SAKRAMENT CHRZTU W WYBRANYCH PODRÊCZNIKACH DO RELIGII I PRZEWODNIKACH METODYCZNYCH

Po przeanalizowaniu Podstawy programowej i wybranych programów na-uczania pod k¹tem obecnoœci w nich kwestii dotycz¹cych sakramentu chrztu zostanie teraz zbadane, na ile i w jaki sposób s¹ one obecne w podrêcznikach szkolnych oraz przewodnikach metodycznych adresowanych do katechetów. Na

30 Por. tam¿e, s. 110-118. Niniejszy Program w pierwszej klasie gimnazjum nosi tytu³ Spotkanie ze S³owem. Za³o¿enia programowe s¹ nastêpuj¹ce: (1) Bóg na ludzkich drogach; (2) S³owo Boga do cz³owieka; (3) S³owo Boga prowadzi Lud Bo¿y; (4) S³owo sta³o siê Cia³em; (5) S³owo Bo¿e rozsze-rza³o siê; (6) Twoje s³owo na œcie¿kach mego ¿ycia; zob. tam¿e.

31 Por. tam¿e, s. 119-127. Program drugiej klasy zatytu³owany zosta³ Aby nie ustawaæ w dro-dze. W swych za³o¿eniach przedstawia siê nastêpuj¹co: (1) Cz³owiek na drogach Boga; (2) Jezus Chrystus prowadzi do pe³ni ¿ycia; (3) Wêdrówka ku dobru; (4) Drogowskazy na drodze do szczê-œcia; (5) Droga z Jezusem Chrystusem; zob. tam¿e.

32 Por. tam¿e, s. 128-135. Program tej klasy osnuty jest wokó³ has³a ¯yæ w mi³oœci Boga, a sprecyzowany w nastêpuj¹cych za³o¿eniach: (1) Œwiat, który powierzy³ mi Bóg; (2) ¯yjê, aby ko-chaæ; (3) Na drodze ucznia Jezusa Chrystusa (4) Rok z Jezusem Chrystusem w Koœciele; zob. tam¿e.

potrzeby tego artyku³u przebadano podrêczniki szkolne i przewodniki metodycz-ne trzech oficyn: Wydawnictwa Œwiêty Wojciech, krakowskiego WAM i kielec-kiego Wydawnictwa Jednoœæ, poniewa¿ s¹ najczêœciej u¿ywane w polskich die-cezjach33.

Zgodnie ze wskazaniami Podstawy pierwszy etap edukacyjny ma s³u¿yæ w³a-œciwemu wprowadzeniu w sakramenty pokuty i Eucharystii, do których uczeñ przystêpuje pod koniec trzeciej klasy. Nie wyklucza to jednak wystêpowania w nim tematyki chrzcielnej, o czym by³a wczeœniej mowa. Pojawia siê ona ju¿ w pierw-szej klasie. W ka¿dym z rozpatrywanych podrêczników znajdziemy przynajmniej jedn¹ jednostkê lekcyjn¹ poœwiêcon¹ pierwszemu sakramentowi. Ich zasadni-czym celem jest uœwiadomienie uczniom, ¿e chrzest jednoczy nas z Jezusem, czyni¹c Jego uczniami i przyjació³mi34. Ponadto akcentuj¹, ¿e od tego momentu stajemy siê dzieæmi Boga i przynale¿ymy do rodziny Jezusa, czyli Koœcio³a35. Dodatkowo uczeñ dowiaduje siê z nich, przy czym chrzest ma miejsce, kto chrzci i jakie s³owa wówczas wypowiada. Poznaje równie¿ przedmioty zwi¹zane z udzie-laniem tego sakramentu i ich symbolikê. W koñcu jest w stanie kszta³towaæ w sobie postawê wdziêcznoœci Bogu i rodzicom za chrzest36. Katechizowany ko-rzystaj¹cy z podrêczników poznañskiego wydawnictwa, w których znaleŸæ mo¿-na trzy tematy poœwiêcone sakramentowi chrztu, dowiaduje siê te¿, ¿e proœba o chrzest jest najwa¿niejsza, poniewa¿ od tego momentu cz³owiekowi zostaje otwarta droga do zbawienia37. Z kolei krakowskie podrêczniki w jednym z tema-tów proponuj¹, by znaczenie modlitwy proœby i towarzysz¹cych jej postaw cia³a wyjaœniæ mu w œwietle obrzêdów chrztu, zw³aszcza modlitwy powszechnej38. We wszystkich te¿ podrêcznikach w tematach dotycz¹cych wyposa¿enia koœcio³a

