Stefan Moysa
"Analogia Caritatis. Darstellung und
Deutung der Theologie Hans Urs von
Balthasars", Manfred Lochbrunner,
Freiburg-Basel-Wien 1981 : [recenzja]
Collectanea Theologica 52/4, 190-191
1 9 0 RECEN ZJE
d z e n io m r e f o r m a to r ó w o d o b ro w o ln o ś c i w y z n a n ia w in . S o b ó r c z y n i to w k o n te k ś c ie d o g m a ty c z n y m i tw ie r d z i, że to w y z n a n ie je s t n a k a z a n e iu r e d iv in o , czyli n a m o c y p r a w a B ożego. N ie m o ż e z a te m b y ć c z y sto d y s c y p lin a rn y m n a k a z e m K o ścio ła. W y z n a n ie g rz e c h ó w w y n ik a ze z b a w c z e j m is ji K ościoła, k tó r y m a w sp o só b s k u te c z n y g ło sić p rz e b a c z e n ie g rz e c h ó w . G d y g rz e s z n ik o s k a r ż a się w o b e c k a p ła n a , to ty m s a m y m p o d p o rz ą d k o w u je się p rz e b a c z a ją c e m u s ą d o w i B o g a i w y r a ż a s w o je n a w ró c e n ie , k tó r e go u z d o ln ią do o tr z y m a n ia a b s o lu c ji.
W o s ta tn ie j części k s ią ż k i a u to r z a z n a c z a , że S o b ó r T r y d e n c k i n a k r e ś lił o g ó ln e r a m y o p a rte n a p r a w ie B o ży m , w k tó r y m w in ie n b y ć s p r a w o w a n y s a k r a m e n t p o k u ty . D o K o śc io ła je d n a k n a le ż y o k re ś la n ie fo r m z e w n ę trz n y c h , ja k ie s a k r a m e n t p r z y b ie r a w c ią g u h is to rii. I s to tn ą p rz y ty m rz e c z ą p o z o s ta je z w ią z a n ie w y z n a n ia g rz e c h ó w z o s o b is ty m n a w ró c e n ie m . W ty c h ra m a c h je s t d o p u s z c z a ln y p lu r a liz m fo rm . W in n y o n e u k a z y w a ć p rz e d e w s z y s tk im w z a je m n e u z u p e łn ia n ie się n a b o ż e ń s tw a p o k u tn e g o i in d y w id u a ln e g o w y z n a n ia g rzech ó w .
K s ią ż k a je s t p r z y k ła d e m , j a k c z ę sto g ło sz o n e b e z p o k r y c ia tw ie r d z e n ia u le g a j ą m o d y f ik a c ji w ś w ie tle ź ró d e ł te o lo g ic z n y c h . T a k ie j m o d y f ik a c ji b ę d ą m u s ia ły u le c n ie k tó r e p o w ie rz c h o w n e i n t e r p r e ta c je S o b o ru T ry d e n c k ie g o d o ty c z ą c e w y z n a n ia g rz e c h ó w . J e d n a k k s ią ż k a u k a z u je te ż , że n a w e t ta k ie in te r p r e t a c j e i tw ie r d z e n ia n ie s ą b ez z n a c z e n ia d la te o lo g ii, g d y ż w s k a z u ją n a p o tr z e b y d u s z p a s te rs k ie , z m u s z a ją do w e jś c ia w g łą b i z n a jd o w a n ia ro z w ią z a ń z a d o w a la ją c y c h p o d w z g lę d e m te o lo g ic z n y m i d u s z p a s te rs k im . k s . S te f a n M o y sa S J , W a r s z a w a
M a n f r e d L O C H B R U N N E R , A n a lo g ia C a r ita tis . D a r s te llu n g u n d D e u tu n g d e r
T h e o lo g ie H a n s U rs v o n B a lth a s a r s , F r e ib u r g - B a s e l- W ie n 1981, V e rla g H e r
d e r, s. 350 (F re ib u rg e r th e o lo g is c h e S tu d ie n , t. 120).
Ż y c io w e d zieło H a n s a U rs v o n B a l t h a s a r a s t a je się c o ra z to b a r d z ie j p r z e d m io te m b a d a ń te o lo g ic z n y c h . N ie p r z e r a ż a ją p rz y ty m a u to r ó w a n i r o z m ia r y z e w n ę trz n e te g o d z ie ła (p rzeszło 10 000 s tr o n z a s a d n ic z y c h k s ią ż e k , n ie lic z ą c m n ie js z y c h p is m i a r ty k u łó w ) , a n i w ie lo r a k o ś ć w ą tk ó w , a n i t r u d n a do u c h w y c e n ia m y ś l te o lo g ic z n a . B ra k o w a ło je d n a k d o tą d p ró b y u ję c ia cało ści m y ś li s z w a jc a r s k ie g o u czo n eg o , k tó r e g o J a n P a w e ł I I z a lic z y ł do n a j w ię k s z y c h te o lo g ó w n a s z y c h czasó w .
