu na z³o¿one Bogu

œlu-16 _{Sobór Watykañski II, Konstytucja dogmatyczna o Koœciele Lumen gentium, w: ten¿e,}

Kon-stytucje, dekrety, deklaracje, Poznañ 2002, nr 47.

17 _{Jan Pawe³ II, Posynodalna adhortacja apostolska Vita consecrata, dz. cyt., nr 41.} 18 _{Por. tam¿e, nr 19.}

by zakonne”20_{. Motorem dzia³ania w powo³aniu œwieckim, kap³añskim i}

zakon-nym jest ten sam Duch Œwiêty. W sakramencie chrztu i bierzmowania uzdalnia On cz³owieka do kroczenia za Chrystusem. Nale¿y przypomnieæ, ¿e zarówno konsekracja pierwotna, jak i wtórna wprowadza ochrzczonego do wspólnoty Koœcio³a i mo¿e mieæ miejsce tylko w Mistycznym Ciele Chrystusa. Jasno z tego wynika, ¿e konsekracja radami ewangelicznymi w ujêciu trynitarnym swój po-cz¹tek bierze w ³asce chrztu œwiêtego. Jako podsumowanie wymiaru trynitarne-go konsekracji pierwotnej i wtórnej mo¿emy za o. Józefem Stanis³awem P³atkiem powtórzyæ: „Tak wiêc chrzest, który szczególnie poœwiêca nas Trójcy Œwiêtej, osi¹ga swój dojrza³y i przedziwny rozkwit w konsekracji zakonnej”21_.

ASPEKT PASCHALNY KONSEKRACJI

Sakrament chrztu œwiêtego, nie bez podstaw nazywany sakramentem inicja-cji chrzeœcijañskiej, zapocz¹tkowuje w nas œcis³y zwi¹zek z Jezusem Chrystusem. Od tej chwili ka¿dy ochrzczony jest powo³any do œcis³ej relacji z Chrystusem. Kon-sekracja chrzcielna czyni wierz¹cych „wybranym plemieniem, królewskim ka-p³añstwem” (1 P 2,9). Droga ta realizuje siê zw³aszcza przez inne sakramenty, szczególnie przez Eucharystiê, oraz poprzez lekturê Pisma Œwiêtego i modlitwê. Cz³owiek ochrzczony uczestniczy œciœle w dziele paschalnym Chrystusa. To zna-czy w Jego zbawczej mêce, œmierci i zmartwychwstaniu. Sam chrzest zobowi¹-zuje wszystkich chrzeœcijan do paschalnej drogi z Chrystusem22_{. Potwierdza to}

œw. Pawe³ w Liœcie do Rzymian (Rz 6,3-7). Aposto³ Narodów, maj¹c na myœli obrzêd chrztu przez zanurzenie, pisze:

Czy¿ nie wiadomo wam, ¿e my wszyscy, którzyœmy otrzymali chrzest zanurzaj¹cy w Chrystusie Jezusie, zostaliœmy zanurzeni w Jego œmierci? Zatem przez chrzest za-nurzaj¹cy nas w œmierci zostaliœmy razem z Nim pogrzebani po to, abyœmy i my wkroczyli w nowe ¿ycie – jak Chrystus powsta³ dziêki chwale Ojca. Je¿eli bowiem przez œmieræ, podobn¹ do jego œmierci, zostaliœmy z Nim z³¹czeni w jedno, to tak samo bêdziemy z Nim z³¹czeni w jedno przez podobne Zmartwychwstanie. To wiedz-cie, ¿e dla zniszczenia grzesznego cia³a dawny nasz cz³owiek zosta³ razem z Nim ukrzy¿owany po to, byœmy ju¿ wiêcej nie byli w niewoli grzechu. Kto bowiem umar³, sta³ siê wolny dla grzechu (Rz 6,3-7).

20 _{J.R. Bar, Droga rad ewangelicznych, Warszawa 1978, s. 98.}

21 _{J.S. P³atek, Dziewictwo. Celibat. Konsekracja, Czêstochowa 1994, s. 136.}

22 _{Por. Sobór Watykañski II, Konstytucja o liturgii œwiêtej Sacrosanctum Concilium, w: ten¿e,}

Pascha Chrystusa w³¹cza wszystkich ochrzczonych do królestwa Bo¿ego. Ta zbawcza ofiara, „podjêta z mi³oœci ku stworzeniu”, sta³a siê równoczeœnie si³¹ wyzwalaj¹c¹ nas z mocy z³a i wprowadzaj¹c¹ w orbitê oddzia³ywania dobra. „Nowe narodzenie przez chrzest, stanowi¹ce jednoczeœnie zapocz¹tkowanie no-wego stylu bycia i postêpowania chrzeœcijanina, dokonuje siê w œcis³ym zwi¹z-ku ze œmierci¹ i zmartwychwstaniem Chrystusa”23_{. Œwiadome przyjêcie}

konse-kracji pierwotnej rodzi zobowi¹zanie do „pójœcia za Chrystusem, bêd¹cym drog¹ do Ojca i zarazem drog¹ do ka¿dego cz³owieka, gdy¿ Chrystus uto¿sami³ siê z Koœcio³em, który jest wyrazem mi³oœci Ojca do wszystkich ludzi”24_{. Kroczenie}

za Chrystusem wi¹¿e siê z ofiar¹ z samego siebie, na wzór Zbawiciela. I tak jak Chrystus ofiarowuje siê na Krzy¿u, aby odkupiæ grzeszn¹ naturê cz³owieka, tak neofita, ³¹cz¹c siê z ofiar¹ Chrystusa, obumiera dla grzechu. W ten sposób rodzi siê do nowego ¿ycia. Przeobleka siê w Chrystusa (por. Ga 3,27). W mistagogii sakramentu chrztu to przyobleczenie uwidacznia siê w „bia³ej szacie”, któr¹ przy-odziewa katechumen25_{. To przyobleczenie siê w Chrystusa ma charakter}

ontolo-giczny, przemienia ca³ego cz³owieka. Upodabnia go do zmartwychwsta³ego Pana. Neofita nie traci swej natury ani osobowoœci, ale otwiera siê na ³askê wiary. Otrzymuje uczestnictwo w Mistycznym Ciele Chrystusa. Na tej podstawie mo-¿emy stwierdziæ, ¿e konsekracja pierwotna zapocz¹tkowuje w cz³owieku nowy stosunek do Boga i ludzi. Cz³owiek zostaje konsekrowany Bogu w Jezusie Chry-stusie26_.

2. ¯ycie zakonne w ujêciu paschalnym

Dokumenty soborowe, poruszaj¹ce tematykê odnowy ¿ycia radami ewange-licznymi, jasno wskazuj¹ na konieczn¹ i œcis³¹ relacjê osoby konsekrowanej z Chrystusem. Konstytucja Lumen gentium wskazuje, ¿e rady ewangeliczne, w których ka¿da osoba konsekrowana poœwiêca Bogu sw¹ czystoœæ, ubóstwo i pos³uszeñstwo, ugruntowane s¹ w s³owach i przyk³adach Pana, bêd¹c darem Bo¿ym, realizowanym w Koœciele27_{. Za Janem Paw³em II mo¿na zatem}

stwier-dziæ, ¿e na rady ewangeliczne trzeba patrzeæ przede wszystkim jak na realizacjê i konsekwencjê komunii z Chrystusem. One bowiem stanowi³y jego ¿ycie i dla-tego s¹ najdoskonalsz¹ form¹ ¿ycia ewangelicznego28_{. Pan Jezus nie tylko}

wska-za³ sposób, który dziœ nazywamy „¿yciem konsekrowanym”, ale pierwszy ¿y³

23 _{Por. J. Misiurek, Wiara i sakramenty w ¿yciu duchowym, Czêstochowa 2013, s. 216.} 24 _{P. Spiller, Konsekracja zakonna, w: Formacja zakonna, red. J.W. Gogola, t. 3, Kraków 1998,}

s. 146.

25 _{Por. Katechizm Koœcio³a katolickiego, Poznañ 1994, nr 1243.}

26 _{Por. H. Wejman, Komplementarnoœæ duchowoœci stanów ¿ycia w Koœciele, Poznañ 2002,}

s. 43.

27 _{Por. Sobór Watykañski II, Konstytucja dogmatyczna o Koœciele Lumen gentium, dz. cyt., nr 43.} 28 _{Por. Jan Pawe³ II, Posynodalna adhortacja apostolska Vita consecrata, dz. cyt., nr 29.}

zgodnie z jego zasadami. Dlatego te¿ ¿ycie konsekrowane jest œciœle z³¹czone z Chrystusem Ukrzy¿owanym i Zmartwychwsta³ym. Wyra¿a siê to przez dobro-wolne przyjêcie rad ewangelicznych, które ukazuj¹ dziewiczego, ubogiego i po-s³usznego Zbawiciela. Do takiego naœladowania Chrystusa jest wezwany ka¿dy ochrzczony, jednak osoba zakonna poprzez profesjê rad ewangelicznych w spo-sób szczególny. To naœladowanie ma prowadziæ zakonnika do wewnêtrznego upodobnienia siê do Chrystusa. Dlatego te¿ konsekracja wtórna rozwa¿ana jest jako uczestnictwo w k e n o t y c z n e j ofierze Baranka Paschalnego. Osoba kon-sekrowana przez z³o¿enie œlubów w³¹cza siê w ofiarê Chrystusa Ukrzy¿owane-go. Naœladowanie Chrystusa w ¿yciu zakonnym zak³ada dobrowoln¹ ofiarê z sa-mego siebie. Doskona³¹ ilustracj¹ staje siê hymn o kenozie Chrystusa z listu œw. Paw³a do Filipian – „On to istniej¹c w postaci Bo¿ej, nie skorzysta³ ze spo-sobnoœci, aby na równi byæ z Bogiem, lecz ogo³oci³ samego siebie, przyj¹wszy postaæ s³ugi, staj¹c siê podobny do ludzi. A w zewnêtrznej postaci uznany za cz³owieka, uni¿y³ samego siebie, staj¹c siê pos³usznym a¿ do œmierci – i to œmier-ci krzy¿owej” (Flp 2,6-8). Sobór Watykañski II przypomina, ¿e ¿yœmier-cie zakonne œciœle z³¹czone jest z ofiar¹ Chrystusa. Otrzymuje ono sens „w pójœciu za Chry-stusem w Jego paschalnej tajemnicy, zaœ naœladowanie Go polega g³ównie na œmierci i zmartwychwstaniu wraz z Nim”29_.

