A C T A U N I V E R S I T A T I S L O D Z I E N S I S
FOLIA O E C O N O M IC A 154, 2001
Pavol Vincur*
ZMIANY STRUKTURALNE W GOSPODARCE NARODOW EJ
REPUBLIKI SŁOWACKIEJ
Z wielu analiz rozw oju gospodark i R epubliki Słow ackiej (w p o ró w n an iu z państw am i rozwiniętymi gospodarczo) wypływają następujące dośw iadczenia w yw ierające wpływ na p aradygm at stru k tu raln y c h zm ian m ających n a celu dalszy rozw ój gospodarczy R epubliki Słowacji. Są to n astęp ujące d o św iad czenia:
1. Po przejściu transform acyjnej recesji słow acka g o sp o d a rk a w wielu kierunkach przybliża się d o sektorow ej i gałęziowej stru k tu ry m ało gos p o d arczo rozw iniętych krajów U nii E u ro p ejsk iej, je d n a k ż e p rzy z a s a d niczo niższym poziom ie gospodarki. Z a podstaw ow e k ieru nk i tych te n dencji uw ażam y w zm ocnienie roli sektora usług w s tru k tu rz e z a tru d n ie nia, a także przezwyciężenie nadm iernego udziału przem ysłu w stru k tu rze g o sp o d ark i. W sam ej je d n a k stru k tu rz e przem ysłu n ie k tó re d efo rm acje gałęziowego c h a rak teru zostały zachow ane. Z a najw ażniejszą z nich uw a żamy d y spro porcję w gałęzi pozyskiw ania kruszców i w przem yśle m aszy nowym .
2. Z a istotne uw ażam y stw ierdzenie, że skala w artości d od anej jest w słowackiej gospodarce, w porów naniu z obserw ow anym i k rajam i Unii Europejskiej, niższa we wszystkich gałęziach gospodarki narodow ej. Podstaw y tego defektu upatrujem y głównie w nieracjonalnej alokacji zasob ów w p rzed siębiorstw ach, k tóre nie są zdolne z różnych pow odów w ytw arzać z przecięt nym zyskiem , a zatem ze średnią skalą w arto ści d o d a n e j. S to p n io w e w ypieranie przedsiębiorstw bez ekonom icznych perspektyw tw orzy w ażną część zw iększania skali w artości dodanej w go spo darce naro d o w ej ja k o całości. Jeżeli tego problem u nic będziemy zdolni i chętni rozw iązać tak, ja k jest to n atu raln e w ekonom ikach rynkow ych, nie m o żn a za k ład ać
większych sukcesów w konkurencyjności naszej gospodarki. W ąskie połączenie m ikroek onom icznego sukcesu i b ra k u sukcesu jest jednym z podstaw ow ych w a ru n k ó w dla efektyw nie funkcjonującego m echanizm u rynkow ego.
3. W całym dotychczasow ym etap ie tran sfo rm acji w p ro d u k c y jn y c h gałęziach naszej gospodarki forsow ane są przede wszystkim procesy d e strukcyjne. Przybliżyły one stru k tu rę naszej g ospo dark i, za cenę znacz nych stra t w jej w ydajności, do p aram etró w typow ych w g o sp o d ark ach rynkow ych.
R ozstrzygające d la jej dalszego rozw oju zaczyna być tak że obecne ożywienie gospod arki. T eraz i w najbliższych latach rozstrzygnie się, jakie strukturalne zm iany będą decydujące. M ożna przypuszczać, że błędy i pom yłki w niedaw nej przeszłości m ogłyby m ieć zasadniczo większy wpływ n a rozwój g o sp o d arczy , niż p o p rz ed za ją ca je tra n sfo rm a c y jn a recesja. W zw iązku z tym efektyw na polityka g o spodarcza zyskuje pozycję najw ażniejszego czynnika dalszego, nie tylko stru k tu raln eg o , rozw oju go spo darki.