33 Oprócz zatwierdzenia programów i podrêczników do religii przez Komisjê Wychowania Katolickiego, by dopuszczone one zosta³y do u¿ytku, musz¹ jeszcze uzyskaæ aprobatê biskupa miejsca. To w³aœnie biskup diecezjalny zatwierdza programy nauczania religii, podrêczniki, porad-niki metodyczne przeznaczone do u¿ytku szkolnego na terenie ca³ej diecezji lub w jej czêœci. Pro-cedurê ich zatwierdzania na p³aszczyŸnie diecezjalnej zawiera wy¿ej wymieniony Regulamin za-twierdzania programów nauczania i podrêczników w szkolnym nauczaniu religii dzieci i m³odzie¿y. Biskup diecezjalny mo¿e te¿ ustaliæ diecezjalny wykaz programów nauczania i podrêczników do religii; zob. Komisja Wychowania Katolickiego Konferencji Episkopatu Polski, Regulamin zatwier-dzania…, dz. cyt., § 1 ust. 4, § 4 ust. 5, § 6.

34 Por. Przewodnik metodyczny. ¯yjemy w Bo¿ym œwiecie. Klasa 1 szko³y podstawowej, red. K. Mielnicki, E. Kondrak, B. Nosek, Kielce 2014, s. 135.

35 Por. Jesteœmy w rodzinie Pana Jezusa. Podrêcznik do nauki religii dla pierwszej klasy szko-³y podstawowej, red. J. Szpet, D. Jackowiak, Poznañ 2011, s. 22-23.

Por. Jesteœmy w rodzinie Pana Jezusa. Poradnik metodyczny do nauki religii dla klasy I szko-³y podstawowej, red. W. Kubik, Kraków 2011, s. 59.

36 Por. Jesteœmy w rodzinie Pana Jezusa. Podrêcznik…, dz. cyt., s. 22-23, 38-39; Jesteœmy w rodzinie Pana Jezusa. Poradnik…, dz. cyt., s. 59-62, 99-102, 108-110; Przewodnik metodyczny. ¯y-jemy…, dz. cyt., s. 135-139.

37 Por. Jesteœmy w rodzinie Pana Jezusa. Podrêcznik…, dz. cyt., s. 52-53.

znajdziemy wskazanie, by wyjaœniæ, czym jest chrzcielnica39. Powy¿sze kwestie w wiêkszoœci s¹ swoje powtarzane i pog³êbiane w drugiej klasie. To wtedy uczeñ jest zaproszony do g³êbszego odkrycia dzieciêctwa Bo¿ego, wzbudzenia radoœci i wdziêcznoœci za nie, a przez to tak¿e poznania znaczenia chrztu w ¿yciu cz³o-wieka40. Dowiaduje siê te¿, ¿e Eucharystia dla rodziny dzieci Bo¿ych, czyli Ko-œcio³a, jest czasem jej jednoczenia. Z tematami podejmuj¹cymi kwestiê wspól-noty ochrzczonych spotyka siê te¿ w trzeciej klasie41. Oprócz tego z w¹tkami chrzcielnymi ma okazjê siê zetkn¹æ, zarówno w drugiej, jak i trzeciej klasie przy problematyce dotycz¹cej sakramentów, chrztu Jezusa i Wielkanocy42. Te wszyst-kie kwestie autorzy podrêczników przekazuj¹ mu za pomoc¹ krótkich tekstów biblijnych i komentarzy do nich, a tak¿e kolorowych zdjêæ i ilustracji43. Z kolei katechetom radz¹, by treœci te przyswajali, stosuj¹c ró¿norodne metody sprzyja-j¹ce uczeniu siê przez ruch i zabawê44.