Przy omawianiu wymiaru paschalnego w konsekracji wtórnej nale¿y zwró-ciæ uwagê na metanojê, czyli przemianê – ci¹g³e nawracanie siê osoby zakonnej. Prowadzi to do nieustanego doskonalenia siê w naœladowaniu Chrystusa. Postêp ten nie tylko ma siê dokonywaæ w praktykowaniu rad ewangelicznych i przestrze-ganiu regu³y zakonnej, ale ma byæ zakorzeniony w sakramentach œwiêtych; w codziennej Eucharystii i czêstej spowiedzi œwiêtej. Innymi œrodkami w spo-tkaniu z Bo¿ym Oblubieñcem ma byæ modlitwa, kierownictwo duchowe, rozmy-œlanie i inne praktyki ascetyczne. To prowadzi do wewnêtrznej jednoœci z mi³o-œci¹ odkupieñcz¹ Chrystusa30_.

3. Wynikanie

Jan Pawe³ II w adhortacji apostolskiej o konsekracji zakonnej w œwietle ta-jemnicy odkupienia Redemptionis donum napisa³ na temat konsekracji wtórnej i pierwotnej w aspekcie paschalnym nastêpuj¹ce s³owa:

Profesja zakonna – zakorzeniona na sakramentalnym pod³o¿u chrztu – jest nowym zanurzeniem w œmieræ Chrystusa: nowym – poprzez œwiadomoœæ i wybór, nowym – poprzez mi³oœæ i powo³anie, nowym – poprzez nieustanne nawrócenie. Owo zanu-rzenie w œmierci sprawia, ¿e cz³owiek – pogrzebany wraz z Chrystusem – wkracza

29 _{Por. J. Misiurek, Vita consecrata w œwietle nauczania Soboru Watykañskiego II o ¿yciu}

za-konnym, w: Vita consecrata. Tekst i komentarz, red. A. Nowak, Lublin 1999, s. 169.

w nowe ¿ycie jak Chrystus. W Chrystusie ukrzy¿owanym znajduje sw¹ integraln¹ podstawê konsekracja chrztu i z kolei profesja rad ewangelicznych, która – wedle s³ów Vaticanum II – „stanowi jak¹œ szczególn¹ konsekracjê”31_.

W konsekracji chrzcielnej cz³owiek zanurzony zostaje w œmierci Chrystusa, razem z Nim pogrzebany, a przez tajemnicê zmartwychwstania budzi siê do „no-wego ¿ycia” (por. Rz 6,3-7). Staje siê „nowym stworzeniem” odrodzonym we krwi Baranka Paschalnego. Zostaje mu w ten sposób przywrócona godnoœæ dziecka Bo¿ego oraz zostaje w³¹czony w Mistyczne Cia³o Chrystusa. Konsekra-cja chrzcielna stanowi „glebê”, z której wyrasta konsekraKonsekra-cja wtórna. Osoba za-konna poprzez rady ewangeliczne w sposób szczególny jest wezwana do krocze-nia za czystym, ubogim i pos³usznym Chrystusem. Ma ona stawaæ siê „ofiar¹ ca³opaln¹” dla Chrystusa i Koœcio³a powszechnego. Jednak to powo³anie, aby mog³o siê rozwijaæ, musi byæ zakorzenione w sakramencie chrztu. Bierze z nie-go pocz¹tek, choæ sam chrzest nie wyznacza konkretnej drogi stanu ¿ycia32_.

ASPEKT EKLEZJALNY KONSEKRACJI

Konsekracja chrzcielna rozumiana jako wszczepienie w Mistyczne Cia³o Chrystusa jest momentem uzyskania nowego ¿ycia we wspólnocie Koœcio³a. Zgodnie z dokumentami soborowymi, mówi¹cymi o powszechnym powo³aniu do œwiêtoœci, czytamy: „Wyznawcy Chrystusa, powo³ani przez Boga i usprawiedli-wieni w Panu Jezusie nie ze wzglêdu na swe uczynki, lecz wedle postanousprawiedli-wienia i ³aski Bo¿ej, w chrzcie wiary stali siê prawdziwie synami Bo¿ymi i uczestnika-mi natury Bo¿ej, a przez to rzeczywiœcie œwiêtyuczestnika-mi”33_{. Z przytoczonego}

fragmen-tu Konstyfragmen-tucji dogmatycznej o Koœciele w œwiecie wspó³czesnym odczytujemy potrójny skutek p³yn¹cy z chrztu œwiêtego. Mianowicie: (a) chrzest g³adzi wszel-ki grzech, czyli uwalnia nas od zmazy grzechu pierworodnego oraz pozwala nam na odwa¿ne przeciwstawianie siê dzia³aniu Szatana; (b) pozwala na przyjêcie ³aski Bo¿ej, dziêki której zostaliœmy wyniesieni „ze stanu naturalnego” do stanu przybranych synów34_{, tym samym stajemy siê nowym stworzeniem, królewskim}

kap³añstwem, narodem œwiêtym, ludem Bogu na w³asnoœæ przeznaczonym (por. 1 P 2,9), w³¹cza nas tym samym w komuniê Trójcy Œwiêtej; (c) moc¹

sakramen-31 _{Jan Pawe³ II, Adhortacja apostolska o konsekracji zakonnej w œwietle Tajemnicy}

Odkupie-nia Redemptionis donum, w: Adhortacje apostolskie Ojca Œwiêtego Jana Paw³a II, red. M. Roma-nek, t. 1, Kraków 2006, nr 7.

32 _{Por. H. Wejman, Komplementarnoœæ duchowoœci stanów ¿ycia w Koœciele, dz. cyt., s. 44.} 33 _{Sobór Watykañski II, Konstytucja dogmatyczna o Koœciele Lumen gentium, dz. cyt., nr 40.} 34 _{Por. Obrzêd chrztu dzieci wed³ug Rytua³u rzymskiego, dz. cyt., s. 9.}

tu chrztu œwiêtego ka¿dy otrzymuje niezatarte znamiê Ducha Œwiêtego, który uzdalnia nas do trwania w Mistycznym Ciele Chrystusa, czyli Koœciele Œwiêtym, umacnia nasz¹ wiarê i mi³oœæ. Znamiê chrztu œwiêtego czyni nas zdolnymi do mê¿nego œwiadczenia o mi³oœci Boga w œwiecie.

Dla pe³nego wyra¿enia aspektu eklezjalnego w konsekracji pierwotnej nale-¿y równie¿ przytoczyæ pozosta³e skutki, zobowi¹zania i towarzysz¹ce im ³aski w ¿yciu ka¿dego chrzeœcijanina. Ka¿dy ochrzczony, na mocy przyjêtego sakra-mentu, „ma prawo do przyjmowania sakramentów, do karmienia siê S³owem Bo¿ym, i korzystania z innych pomocy duchowych Koœcio³a”35_{. Konsekracja}

chrzcielna zobowi¹zuje tak¿e ka¿dego ochrzczonego do mê¿nego wyznawania wiary przed ludŸmi oraz anga¿owania siê w dzie³o ewangelizacyjne i misyjne Koœcio³a Œwiêtego36_{. Z wczeœniejszych rozwa¿añ jasno wynika, ¿e sakrament ten}

nie jest aktem czysto osobistym, lecz zawsze wspólnotowym, koœcielnym. Mo¿e on byæ udzielany tylko w Koœciele. Wi¹¿e siê równie¿ z osobistym obowi¹zkiem zanurzenia w œmierci Chrystusa i pod¹¿ania za Nim z krzy¿em w³asnego ¿ycia. Chrzest, choæ nak³ada te obowi¹zki i dyktuje nie³atwe powinnoœci, jest przede wszystkim cennym darem mi³oœci Bo¿ej.

