F. S.
Z dziejów myśli adwokackiej
Palestra 42/3-4(483-484), 128-131
W św ie tle ta k pojętej jej ro li a d w o k a c i p o w in n i m ie ć m o ż n o ś ć w y s tę p o w a n ia p r z e d k a ż d y m o rg a n e m p a ń s tw o w y m czy s p o łe c z n y m w z a k re s ie w y k o n y w a n ia fu n k cji p u b lic z n y c h , w k aż d ej p r z y ty m s p ra w ie w o b ro n ie i in te re sie o so b y fizy czn ej lu b p ra w n e j, g d y so b ie teg o życzą.
S ą je d n a k a k ty p ra w n e , k tó re w y ra ź n ie z a b ra n ia ją a d w o k a to m w y s tę p o w a n ia p r z e d n ie k tó ry m i o rg a n a m i p a ń s tw o w y m i. D o n ic h n a le ż y m ię d z y in n y m i p rz e p is art. 23 u s t. 2 u s ta w y z d n ia 15 g ru d n ia 1951 r. o o rz e c z n ic tw ie k a rn o -a d m in is tra c y jn y m (D z.U . N r 66, p o z. 454).
P rz e p is te n z d a je się b y ć w kolizji z art. 53 u st. 2 K o n sty tu cji P olskiej R zec zy p o sp o lite j L u d o w e j o ra z ze s p o łe c z n y m c h a ra k te re m in s ty tu c ji a d w o k a tu ry .
Z b rz m ie n ia art. 23 u st. 2 cyt. u s ta w y w y n ik a , że z a b ra n ia się a d w o k a to m w y s tę p o w a n ia w c h a ra k te rz e o b ro ń c ó w p rz e d k o le g ia m i o rz e k a ją c y m i w s p ra w a c h k a rn o -a d m in istra c y jn y c h . O b w in io n y m o ż e m ie ć o b ro ń c ę ty lk o s p o ś ró d o b y w a te li, o d k tó ry c h u s ta w a w y m a g a , ab y p o s ia d a li z d o ln o ś ć d o cz y n n o ści p ra w n y c h i n ie b y li p o z b a w ie n i p r a w p u b lic z n y c h (a w ięc in n e p rz y m io ty , n iż p rz e w id u je art. 83 § 2 k .p.k., k tó ry d o p u s z c z a o b ro n ę z u rz ę d u p rz e z k a ż d e g o n ie p o s z la k o w a n e g o o b y w a te la ).
W sz y stk ie te p rz y m io ty , z a ró w n o ety c z n e , jak i w y m a g a n e p r z e z p ra w o cy w iln e, m a a d w o k a t, k tó ry fig u ru je n a liście a d w o k a tó w . N a listę b o w ie m a d w o k a tó w m o ż e b y ć w p is a n y o b y w a te l, k tó ry d aje rę k o jm ię n a le ż y te g o w y k o n y w a n ia z a w o d u a d w o k a c k ie g o w P olskiej R ze c z y p o sp o lite j L u d o w ej. L ecz p ró c z ty c h p rz y m io tó w a d w o k a t m a jeszcze o d p o w ie d n ie p rz y g o to w a n ie p ra w n ic z e te o re ty c z n e i p ra k ty c z n e , co d aje g w a ra n c ję fa ch o w ej o b ro n y o sk a rż o n e g o . T a k ą n ie w ą tp liw ie o b ro n ę m ia ł n a m y śli u s ta w o d a w c a m ó w ią c o p ra w ie d o o b ro n y o s k a rż o n e g o w art. 53 u st. 2 n aszej K o n sty tu cji. B yłoby p rz e c ie ż n ie d o rz e c z n o ś c ią z a p e w n ia n ie n p . o p ie k i lek arsk ie j c h o ry m i d o p u szc z e n ie d o le c z e n ia p rz e z o b y w a te li n ie p o s z la k o w a n y c h o ra z p o s ia d a ją c y c h z d o ln o ś ć d o d z ia ła ń p ra w n y c h i n ie p o z b a w io n y c h p r a w p u b lic z n y c h , lecz n ie m ając y ch p rz y g o to w a n ia w z a k re sie leczen ia. (...)