Jak ju¿ wiadomo, drugi etap edukacyjny obejmuje uczniów z klas IV-VI szko³y podstawowej, a adresowana do nich katecheza ma przybraæ charakter mistagogiczny. W tym te¿ kontekœcie pojawia siê problematyka zwi¹zana z sa-kramentem chrztu. Ma to jednak dopiero miejsce w szóstej klasie. Katechizowa-ny dowiaduje siê wtedy, ¿e Koœció³, do którego nale¿y od momentu chrztu, jest przestrzeni¹ dzia³ania Ducha Œwiêtego, a sakramenty czasem Jego uœwiêcaj¹ce-go dzia³ania oraz sposobem odkrycia boskieuœwiêcaj¹ce-go i ludzkieuœwiêcaj¹ce-go charakteru wspólnoty Koœcio³a45. Uczeñ, który na religii korzysta z poznañskich podrêczników, ma

39 Por. Jesteœmy w rodzinie Pana Jezusa. Podrêcznik…, dz. cyt., s. 18-19; Jesteœmy w rodzinie Pana Jezusa. Poradnik…, dz. cyt., s. 59-62; Przewodnik metodyczny. ¯yjemy…, dz. cyt., s. 77-81.

40 Por. Kochamy Pana Jezusa. Podrêcznik do nauki religii dla drugiej klasy szko³y podstawo-wej, red. J. Szpet, D. Jackowiak, Poznañ 2012, s. 8-9; Przewodnik metodyczny. Idziemy do Jezusa. Klasa II szko³y podstawowej, red. E. Kondrak, J. Czerkawski, Kielce 2012, s. 54-57; Kochamy Pana Jezusa. Poradnik metodyczny do nauki religii dla klasy II szko³y podstawowej, red. W. Kubik, Kra-ków 2012, s. 250-256.

41 Por. Jezus jest z nami. Podrêcznik do religii dla klasy III szko³y podstawowej, red. J. Czer-kawski, E. Kondrak, Kielce 2013, s. 64-65, 122-123; Przewodnik metodyczny. Idziemy…, dz. cyt., s. 58-62.

42 Por. tam¿e, s. 107-111, 180-183; Jezus jest z nami…, dz. cyt., s. 62-63; Przyjmujemy Pana Jezusa. Podrêcznik do religii dla klasy III szko³y podstawowej, red. W. Kubik, Kraków 2013, s. 112-113. Tylko poznañskie podrêczniki do trzeciej klasy nie zawieraj¹ ¿adnego tematu z kwe-stiami chrzcielnymi.

43 Por. Jesteœmy w rodzinie…, dz. cyt., s. 18-19, 22-23, 38-39; Kochamy Pana Pana Jezusa. Podrêcznik…, dz. cyt., s. 8-9, 106-107.

44 Z metodami pracy z uczniem mo¿na zapoznaæ siê, analizuj¹c scenariusze katechez znajdu-j¹ce siê w przewodnikach metodycznych; np. zob. Przewodnik metodyczny. ¯yjemy…, dz. cyt., s. 86, 135.

45 Por. Wierzê w Koœció³. Podrêcznik do nauki religii dla klasy szóstej szko³y podstawowej, red. J. Szpet, D. Jackowiak, Poznañ 2014, s. 8-13, 40-41; Przemienieni przez Boga. Podrêcznik do nauki religii dla klasy VI szko³y podstawowej, red. Z. Marek, A. Walulik, Kraków 2014, s. 10-11, 20-23, 42-43.

mo¿liwoœæ dok³adnego przeanalizowania ka¿dego z sakramentów podczas osob-nej jednostki lekcyjosob-nej. W czasie jedosob-nej z nich poznaje g³êbiej chrzest. Odkrywa, ¿e jest on drogocennym darem, a wiara wówczas otrzymana skarbem, który na-le¿y rozwijaæ. Wymieniaj¹c zaœ znane ju¿ jego konsekwencje, dowiaduje siê, na jakiej podstawie chrzci siê dzieci. Ma te¿ okazjê poznania liturgii tego sakramen-tu, a nade wszystko podjêcia refleksji nad stanem swej wiary. W koñcu zg³êbia wynikaj¹c¹ z chrztu koniecznoœæ trwania w jednoœci z pasterzami Koœcio³a i œwiadczenia o Chrystusie46. Dodatkowo z problematyk¹ chrzcieln¹ styka siê, zarówno w tej, jak i w poprzednich klasach, przy okazji omawiania kwestii doty-cz¹cych grzechu pierworodnego, Jana Chrzciciela wzywaj¹cego tak¿e ludzi ochrzczonych do nawrócenia, znaczenia chrztu Jezusa, Jego zbawczej œmierci i zmartwychwstania celebrowanego w Liturgii Paschalnej, a tak¿e chrztu Polski47. Wszystkie te treœci autorzy podrêczników przyswajaj¹ mu poprzez odpowiednie teksty biblijne, cytaty z dokumentów Koœcio³a, komentarze, fotografie, ilustra-cje, piosenki i modlitwy48. Z kolei w poradnikach metodycznych proponuj¹, by katecheci przedstawiali te treœci, stosuj¹c zaproponowane tam metody, np. anali-zê tekstów biblijnych czy pracê z obrazem lub podrêcznikiem49.