N a podstaw ie agregacji danych z tow arow o-gałęziow ych tabel dostaw i zużycia produkcyjnego w 1993 r. (agregacja z 49 gałęzi d o 9 gałęzi) m o żn a wnioskow ać o wzroście stopnia przetw orzenia i wartości dodanej w ekonom ice R epubliki Słowackiej (tab. 1-3)'.
T a b e l a 1
Średnie zużycie (w cenach zakupu, w tys. Sk)
K O D 01-0 5 10-14 15-41 45 50-64 65-71 72-73 74-95 Jednostka fikcyjna Ogółem 01-05 18 704 46 21 426 15 4 230 0 90 2 093 46604 10-14 1 357 1 623 43 308 1 349 1 135 3 435 4 1 385 53596 15-41 29 014 3 990 245 738 33 918 62 506 5 638 2 225 27 239 410268 45 622 143 2 157 13 939 3 229 1 820 77 4 458 26445 50-64 3 649 389 11 613 6 172 34 229 2 070 668 18 951 77741 65-71 197 143 2 956 1 357 3 047 1 619 258 5 286 28 298 43179 72-73 132 94 789 74 606 95 810 304 2904 74-95 1 839 65 7 479 882 4 828 7 409 218 17 583 40303 Ogółem 55 514 6 493 335 466 57 524 113 810 22 086 4 350 77 299 28 298 701040
T a b e l a 2 W artość dodana K O D 01-05 10-14 15-41 45 50-64 65-71 72-73 74-95 Jednostka fikcyjna Ogółem RIO Płace Л1 Odpisy N1 R222 R312 16 499 8 301 -75 3 3 2 457 1 237 905 52 926 30 272 25 267 14 388 2 768 298 30 776 11 371 64 380 5 175 4 897 27 357 2 405 814 1 885 51 226 2 859 2 557 -2 8 298 175 852 62 519 86 818 Ogółem wartość dodana 17 267 4 599 108 465 178 454 106 527 37 429 5 104 56 642 -2 8 298 325 789 T a b e l a 3 Zużycie finalne
K O D С NZI G 1 Z Export Zużycie
finalne O gółem 01-0 5 16 522 1 142 3 691 9 417 30 772 77 395 10-14 3 140 28 860 6 363 10 391 63 987 15-41 142 131 64 285 -1 7 717 146 283 334 957 744 606 45 1 138 55 293 - 6 631 4 292 54 092 81 137 50-64 17 523 37 638 55 161 132 902 65-71 8 811 12 662 21 473 64 652 72-73 4 065 4 065 6 969 74-95 6 966 1 837 90 158 -1 7 105 106 425 146 728 Ogółem 196 231 1 837 90 158 120 748 -1 9 798 227 825 6 173 366 131 837
M iarę w artości całej gospo darki narodow ej w yraża u dział średniego zużycia w produkcji całkow itej, k tó ry w 1993 r. w R epublice Słow ackiej wynosił 67,78% (701040 : 1034351).
U dział w artości d odanej wynosi zatem 32,22% . W p ań stw a ch o w ysoko rozw iniętych g o spodarkach jest pow szechne, że udział średniego zużycia m ieści się w przedziale 3 0 -4 0 % , a udział w artości d o d an e j w ah a się od 7 0 -6 0 % .
W przytaczanych danych pojaw ia się także fikcyjna je d n o stk a (tab . 1, 3). D otyczy o n a tzw. im putow anych usług finansow ych, k tó re po angielsku oznacza się ja k o FIS1M (F inancial Interm ediaty Services Indivet M easured).
W praktyce tę pozycję interpretuje się ja k o zysk instytucji b ankow ych i kredytow ych, osiągany nie tylko z tytułu oferow anych usług (opłaty za prow adzenie rachun ków , działalność wym iany, po śred n ictw a w zakresie
finansów , podejm ow anie bezpiecznych kas), ale i z procentow ej rozpiętości m iędzy przyjętym i i w ypłacanym i procentam i.
Bardziej szczegółowa analiza tow arow o-gałęziow ych tabel d o staw i zużyt kow ania produkcji w 1993 r. um ożliw ia analizę w artości czystego przenie sionego n ad m iaru kod 15-41 25 267 tys. Sk (25 824-557).