r
STARE I N O W E
Z d z ie jó w m y śli a d w o k ac k iej
W ro k u 1822, a w ię c p r z e d 135 la ty , u k a z a ła się n ie w ie lk a o b ję to śc io w o , lecz z a to b o g a ta w tre ś ć k s ią ż e c z k a p o d n a s tę p u ją c y m ty tu łe m : M y śli o p o w o ła n iu o b ro ń c ó w s ą d o w y c h w k ró tk o ś c i z e b ra n e p rz e z D . T o ro sie w i- cza, a d w o k a ta p r z y S ą d z ie A p e la c y jn y m K ró le s tw a P o lsk ie g o w W a r s z a w ie .
C h o ć o d w y d a n ia teg o d z ie ła d z ie li n a s b lisk o p ó łto ra w ie k u , to je d n a k tre ść jego nie z d e z a u k tu a liz o w a ła się całko w icie. P o słu c h a jm y n a p rz y k ła d , co m ó w i a d w o k a t D. T o ro sie w ic z n a ta k b a r d z o in te re su ją c y n a s te m a t, jak k w e stia re g u lo w a n ia d o p ły w u d o a d w o k a tu ry :
„Jeżeli sta n o b ro ń c ó w m a m ie ć p o w a ż a n ie , jak ie się m u n ależ y , te d y p o trz e b a , aby ta k o w e p rz e d e w s z y s tk im ze s tro n y R z ą d u p o c h o d z iło , g d y ż R z ą d jest ź ró d łe m s ła w y o b y w a te lsk ie j" .
I dalej: „ a b y p o w o ła n ie o b ro ń c y n ie u w a ż a ć b a g a te ln y m , ab y n ie p o stę p o w a ć w w y b o rz e s k w a p liw ie i b e z n a le ż y te g o o z d a tn o ś c i o só b p rz e k o n a n ia się, a n a w e t p o m im o n ależ y tej kw alifik acji, trz e b a u w a ż a ć n a o d b y ć się m a ją c ą k a n d y d a ta p rz y o b ro ń c y aplikację, w z g lą d m ieć trz e b a o ra z n a w ie k i k o n d u itę ; w ręce b o w ie m ta k ie g o o b ro ń c y p o w ie rz o n e są: m ajątek , sp oko j- n o ść i całe szczęście o b y w a te la .
N a le ż y ró w n ie ż z u w a g i n ie sp u sz c z a ć , iż b y liczb a o b ro ń c ó w z a n a d to w ielk a, a ty m b ard ziej b e z o g ra n ic z e n ia n ie b y ła. Z ło, jak ie z te g o w y n ik a d la o g ó ln e g o d o b ra , w k ró tc e m u si się d a ć u c z u ć . Z a d o w ó d te g o p o s łu ż y ć m o g ą d o ś w ia d c z e n ia w p a ń s tw ie n e a p o lita ń s k im , g d z ie p rz e d k ilk u n a s tu la ty n a liczb ę 15.000 o b ro ń c ó w n ie u s ta n n e n a r z e k a n ia i ż a le z a n o s z o n o . R ó w n ie ż w e W ło szech , H isz p a n ii, a najw ięcej w p a ń s tw ie M e k le m b u rs k im , g d zie, d la w ielk iej ty c h ż e o b ro ń c ó w liczby, o n y c h jak o p la g ę k ra ju w y s ta w io n o i s z a ra ń czy kraj niszczącej p rz y ró w n y w a n o .
