146 RECENZJE
Pozycje0 ksi 0az5kow 0a D. Kornas-Bieli uczyni@abym obowi 0azuj 0ac 0a lektur 0a dla wspó@-czesnych „formatorów i edukatorów” seksualnych, nauczycieli planowania rodziny, pracowników poradni rodzinnych, obron´ców z5ycia, aby im us´wiadomi@a, z5e rozwija-j 0ace sie0 pod sercem matki dziecko ma prawo do z5ycia, a do prawid@owego rozwoju potrzebuje optymalnych warunków podtrzymuj 0acych, stymuluj 0acych i maksymalizu-j 0acych dojrzewanie.
Magdalena Parzyszek Katedra Pedagogiki Rodziny KUL
Ks. Edward W a l e w a n d e r, „O duszy nauczycielstwa” – przed
stu laty i dzis´
, Torun´: Wydawnictwo Adam Marsza@ek 2012, ss. 42.
Pedagogika, odgrywaj 0aca podstawow 0a role0 w z5yciu spo@eczen´stwa, znajduje sie0 obecnie na przys@owiowym rozstaju dróg. Klasyczne nurty pedagogiki odwo@uj 0ace sie0 do integralnej koncepcji cz@owieka s 0a zwalczane przez zwolenników nurtów socja-listyczno-lewicowych, liberalno-anarchistycznych i tzw. antypedagogiki. Aktualnie przeprowadzona reforma szkolnictwa na terenie Polski takz5e budzi niepokój, po-niewaz5 pomniejsza role0 nauk humanistycznych – w tym je0zyka polskiego i historii – na rzecz dyscyplin przyrodniczo-technicznych. Obniz5enie poziomu wykszta@cenia ogólnohumanistycznego zagraz5a utrat 0a toz5samos´ci ideowoetycznej. Z tego wzgle0du na uwage0 zas@uguje niewielka, ale interesuj 0aca praca ks. prof. Edwarda Walewandra pt. „O duszy nauczycielstwa” – przed stu laty i dzis´, w której prezentuje on idee przewodnie aktywnego dzia@acza na terenie pedagogiki, z5yj 0acego na prze@omie XIX i XX wieku Jana W@adys@awa Dawida, zawarte w jego pracy „O duszy
nauczyciel-stwa”.
Ks. prof. Walewander jest kierownikiem Katedry Pedagogiki Porównawczej w In-stytucie Pedagogiki na Wydziale Nauk Spo@ecznych Katolickiego Uniwersytetu Lu-belskiego Jana Paw@a II. W swych zainteresowaniach naukowych i licznych publi-kacjach koncentruje sie0 na problematyce pedagogiki chrzes´cijan´skiej, teologii duchowos´ci i tematyce polonijnej. W swym dorobku posiada 23 ksi 0az5ki oraz ponad 700 prac naukowych i popularnych. Jest równiez5 redaktorem Biblioteki Pedago-gicznej, serii licz 0acej obecnie 18 tomów.
Jan W@adys@aw Dawid (1859-1914) by@ nie tylko pedagogiem, ale równiez5 psy-chologiem, filozofem i dzia@aczem spo@ecznym. Przeszed@ istotn 0a ewolucje0 s´wia-topogl 0adow 0a: pocz 0atkowo by@ sympatykiem Socjaldemokracji Królestwa Polskiego i Litwy, póz´niej interesowa@ sie0 pismami H. Bergsona i W. Jamesa, a po s´mierci z5ony – takz5e problematyk 0a psychologii religii. Ewolucja ideowo-s´wiatopogl 0adowa uwidoczni@a sie0 w pracy „O duszy nauczycielstwa”, opublikowanej najpierw w roku ROCZNIKI PEDAGOGICZNE 5(41) (2013) NR 1
147 RECENZJE
1912 w czasopis´mie „Ruch Pedagogiczny”, a póz´niej wielokrotnie wznawianej. Jej przewodni 0a ide 0a by@o ukazanie misji nauczyciela jako duchowego przewodnika m@o-dziez5y, kieruj 0acego sie0 w swej pracy „mi@os´ci 0a duszy” wychowanka.