K a te g o ria 15-39 p ro d u k c ja przem ysłow a o siąg a czysty przeniesion y n ad m iar - 557 i kategoria 40 4 1 pro d u k cja i rozdział elektryczności, gazu i wody osiąga czysty przeniesiony n ad m iar 25 824.
W kategorii 15-39 osiąga:
R222 - p o d atk i z tytułu produkcji 498 R312 - subw encje na produkcję -1424 N 12 - czysta przeniesiona nadw yżka 369
Łącznie -557
W kategorii 40-41 osiąga:
R222 - p o d atk i z tytułu produkcji 84 R 312 - subw encje na produkcję -421 N12 - czysta przeniesiona nadw yżka 26 161
Łącznie 25 824
Bardziej szczegółowe spojrzenie na subwencje na p ro duk cję potw ierdza, że w każdej gałęzi (kod 15-41) istniały subwencje na p ro d uk cję, co jest niew ątpliw ie interesującym dośw iadczeniem po trzech latach tran sfo rm acji w kierunku gospodarki rynkowej. Znacznie bardziej interesujący jest przegląd czystej przeniesionej nadw yżki, gdzie w gałęziach (kody 15-39) jedenaście gałęzi osiąga stratę w wysokości 6389, a 9 gałęzi zysk 6758. O gólny zysk 369 tys. przy ogólnej produkcji 352 421 tys. Sk świadczy o głębokim jakościow ym sp ad k u w przem yśle w latach 1990-1992.
Z nacznie głębsze spadki jakościow ych w skaźników zauw ażyć m o żn a w rolnictw ie (kod 01), gdzie przy subw encjach 4553 tys. Sk i n ak ład a ch na produ kcję 730 tys. Sk, czysta przeniesiona n adw yżka (stra ta ) osiągnęła 3483 tys. Sk, całkow ita stra ta z subw encjam i po odliczeniu p o d atk ó w osiąga w artość 7306 tys. Sk, co przy całkow itej prod uk cji 66 464 tys. Sk oznacza n a 1000 Sk produkcji stratę 109,92 Sk. W artości te, przy isto tny m spad ku produkcji rolniczej, św iadczą o głębokim kryzysie słow ackiego rolnictw a.
P u n k t ciężkości oceny w pierw szych la ta c h p ro c esu tra n s fo rm a c ji (1990 1992 i 1993) przeniósł się do gałęzi 50-64 (zatem handel h urtow y, handel detaliczny, n ap raw a pojazdów m echanicznych, hotele i restau racje, tra n sp o rt, m agazynow anie i środki łączności), gdzie k o n cen tru je się wy tw arzanie czystej nadw yżki i gdzie osiąga się wysoki poziom w ynagrodzeń.
J a k w idać z d o k o n an e j analizy tab. 1-3 dla R epubliki Słow ackiej za 1993 r., w yprow adzone w nioski m ogą być zaskakujące w pozytyw nym i negatyw nym sensie.
P oprzednia analiza porów naw cza stru k tu ry g osp o d ark i p o k az ała, że jej słabość leży przede wszystkim w niezdolności w y tw arzan ia w artości dodanej na poziom ic porów nyw alnym z gospod arkam i rozw iniętym i. S łabość ta m a pow szechny ch a rak ter, tzn. dotyczy w szystkich gałęzi g o sp o d ark i narodow ej. S tru k tu raln y problem m a dlatego przew ażnie pow ierzchow ny ch a rak ter. W przebiegu procesu wzrostu gospodarczego proporcje m iędzy poszczególnymi elem entam i stru k tu ry będą się zm ieniać, a s tru k tu ra ln y p ro b lem m oże zyskać także wyraźniejszy gałęziowy charakter. W pierwszym ro k u ożyw ienia g ospodarki przew ażały tendencje rozw ojow e w iodące d o szybszego w zrostu gałęzi przem ysłu przetw órczego z poziom u poniżej średniej skali w artości dodanej (ich udział w przyroście globalnej produkcji osiągnął 56% , w przyroś cie w artości dodanej 63% ). G o sp o d a rk a m a zatem tendencje um ożliw iające dynam iczny rozwój w tych gałęziach, k tó re są charak tery sty czn e dla krajów rozw ijających się.