2. ¯ycie zakonne w ujêciu eklezjalnym

W ewangelicznym opisie przemienienia Chrystusa na górze Tabor mo¿emy odczytaæ s³owa Piotra, który przemawia³ w imieniu pozosta³ych aposto³ów: „do-brze, ¿e tu jesteœmy” (Mt 17,4). „Doœwiadczenie chwa³y Chrystusa choæ zachwy-ca jego umys³ i serce, nie odrywa go od innych, ale przeciwnie – jeszcze g³êbiej wi¹¿e go z „my” wspólnoty uczniów. To „my” oznacza wymiar, który ka¿e siê zastanowiæ nad miejscem ¿ycia konsekrowanego w t a j e m n i c y K o œ c i o ³ a. Teologiczna refleksja nad natur¹ ¿ycia konsekrowanego otworzy³a w ostatnich latach nowe perspektywy zarysowane przez nauczanie Soboru Watykañskiego II. W jej œwietle ukszta³towa³a siê œwiadomoœæ, ¿e profesja rad ewangelicznych „na-le¿y niezaprzeczalnie do ¿ycia i œwiêtoœci Koœcio³a”37_{. Z powy¿szej wypowiedzi}

Jana Paw³a II i pozosta³ych ojców synodalnych wynika, ¿e rady ewangeliczne s¹ bardzo wa¿nym elementem ¿ycia zakonnego. Koœció³ uznaje je, ju¿ od najwczeœ-niejszych czasów, za dar Bo¿y. W Ewangeliach odnajdujemy zaproszenie same-go Chrystusa, skierowane do pierwszych wybranych, do porzucenia dawnesame-go stylu ¿ycia i pójœcia za Nim. Pod¹¿anie za Chrystusem wi¹za³o siê wtedy z opusz-czeniem swoich rodzin, miejsc pracy i pójœciem za Nim. To z tych ludzi Chrystus tworzy zal¹¿ek swego Koœcio³a na ziemi. Ostatecznym aktem konstytuuj¹cym tê wspólnotê jest prze¿ycie zes³ania Ducha Œwiêtego. W konsekracji zakonnej

od-35 _{Katechizm Koœcio³a katolickiego, dz. cyt., nr 1269.} 36 _{Por. tam¿e, nr 1270.}

najdujemy wzorce p³yn¹ce z ¿ycia Jezusa Chrystusa. Widocznymi znakami kon-sekracji wtórnej dla osób zakonnych s¹ rady ewangeliczne. S¹ one realizowane we wspólnocie Koœcio³a powszechnego, na jego mocy i dla jego wzrostu. Dlate-go te¿ konsekracja wtórna ma wymiar wyraŸnie eklezjalny. Wy³¹cznie w Koœcie-le nastêpuje uœwiêcenie cz³owieka, a ka¿da osoba zakonna ma dostêp do licznych ³ask, umo¿liwiaj¹cych jej pod¹¿anie obran¹ drog¹ na wzór samego Chrystusa.

Wa¿ny jest równie¿ prawny aspekt konsekracji wtórnej. Rady ewangeliczne œlubowane s¹ zawsze wobec prze³o¿onego delegowanego przez Koœció³. Dzieje siê to na podstawie obowi¹zuj¹cych przepisów Kodeksu Prawa Kanonicznego. Zasady realizowania i osobistego prze¿ywania rad ewangelicznych s¹ równie¿ regulowane odpowiednimi kanonami Kodeksu Prawa Kanonicznego. Mo¿liwoœæ powstania i funkcjonowania instytutów ¿ycia konsekrowanego, z jego regu³ami, konstytucjami i przepisami, realizowana jest wy³¹cznie za zgod¹ Koœcio³a po-wszechnego38_.

3. Wynikanie

Konsekracja pierwotna ma swoje miejsce i wy³¹czny sens jedynie w ³¹czno-œci i poprzez Ko³¹czno-œció³ rozumiany jako Mistyczne Cia³o Chrystusa. To ona jest baz¹ i uzdalnia do realizacji powo³ania chrzeœcijañskiego w ró¿nych stanach ¿y-cia. Wszystkie stany Koœcio³a: laikat, kler oraz osoby konsekrowane, ³¹czy je-den cel. Jest to d¹¿enie do œwiêtoœci realizowane w naœladowaniu Chrystusa Ukrzy¿owanego i Zmartwychwsta³ego dziêki ³asce paschalnego wymiaru konse-kracji pierwotnej. Jedn¹ z form realizacji powo³ania chrzeœcijañskiego jest ¿ycie prowadzone wed³ug rad ewangelicznych. Konsekracja wtórna osi¹ga swój naj-wy¿szy wymiar w Koœciele.

Nale¿¹c do tajemnicy Koœcio³a i bazuj¹c na fundamencie wczeœniejszej konsekracji moc¹ chrztu i bierzmowania, profesja rad ewangelicznych z nowego tytu³u konse-kruje osobê ludzk¹ i stwarza z osób tak konsekrowanych stan ¿ycia Koœcio³a, dope³-niaj¹c wczeœniejsze oblicze konsekracji ludu Bo¿ego, jaœniej¹ce szczególnym upodobnieniem do Chrystusa czystego, ubogiego i pos³usznego39_.

Konsekracja wtórna ma nie tylko uzdalniaæ stan zakonny do indywidualne-go uœwiêcenia, ale przede wszystkim ma byæ czytelnym znakiem i œwiadectwem dla ca³ej wspólnoty Koœcio³a powszechnego. Wspólnoty zakonne powinny uka-zywaæ pozosta³ym stanom ¿ycia w Koœciele tajemnicê odkupienia i przysz³ego królestwa niebieskiego.

38 _{Por. Kodeks Prawa Kanonicznego, Poznañ 2008, nr 576.} 39 _{P. Spiller, Konsekracja zakonna, dz. cyt., s. 143.}

ASPEKT APOSTOLSKI KONSEKRACJI

We wstêpie ogólnym do Obrzêdu chrztu dzieci znajdujemy wa¿ne s³owa odnosz¹ce siê do aspektu konsekracji pierwotnej w wymiarze apostolskim:

[Chrzest] przyniós³ Chrystus wszystkim ludziom, aby mieli ¿ycie wieczne, a potem powierzy³ go wraz z Ewangeli¹ swojemu Koœcio³owi, gdy poleci³ Aposto³om: IdŸcie i nauczajcie wszystkie narody, udzielaj¹c im chrztu w imiê Ojca i Syna, i Ducha Œwiê-tego. Dlatego to chrzest jest przede wszystkim sakramentem tej wiary, przez któr¹ lu-dzie, oœwieceni ³ask¹ Ducha Œwiêtego, daj¹ odpowiedŸ na Ewangeliê Chrystusow¹40_. Sam Zbawiciel zostawi³ aposto³om mandat misyjny (por. Mt 28,19), prze¿y-wany w pe³nej ³¹cznoœci z Trójc¹ Œwiêt¹. Nakazuje on ka¿demu odrodzonemu przez chrzest cz³onkowi Koœcio³a œwiadczyæ o wierze i dzieliæ siê ni¹. Potwierdze-niem s³ów Jezusa w ¿yciu ka¿dego ochrzczonego jest g³oszenie kerygmy o zmar-twychwstaniu Mesjasza. W dniu zes³ania Ducha Œwiêtego œw. Piotr wypowiedzia³ nastêpuj¹ce s³owa do mieszkañców Jerozolimy: „Nawróæcie siê, i niech ka¿dy z Was przyjmie chrzest w imiê Jezusa Chrystusa na odpuszczenie grzechów, a otrzymacie w darze Ducha Œwiêtego” (por. Dz 2,38). Podobne opisy znajdziemy w wielu innych perykopach Nowego Testamentu (por. Dz 8,25-40; Dz 10,24-48). G³oszenie Dobrej Nowiny jest wezwaniem i obowi¹zkiem wynikaj¹cym z chrztu œwiêtego oraz œwiêtym prawem Koœcio³a powszechnego41_{. Chrzest jest wejœciem}

we wspólnotê Ludu Bo¿ego, który prowadzony jest przez Ducha Œwiêtego. To On umacnia wiarê w ka¿dym ochrzczonym, aby móg³ sk³adaæ œwiadectwo bliskoœci Boga. Musimy pamiêtaæ tak¿e, ¿e sakrament chrztu upodabnia chrzeœcijanina do Chrystusa Kap³ana. Wynika to z sakramentalnego charakteru konsekracji pierwot-nej. Na mocy tej ka¿dy ochrzczony otrzymuje udzia³ w potrójnym urzêdzie Jezusa Chrystusa: kap³añskim, prorockim i królewskim. Wszystkie one maj¹ wymiar apo-stolski. Jednak na szczególn¹ uwagê, przy omawianiu apostolskiego wymiaru chrztu œwiêtego, zas³uguje wymiar prorocki. W nim Chrystus, „który zarówno œwiadectwem ¿ycia, jak i moc¹ s³owa g³osi³ Królestwo Ojca”, usprawiedliwia i zobowi¹zuje ochrzczonych do tego, by z wiar¹ przyjêli Ewangeliê i g³osili j¹ s³o-wem, czynem42_{. Potwierdzeniem uczestnictwa chrzeœcijan w potrójnym urzêdzie}

Chrystusa s¹ s³owa œw. Piotra Aposto³a. On to nazywa wszystkich ochrzczonych ludzi: „wybranym plemieniem, królewskim kap³añstwem, œwiêtym narodem, lu-dem Bogu na w³asnoœæ przeznaczonym” (por. 1 P 2,9).

40 _{Obrzêd chrztu dzieci wed³ug Rytua³u rzymskiego, dz. cyt., s. 10.}

41 _{Por. Sobór Watykañski II, Dekret o misyjnej dzia³alnoœci Koœcio³a Ad gentes divinitus,}

w: ten¿e, Konstytucje, dekrety, deklaracje, dz. cyt., nr 6, 7.

