Wiadomości Entomologiczne 36 (4) 237–240 Poznań 2017
Anthonomus chevrolati DESBROCHERS
D
ESL
OGES,
1868 nowy dla fauny Polski gatunek ryjkowca
(Coleoptera, Curculionidae)
Anthonomus chevrolati DESBROCHERS DES LOGES, 1868 a new
weevil in the fauna of Poland (Coleoptera, Curculionidae) Bogusław PETRYSZAK1, Paweł DĄBEK2
1 Uniwersytet Jagielloński, Instytut Zoologii, ul. Gronostajowa 9, 30-387 Kraków 2
ul. Sikorskiego 1/41, 34-400 Nowy Targ
ABSTRACT: Anthonomus chevrolati has been found in the Przemyskie Foothills (Carpathian Mts.) in Southeastern Poland. The species is new to the Polish fauna. Data about distribution and biology of the species are summarized.
KEY WORDS: Coleoptera, Curculionidae, Anthonomus chevrolati first record, distribution, Poland.
Rodzaj kwieciak – Anthonomus GERMAR, 1817 obejmuje 66 pale-arktycznych gatunków. Zasiedlają one głównie tereny Azji, skąd wy-kazano 53 kwieciaki. Z Europy znanych jest 29, z Afryki Północnej – 3, a z Ameryki Północnej (USA) – 1 gatunek. W Polsce, łącznie z nowo odkrytym A. chevrolati, stwierdzono występowanie 18 gatunków kwie-ciaków (CALDARA2013). Dodać należy, iż w obrębie gatunku A.
chevro-lati jest to podgatunek nominatywny A. chevrochevro-lati chevrochevro-lati.
Większość naszych gatunków pokarmowo związana jest głównie z różnymi drzewami i krzewami z rodziny różowatych (Rosaceae), rza-dziej spotykane są one na bylinach (Potentilla L., Fragaria L., Geum L.). Jako rośliny żywicielskie najczęściej wymieniane są: czeremcha (Padus avium MILL.), głogi (Crataegus oxyacantha L., C. monogyna JACQ.), wiśnie (Cerasus fruticosa (PALL.) WORONOW, C. avium (L.) MOENCH,
238 B. PETRYSZAK, P. DĄBEK
C. mahaleb (L.) MILLER), śliwy (Prunus domestica L., P. spinosa L.), a
do-datkowo jeszcze wiele odmian jabłoni (Malus MILL.) i grusz (Pirus L.). Nieliczne kwieciaki żyją na drzewach szpilkowych, przede wszystkim na różnych gatunkach sosen (Pinus silvestris L., P. nigra ARNOLD), a także
wiązach (Ulmus laevis POLL., U. campestris L.).
Przeważająca liczba naszych gatunków wykazuje w Polsce szerokie rozmieszczenie. Według BURAKOWSKIEGO i in. (1995, 2000) podawane
są one z większości wymienionych przez cytowanych autorów obszarów naszego kraju. Pewna liczba kwieciaków wykazywana jest jednak z po-jedynczych lub nielicznych stanowisk, często opartych na starych, wyma-gających potwierdzenia znaleziskach. Uwagi te dotyczą przede wszystkim Anthonomus sorbi GERMAR, A. germanicus DIECKMANN, A. rubripes GYLLENHAL, a w pewnym stopniu także A. bituberculatus C.G.THOMSON,
A. kirschi DESBROCHERS desLOGES i A. undulatus GYLLENHAL.
Do wymienionych powyżej gatunków zaliczamy również A. chevrolati. Anthonomus chevrolati DESBROCHERS desLOGES, 1868
– Pogórze Przemyskie: FA21 rejon Fortu XVI „Zniesienie”, 11 IX 2000, 1 ex., krzewiaste zarośla z dużym udziałem głogów, a także dębów i brzóz, z przesiewek., leg. et coll. P. DĄBEK.
Omawiany gatunek zasiedla zachodnią, środkową i południowo-wschodnią Europę oraz basen Morza Śródziemnego (Sardynia, Algieria, Syria). W Europie wykazywany do tej pory z Albanii, Austrii, Belgii, Bośni i Hercegowiny, Bułgarii, Chorwacji, Czech, Francji, Wielkiej Brytanii, Niemiec, Grecji, Węgier, Włoch, Holandii, Rumunii, Słowacji, Słowenii, Szwajcarii, Ukrainy, Włoch, Węgier (DIECKMANN 1968, HOFFMANN 1954, CALDARA2013), a teraz również z Polski.
Ostatnie z cytowanych powyżej opracowań nie uwzględnia jednak stosunkowo nowej informacji MAZURA (2002) zawartej w publikacji dotyczącej ryjkowcowatych zachodniej Ukrainy. Autor ten podał po raz pierwszy ogólne dane o występowaniu A. chevrolati na terytorium tego kraju. Według ustnych informacji, gatunek ten zbierany był przez niego w dwóch miejscowościach: Krzywe (25 V 1994) i Rosynka nad Dniestrem (28–31 V 1994) w okolicach Zaleszczyk (Wyżyna Podolska, Zachodnia Ukraina).