Przyszły ekonom iczny rozw ój będzie w znacznej m ierze zależeć od tego, czy u d a się skierow ać stru k tu raln y rozwój w k ieru n k u , k tó ry um ożliwi stopniow e przezw yciężanie gospodarczego zacofania w sto su n k u d o krajów g o sp o d arczo rozw iniętych. N a w stępie w skazane były p o d ejścia, k tó re jednoznacznie definiują trzy podstaw ow e czynniki gospodarczej konw ergencji - zm iany stru k tu raln e , przezw yciężanie technologicznej luki i zaliczenie do szerszej ekonom icznej przestrzeni - o raz ich w zajem ne więzi. W sk azan e czynniki m uszą stać się także podstaw ow ym i determ inantam i restru ktu ryzacji słowackiej ekonom iki. W jakiej m ierze czynniki te oddziaływ ać będą na g ospodarkę, zależy od zastosow anej polityki gospodarczej i w znacznym stopniu od ogólnych politycznych i społecznych ram ow ych w aru nk ów .
N a p o czątku należy podkreślić, że tw orzenie ekonom icznej średniej, k tó ra stym uluje zm iany strukturalne, m a centralną pozycję m iędzy czynnikam i w pływ ającym i na ruch stru k tu raln y . Bez w ytw orzenia tej średniej nie m o żn a oczekiw ać za ró w n o w iększych sukcesów w w y k o rz y stan iu techn iczn ych i technologicznych innow acji, ja k i w procesach integracyjnych.
Należy podkreślić fakt, że zm iany stru k tu ra ln e nie są jedno razow ym procesem, ale m uszą mieć ch a rak ter perm anentny. T ylko w ten sposób m ożn a oczekiw ać, że n aro d o w a ek o n o m ik a i jej ak to rzy - przedsiębiorcze po d m io ty wykażą, że potrafią dostosow ać się do porów nyw alnych korzyści i trudności, k tó re w trakcie rozw ojow ych procesów system atycznie się zm ieniają.
W tw orzeniu założeń dla ruchu stru k tu raln eg o kluczow e m iejsce zajm uje efektyw na ro zw o jo w o -stab ilizu jąca p o lity k a m a k ro e k o n o m ic z n a , celow o łączona z szeroko p ojm ow aną p olityką przem ysłow ą k o n cy p o w an ą w edług następujących zasad:
1. A ktyw na polityka przemysłowa m oże i musi być
tworzona
we w spółpra cy z przedsiębiorczymi podm iotam i w ten sposób, aby pobudzała ich inicjatywę z pun ktu widzenia długoterm inow ych strategicznych celów polityki g o sp o d ar czej, tzn. zabezpieczenia długoterm inow ego rozw oju gospodarki na podstaw ie zw iększenia w ydajności pracy i zdolności konkurencyjnej na zagranicznych rynkach pracy, oraz zmian strukturalnych połączonych z przenoszeniem p ro d u kcji do gałęzi zaawansow anych technologicznie. Państw o przy takim pojm ow a niu polityki przemysłowej rezygnuje z roszczeń do form ow ania i finansow ania p rogram ów rozw ojow ych, co jed n ak nic wyklucza jego niezw ykle w ażnego aktyw nego oddziaływ ania w ram ach polityki przem ysłow ej.2. W zgodzie z pierw otnym celem polityki przem ysłow ej, zm ian s tru k turalny ch prow adzących do w zrostu w ydajności pracy i w ostatecznym w yniku także do rozszerzenia zagregow anego p op ytu, główny nacisk, a więc w iększa część środków finansow ych polityki przem ysłow ej, skierow any jest na płaszczyznę polityki naukow o-technicznej o ra z zw iązanych z nią gałęzi inwestycyjnej, eksportow ej i polityki w ykształcenia. Z tego p u n k tu w idzenia budow anie dróg, budow nictw o in fra stru k tu raln e i m ieszkaniow e nic jest w praw dzie zaniedbyw ane, ale m a znaczenie drugorzędne.