2. ¯ycie zakonne w ujêciu apostolskim

W sprawowaniu potrójnego urzêdu, na wzór Chrystusa Pana, szczególna rola przypada osobom konsekrowanym. Mówi¹c o apostolskim wymiarze konsekra-cji wtórnej, na pocz¹tku trzeba przytoczyæ s³owa Jana Paw³a II z posynodalnej adhortacji apostolskiej Vita consecrata. Adhortacja ta, za konstytucj¹ dogmatycz-n¹ o Koœciele Lumen gentium, bardzo mocno uwypukla prorocki wymiar ¿ycia konsekrowanego. K³adzie ona zdecydowany akcent na uczestniczenie w pos³u-dze prorockiej Jezusa Chrystusa, do której Duch Œwiêty uzdalnia ochrzczonych, w budowaniu Koœcio³a43_{. Wynika ona z radykalizmu rad ewangelicznych, które}

pomagaj¹ w naœladowaniu Mistrza z Nazaretu i wype³nianiu Jego misji. Papie¿ tak pisze:

W naszym œwiecie, gdzie œlady Boga wydaj¹ siê czêsto zatarte, pilnie potrzebne jest zdecydowane œwiadectwo prorockie osób konsekrowanych. Jego przedmiotem po-winno byæ przede wszystkim pierwszeñstwo Boga i dóbr przysz³ych, czego przeja-wem jest naœladowanie Chrystusa czystego, ubogiego i pos³usznego, ca³kowicie od-danego chwale Ojca oraz mi³oœci do braci i sióstr44_.

Z tym prorockim aspektem w konsekracji wtórnej ³¹czy siê i uzupe³nia go wymiar apostolski ¿ycia zakonnego. Staje siê on ¿ywym œwiadectwem, jak s³usz-nie zauwa¿a Jan Pawe³ II. O aktualnoœci tego wymiaru wspomina róws³usz-nie¿ obec-ny papie¿ Franciszek w Liœcie apostolskim do wszystkich osób konsekrowaobec-nych z okazji roku ¿ycia konsekrowanego. Tak pisze obecny nastêpca œw. Piotra: „Oczekujê, ¿e przebudzicie œwiat, bo cech¹ charakterystyczn¹ ¿ycia konsekrowa-nego jest proroctwo”45_{. Apostolstwo w konsekracji zakonnej wyra¿a siê w}

dwo-jaki sposób, (1) poprzez modlitwê i ascezê oraz (2) w dzia³aniu zewnêtrznym instytutów zakonnych. Mówimy tu o dwóch charakterystycznych formach ¿ycia zakonnego. Dekret o przystosowanej do wspó³czesnoœci odnowie ¿ycia zakon-nego Prefectae caritatis tak pisze o pierwszej formie: „Instytuty, które ca³kowi-cie s¹ ukierunkowane na kontemplacjê, tak ¿e ich cz³onkowie w samotnoœci i milczeniu, w ci¹g³ej modlitwie i ochoczej pokucie s¹ otwarci wy³¹cznie na Boga, w Mistycznym Ciele Chrystusa, w którym wszystkie cz³onki nie spe³niaj¹ tej samej czynnoœci (por. Rz 12,4), zawsze zachowuj¹ znamienit¹ cz¹stkê, choæ-by nawet nagli³a ich koniecznoœæ czynnego apostolatu”46_{. Jest to szczególna}

for-ma pos³ugi apostolskiej w ¿yciu konsekrowanym. Wzór jej znajdujemy w Chry-stusie, który wychodzi³ na miejsca pustynne, aby rozmawiaæ z Ojcem. Drugim

43 _{Por. P. Spiller, Konsekracja zakonna, dz. cyt., s. 149.}

44 _{Jan Pawe³ II, Posynodalna adhortacja apostolska Vita consecrata, dz. cyt., nr 85.}

45 _{Ojciec Œwiêty Franciszek, List apostolski z okazji Roku ¯ycia Konsekrowanego, dz. cyt.,}

s. 27.

46 _{Sobór Watykañski II, Dekret o przystosowanej do wspó³czesnoœci odnowie ¿ycia}

apostolskim wymiarem ¿ycia zakonnego s¹ instytuty o charakterze czynnym. Sobór Watykañski II tak to uj¹³:

Dlatego te¿ ca³e ¿ycie zakonne ich cz³onków winno byæ przepe³nione duchem apo-stolskim, ca³a zaœ dzia³alnoœæ apostolska winna byæ kszta³towana przez ducha zakon-nego. Aby zakonnicy mogli przede wszystkim odpowiedzieæ swemu powo³aniu do pójœcia za Chrystusem i by sami mogli Jemu s³u¿yæ w Jego cz³onkach, ich dzia³al-noœæ apostolska winna wyp³ywaæ z najg³êbszego z Nim zjednoczenia47_.

Natomiast Jan Pawe³ II nazywa ¿ycie konsekrowane „nieograniczon¹ bezin-teresownoœci¹ i mi³oœci¹” we wspó³czesnym œwiecie48_{. Podkreœla on, ¿e rodzi siê}

zeñ moc i zapa³ do g³oszenia Ewangelii ca³emu œwiatu. Musimy pamiêtaæ, ¿e ten wymiar ¿ycia apostolskiego zakorzeniony jest w konsekracji pierwotnej, w któ-rej Duch Œwiêty o¿ywia i uzdalnia ochrzczonego do misyjnej dzia³alnoœci.

3. Wynikanie

Na mocy konsekracji pierwotnej ka¿dy chrzeœcijanin powo³any jest do pog³ê-biania wiary i œwiadczenia o niej. To Duch Œwiêty uzdalnia cz³owieka do radosne-go prze¿ywania wiary i dzielenia siê Dobr¹ Nowin¹. Zobowi¹zuje radosne-go do misji apo-stolskiej. W profesji rad ewangelicznych poprzez konsekracjê wtórn¹ aspekt ten zostaje wzmocniony. W zwi¹zku z tym osoby konsekrowane powinny byæ „chrze-œcijanami apostolskimi”49_{. To sakrament chrztu wprowadza chrzeœcijanina w}

wy-miar prorocki, kap³añski i królewski Chrystusa. Pozosta³e sakramenty pog³êbiaj¹ ten wymiar. Musimy pamiêtaæ ¿e konsekracja wtórna nie jest sakramentem, jednak przez swoj¹ specyfikê uzdalnia cz³owieka do jeszcze g³êbszego zjednoczenia siê z Chrystusem Prorokiem, Kap³anem i Królem. Pierwsze te dary ka¿dy otrzymuje poprzez konsekracjê w sakramentach œwiêtych. Konsekracja pierwotna daje fun-dament, a konsekracja wtórna przez ró¿ne formy, charyzmaty instytutów ¿ycia za-konnego pomaga upodobniæ siê do ubogiego, pos³usznego i czystego Chrystusa. Tak wiêc konsekracja wtórna jest wzmocnieniem konsekracji pierwotnej w apostol-skim wymiarze ¿ycia zakonnego.

ASPEKT ESCHATOLOGICZNY KONSEKRACJI

„Chrzest, brama do ¿ycia i królestwa Bo¿ego, jest pierwszym sakramentem nowego prawa; przyniós³ go Chrystus wszystkim ludziom, aby mieli ¿ycie

wiecz-47 _{Tam¿e, nr 8.}

48 _{Por. Jan Pawe³ II, Posynodalna adhortacja apostolska Vita consecrata, dz. cyt., nr 105.} 49 _{Por. J. Misiurek, Vita consecrata w œwietle nauczania Soboru Watykañskiego II o ¿yciu}

ne”50_{. S³owa te znajdziemy we wstêpie ogólnym do Rytua³u chrztu dzieci, w}

pod-rozdziale „Godnoœæ chrztu”. W poprzednich rozdzia³ach zosta³y ju¿ omówione ró¿ne wymiary konsekracji pierwotnej i wtórnej oraz ich wzajemne przenikanie siê. Zosta³ jednak jeszcze jeden wa¿ny aspekt chrztu i profesji radami ewangeliczny-mi, na który warto zwróciæ uwagê: eschatologiczny wymiar konsekracji chrzciel-nej i zakonchrzciel-nej. Tradycja Koœcio³a nazywa chrzest „bram¹ do ¿ycia chrzeœcijañskie-go i Królestwa Bo¿echrzeœcijañskie-go”. Poprzez konsekracjê pierwotn¹ ochrzczony zostaje w³¹czony do wspólnoty Ludu Bo¿ego, który pod¹¿a na ostateczne spotkanie ze Zbawicielem. Chrystus w modlitwie arcykap³añskiej przed swoj¹ œmierci¹ krzy-¿ow¹ zapewnia aposto³ów: „w domu Ojca mego jest mieszkañ wiele. Gdyby tak nie by³o, to bym wam powiedzia³. Idê przecie¿ przygotowaæ wam miejsce” (por. J 14,2). Równie¿ w Apokalipsie œw. Jana znajdujemy wizjê „Nowej Jerozolimy”, do której pielgrzymuje Lud Nowego Przymierza (por. Ap 21). Chrystus jest Tym, który prowadzi do Ojca. To On przyniós³ wszystkim ludziom „nowe prawo, aby mieli ¿ycie wieczne”51_{. Wspólnota Ludu Bo¿ego, jak zapewnia Sobór}

Watykañ-ski II, pod¹¿a za Pasterzem do królestwa niebieWatykañ-skiego. Przez konsekracjê chrztu cz³owiek w³¹czony do tej wspólnoty wraz z „braæmi i siostrami” bierze udzia³ w tej pielgrzymce do celu

Koœció³, do którego w Chrystusie Jezusie jesteœmy wszyscy powo³ani, i w którym dziêki ³asce Bo¿ej zdobywamy œwiêtoœæ, osi¹gnie pe³niê dopiero w chwale niebie-skiej, gdy nadejdzie czas odnowienia wszystkich rzeczy (Dz 3,21) i kiedy wraz z rodzajem ludzkim równie¿ ca³y œwiat, zwi¹zany g³êboko z cz³owiekiem i przez nie-go zd¹¿aj¹cy do swenie-go celu, w sposób doskona³y odnowi siê w Chrystusie (por. Ef 1,10; Kol 1,20; 2 P 3,10-13)52_.