Jak ju¿ wykazano, kolejny etap edukacyjny obejmuje uczniów gimnazjum, a zasadniczym celem katechezy staje siê teraz wychowanie katolika dojrza³ego, potrafi¹cego kochaæ Boga, Koœció³ i Ojczyznê, w pe³ni odpowiedzialnego za swoj¹ wiarê. Dlatego Podstawa nazywa j¹ katechez¹ wyznania i rozumienia wia-ry. Pojawiaj¹ siê wiêc w niej dotycz¹ce tych zagadnieñ treœci zwi¹zane z sakra-mentem chrztu. W szczególny sposób uwzglêdnia siê je w drugiej klasie, kiedy podjêta zostaje kwestia prawdziwego szczêœcia. Gimnazjalista odkrywa wtedy, ¿e cz³owiek doœwiadczyæ go mo¿e w sakramentach Koœcio³a, a sam chrzest wpro-wadza na tê drogê Bo¿ego szczêœcia. Dlatego po temacie dotycz¹cym liturgii i sakramentów w ogólnoœci ma mo¿liwoœæ g³êbszego poznania chrztu. Wówczas nie tylko powtarza sobie dotycz¹ce go znane ju¿ informacje, ale odkrywa jego znaczenie, rangê i cel. Podejmuje równie¿ próbê interpretacji znaków

wystêpuj¹-46 Por. Wierzê w Koœció³…, dz. cyt., s. 42-45, 82-83. Liturgiê sakramentów, w tym chrztu, omawia równie¿ krakowski podrêcznik do szóstej klasy; Przemienieni przez Boga…, dz. cyt., s. 30-31, 14-15.

47 Por. tam¿e, s. 32-33, 74-75, 106-107; Wierzê w Boga. Podrêcznik do nauki religii dla klasy pi¹tej szko³y podstawowej, red. J. Szpet, D. Jackowiak, Poznañ 2012, s. 24-25; Wierzê w Koœció³…, dz. cyt., s. 100-101; Przewodnik metodyczny. Miejsca pe³ne BOGActw. Klasa IV szko³y podstawo-wej, red. K. Mielnicki, Kielce 2012, s. 176-179; Spotkania u BOGAcaj¹ce. Podrêcznik do religii dla klasy V szko³y podstawowej, red. K. Mielnicki, Kielce 2013, s. 84-85.

Por. Obdarowani przez Boga. Podrêcznik do religii dla klasy V szko³y podstawowej, red. Z. Marek, A. Walulik, Kraków 2013, s. 28-29, 39, 70-71, 82-83, 132-133, 137.

48 Sposób przedstawiania uczniom tych treœci mo¿na poznaæ, analizuj¹c wybrane jednostki lekcyjne w podrêcznikach szkolnych; np. zob. tam¿e, s. 40-45, 82-83.