P olityka przem ysłow a w przedstaw ionym znaczeniu u zupełnia m a k ro ekonom iczną regulację w tym sensie, że pom aga przedsiębiorczym podm iotom rozw ijać te sfery aktyw ności, dla których obecnie z różnych objcktyw nych i subjektyw nych przyczyn b rak u je dostatecznych zasobów , a często także zrozum ienia ich znaczenia. K o m b in acja celowej m ak ro eko no m icznej regulacji z po lity k ą przem ysłow ą tw orzy w ten sposób p odstaw ę rozw ojow o-stabili- zującej polityki zdolnej skierow ać g o spodarkę na now ą krzyw ą rozw oju gospodarczego.
N ieodzow ną częścią spraw nie funkcjonującego m echanizm u rynkow ego, k tó ra odg ry w a kluczow ą rolę w s tru k tu ra ln e j ad a p ta c ji z a k ła d ó w , jest konkurencja gospodarcza. Zm usza o n a podm ioty gospodarcze d o reagow ania n a zm iany w arunków ekonom icznych, poszukiw ania now ych m ożliw ości p ro dukcji i zbytu o raz ich aktyw ne w ykorzystanie w swojej działalności. W naszych w arunkach jest to nadzw yczaj ważne, gdyż w rozstrzygających gałęziach przem ysłu utrzy m u je się jeszcze w ysoki sto p ień k o n c e n tra c ji produkcji. D o podstaw ow ych zad ań państw a należy zatem tw orzenie prze słanek do pow staw ania i rozw oju konku rency jn ych s tru k tu r zakładów , stanow ienie stałych praw ideł gospodarczych konkurencyjności i spraw ow anie n ad zo ru nad ich skrupulatnym przestrzeganiem .
Być m oże nie m a potrzeby specjalnego rozw ażania konieczności tw orzenia przesłanek do przezw yciężania technologicznego opóźnienia. R ozw iązanie tego problem u jest jed n ak w naszej gospodarce bardziej złożone i w ym agające zastan ow ienia, niż w innych funkcjonujących g o sp o d ark ach rynkow ych. D latego uw ażam y za niezbędne poświęcenie m u szczególnej uwagi.
Podstaw ą istnienia k om paratyw nych korzyści słow ackiej g osp o d ark i są przede wszystkim różnice m iędzy krajow ym poziom em cen a poziom em cen za granicą. Ich odchylenie w yraża w spółczynnik E R D I (E xchange rate, deviation index). R óżnice te w yko rzy stu ją głów nie e k sp o rte rz y cenow o elastycznych prostych tow arów , surowców i m ało przetw orzonych m ateriałów . O kreśloną rolę odgryw a także fakt, że oszacow anie n iek tó ry ch surow ców , „odziedziczonych” urządzeń produkcyjnych, k tó re były w łaśnie w gałęziach tzw. m ateriałow ych relatyw nie nowe i now oczesne, ja k i ekologicznych aspektów niektórych tow arów nic odpow iada jeszcze p aram etro m rynkow ym . Z drugiej strony, w ytw órcy tow arów - których zd olno ść k o n k u ren cy jn a zależy głównie od jakości i poziom u technicznego p ro d u k tó w , ale tak że od handlow ych i koop eracy jn y ch sto su n k ó w p ro d u c e n tó w i sprzedaw có w , rów nież od znajom ości znaku to w aru , udzielanego serw isu itp., a o wiele m niej od ich niskiej ceny - te różnice m o g ą w ykorzystyw ać tylko w b ard zo ograniczonej skali. Skierowanie struktury słowackiego przemysłu n a zwiększenie cżęści cenow o elastycznych to w arów jest zatem obiektyw nie uw aru n k o w an e istniejącym kursem w ym iany i istniejącym w ew nętrznym poziom em cen. D ziałanie w tym kieru n k u oznacza de fa c to elim inow anie albo co najm niej ograniczenie d ziałan ia obiektyw nych ekonom icznych tendencji.