W Koœciele poprzez ³askê chrztu œwiêtego zostaje zg³adzony grzech pierwo-rodny i przywrócona godnoœæ dziecka Bo¿ego, „dlatego mo¿emy wo³aæ Abba Ojcze” (por. Rz 8,15). W konsekracji pierwotnej zawarte jest odkupieñcze dzia-³anie Boga. Œmieræ i zmartwychwstanie Syna Bo¿ego oraz namaszczenie Du-chem O¿ywicielem przekszta³ca „poni¿one cia³o cz³owieka, w podobne do swe-go Chwalebneswe-go cia³a” (por. Flp 3,21). W konsekwencji umiera „stary cz³owiek” obci¹¿ony grzechem pierworodnym, a rodzi siê „nowy”, duchowy, obdarzony ³ask¹ Ducha Uœwiêciciela (por. Rz 8,35). To on pomaga ochrzczonemu upodob-niæ siê do Chrystusa i d¹¿yæ do ostatecznego spotkania siê z Nim w Królestwie Niebieskim (por. Rz 6,3-4). Równie¿ sakrament chrztu przywraca w cz³owieku „obraz Boga Ojca”. W zwi¹zku z tym ju¿ tu, na ziemi, chrzeœcijanin bierze udzia³ w realnym ¿yciu w królestwie Bo¿ym53_.

50 _{Obrzêd chrztu dzieci wed³ug Rytua³u rzymskiego, dz. cyt., s. 10.} 51 _{Por. tam¿e, s. 10.}

52 _{Sobór Watykañski II, Konstytucja dogmatyczna o Koœciele Lumen gentium, dz. cyt., nr 48.} 53 _{Por. J. Misiurek, Wiara i sakramenty w ¿yciu duchowym, dz. cyt., s. 227.}

2. ¯ycie zakonne w ujêciu eschatologicznym

Sobór Watykañski II w konstytucji dogmatycznej o Koœciele Lumen gentium w nastêpuj¹cy sposób stara siê uj¹æ eschatologiczny wymiar ¿ycia zakonnego:

Poniewa¿ Lud Bo¿y nie ma tutaj trwa³ego miasta, lecz szuka przysz³ego, stan zakon-ny, który bardziej uwalnia swych cz³onków od trosk ziemskich, w wy¿szym te¿ stop-niu ukazuje wszystkim wierz¹cym dobra niebieskie obecne ju¿ na tym œwiecie, jak i daje œwiadectwo nowemu i wiekuistemu ¿yciu, mo¿liwemu do osi¹gniêcia dziêki odkupieniu Chrystusa, jak wreszcie zapowiada przysz³e zmartwychwstanie i chwa³ê królestwa niebieskiego54_.

Tekst dokumentu soborowego wskazuje, ¿e ¿ycie konsekrowane posiada w³aœciwy sobie znak eschatologiczny. Jest nim œwiadectwo dobrowolnego ob-umierania samego siebie, aby ¿yæ dla Chrystusa i aby On ¿y³ we mnie (por. Ga 2,19-20). Upodobnienie to dokonuje siê przez ¿ycie radami ewangelicznymi. Osoba konsekrowana, ju¿ tu, na ziemi, ma siê upodabniaæ do Chrystusa Dzie-wiczego, Pos³usznego i Ubogiego, aby w przysz³oœci zjednoczyæ siê z Nim w „mi³oœci oblubieñczej. „Bóg ma byæ «pierwszym» w ¿yciu zakonnika. Pierw-szorzêdn¹ rolê w d¹¿eniu do transformacji osoby konsekrowanej pe³ni zw³asz-cza Duch Œwiêty. On uzdalnia zakonnika do prowadzenia ¿ycia radami ewange-licznymi, zagwarantowanymi przez regu³y i konstytucje”55_{. W perspektywie rady}

pomagaj¹ zachowaæ w³aœciw¹ hierarchiê wartoœci oraz osi¹gn¹æ osobist¹ œwiê-toœæ zakonnikowi i staæ siê œwiadectwem dla Ludu Bo¿ego. Te wszelkie kierunki rozwoju bior¹ swój pocz¹tek w konsekracji wtórnej radami ewangelicznymi i staj¹ siê wtedy czytelnym znakiem królestwa niebieskiego. Jan Pawe³ II zwraca szczególn¹ uwagê w swoim nauczaniu na ten eschatologiczny wymiar ¿ycia za-konnego:

Osoby, które poœwiêci³y swoje ¿ycie Chrystusowi, musz¹ ¿yæ pragnieniem spotkania Go, aby ostatecznie i na zawsze z Nim przebywaæ. St¹d rodzi siê ¿arliwe oczekiwa-nie, st¹d pragnienie zatracenia siê w blasku tego Ognia mi³oœci, który w nich p³ooczekiwa-nie, a jest nim nie kto inny, tylko Duch Œwiêty – oczekiwania i pragnienie podtrzymywa-nia przez dary, których Bóg udziela wedle swego upodobapodtrzymywa-nia ludziom szukaj¹cym tego co w górze (zob. Kol 3,1)56_.

W ten sposób osoby konsekrowane maj¹ ju¿ na ziemi œwiadczyæ o przysz³ej chwale królestwa niebieskiego wobec pozosta³ych stanów ¿ycia w Koœciele.

54 _{Sobór Watykañski II, Konstytucja dogmatyczna o Koœciele Lumen gentium, dz. cyt., nr 44.} 55 _{Por. J. Misiurek, Vita consecrata w œwietle nauczania Soboru Watykañskiego II o ¿yciu}

za-konnym, dz. cyt., s. 175.

3. Wynikanie

Konsekracja pierwotna pozwala wszystkim ochrzczonym korzystaæ z owo-ców misterium paschalnego Chrystusa. W tej perspektywie chrzest g³adzi grzech pierworodny i rodzi cz³owieka do „nowego ¿ycia”. Transcendentny Bóg przeni-ka go i uprzeni-kazuje mu przysz³¹ chwa³ê królestwa niebieskiego. Pozwala tak¿e têsk-niæ osobie ochrzczonej za pe³nym zjednoczeniem z Nim. Odrodzony cz³owiek otrzymuje dary Ducha Œwiêtego, które uzdalniaj¹ go do ¿ycia wiar¹ oraz do œwiadczenia o niej wobec innych cz³onków Ludu Bo¿ego. To wszystko stanowi o eschatologicznym wymiarze konsekracji pierwotnej. W punkcie pi¹tym dekre-tu o przystosowanej do wspó³czesnoœci odnowie ¿ycia zakonnego Perefectae

caritatis czytamy, ¿e konsekracja wtórna g³êboko jest zakorzeniona w konsekra-cji chrztu i pe³niej j¹ wyra¿a57_{. Z tej racji osoby zakonne, choæ przez konsekracjê}

chrzcieln¹ nale¿¹ do Koœcio³a powszechnego i tak samo jak inne stany d¹¿¹ do pe³nego zjednoczenia z Bogiem w królestwie niebieskim, to jednak przez konse-kracjê wtórn¹ zobowi¹zuj¹ siê do jeszcze pe³niejszego naœladowania Chrystusa. Poprzez charakter cenobicki i eremicki maj¹ d¹¿yæ do doskona³ej komunii na wzór Trójcy Œwiêtej. Dlatego poprzez konsekracjê radami ewangelicznymi maj¹ byæ czytelnymi znakami królestwa Bo¿ego dla uœwiêcenia innych stanów w Ko-œciele. Jest to œwiadectwo wymiaru eschatologicznego konsekracji wtórnej, osadzonej w konsekracji chrzcielnej, która ze swojej natury jest ukierunkowana na ¿ycie wieczne.

ZAKOÑCZENIE

Podsumowuj¹c podjêty temat, nale¿y podkreœliæ, ¿e pe³ne wyjaœnienie zagad-nienia konsekracji wtórnej w œwietle konsekracji pierwotnej w jednym artykule jest w³aœciwie niemo¿liwe. Omówiono zatem wybrane aspekty wiary chrzeœci-jañskiej w konsekracji chrzcielnej oraz konsekracji radami ewangelicznymi. Ogra-niczono siê równie¿ do ukazania ¿ycia zakonnego jako szczególnej formy ¿ycia opartej na chrzcie œwiêtym. Wa¿nym elementem, na który mocno wskazywa³ Jan Pawe³ II w swoim nauczaniu, jest to, ¿e konsekracja zakonna nie jest sakramen-tem, nie „przeistacza” jak konsekracja mszalna. Ustanawia jednak now¹ relacjê miêdzy osob¹ zakonn¹ a Bogiem. Konsekracja wtórna na drodze rad ewangelicz-nych wzmacnia rzeczywistoœæ konsekracji pierwotnej, bez której nie by³aby mo¿liwa. Konsekracja pierwotna oraz konsekracja wtórna s¹ ci¹g³ym wezwaniem Chrystusa Zmartwychwsta³ego do pójœcia za Nim. Wszystkie stany ¿ycia w Ko-œciele s¹ zobowi¹zane na mocy chrztu œwiêtego do realizacji misji Chrystusa

57 _{Por. Sobór Watykañski II, Dekret o przystosowanej do wspó³czesnoœci odnowie ¿ycia}

w wymiarze prorockim, kap³añskim i królewskim. £aska chrztu œwiêtego uzdal-nia tym samym wszystkich ochrzczonych do tak rozumianego powo³auzdal-nia. Ka¿dy stan Koœcio³a realizuje go jednak w sobie powierzony sposób. Œwieccy przez œwiadectwo ¿ycia chrzeœcijañskiego s¹ znakiem obecnoœci Boga w œwiecie. W swo-jej codziennoœci uœwiêcaj¹ siebie i œwiat, pod¹¿aj¹c za Chrystusem ku zbawie-niu. Kap³ani na mocy konsekracji wtórnej uobecniaj¹ sakramentalnie Chrystusa wœród Ludu Bo¿ego. Ich dzia³anie ma byæ zorientowane na uœwiêcenie ludu. Osoby konsekrowane poprzez ¿ycie radami ewangelicznymi maj¹ byæ znakiem królestwa niebieskiego. Maj¹ naœladowaæ Chrystusa Ubogiego, Dziewiczego i Po-s³usznego w œwiecie.