49 Por. Wierzê w Koœció³. Szósta klasa szko³y podstawowej. Poradnik metodyczny, red. J. Szpet, D. Jackowiak, Poznañ 2014, s. 82.

cych podczas liturgii tego sakramentu oraz najwa¿niejszych tekstów liturgicznych do niego siê odnosz¹cych. W koñcu dostrzega rangê wyznania wiary podczas chrztu i potrzebê ustawicznego wzrastania w wierze, nadziei i mi³oœci oraz odpo-wiedzialnoœci za zbawienie swoje i innych ludzi. Dodatkowo poznaje apostolskie inicjatywy podejmowane przez wspólnotê Koœcio³a50. Oprócz tego z tematyk¹ do-tycz¹c¹ chrztu spotyka siê w ró¿nych klasach, przy okazji szukania okolicznoœci sprzyjaj¹cych spotkaniu z Bogiem oraz omawiania rangi rodziny w wychowaniu religijnym m³odych ludzi, a tak¿e Triduum Paschalnego, Œwiêta Piêædziesi¹tnicy czy chrztu Polski51. Podobnie jak przy poprzednich etapach edukacyjnych, autorzy podrêczników wszystkie te treœci przekazuj¹ za pomoc¹ odpowiednich tekstów biblijnych, komentarzy do nich, fragmentów z dokumentów Magisterium Koœcio-³a oraz odpowiednich ilustracji i fotografii52. Z kolei przy ich przyswajaniu na lekcjach religii radz¹ katechetom, by stosowali w³aœciwe metody, które proponu-j¹ w poradnikach metodycznych53.

ZAKOÑCZENIE

Zasadniczym celem niniejszego artyku³u by³o przebadanie, na ile tematyka zwi¹zana z sakramentem chrztu obecna jest na lekcji religii w szkole podstawo-wej i gimnazjum. Dlatego przeanalizowano najpierw Podstawê programow¹ ka-techezy, a póŸniej wybrane programy nauczania religii. Dziêki temu mo¿na by³o siê przekonaæ, ¿e na ka¿dym z prezentowanych etapów, choæ w innym kontekœ-cie, to jednak jest ona podejmowana oraz ma du¿e znaczenie. PóŸniej przebadano wybrane podrêczniki szkolne, by zobaczyæ, na ile znajduje ona w nich odzwier-ciedlenie. Wszystko to pozwala teraz wyci¹gn¹æ nastêpuj¹ce wnioski i postulaty:

50 Por. Aby nie ustawaæ w drodze. Podrêcznik do nauki religii dla drugiej klasy gimnazjum, red. J. Szpet, D. Jackowiak, Poznañ 2012, s. 14, 24-29, 78-79; Aby nie ustawaæ w drodze. Druga klasa gimnazjum. Poradnik metodyczny, red. J. Szpet, D. Jackowiak, Poznañ 2012, s. 42-45; Jezus dzia³a i zbawia. Podrêcznik do religii dla klasy II gimnazjum, red. Z. Marek, A. Walulik, Kraków 2013, s. 15, 25, 32-35, 38-42, 128-129.

51 Por. Spotkanie ze S³owem. Podrêcznik do nauki religii dla pierwszej klasy gimnazjum, red. J. Szpet, D. Jackowiak, Poznañ 2011, s. 20-21, 110-111, 140-141; Aby nie ustawaæ w drodze…, dz. cyt., s. 128-131; ¯yæ w mi³oœci Boga. Podrêcznik do nauki religii dla trzeciej klasy gimnazjum, red. J. Szpet, D. Jackowiak, Poznañ 2013, s. 138-141; K. Mielnicki, E. Kondrak, E. Parszewska, B³ogo-s³awieni, którzy szukaj¹ Jezusa. Podrêcznik do religii dla klasy I gimnazjum, Kielce 2013, s. 89-91, 111-113, 121-123.

52 Tak, jak przy poprzednich etapach edukacyjnych, ze sposobem przedstawiania wy¿ej wy-mienionych treœci mo¿na siê zapoznaæ, analizuj¹c wybrane jednostki lekcyjne w podrêcznikach szkolnych; np. zob. Aby nie ustawaæ w drodze…, dz. cyt., s. 24-29.

53 Przyk³adowe metody to: praca z podrêcznikiem, pogadanka, opis, nauka przed chrztem, list do dziecka, œpiew piosenki, zob. Aby nie ustawaæ w drodze. Druga klasa…, s. 42.