W k ra ju b o w ie m ta k im , g d z ie lic z b a o b ro ń c ó w je s t z a n a d to w ie lk a i p rz e w y ż s z a ją c a n a w e t p o trz e b ę te g o ż , g d z ie n ie je d e n z o b ro ń c ó w , n ie m ając w ła s n e g o m a ją tk u , z u r z ę d u sw e g o u tr z y m a ć się n ie p o tra fi, ta m c z ę sto z n a le ź ć m o ż n a o b ro ń c ó w u ż y w a ją c y c h n a w e t n ie g o d n y c h ś ro d k ó w d o p o ró ż n ie n ia lu d z i, a b y p rz e z to m ię d z y n im i w z n ie c ić p ro c e sy . N ie z b y w a im ta m n a z rę c z n o śc i w o b y w a te la c h p e w n e j k la s y u p ó r i d u m ę , u lic h w ia r z a ż ą d z ę z y s k a n ia p ie n ię d z y , u z łe g o d łu ż n ik a p o d s tę p , w g m in a c h p r z y w ią z a n ie się d o o d w ie c z n y c h p r a w im ju ż n ie słu ż ą c y c h , w z g r o m a d z e n ia c h i ce ch ac h u p o r c z y w e o b s ta w a n ie p r z y z a s ta rz a ły c h p r z e s ą d a c h a u s p a d k o b ie r c ó w c h c iw o ść n ie p r a w e g o z y s k u w z b u d z a ć . C o w s z y s tk o n ajo cz y w iściej n a d w e r ę ż e n ie d o b r a o g ó ln e g o z a s o b ą p o c ią g a , m o ra ln o ś ć p su je , n ie p rz y ja ź ń m ię d z y o b y w a te la m i ro d z i i ty c h ż e z m a ją t k ó w w y z u w a .
R z ą d y p rz e to sz c zeg ó ln iejszą u w a g ę n a o k o lic z n o ść tę z w ró c ić p o w in n y , ab y z łe m u w sa m y m z a ro d k u za p o b iec: a ja k rz e c z ą jest R z ą d u p rz e z m ą d re u s ta w y z a p o b ie g a ć w sz e lk im n a d u ż y c io m , ta k też z d ru g ie j s tro n y u p a tru ją c i p rz e k o n y w a ją c się, iż o b ro ń c a o d p o w ia d a z u p e łn ie z a u fa n iu , jak ie w n im p o ło ż y ł, w in ie n w ie lo le tn ie p ra c e i z a s łu g i jeg o p rz e z n a d a n ie ty tu łó w h o n o ro w y c h w y n a g ra d z a ć ; p rz e z to b o w ie m o b ro ń c a z n a jd z ie w ię k s z y p o w ó d p ra c e sw e p o d w a ja ć, iżb y się w y w y ż s z e n ia teg o g o d n y m o k azał, n ie z a p o m in a ją c n ig d y , co R z ą d o w i i p u b lic z n o śc i w in ie n " .
„Ju ż R o m u lu s z a c z a só w p a n o w a n ia sw e g o b y ł p ie rw s z y , k tó ry n a d a ł p ra w o R z y m ia n o m o b ie ra n ia p a tr o n ó w s p o m ię d z y S e n a tu i s z la c h ty . C e z a r i A u g u s t s p ra w o w a li u r z ą d p a tro n ó w , g d y p r z e d lu d e m m ó w ili i s p ra w u c iś n io n y c h b ro n ili.
C e sarz J u s ty n ia n d o n a p is a n ia In s ty tu c jó w sw y c h u ż y ł (jak h is to ria rz y m s k a św ia d c z y ) d z ie się c iu p a tro n ó w i e d y k te m s w y m u w o ln ił a d w o k a tó w o d w sz y stk ic h cięż aró w , z o sta w ia ją c ich p r z y w o ln y m z d a n iu .
D a w n iej jeszcze R z e c z p o s p o lita A te ń s k a n a z n a k , że is to tn e p o w o ła n ie jest sła w a - d o m y ich p a lm a m i z n a c z y ła , a R z y m ia n ie z a trz y m u ją c d la o b ro ń c ó w sw y c h te n sa m s z a c u n e k n a z w a li ich n a jsz la c h e tn ie jsz y m i w sło w ac h : Q uos in foro nobilissimos facit.
Teodozjusz, cesarz rzym ski, p o w o łan ie czy funkcję p atro n ó w n a z w a ł św ię tym , w ielk im i p o w a ż n y m u rz ę d e m , m ów iąc: Digni omnibus honońbus habentur. O n sam p rz e z e d y k t swój p u b liczn y n a d a ł im ty tu ł K aw aleró w R zym skich.
R ó w n ie ż w p ó ź n ie jsz y c h c z a sa c h n ie z a p o m n ia n o o ich g o d n o ś c i, i ta k K aro l V C e sa rz i k ró l F ra n c u z ó w w p is m a c h p u b lic z n y c h n a z w a ł ich k a w a le ra m i p ra w a (Chevaliers de Loi).