ABSTRACT

Year of Consecrated Life, observed throughout the universal Church, provides excellent reasons to ponder on this form of Christian vocation. This publication analysis documents of the Catholic Church concerning primary and secondary religious consecration and their interconnection. It describes their trinitarian, paschal, ecclesial, apostolic and eschatological aspects.

Keywords

primary consecration, secondary consecration, evangelical counsels

BIBLIOGRAFIA

Pismo Œwiête Starego i Nowego Testamentu, Poznañ 2013.

Dokumenty Koœcio³a powszechnego

Dokumenty Soboru Watykañskiego II, Dekret o przystosowanej do wspó³czesnoœci odno-wie ¿ycia zakonnego Perfectae caritatis, Poznañ 2002, s. 264-275.

Dokumenty Soboru Watykañskiego II, Konstytucja dogmatyczna o Koœciele Lumen gen-tium, Poznañ 2002, s. 104-166.

Dokumenty Soboru Watykañskiego II, Konstytucja o liturgii œwiêtej Sacrosanctum Con-cilium, Poznañ 2002, s. 48-78.

Dokumenty Soboru Watykañskiego II, Dekret o misyjnej dzia³alnoœci Koœcio³a Ad gentes divinitus, Poznañ 2002, s. 433-471.

Jan Pawe³ II, Adhortacja apostolska o konsekracji zakonnej w œwietle Tajemnicy Odku-pienia Redemptionis donum, w: Adhortacje apostolskie ojca œwiêtego Jana Paw³a II, red. M. Romanek, t. 1, Kraków 2006, s. 217-252.

Jan Pawe³ II, Posynodalna adhortacja apostolska Vita consecrata, w: Adhortacje apostol-skie ojca œwiêtego Jana Paw³a II, red. M. Romanek, t. 2, Kraków 2006, s. 7-159.

Katechizm Koœcio³a katolickiego, Poznañ 1994, s. 5-738.

Kodeks Prawa Kanonicznego Jana Paw³a II z 1983, Poznañ 2008, s. 6-696.

Komunikat z 357 zebrania plenarnego Konferencji Episkopatu Polski, http://www.episkop at.pl/dokumenty/komunikaty_zp_kep/4574.1,Komunikat_z_357_Zebrania_Plenarnego _Konferencji_Episkopatu_Polski.html [dostêp 20.01.2015].

Obrzêd chrztu dzieci wed³ug Rytua³u rzymskiego, Katowice 1972, s. 5-118.

Ojciec Œwiêty Franciszek, List apostolski z okazji Roku ¯ycia Konsekrowanego, Kraków 2014, s. 5-41.

Literatura

Bar J.R., Droga rad ewangelicznych, Warszawa 1978.

Chmielewski M., Duchowoœæ ¿ycia konsekrowanego, w: Teologia duchowoœci katolickiej, red. M. Igielski, Lublin 1993, s. 230-249.

Forycki R., ¯ycie zakonne jako szczególne zobowi¹zanie do ¿ycia w pe³ni chrzeœcijañskie-go, w: Apostolskie pos³annictwo zakonów, red. L. Balter, Poznañ 1987, s. 45-61. Misiurek J., Wiara i sakramenty w ¿yciu duchowym, Czêstochowa 2013.

Misiurek J., Vita consecrata w œwietle nauczania Soboru Watykañskiego II o ¿yciu zakon-nym, w: Vita consecrata. Tekst i komentarz, red. A. Nowak, Lublin 1999, s. 159-178. Paszkowska T., Konsekracja, w: Leksykon duchowoœci katolickiej, red. M. Chmielewski,

Lublin–Kraków 2002, s. 428-432.

P³atek J.S., Dziewictwo. Celibat. Konsekracja, Czêstochowa 1994.

Spiller P., Konsekracja zakonna, w: Formacja zakonna, red. J.W. Gogola, t. 3, Kraków 1998, s. 137-165.

ADAM SIKORA

Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu Wydzia³ Teologiczny

Chrzest jako Ÿród³o apostolstwa œwieckich

Baptism as the source of lay apostolate

Sakrament chrztu jako pierwszy z sakramentów inicjacji chrzeœcijañskiej mo¿e byæ pojmowany na wiele sposobów i w wielu aspektach. Jednym z nich jest apostolstwo œwieckich. Chc¹c wydobyæ treœæ i wartoœæ tego pojêcia oraz jego zwi¹zek z chrztem, nale¿y zaprezentowaæ sam chrzest jako w³¹czenie w Koœció³ – wspólnotê z natury apostolsk¹, chrzest jako akt uzdalniaj¹cy œwieckich do dzia-³añ apostolskich i wreszcie jako obszar i naturê dziadzia-³añ o charakterze apostol-skim, do których uzdolnieni i wezwani s¹ ludzie œwieccy – na mocy i bazie chrztu. Jest to zagadnienie obecne w doktrynie i ¿yciu Koœcio³a wspó³czesnego, co znajduje wyraz w dokumentach soborowych i posoborowych.

1. W£¥CZENIE W KOŒCIÓ£ JAKO WSPÓLNOTÊ APOSTOLSK¥

Jednym z owoców chrztu jest w³¹czenie w zbawcz¹ wspólnotê Koœcio³a, któ-ra jest Mistycznym Cia³em Chrystusa (por. Rz 12,5). Stoi to w œcis³ej korelacji z innymi skutkami chrztu, jakimi s¹ uzyskanie godnoœci dziecka Bo¿ego i stanie

T

M

Volumen 10(2015), numer 1(17) doi: 10.14746/tim.2015.17.1.5

1 _{Adam Sikora – ur. w 1957 r. w Kêpnie. Kap³an archidiecezji poznañskiej. W latach}

1976--1982 odby³ studia teologiczne na Papieskim Wydziale Teologicznym w Poznaniu i w Arcybisku-pim Seminarium Duchownym w Poznaniu, a nastêpnie w latach 1986-1989 studia specjalistyczne z teologii moralnej na Akademii œw. Alfonsa w Rzymie. W latach 1989-1997 wyk³adowca etyki i teologii moralnej na Papieskim Wydziale Teologicznym w Poznaniu i prefekt w Arcybiskupim Seminarium Duchownym w Poznaniu. Od 1997 r. adiunkt w Zak³adzie Teologii Moralnej i Ducho-woœci na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Jest cz³on-kiem i wiceprzewodnicz¹cym Komisji Bioetycznej przy Wielkopolskiej Izbie Lekarskiej.

siê œwi¹tyni¹ Ducha Œwiêtego. Te skutki zwi¹zane s¹ z samym chrztem i dlatego dotycz¹ ka¿dego ochrzczonego – niezale¿nie od kolejnych etapów czy stopni ¿ycia sakramentalnego.

Celem ca³ej egzystencji œwieckiego katolika jest dochodzenie do poznania radykalnej nowoœci chrzeœcijañskiej p³yn¹cej z Chrztu, sakramentu wiary po to, a¿eby móc wype³-niaæ swoje ¿yciowe obowi¹zki zgodnie z otrzymanym od Boga powo³aniem. Nale¿y wiêc konkretnie i z bliska popatrzeæ na trzy podstawowe aspekty owej chrzeœcijañskiej nowoœci, aby okreœliæ „sylwetkê” œwieckiego. Chrzest odradza nas do ¿ycia dzieci Bo¿ych, jednoczy nas z Jezusem Chrystusem i Jego Cia³em, którym jest Koœció³, na-maszcza w Duchu Œwiêtym czyni¹c ka¿dego z nas duchow¹ œwi¹tyni¹2_.

Taki sposób widzenia chrztu i jego skutków ma bogate, biblijne uzasadnie-nie. Jezus mówi do Nikodema: „Zaprawdê, zaprawdê powiadam ci, jeœli siê ktoœ nie narodzi z wody i z Ducha, nie mo¿e wejœæ do królestwa Bo¿ego” (J 3,5). Ten osobowy skutek chrztu, jakim jest nowe narodzenie, ma jednoczeœnie wymiar eklezjalny. Chrzest, nadaj¹c cz³owiekowi status dziecka Bo¿ego, czyni go inte-gralnym cz³onkiem wspólnoty. „Wszyscyœmy, bowiem w jednym Duchu zostali ochrzczeni, aby stanowiæ jedno Cia³o” (1 Kor 12,13) i dlatego do wszystkich ochrzczonych adresowane s¹ s³owa aposto³a: „Wy, przeto jesteœcie Cia³em Chry-stusa i poszczególnymi cz³onkami” (1 Kor 12,27).