1. Autorzy analizowanych podrêczników staraj¹ siê jak najlepiej uwypukliæ kwestie chrzcielne wskazane przez Podstawê i programy nauczania. Do-konuj¹ tego w ró¿norodny sposób, np. za pomoc¹ okreœlonych tekstów biblijnych, cytatów z dokumentów Koœcio³a, krótkich tekstów komentu-j¹cych dane zagadnienia, wspomagaj¹c siê w tym wzglêdzie ilustracjami, fotografiami, pieœniami i piosenkami religijnymi, a tak¿e zaproszeniami do modlitwy i refleksji. Jednak zawsze czyni¹ to, bior¹c pod uwagê po-ziom rozwoju katechizowanego i jego mo¿liwoœci percepcyjne. Dodatko-wo proponuj¹ uczniowi wykonanie zadañ ujêtych w zeszytach æwiczeñ i kartach pracy, by w ten sposób pobudziæ go do samodzielnego twórcze-go dzia³ania w celu lepszetwórcze-go przyswojenia prezentowanych na lekcji tre-œci, a katechecie umo¿liwiæ bie¿¹c¹ ocenê jego pracy54.

2. Analiza porównawcza badanych w artykule podrêczników pozwoli³a dojœæ do przekonania, ¿e seria podrêczników poznañskiego Wydawnictwa Œwiêty Wojciech na wszystkich rozpatrywanych etapach edukacyjnych wy¿ej wymienione kwestie chrzcielne prezentuje w sposób najbardziej czytelny i przystêpny dla ucznia. Oprócz ciekawszej szaty graficznej au-torzy podrêczników zw³aszcza w póŸniejszych klasach szko³y podstawo-wej i w gimnazjum przy przyswajaniu tych treœci proponuj¹ np. poznanie nowotestamentalnych tekstów dotycz¹cych chrztu, wybranych fragmen-tów z nauczania œw. Grzegorza z Nazjanzu, wypowiedzi Katechizmu Ko-œcio³a katolickiego dotycz¹cych znaczenia obrzêdów chrztu, cytatów z nauczania œw. Jana Paw³a II. Czyni¹ to jednak, uwzglêdniaj¹c zawsze mo¿liwoœci katechizowanego i ubogacaj¹c je odpowiednimi fotografiami55.

54 Autorzy wszystkich analizowanych podrêczników dodatkowo proponuj¹ zeszyt æwiczeñ lub karty pracy, w których znaleŸæ mo¿na ró¿norodne zadania, dostosowane do mo¿liwoœci ucznia. St¹d np. w pierwszej klasie szko³y podstawowej proponuj¹ uczniowi dorysowanie na rysunku przedsta-wiaj¹cym moment chrztu brakuj¹cych osób przy chrzcielnicy czy wklejenie zdjêcia z chrztu ucznia lub naklejki przedstawiaj¹cej chrzest; zob. Jesteœmy w rodzinie Pana Jezusa. Karty pracy dla pierw-szej klasy szko³y podstawowej, red. J. Szpet, D. Jackowiak, Poznañ 2011, s. 12-13. Z kolei w klasie szóstej, przy temacie dotycz¹cym pierwszego sakramentu uczeñ ma za zadanie wzd³u¿ promieni s³oñca wpisaæ konsekwencje wynikaj¹ce z przyjêcia chrztu i bycia chrzeœcijaninem, zredagowaæ ¿yczenia dla rówieœnika, który ma przyj¹æ chrzest w wieku kilkunastu lat, oraz wyjaœniæ sens wy-powiedzi œw. Jana Paw³a II dotycz¹cych chrztu znajduj¹cych siê w podrêczniku; zob. Wierzê w Koœció³. Karty pracy dla szóstej klasy szko³y podstawowej, red. J. Szpet, D. Jackowiak, Poznañ 2014, s. 31-32. Z podobnymi zadaniami styka siê w drugiej klasie gimnazjum, kiedy pierwszy sa-krament ukazywany mu jest nie tylko jako fundament ¿ycia chrzeœcijañskiego, ale moment, w któ-rym otrzymuje godnoœæ synostwa Bo¿ego. St¹d w formie graficznej ma przedstawiæ wszystkie aspekty dotycz¹ce tego sakramentu, które zosta³y wymienione i omówione w podrêczniku, zinter-pretowaæ wypowiedŸ œw. Grzegorza z Nazjanzu dotycz¹c¹ chrztu oraz wypisaæ sposoby okazania wdziêcznoœci Bogu za sakrament chrztu; zob. J. Szpet, D. Jackowiak, Aby nie ustawaæ w drodze. Karty pracy dla drugiej klasy gimnazjum, Poznañ 2012, s. 20-21.