Stanowisko A. chevrolati w Przemyślu znajduje się na północno-wschodniej granicy jego zasięgu w środkowej Europie. Oddalone jest ono od ukraińskich stanowisk o około 250 km. Dodatkowo ROUBAL
(1937-ANTHONOMUS CHEVROLATI DESBROCHERS DES LOGES, 1868 […] 239
1941) wymienił ten gatunek z Bardejowa (Bardejov) na Słowacji. Miejs-cowość ta leży znacznie bliżej Przemyśla, w odległości około 150 km. A. chevrolati występuje w środowiskach kserotermicznych na różnych gatunkach głogów (Crataegus L.). Dzięki obserwacjom MORISA, cykl
rozwojowy populacji angielskiej tego chrząszcza jest dość dobrze po-znany (DIECKMANN 1968, 1988). Dorosłe osobniki otrząsane były przez
niego z krzewów, od końca listopada do połowy marca. Przed złożeniem jaja samica wygryzała zagłębienie w szczytowej części pąka liściowego i składała do środka jajo. W połowie kwietnia MORIS znalazł na głogach
zdeformowane na podobieństwo galasów pąki. Wewnątrz, w sczerniałych tkankach, znajdowały się korytarze w których przebywały larwy i po-czwarki. Wylęgłe na wiosnę chrząszcze pozostają na roślinach żywiciel-skich do połowy czerwca, stopniowo wchodzą w diapauzę letnią, chro-niąc się w kryjówkach.
Wśród naszych kwieciaków o wystarczająco dobrze poznanej biono-mii, np. A. pyri GYLLENHAL, ma cykl rozwojowy podobny do
stwierdzo-nego u A. chevrolati. Kwieciak gruszowiec stosunkowo rzadko odławiany jest przy użyciu czerpaka lub parasola entomologicznego w lecie. Częś-ciej można go zebrać jesienią, otrząsając grusze w okresie składania przez samice jaj. Według J. FREMUTHA (informacja ustna) dobre rezultaty daje
zbieranie pączków kwiatowych na wiosnę w okresie przepoczwarczania się larw i pojawu imagines. Być może, baczniejsze zwrócenie uwagi podczas badań terenowych na głogi jesienią i wiosną, pozwoli odszukać A. chevrolati na nowych stanowiskach w Polsce.
SUMMARY
Anthonomus chevrolati DESBROCHERS DES Loges has been found for the first time in Southeastern Poland in the region of the Przemyskie Foothills. As for now, the vicinity of Fort XVI "Zniesienie" (UTM FA21) near the city of Przemyśl is the only known locality of A. chevrolati in Poland. In East-Central Europe, the northern border of the range of this blossom weevil extends from the region of Bardejov in Slovakia to the Przemyskie Foothills in Poland (in the vicinity of Przemyśl) and the Podolian Upland in Western Ukraine (Krzywe and Rosynka on the Dniestr River near Zaleszczyki).
PIŚMIENNICTWO
BURAKOWSKI B., MROCZKOWSKI M., STEFAŃSKA J. 1995: Chrząszcze (Coleoptera), Ryjkowce – Curculionidae, część 2. Katalog Fauny Polski, Warszawa, XXIII, 20: 1-310.
240 B. PETRYSZAK, P. DĄBEK
BURAKOWSKI B., MROCZKOWSKI M., STEFAŃSKA J. 2000: Chrząszcze (Coleoptera), uzupełnienie tomów 2-21. Katalog Fauny Polski, Warszawa, XXIII, 22: 1-252. CALDARA R. 2013: Curculioninae. (ss. 117-121). [W:] I. LÖBL, A. SMETANA (red.):
Catalogue of Palaearctic Coleoptera. Vol. 8. Curculionoidea II. Brill – Leiden – Boston, 701 ss.
DIECKMANN L. 1968: Revision der westpaläarktischen Anthonomini (Coleoptera:
Curculionidae). Beiträge zur Entomologie, 17: 377-564.
DIECKMANN L. 1988: Beiträge zur Insectenfauna der DDR: Curculionidae (Curcu-lioninae: Ellescini, Acalyptini, Tychiini, Anthonomini, Curculionini). Beiträge zur Entomologie, 38: 365-468.
HOFFMANN A. 1954: Faune de France. Coléoptères Curculionides. Paris, 59: 486-1208. MAZUR M. 2002: The distribution and ecology of weevils (Coleoptera: Nemonychidae,
Attelabidae, Apionidae, Curculionidae) in western Ukraine. Acta Zoologica Cracoviensia, 45 (3): 213-244.
ROUBAL J. 1937-1941: Katalog Coleopter (brouků) Slovenska a Východních Karpat, III.