Katechizm Koœcio³a katolickiego, wskazuj¹c na naturê i skutki chrztu, zapo-wiada jednoczeœnie uzdolnienie i wezwanie, jakim obdarowany zostaje ka¿dy ochrzczony:

Chrzest œwiêty jest fundamentem ca³ego ¿ycia chrzeœcijañskiego, bram¹ ¿ycia w Du-chu (vitae spiritualis ianua) i bram¹ otwieraj¹c¹ dostêp do innych sakramentów. Przez chrzest zostajemy wyzwoleni od grzechu i odrodzeni jako synowie Bo¿y, stajemy siê cz³onkami Chrystusa oraz zostajemy wszczepieni w Koœció³ i stajemy siê uczestni-kami jego pos³ania. Chrzest jest sakramentem odrodzenia przez wodê i w s³owie3_. Natura i godnoœæ chrzeœcijanina, bêd¹ce owocem chrztu, s¹ jednoczeœnie podstaw¹ i Ÿród³em chrzeœcijañskiego powo³ania, a ostatecznie ca³ego ¿ycia chrzeœcijanina.

W sposób absolutnie konieczny ³¹cz¹ siê tutaj dwa wymiary – chrystologicz-ny i eklezjologiczchrystologicz-ny – chrztu, jego natury i skutków. W cytowanej ju¿ adhortacji

Christifideles laici Jan Pawe³ II, nawi¹zuj¹c do myœli œw. Paw³a, mówi o usyno-wieniu w Synu, które dokonuje siê przez chrzest4_{. To usynowienie oznacza}

w³¹-czenie w mistyczne Cia³o – Koœció³, bo jak uczy œw. Pawe³: „wszyscy razem tworzymy jedno cia³o w Chrystusie” (Rz 12,5).

2 _{Jan Pawe³ II, Adhortacja apostolska Christifideles laici, w: Adhortacje apostolskie Ojca}

Œwiê-tego Jana Paw³a II, t. 1, Kraków 1996, 10.

3 _{Katechizm Koœcio³a katolickiego, Poznañ 2002, 1213}

Ten wielki dar jest jednoczeœnie powo³aniem, bo – jak mówi Sobór Waty-kañski II w Konstytucji dogmatycznej o Koœciele Lumen gentium – ochrzczeni „dziêki otrzymanemu znamieniu przeznaczeni s¹ do uczestnictwa w kulcie reli-gii chrzeœcijañskiej i odrodzeni jako synowie Bo¿y, zobowi¹zani s¹ wyznawaæ przed ludŸmi wiarê, któr¹ otrzymali od Boga za poœrednictwem Koœcio³a”5_.

Eklezjalny i apostolski wymiar chrztu widoczny jest od samego pocz¹tku istnienia Koœcio³a. To w dzieñ piêædziesi¹tnicy œw. Piotr mówi do zebranych s³u-chaczy, którzy czuli Bo¿y dar i powo³anie: „Nawróæcie siê i niech ka¿dy z was ochrzci siê w imiê Jezusa Chrystusa na odpuszczenie grzechów waszych, a weŸ-miecie w darze Ducha Œwiêtego” (Dz 2,38). Uwierzyæ, nawróciæ siê, przyj¹æ chrzest, doœwiadczyæ mi³osierdzia, otrzymaæ dar Ducha Œwiêtego – to sk³adowe ludzkiego doœwiadczenia w spotkaniu z rodz¹cym siê Koœcio³em. Te same sk³a-dowe trzeba widzieæ w doœwiadczeniu ka¿dego ochrzczonego – niezale¿nie od wszelkich czasoprzestrzennych uwarunkowañ.

Kiedy patrzy siê na chrzest jako na Ÿród³o apostolskiego wymiaru chrzeœci-jañskiego ¿ycia, podkreœliæ nale¿y przede wszystkim cnotê wiary – w sposób oczywisty z chrztem zwi¹zan¹. Aposto³owie udzielaj¹ chrztu ka¿demu, kto wie-rzy w Jezusa. Wyznanie wiary Koœcio³a staje siê warunkiem udzielenia chrztu – niezale¿nie od wczeœniejszego stanu ducha. Udzielaj¹ go ¯ydom boj¹cym siê Boga i poganom. „Uwierz w Pana Jezusa, a zbawisz siebie i swój dom” mówi œw. Pawe³ stra¿nikowi w Filippi, a ten „Natychmiast przyj¹³ chrzest wraz z ca-³ym swym domem” (Dz 16,31-33).

Dlatego Katechizm Koœcio³a katolickiego uczy: „Chrzest jest sakramentem wiary. Wiara jednak potrzebuje wspólnoty wierz¹cych. Ka¿dy wierny mo¿e wie-rzyæ jedynie w wierze Koœcio³a. Wiara wymagana do chrztu nie jest wiar¹ do-skona³¹ i dojrza³¹, ale zacz¹tkiem, który ma siê rozwijaæ”6_{. Koœció³ jest}

wspól-not¹ wiary, to znaczy, ¿e w nim cz³owiek obdarowany jest przez Boga tym darem, który dalej – w Koœciele – rozwija siê i pog³êbia. To pokazuje chrzest jako po-cz¹tek apostolskiego oddzia³ywania wspólnoty Koœcio³a na poszczególnego jej cz³onka, czyli apostolstwo wewn¹trz Koœcio³a, wobec tych, którzy na mocy chrztu do niego nale¿¹. Charakterystyczne jest to, ¿e podmiotem tego apostol-stwa jest ca³y Koœció³ – w ca³ej swej z³o¿onoœci sakramentalnej i hierarchicznej. Mo¿na wiêc powiedzieæ, ¿e adresatem apostolskiego oddzia³ywania s¹ po-szczególni cz³onkowie Koœcio³a. Chrzest jako sakrament wiary sprawia, ¿e ten, kto go przyjmuje, wyznaje, ¿e ma wiarê, a równoczeœnie sakrament ten uczy go, jak ta wiara powinna wygl¹daæ, jaki ma mieæ kszta³t7_{. Uczy siê tego w³aœnie we}

wspólnocie Koœcio³a.

5 _{Sobór Watykañski II, Konstytucja dogmatyczna o Koœciele Lumen gentium, w: ten¿e,}

Kon-stytucje, dekrety, deklaracje, Poznañ 2002, 11.

6 _{Katechizm Koœcio³a katolickiego, Poznañ 2002, 1253.}

7 _{Por. W. Œwierzawski, IdŸcie i nauczajcie udzielaj¹c chrztu. Sakrament chrztu, Wroc³aw 1984,}

Apostolskie oddzia³ywanie wspólnoty Koœcio³a wobec ochrzczonego ma charakter permanentny. „U wszystkich ochrzczonych, dzieci i doros³ych, po chrzcie wiara powinna wzrastaæ. Dlatego co roku podczas Wigilii Paschalnej Koœció³ celebruje odnowienie przyrzeczeñ chrztu. Przygotowanie do chrztu sta-wia cz³owieka jedynie na progu nowego ¿ycia. Chrzest jest Ÿród³em nowego ¿ycia w Chrystusie; z niego wyp³ywa ca³e ¿ycie chrzeœcijañskie”8_{. Pod pojêciem}

„ca³e ¿ycie chrzeœcijañskie” nale¿y rozumieæ zarówno ¿ycie w poszczególnych jego obszarach, jak i ¿ycie w jego wymiarze historycznym – koleje ¿ycia ka¿de-go ochrzczoneka¿de-go, jeka¿de-go ¿yciow¹ pielgrzymkê ku zbawczej pe³ni.

Chrzest w³¹cza w Koœció³ jako Lud Bo¿y.

Ze Ÿróde³ chrzcielnych rodzi siê jedyny Lud Bo¿y Nowego Przymierza, który prze-kracza wszystkie naturalne lub ludzkie granice narodów, kultur, ras i p³ci: „Wszyscyœ-my bowiem w jednym Duchu zostali ochrzczeni, aby stanowiæ jedno Cia³o” (1 Kor 12,13). Ochrzczeni stali siê „¿ywymi kamieniami”, „budowani jako duchowa œwi¹-tynia, by stanowiæ œwiête kap³añstwo” (1 P 2,5)9_.

W ten sposób staje przed nami temat to¿samoœci ochrzczonego wynikaj¹cej z sakramentalnej wspólnoty z Chrystusem nawi¹zywanej i realizowanej w Ko-œciele. Przynale¿noœæ do Koœcio³a oznacza tak¿e przyjêcie na siebie jego misji, która z istoty jest misj¹ ewangelizacyjn¹. Jest to siêgniêcie do czegoœ, co mo¿na nazwaæ ukazaniem „ontologicznych podstaw ewangelizacji”10_{. Zwraca na to uwagê}

Pawe³ VI, podkreœlaj¹c istotny zwi¹zek miêdzy „Chrystusem, Koœcio³em i ewange-lizacj¹”11_{. Dla poszczególnego cz³owieka zwi¹zek ten zaczyna istnieæ i realizuje}

siê na mocy chrztu.