Powy¿sz¹ opiniê potwierdza te¿ doœwiadczenie pracy katechetycznej au-tora z tymi podrêcznikami. Jednak niektóre prezentowane w nich zagad-nienia wymagaj¹ doprecyzowania, co zostanie omówione w poni¿szych wnioskach i postulatach.

3. Z kolei przebadanie pod tym samym k¹tem przewodników metodycznych wszystkich trzech analizowanych wydawnictw pozwoli³o dojœæ do prze-konania, ¿e najciekawsze scenariusze katechez dotycz¹ce chrztu propo-nuje Wydawnictwo Jednoœæ. Oprócz realizowanych celów katechetycz-nych: wymagañ ogólnych, treœci, umiejêtnoœci i postaw, jakie uczeñ na-bywa, mo¿na w nich znaleŸæ równie¿ interesuj¹ce metody i techniki pracy oraz szczegó³ow¹ propozycjê przebiegu lekcji religii. Zawieraj¹ one rów-nie¿ k¹cik przeznaczony dla katechety, w którym s¹ cytaty z Biblii odno-sz¹ce siê do danego tematu, komentuj¹ce go i zapraszaj¹ce nauczyciela religii do podjêcia modlitewnej refleksji, oraz propozycje ksi¹¿ek god-nych przeczytania56.

4. Uczniowie z klas I-III szko³y podstawowej, w zwi¹zku z wprowadzeniem w sakrament pokuty i Eucharystii, opanowuj¹ tak¿e fundamentalne kwe-stie dotycz¹ce chrztu. Jak wspomniano, czyni¹ to ju¿ w pierwszej klasie. Za pomoc¹ ilustracji, krótkich tekstów biblijnych i komentarzy odkrywa-j¹ oni prawdê o dzieciêctwie Bo¿ym, o Bo¿ej mi³oœci stoodkrywa-j¹cej u jej pod-staw, poznaj¹ osoby i przedmioty zwi¹zane z udzielaniem sakramentu chrztu. Przewodniki metodyczne radz¹, by treœci te dzieciom przybli¿aæ, stosuj¹c ró¿norodne metody aktywizuj¹ce, g³ównie oparte na ruchu i za-bawie. Doœwiadczenie katechetyczne autora artyku³u pokazuje, ¿e jedn¹ z godnych polecenia metod jest zabawa, w czasie której uczniowie od-grywaj¹ moment chrztu. Nale¿y wtedy wybraæ dzieci, które graæ bêd¹ poszczególne osoby, czyli ksiêdza, rodziców i rodziców chrzestnych. Natomiast funkcjê chrzczonego dziecka pe³ni lalka. Warto wczeœniej przy-gotowaæ te¿ œwiecê, która imitowaæ bêdzie œwiecê chrzcieln¹ oraz wodê w kubku, miskê. Mo¿na te¿ przynieœæ bia³¹ szatê. W ten sposób poprzez zabawê uczniowie maj¹ mo¿liwoœæ zapamiêtania osób obecnych przy chrzcie i ich roli, przedmiotów zwi¹zanych z udzielaniem tego sakramen-tu oraz s³ów wypowiadanych przez kap³ana podczas ceremonii chrzsakramen-tu. Czêsto katechizowani nie znaj¹ daty swojego chrztu, niektórzy te¿ nie

podrêcznik do klasy szóstej szko³y podstawowej i drugiej gimnazjum; zob. Wierzê w Koœció³…, red. J. Szpet, D. Jackowiak, dz. cyt., s. 40-45; J. Szpet, D. Jackowiak, Aby nie ustawaæ w drodze…, dz. cyt., s. 28-29.

56 Z wy¿ej wymienionymi kwestiami mo¿na spotkaæ siê, analizuj¹c m.in. przewodnik meto-dyczny do klasy drugiej szko³y podstawowej; Przewodnik metodyczny. Idziemy…, dz. cyt., s. 54-62, 107-111, 180-183.

wiedz¹, kim s¹ ich chrzestni rodzice i kto udziela³ im tego sakramentu oraz gdzie chrzest mia³ miejsce. Dlatego warto ich zachêciæ, by w domu porozmawiali z rodzicami na ten temat, poogl¹dali zdjêcia, film i pami¹t-ki ze swego chrztu oraz przynieœli je na lekcje religii. W ten sposób maj¹ okazjê poznaæ wszystkie okolicznoœci swego chrztu.