Jak zatem rozw iązać problem zwiększenia technicznego i technologicznego poziom u naszej gospodarki? Bardziej zasadniczy jak ościo w y p o stęp w tech nicznym i technologicznym jej poziom ie da się osiągnąć chy b a tylko na podstaw ie m iędzynarodow ego tran sferu wiedzy technicznej.
Istnieje wiele sp o so b ó w p o zy sk a n ia wiedzy technicznej: bezp o śred n i z a k u p licencji i patentów , im p o rt wiedzy technicznej w form ie inwestycji w ym agających technicznie i technologicznie zaaw ansow anych u rządzeń, albo bezpośrednie inwestycje m iędzynarodow ych spółek z pań stw znajdujących się na szczycie postępu technicznego. D ośw iadczenia k rajów , k tó re osiągnęły sukces w przezw yciężaniu luki technologicznej po kazuje, że w łaśnie ten trzeci sposób tran sferu wiedzy technicznej m a najw iększe znaczenie. W edług poglądów zachodnich ekonom istów kraje E u ro p y Środkow ej i W schodniej będą podnosić poziom technologicznego zaaw ansow ania gosp od arek w takim stopniu, w jak im będą zdolne zainspirow ać m ięd zyn arodo w e spółki do inw estow ania w swoich państw ach.
G d y m ów im y o transferze wiedzy technicznej, nie m yślim y p rio ry teto w o o w ysoko zaaw ansow anych technologiach. T u oczywiste najlepsze wyjściowo przesłanki d o za ab so rb o w an ia szczytowych technicznych dośw iadczeń z p o m o cą k ap itału zagranicznego m a słow acki przem ysł farm aceutyczny. C hodzi raczej o utrzym anie się w grupie średnio zaaw ansow an ych technologii - tu najw iększe szanse m a przede w szystkim przem ysł chem iczny i niek tó re specjalne gałęzie budow nictw a. W ażne jest w szak, aby inw estycyjne zam iary zagranicznych inw estorów zorientow ane były na to w ary , k tó re należą do gałęzi z odpow iednim rosnącym potencjałem w św iatow ym h and lu .
P om o c d la eksporterów realizow ana w ram ach polityki przem ysłow ej, zdo ln a zabezpieczyć jego trw ale utrzym ujący się wkład w rozw ój g o spo dark i, oczywiście nic jest kierow ana na o bszar stand ard o w y ch śro d k ó w p ro ek s portow ych. W zrastające znaczenie będzie w niej m ieć p om o c w w ytw arzaniu p rodukcji przeznaczonej n a eksport, zatem w spom aganie tak ieg o w zrostu jak o ści p ro d u k c ji, k tó ry um ożliw i zw iększenie ek sp o rto w ej w ydajności w szybszym tempie, niż będzie narastać fizyczna objętość eksportu. Zwiększenie jakości i konkurencyjnej zdolności produkcji w iodące d o w spom nianego w yniku nic d a się oddzielić od przen ik an ia produkcji d o technologicznie wym agających gałęzi. U k ierunkow ana na te cele po lityka przem ysłow a będzie znaczną część swojej uwagi i środ ków w ykorzystyw ać w o bszarze polityki naukow o-technicznej i w naw iązaniu d o niej także w polityce inwestycyjnej i kształcenia. We w skazanych k ieru nk ach od słan ia się szeroka i w ażna przestrzeń dla aktyw nej działalności pań stw a i polityki przem ysłowej.
R ozw ój gospodarczy jest wynikiem aktyw ności przedsiębiorczych p o d m iotów i polityka gospodarcza m oże na w spom nianą podstaw ę gospodarczego rozw oju wpływać tylko w określonym stopn iu , a więc w zm ocnić bądź osłabić. O znacza to , że środki finansow e, któ ry ch p ań stw o użyje n a fin an sow anie swojej p olityki przem ysłow ej (rozw ojow ej), są ty lk o m niejszą częścią wszystkich rozw ojow ych zasobów .