2. UDZIA£ W GODNOŒCI I MISJI CHRYSTUSA

Je¿eli apostolstwo œwieckich jest potwierdzeniem i spe³nieniem natury chrze-œcijanina okreœlonej przez chrzest, to nale¿y postawiæ pytanie o najwa¿niejszy dla apostolstwa element tej natury. Jest nim niew¹tpliwie udzia³ w godnoœci i urzê-dzie Chrystusa. W Adhortacji apostolskiej Christifideles laici Jan Pawe³ II przy-pomina i podkreœla udzia³ ludzi œwieckich w potrójnym urzêdzie Jezusa Chry-stusa12_{. Jest to kolejny aspekt, a przede wszystkim owoc chrztu, znacz¹cy dla}

widzenia tego sakramentu jako Ÿród³a i podstawy apostolstwa œwieckich. W sakramencie chrztu œwieccy otrzymuj¹, w sobie w³aœciwym wymiarze, udzia³ w potrójnym urzêdzie Jezusa Chrystusa: kap³añskim, prorockim i

królew-8 _{Katechizm Koœcio³a katolickiego, dz. cyt., 1254.} 9 _{Tam¿e, dz. cyt., 1267-1268.}

10 _{J. Gocko, Koœció³ obecny w œwiecie – pos³any do œwiata, Lublin 2003, s. 326.} 11 _{Pawe³ VI, Adhortacja apostolska Evangelii nuntiandi, Watykan 1976, 28.} 12 _{Jan Pawe³ II, Adhortacja apostolska Christifideles laici, dz. cyt., 14.}

skim. Jan Pawe³ II podkreœla, ¿e œwiadomoœæ tego udzia³u by³a zawsze obecna w ¿ywej tradycji Koœcio³a. Przytacza w swoim dokumencie komentarz œw. Au-gustyna do Psalmu 26:

Dawid namaszczony bowiem zosta³ na króla. Wówczas namaszczano jedynie królów i kap³anów. Dwie osobistoœci namaszczano w owych czasach. Dwie osoby zapowia-da³y jednego przysz³ego króla i kap³ana, dwa urzêdy jednego Chrystusa. Nazwa Chrystus pochodzi od krzy¿ma. I nie tylko jego g³owa zosta³a namaszczona, ale rów-nie¿ i cia³o, czyli my wszyscy […]. Tak, wiêc namaszczenie odnosi siê do wszyst-kich chrzeœcijan. Natomiast pierwotnie, za czasów Starego Testamentu dotyczy³o tyl-ko dwóch osób. St¹d te¿ widoczn¹ jest rzecz¹, i¿ my wszyscy jesteœmy cia³em Chrystusa, poniewa¿ wszyscy jesteœmy namaszczeni. W nim jesteœmy zarówno od-dani Chrystusowi, jak te¿ sami jesteœmy Chrystusem, poniewa¿ w pewnym stopniu stanowimy ca³ego Chrystusa, g³owê i cia³o13_.

Taki sposób widzenia godnoœci uzyskanej przez chrzeœcijanina na chrzcie zak³ada uprzednie widzenie Chrystusa jako Kap³ana. Kap³añstwo Chrystusa ma przede wszystkim wymiar ofiarniczy. „Ze wzglêdu na swoje kap³añstwo Jezus samego siebie wyda³ na krzy¿u i nieustannie ofiarowuje siê w Eucharystii na chwa³ê Ojca, dla zbawienia ludzkoœci”14_.

Je¿eli chrzest jest w³¹czeniem cz³owieka w misterium paschalne, to znaczy, ¿e staje siê on uczestnikiem ofiarnego aktu Chrystusa. Dlatego papie¿ stwierdza: „Ludzie œwieccy uczestnicz¹ w urzêdzie kap³añskim Chrystusa, gdy¿ jako wcie-leni przez Chrzest w Chrystusowe Cia³o ³¹cz¹ siê z Nim w tej ofierze, ofiarowu-j¹c siebie samych i wszystkie swoje uczynki (por. Rz 12,1-2)”15_.

Powstaje pytanie o apostolski charakter duchowych ofiar sk³adanych przez œwieckich, ¿yj¹cych w sakramentalnej komunii z Chrystusem. OdpowiedŸ na to pytanie wymaga sprecyzowania, czym w³aœciwie jest apostolat i apostolstwo. Apo-stolat jest to „uczestnictwo w boskim pos³annictwie Jezusa Chrystusa, maj¹cym na celu przekazanie cz³owiekowi egzystencji nadprzyrodzonej”16_{. Pos³annictwo}

Chry-stusa spe³nione zosta³o przede wszystkim przez Jego zbawcz¹ mêkê. Dlatego ten, kto powo³any jest do kontynuacji i g³oszenia dzie³a Chrystusa, wezwany jest jed-noczeœnie do w³¹czenia siê w Jego Ofiarê. Tak rozumiany apostolat jest ontyczn¹ podstaw¹ apostolstwa pojmowanego jako dzia³alnoœæ – w tym wypadku œwieckich – maj¹c¹ na celu faktyczne i skuteczne kontynuowanie misji Chrystusa17_.

Zbawcza ofiara Chrystusa na krzy¿u, dzisiaj uobecniana sakramentalnie w Eu-charystii, jest doskona³ym i ostatecznym spe³nieniem dzie³a odkupienia i

uœwiê-13 _{Œw. Augustyn, Objaœnienia psalmów, XXVI, II, 2: CCL 38, 1545, cyt. za Jan Pawe³ II,}

Ad-hortacja apostolska Christifideles laici, dz. cyt., 14.

14 _{Jan Pawe³ II, Adhortacja apostolska Christifideles laici, dz. cyt., 14} 15 _Tam¿e.

16 _{A. Szafrañski, Apostolat, w: Encyklopedia katolicka, Lublin 1985, vol. 1, s. 798.} 17 _{Por. R. £ukaszyk, Apostolstwo œwieckich, w: Encyklopedia katolicka, dz. cyt., s. 831.}

cenia cz³owieka. Ten sakramentalny charakter pozwala ka¿demu cz³owiekowi, który jest równie¿ sakramentalnie zjednoczony z Chrystusem przez chrzest, wspó³-uczestniczyæ w tym dziele. Dla faktycznej, „apostolskiej” skutecznoœci i zbaw-czego znaczenia tego wspó³ofiarowania siê œwieckiego, uczestnicz¹cego w ka-p³añstwie Chrystusa, nie jest konieczna ani zewnêtrzna deklaracja, ani proklama-cja tego faktu wobec innych. Konieczny i wystarczaj¹cy jest duchowy akt ochrzczonego. Jest to tym bardziej znacz¹ce w dobie sprowadzania apostolstwa do zewnêtrznej aktywnoœci cz³onków wspólnoty Koœcio³a, a w konsekwencji widze-nia natury jego pos³annictwa. Dlatego Sobór Watykañski II mówi: „Wszystkie […] ich uczynki, modlitwy i apostolskie przedsiêwziêcia, ¿ycie ma³¿eñskie i rodzin-ne, codzienna praca, wypoczynek ducha i cia³a, jeœli odbywaj¹ siê w Duchu, a na-wet utrapienia ¿ycia, jeœli cierpliwie znoszone, staj¹ siê duchowymi ofiarami mi³ymi Bogu przez Jezusa Chrystusa (por. 1 P 2,5)”18_.

Apostolstwo jest misj¹: „IdŸcie i g³oœcie” (Mt 10,7). Dlatego w apostolstwo wpisane jest obdarowanie œwieckich udzia³em w prorockiej godnoœci Chrystusa.

Udzia³ w prorockim urzêdzie Chrystusa, który zarówno œwiadectwem ¿ycia, jak moc¹ s³owa og³osi³ Królestwo Ojca, uprawnia i zobowi¹zuje œwieckich do tego, by z wiar¹ przyjêli Ewangeliê i g³osili j¹ s³owem i czynem, demaskuj¹c œmia³o i odwa¿nie wszelkie przejawy z³a. Zjednoczeni z Chrystusem, „wielkim prorokiem” (por. £k 7,16), ustanowieni w Duchu Œwiêtym „œwiadkami” zmartwychwsta³ego Chrystusa, œwieccy otrzymuj¹ udzia³ zarówno w nadprzyrodzonym zmyœle wiary Koœcio³a, któ-ry nie mo¿e w niej zb³¹dziæ jak i w ³asce s³owa (por. Dz 2,17-18; Ap 19,10). Winni oni zabiegaæ o to, by nowoœæ i moc Ewangelii jaœnia³a w ich ¿yciu codziennym, ro-dzinnym i spo³ecznym, oraz cierpliwie i odwa¿nie, poœród sprzecznoœci wspó³czes-nych czasów, dawaæ wyraz nadziei na przysz³¹ chwa³ê tak¿e przez formy ¿ycia œwiec-kiego19_.

Ten wymiar apostolstwa œwieckich wynikaj¹cy z chrztu ma niew¹tpliwie bardziej „zewnêtrzny” charakter i wymaga komunikacji z tymi i wobec tych, któ-rym siê aposto³uje. Œwiadectwo ¿ycia chrzeœcijañskiego, a zw³aszcza s³owo bêd¹ce orêdziem Dobrej Nowiny, wymaga wyraŸnie ukonstytuowanych relacji aposto³a z adresatami ich dzia³alnoœci. Nie mo¿na wykluczyæ gorzkiego doœwiad-czenia odrzucenia i strz¹œniêcia prochu z nóg (por. Mt 10,14), co mo¿e siê tak¿e staæ przedmiotem duchowej ofiary, któr¹ jest gorycz i rozczarowanie odrzuce-niem.

Wierni œwieccy, jako cz³onkowie Ludu Bo¿ego, ciesz¹ siê zmys³em wiary, który gwarantuje w³aœciw¹ jakoœæ ich œwiadectwa i s³owa. „Funkcja prorocka, czyli nauczycielska, wyra¿a uczestnictwo w Chrystusowym g³oszeniu

Objawie-18 _{Sobór Watykañski II, Konstytucja dogmatyczna o Koœciele Lumen gentium, w: ten¿e,}

Kon-stytucje, dekrety, deklaracje, dz. cyt., 34.