Lubelski uczony w przedmowie do prezentowanej pracy pisze: „Róz5ne poczynania i projekty – w zamys´le reformatorskie – doprowadzi@y w rezultacie do pewnego wypaczenia jej [szko@y] misji. Odgórnie próbuje sie0 przekszta@cic´ szko@e0 w instytucje0 produkuj 0ac 0a obywateli w okres´lonej opcji politycznej, odpowiadaj 0acej rz 0adz 0acej partii” (s. 8). Ideologizacja polityczna i upolitycznienie szkolnictwa nie da sie0 pogodzic´ z jego profilem humanistycznym i naukowym. Zas@ug 0a J.W. Dawida by@ fakt, z5e w znacz 0acym stopniu przyczyni@ sie0 do unaukowienia polskiej pedagogiki, a takz5e oparcia jej na zasadach psychologii oraz altruistycznej ideowos´ci. W pracy
„O duszy nauczycielstwa” omawia@ takie podstawowe problemy pedagogiczne, jak: relacja mie0dzy nauczycielem a wychowankiem, rola szko@y, ideowos´c´ wychowawcy na terenie szko@y. Chociaz5 Dawid, zgodnie z klimatem dominuj 0acego wówczas pozy-tywizmu, nie eksponowa@ roli religii i chrzes´cijan´stwa, to jednak w swej pedagogice zak@ada@ integraln 0a koncepcje0 cz@owieka, dostrzega@ potrzebe0 wewne0trznomoralnego @adu i apelowa@ o postawe0 dobroci i z5yczliwos´ci w z5yciu codziennym.
Wspó@czesna szko@a dowartos´ciowa@a szeroko rozwinie0t 0a infrastrukture0 uz5yteczn 0a w procesie nauczania. Jest ona niew 0atpliwie potrzebna, ale – jak podkres´la ks. Wa-lewander – Jan W@adys@aw Dawid s@usznie koncentrowa@ sw 0a uwage0 na osobowos´ci nauczyciela wychowawcy. Pomoce techniczne odgrywa@y role0 tylko drugorze0dn 0a, natomiast nauczanie i wychowanie wymaga bezpos´rednio relacji nauczyciela i ucznia. Zwolennicy pedagogiki „nowoczesnej” optuj 0a za bezstresowym wychowaniem m@o-dych ludzi. Autor pracy „O duszy nauczycielstwa” trafnie zauwaz5y@, z5e w z5yciu cz@owieka jest zawsze obecny element trudnych dos´wiadczen´ i cierpienia, które nalez5y umieje0tnie w@ 0aczyc´ w proces wychowania, w celu przygotowania m@odego cz@owieka do konfrontacji z róz5nymi sytuacjami codziennego z5ycia. Dobry pedagog nie tylko przekazuje wiedze0 uczniom, lecz równiez5 ich wychowuje poprzez osobisty przyk@ad z5ycia. Istote0 misji pedagoga wychowawcy Dawid charakteryzowa@ jako „mi-@os´c´ dusz ludzkich”. To powoduje, z5e cz@owiek wychodzi poza siebie, troszczy sie0, bezinteresownie czyni cos´ dla drugiego: jest to mi@os´c´ dusz, bo przedmiotem jej jest wewne0trzna duchowa tres´c´ cz@owieka, jako dobro moralne. Dobry zawodowo nauczy-ciel nie moz5e byc´ z@ym cz@owiekiem, w przeciwnym wypadku przekazywana przez niego wiedza nie be0dzie czynnikiem kszta@tuj 0acym moraln 0a osobowos´c´ wychowanka.
Ksi 0az5ka Jana W@adys@awa Dawida „O duszy nauczycielstwa” ukaza@a sie0 ponad sto lat temu, mimo to zawarte w niej refleksje na temat pracy nauczycieli – wychowawców szkolnych zas@uguj 0a na lekture0 i przemys´lenie. Zache0ca do tego ks. Edward Walewander, który s@usznie wskazuje na nieprzemijaj 0ace wartos´ci perso-nalnoaksjologiczne pracy wybitnego pedagoga z prze@omu XIX i XX stulecia. Wypalenie sie0 zawodowe wielu dzis´ z5yj 0acych nauczycieli jest efektem nie tylko ich trudnej sytuacji ekonomiczno-spo@ecznej, lecz równiez5 rezygnacji z misji prze-kazywania prawdy po@ 0aczonej z wartos´ciami moralno-duchowymi.
Ks. StanisAaw Kowalczyk Profesor Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana PawAa II