A u to r r e c e n z o w a n e j k s ią ż k i u s iłu je n a jp i e r w g lo b a ln ie p r z e d s ta w ić t w ó r czość v o n B a lth a s a r a , a n a s t ę p n ie z n a le ź ć je j m y ś l p r z e w o d n ią czy k lu c z do z ro z u m ie n ia cało ści. W o b ec o lb rz y m ie g o m a t e r i a łu m u s i p rz y ty m d o k o n a ć w y b o ru . K o n c e n tr u je się w ię c n a d z ie ła c h z a s a d n ic z y c h , k tó r e u k ła d a w p e w n ą tr y lo g ię . F o r m u łę d la te j tr y lo g ii d o s ta r c z a ją m u tr a n s c e n d e n t a ln e w ła s n o śc i b y tu w u ję c iu filo z o fii s c h o la s ty c z n e j. W e d łu g n ie j b o w ie m b y t je s t p r a w d z iw y , p ię k n y i d o b ry . S tą d te ż a u to r s z e r e g u je tw ó rc z o ś ć B a lt h a s a r a w e d łu g p ra w d y , p ię k n a i d o b ra .
O s n o w ą p ie r w s z e j czę śc i tr y lo g ii je s t filo z o fic z n e d z ie ło B a lt h a s a r a p t. W a h r h e it. W a h r h e it d e r W e lt, E in s ie d e ln 1947. F ilo z o fia t a je d n a k je s t c a łk o w ic ie z d e te r m in o w a n a te o lo g ią . O s ta te c z n ie w t e j k s ią ż c e B a lt h a s a r d o c h o d z i do w n io s k u , że b y t je s t m iło śc ią . M iłość i b y t s ą k o e k s te n s y w n e .
N a d r u g ą część tr y lo g ii s k ła d a s ię z a s a d n ic z e d z ie ło s z w a jc a r s k ie g o te o lo g a, o b e jm u ją c e p ię ć to m ó w p t. H e r r lic h k e it. A u to r n a z w a ł je te o lo g ic z n ą e s t e ty k ą i ch ce w n im u k a z a ć c a łą te o lo g ię p o d k ą te m p ię k n a c h w a ły B ożej u k a z u ją c e j się c z ło w ie k o w i. A u to r d y s e r ta c ji p r a g n i e u w y d a tn ić z a sa d n ic z e e s te ty c z n e z a ło ż e n ie te g o d z ie ła . W id z i je w ty m , iż p ię k n o o b ja w ie n ia u k a z u je się w p p s ta c i B o g a w cielo n e g o . W S ło w ie W c ie lo n y m o b ja w ia się w s p a n ia ło ś ć m iło ści B o żej. S tą d s k r ó to w a f o r m a u jm u ją c a z a ło ż e n ie e s te ty c z n e d z ie ła b rz m i: c h w a ła B oża ja k o m iło ść.
RECEN ZJE
W re sz c ie d o b ro ja k o w ła ś c iw o ś ć b y tu u k a z u je B a lt h a s a r w tr z e c ie j części s w o je j tr y lo g ii, k tó r ą s ta n o w i d a ls z e je g o w ie lk ie d zieło p t. T h e o d r a m a tik . A u to r w c h w ili p is a n ia d y s e r ta c ji d y s p o n o w a ł ty lk o je j p ie r w s z y m to m e m , a le d o tą d u k a z a ło się ic h ju ż c z te ry . S z w a jc a r s k i te o lo g w y ja ś n ia , w ja k i sp o só b B óg d z ia ła d la d o b r a c z ło w ie k a , p rz y cz y m w ty m d z ia ła n iu o d k ry w a s t r u k t u r ę d r a m a tu . Z e s tr o n y c z ło w ie k a n a s t ę p u je p rz y ję c ie te g o d z ia ła n ia w w o ln o ści. D la te g o te ż m o ż n a u ją ć s k ró to w o z a ło ż e n ie d r a m a ty c z n e B a lth a - s a r a w fo r m u le : w o ln o ść i m iłość. P o p r z e d s ta w ie n iu tw ó rc z o ś c i a n a liz o w a n e g o a u to r a , L o c h b r u n n e r s z u k a k lu c z a do z ro z u m ie n ia je j z n a c z e n ia . W sz y s tk ie tr z y części tr y lo g ii k r ą ż ą w o k ó ł p o ję c ia m iło śc i i a n a lo g ii b y tu . A u to r w y p ro w a d z a o s ta te c z n y w n io s e k , że w y d a r z e n ie C h ry s tu s o w e p rz e n o s i a n a lo g ię b y tu w a n a lo g ię m i łości. S tą d te ż k lu c z do z ro z u m ie n ia d z ie ła H a n s U rs v o n B a lt h a s a r a w id zi a u to r w fo r m u le : a n a lo g ia m iło ści.