G łó w n y m źró d łe m ro zw o ju k ażd ej g o s p o d a rk i są je j oszczęd n o ści, zakum ulow ane w poprzednich okresach. W ykorzystuje się je przede wszystkim ja k o część aktyw ów system u bankow ego w postaci kredytów inwestycyjnych. O bszar k redytów inwestycyjnych w naszej gospo darce w dotychczasow ym przebiegu jej transform acji, nie rozw ijał się pom yślnie. Z m ian a tego tren d u , k tó ra zależy w dużej m ierze od re s tru k tu ry z a c ji sy stem u b an k o w eg o (w szczególności od re stru k tu ry zac ji ak tyw ów i pasyw ów najw iększych banków ), m a dla trw ałego osiągnięcia celów rozw ojow o-stabilizującej polityki pierw szo planow e znaczenie. Jest to w szakże o d rę b n y tem at, n a k tó ry w niniejszym studium nie zw rócono uwagi, z zaznaczeniem jeg o ścisłego zw iązku z p ro b lem aty k ą finansow ania polityki przem ysłow ej.
Z agadnienie źródeł finansow ania polityki przem ysłow ej (zaró w no źródeł pozyskiw ania k ap itału , ja k i sposobu jego w ykorzystania) należy przyjąć za punkt wyjściowy jej praktycznego zastosow ania. D otychczasow e dośw iadczenia polityki gospodarczej w tym kierunku m iały m inim alny wym iar.
M o żn a zgodzić się z p o stu la ta m i, zgodn ie z k tó ry m i p rzem y słow a (rozw o jo w a) p o lity k a m iałab y się fin an so w ać ze specjalnego fu n d u szu rozw oju. Ja k o źródła pozyskiw ania zasobów funduszu wym ienia się:
1. D o tacje ze środków funduszu m ajątk u n arod ow ego (F M N ). Ś rodki F M N pow stają przez zapłacenie, ew entualnie przez spłacenie prywatyzowanego m ajątk u z części oszczędności w ytw arzanych w gospodarce. P raw d o p o d o b n ie w ykorzystanie ich na cele rozw ojow e pom oże utrzym ać szeroko p ojm o w an ą n aro d o w o g o sp o d arczą rów now agę.
2. D otacje z części zysku N arodow ego B anku Słowacji (N B S), k tóry pow staje poprzez spłacanie i oprocentow an ie k redy tów ja k o em isyjnego źró dła pokryw ania niedob orów budżetu państw ow ego. N a p od staw ie legis lacyjnej regulacji część w ytw arzanej w ten sposób w ydajności NBS „celow o przeznaczona jest n a cele um ożliw iające realizację stru k tu raln y c h zam ierzeń, zwiększenie zdolności eksportow ej, czy na realizację strategicznych k ro kó w , k tó re um ożliw ią zwiększenie d o chod ów budżetu pań stw o w eg o” .
3. O p lata im portow a. Przez o płatę im p o rto w ą rozum ie się tym czasow e środki wpływające w okresie, w którym stru k tu ra ln a a d a p ta c ja przygotow uje g o spodarkę do tw ardszych konkurencyjnych w arunków . D latego słusznie się żąda, aby opłatę im portow ą wykorzystywać ja k o jedno ze źródeł finansow ania tych zm ian stru k tu raln y ch , które w ytw orzą przesłanki d o jej zniesienia.
4. Z agraniczny kap itał pożyczkow y. W rachu bę w chodzą tu przede wszystkim pożyczki z B anku Światowego, albo z E uropejskiego B anku O dbudow y i R ozw oju. Z agraniczny k apitał pożyczkow y m o żn a, co praw da, trak to w a ć tylko ja k o uzupełniające źródło funduszu rozw oju, poniew aż wskazane instytucje finansowe i naturalnie także zagraniczne banki kom ercyjne dają pierwszeństwo finansow aniu konkretnych inwestycyjnych akcji. W ykorzy stanie zagranicznego k a p ita łu pożyczkow ego n a uzu pełn ienie śro d k ó w funduszu rozw oju wchodzi w rachubę wówczas, gdy fun du sz rozw oju będzie w ykorzystyw any ja k o fu n d u sz k redytow y z w ynikam i um ożliw iającym i spłacanie zagranicznych pożyczek.