5. W trzeciej klasie szko³y podstawowej wszystkie wysi³ki katechetyczne skupiaj¹ siê na precyzyjnym przygotowaniu katechizowanych do pierw-szej spowiedzi i komunii œw. St¹d, jak ju¿ powiedziano, tematyka podej-mowana w czasie lekcji religii zwi¹zana jest z tymi sakramentami, a w¹t-ki chrzcielne s¹ w niej w zale¿noœci od podrêczników, które siê wykorzy-stuje, prawie lub wcale nieobecne. Jest to jednak b³¹d, poniewa¿ analiza Podstawy i programu nauczania pokaza³a, ¿e przygotowanie do tych sa-kramentów odbywaæ siê powinno poprzez rozwój pojmowania wiary i prawdy o Bo¿ym dzieciêctwie. Skoro chrzest daje temu pocz¹tek, to warto te prawdy podczas katechezy dzieciom przypomnieæ i pog³êbiæ ich rozumienie. Pomocne w tym wzglêdzie okazaæ siê mog¹ ró¿norodne pu-blikacje adresowane do katechetów, zawieraj¹ce gotowe scenariusze ka-techez57. Okazjê ku temu stwarza równie¿ bezpoœrednie przygotowanie do uroczystoœci pierwszej komunii œw., w czasie której nastêpuje odnowie-nie przyrzeczeñ chrzcielnych. Wtedy nale¿y dzieciom wyjaœniæ odnowie-nie tylko, co maj¹ w tym czasie odpowiadaæ kap³anowi, ale wróciæ do tematyki chrzcielnej i w tej perspektywie wyt³umaczyæ, o co pyta. Warto równie¿ pamiêtaæ, ¿e czas przygotowania trzecioklasistów do pierwszego pe³nego udzia³u we Mszy œw. ma sprzyjaæ zacieœnieniu wspó³pracy pomiêdzy ka-techetami i ksiê¿mi a rodzicami. St¹d w ramach zalecanych przez Pod-stawê spotkañ pastoralnych o charakterze skrutyniów mo¿na zorganizo-waæ tak¿e i takie, które do chrztu œw. bêdzie nawi¹zyzorganizo-waæ. Z kolei w cza-sie spotkañ z rodzicami nale¿y im przypomnieæ o obowi¹zku wychowania swych dzieci w wierze oraz poprzez odpowiednio dobran¹ tematykê spo-tkañ z nimi i tzw. Msze œw. inicjacyjne umo¿liwiæ im pog³êbienie wiary tak, by w ostatecznoœci oni sami potrafili zadbaæ o jej rozwój u swych dzieci58.

57 Jedn¹ z takich publikacji zawieraj¹c¹ scenariusze katechez dla przedszkoli i szkó³ podsta-wowych jest: Znak krzy¿a i œwiat³o wiary. Scenariusze katechez o chrzcie œwiêtym dla przedszkoli i szkó³ podstawowych, red. A. Filipiak, t. 1, Poznañ 2014. Autorzy dla ka¿dego z poziomów eduka-cyjnych, w tym tak¿e dla uczniów z klas I-III szko³y podstawowej, przygotowali po dwa scenariu-sze; zob. tam¿e, s. 63.

58 Podobnie jak w przypadku kolejnych etapów edukacyjnych, tak te¿ i przy tym Podstawa programowa szczegó³owo wskazuje, jak powinna wygl¹daæ wspó³praca katechetów ze œrodowiska-mi wychowawczyœrodowiska-mi takiœrodowiska-mi, jak rodzina i parafia; zob. Koœrodowiska-misja Wychowania Katolickiego Konfe-rencji Episkopatu Polski, Podstawa programowa katechezy…, dz. cyt., s. 35-36.

6. Jak ju¿ powiedziano, na drugim etapie edukacyjnym, czyli w klasach IV--VI szko³y podstawowej uczniowie zaczynaj¹ prze¿ywaæ pierwsze kryzysy wiary. W zwi¹zku z tym Podstawa i analizowany wczeœniej program