C z y ta ją c k s ią ż k ę o d n o si s ię w ra ż e n ie , że a u to r p o d ją ł się z a d a n ia b a rd z o tr u d n e g o , je ż e li n ie n ie m o ż liw e g o . M y śl B a lt h a s a r a je s t b o w ie m t a k sz e ro k a , ro z m a ita , t a k ró ż n a te ż p o d w z g lę d e m f o r m a ln y m , że je j u ję c ie s y s te m a ty c z n e . sto i p o d d u ż y m z n a k ie m z a p y ta n ia . D la te g o te ż m o że d o p ie ro p ó ź n ie j sze s t u d ia b ę d ą m o g ły w y k a z a ć , w ja k im s to p n iu u ję c ie a u to r a je s t słu sz n e . N ie m n ie j p r ó b ę o p ra c o w a n ia tw ó rc z o ś c i t a k w y b itn e g o te o lo g a n a le ż y w c a ło śc i u z n a ć z a u d a n ą i p o ż y te c z n ą d la w sp ó łc z e s n e g o r o z w o ju teo lo g ii.
k s . S te f a n M o y s a S J , W a r sza w a
K a r l· R A H N E R , W e r i s t d e in B ru d e r ? F r e ib u r g - B a s e l- W ie n -1981, V e rla g H e r d e r, s. 78.
W m e d y ta c ji te o lo g ic z n e j p o ru s z a R a h n e r sz e ro k o u ję t y p ro b le m b r a te r s tw a , cz y li m ó w ią c ję z y k ie m tr a d y c y jn y m , m iło ś c i b liź n ie g o . P o d s ta w ą te o lo g ic z n ą b r a t e r s t w a je s t m iło ść w z g lę d e m B oga, k t ó r ą a u to r u w a ż a za je d y n ą i p e łn ą re a liz a c ję lu d z k ie j e g z y s te n c ji. M iłość b liź n ie g o je s t n ie ty lk o k o n ie c z n ą -k o n s e k w e n c ją t a k p o ję te j m iło ś c i B oga, a le w p e w n y m s e n s ie —■ je j n ie o d z o w n y m w a r u n k ie m . T y lk o b o w ie m te n , k to k o c h a b liź n ie g o , m oże w ie d z ie ć k im je s t B óg i ty lk o te n , k to k o c h a B oga, m oże się b e z w a ru n k o w o o d d a ć b liź n ie m u .
W d z is ie js z y m św ie c ie , k tó r y c o ra z to b a r d z ie j s t a je się c zy m ś je d n y m , is tn i e ją n o w e o k a z je d o w z a je m n e g o o k a z y w a n ia so b ie b r a t e r s t w a . N a le ż y d o te g o r ó w n o u p r a w n ie n ie ró ż n y c h k ie r u n k ó w te o lo g ic z n y c h w K o śc ie le , w k tó r y m ła c iń s k a te o lo g ia p r z e s ta ła d o m in o w a ć . S p r a w ą w z a je m n e g o z ro z u m ie n ia je s t te ż a k c e p ta c ja ró ż n y c h d u c h o w o śc i, n a p r z y k ła d d u c h o w o śc i c h a ry z m a ty c z n e j. A u to r z a c h ę c a te ż do te g o , a b y — m im o iż w ie lu in t e le k tu a lis to m p a p ie ż w y d a je się z a n a d to u w a r u n k o w a n y p o ls k ą d u c h o w o ś c ią m a r y j n ą — p r z y ją ć t e n je g o c h a r a k te r y s ty c z n y ry s . R a h n e r p o d k r e ś la te ż , że p a p ie s tw o o d g ry w a d ziś r o lę p o w sz e c h n e g o s u m ie n ia ś w ia ta . T a f u n k c j a m oże b y ć u z n a n a ró w n ie ż p rz e z lu d z i, k tó r z y n ie p o d z ie la ją k a to lic k ie g o p o g lą d u n a r o lę p a p ie s tw a w p rz e k a z y w a n iu o b ja w ie n ia . I n n ą k o n s e k w e n c ją w s p ó łc z e ś n ie p o ję te g o b r a t e r s t w a je s t o d p o w ie d z ia l n o ść z a m is ję K o śc io ła , k tó r e j n ie m o ż n a u to ż s a m ia ć z w a lk ą o s p r a w ie d li w o ść sp o łe c z n ą . T u n a le ż y ró w n ie ż z a lic z y ć le p sz e z ro z u m ie n ie sp o łeczn eg o w y m ia r u te o lo g ii, j a k u s iłu je to p r z e d s ta w ić te o lo g ia p o lity c z n a .
T r u d n o się zgodzić z a u to r e m w e w s z y s tk ic h je g o p o g lą d a c h . N ie m o ż n a je d n a k z a p rz e c z y ć , że d z ię k i ty m ro z w a ż a n io m m o ż n a u z y s k a ć le p sz e te o lo g ic z n e i p r a k ty c z n e z r o z u m ie n ie m iło ś c i b liź n ie g o u k a z a n e j w d z is ie jsz y m św iecie.