P odstaw ą rozw ojow o-stabilizacyjnej polityki zdolnej w yprow adzić naszą tran sfo rm u ją cą się g o spodarkę z recesji d o dostateczn ie szybkiego i trw ałego ożyw ienia, postępującego w zrostu połączonego z p o trz e b n ą a d a p ta c ją jej w ytw órczych stru k tu r, jest k om bin acja celowej m ak roeko no m iczn ej regulacji z polityką przem ysłową. Polityka przem ysłow a w przedstaw ionym rozum ieniu pow in na uzupełniać m akro ek o n o m iczn e regulacje. M iałaby n a celu pom o c przedsiębiorczym p odm iotom w rozw oju tych rod zajó w aktyw ności, dla których współcześnie z różnych obiektyw nych i subiektyw nych pow odów (n iedostatecznie fu n k c jo n a ln y system bank o w y , ro z p a d znacznej części system u finansow ania b ad a ń i rozw oju, niedokończony proces pryw atyzacji) b rakuje dostatecznych sił, środków , a niejedn okro tnie także i zrozum ienia.
W tym celu w zakresie restrukturyzacji i rew italizacji, niezbędne będą następujące działania:
- d opraco w an ie i realizacja zasad procesu restru ktury zacji zak ład ów w raz z projektem restrukturyzacji banków , przy udziale śro d k ó w bud żetu państw a, k tó re rozw ażać należy ja k o źródło uzupełniające,
- now elizacja ustaw y o bankructw ie, w kontekście rozw iązania problem u płacow ej niew ydolności zakładów ,
- państw ow e gw arancje kredytow e, em isja p aństw ow ych obligacji i inne finansow e instrum enty w spierające te projekty, k tó re w podstaw ow y sposób
p rofilu ją w zrostow e tendencje ekonom iki RS, oszczędnościow e prog ram y energetyczne itp.
- ko n ty n u o w an ie i k o o rd y n acja w ykorzystyw ania śro dk ów d la m ałej i średniej przedsiębiorczości za p o średnictw em w spierających instytucji, zrów now ażone w spieranie rewitalizacji głównych wierzycieli p rod uk cji, stan u za tru d n ien ia i ek sportu,
- wspieranie rozwoju efektywnych strukturalnych inwestycji instrum entam i polityki p o d atk o w ej i celnej, polityki odp isow ej, in stru m e n ta m i ry n k u k apitałow ego i innym i środkam i,
- w spieranie przypływ ów b ezp o śred n ich inw estycji, w szczególności o innow acyjnym charakterze,
analizow anie możliwości obniżenia p o d atk ó w przy jednoczesnym o d pisyw aniu części nieściągalnych należności i przyspieszonym odpisyw aniu m aterialneg o i niem aterialnego m a ją tk u inwestycyjnego,
- przedyskutow anie zadań państw a w kierow aniu sferą przem ysłow ą, w szczególności w p odm iotach z większościowym udziałem pań stw a (żądanie dyw idend z w kładów kapitałow ych),
p ro w a d zo n a przy użyciu bezpośrednich i pośred nich in stru m en tó w finansow ych, celow a stym ulacja zm ian stru k tu raln y ch , p row adzących do obniżenia nakładów na pro dukcję oraz d o zw iększenia jej zdolności k o n kurencyjnej.
Pavol Vincur
ST R U C T U R A L C H A N G E S IN N A T IO N A L E C O N O M Y OF T H E SL O V A K R E PU BLIC
The author describes situation in Slovakia’s national econom y and characteristics o f the structure o f econom y in this country com paring it with structures o f econ om ies in the European U n ion . There is pointed out a weakness o f Slovakia’s econ om ic structure, which can be perceived also in m ost Central and Eastern European econom ies.