K anclerz p a ń s tw a fra n c u s k ie g o d 'A ig n e s s e a u w m o w ie sw ojej p u b lic z n e j n a p o c h w a łę s ta n u o b ro ń c ó w s ą d o w y c h , p r z y z a g a ja n iu p a r la m e n tu o ś w ia d czył, że s k ła d lu d z i p o w o ła n ia te g o je st ta k d a w n y jak w s z e lk ie in n e m a g is tra tu ry s ą d o w e , że jest ta k s z la c h e tn y jak s a m a cn o ta i ta k p o trz e b n y jak s a m a sp ra w ie d liw o ść .
N ajw ięcej z a ś d o g o d n o ś c i s ta n u te g o p rz y c z y n ił się sław n ej p a m ię c i k ró l L u d w ik XIV, k tó ry m ając o s o b is ty d la a d w o k a tó w sza cu n ek , p o d c z a s ich u rz ę d o w y c h cz y n n o ści u d w o r u sw e g o p rz y w o ły w a ł.
T en to m o n a rc h a za p a n o w a n ia sw e g o u s ta n o w ił Collegium Advocatorum . O n d o u ło ż e n ia 10 k sią g p ra w a w e z w a ł d o p o m o c y a d w o k a tó w . O n p rz e z u s ta w ę s w ą z r. 1669 ró ż n e s ta n o w i te m u p rz y w ile je, a m ia n o w ic ie w y s łu ż o n y m p rz e z la t 20 p ra w o s ta rs z e ń s tw a n a d a ł. T en n a k o n iec m o n a rc h a , cen ić u m iejący ta le n ty i p ra c e o b ro ń c ó w , n a z n a k p o w a ż a n ia ich u d a r o w a ł całe z g ro m a d z e n ie u p o m in k ie m w ie c z n y m , m e d a le m z n a p ise m : Ipsis solis, fas cernere solem”.
R ó w n ie c ie k a w e s ą ro z w a ż a n ia T o ro sie w ic z a n a te m a t s to s u n k u a d w o k a ta d o stro n y :
„ T rz e b a w ięc, a b y o b ro ń c a z k o le g ą sw y m , s tro n ą i m a g is tra tu ra m i i Z w ie rz c h n o ś c ią u m ia ł z a c h o w a ć te n s to su n e k , jak i o d p o w a g i p o w o ła n ia jeg o jest n ie o d łą c z n y , i tak:
a) o b ro ń c a, n ie z a p o m in a ją c n ig d y o s w y m w y s o k im p o w o ła n iu , w in ie n z o so b a m i w s z e lk ie g o s ta n u n a le ż y c ie o b c h o d z ić się, to jest n ie b y ć n ie p r z y z w o ic ie p o u fa ły m , a n i te ż w y n io s ły m lu b p o d le u n iż a ją c y m się,
b) w in ie n g rz e c z n ie i u p rz e jm ie z o so b a m i, z k tó ry m i w c h o d z i w c z y n n o ści, tra k to w a ć cierp liw ie , jak le k a rz c h o ry c h n a rz e k a n ia , ta k stro n o b ro n y jego szu k a ją cy ch , sta w ia ją c się w ich p o ło ż e n ie , słu ch ać ,
c) w in ie n w ie rn ie i su m ie n n ie s tro n ie r a d y d a w a ć , n ie u w o d z ą c się z y sk ie m , jaki b y z p rz e w le c się m o g ą c e g o p ro c e s u d la n ie g o m ó g ł u ro sn ą ć ,
d ) w in ie n z tą s a m ą p iln o ś c ią i s u m ie n n o ś c ią s p ra w y u b o g ic h s tro n b ro n ić i ty m ż e d o ra d z a ć , a n ig d y , jak o m ą ż św ia tły , n ie p rz y z w o ity m o b c h o d z e n ie m się s w y m u b ó s tw e m s tro n ie d a ć u cz u ć,
e) w in ie n o raz, b e z n ajm n iejszej o b a w y , b e z w z g lę d n ie n a p rz e c iw s tro n o m w w ie lk im z n a c z e n iu b ę d ą c y m staw a ć, w ty m b o w ie m leży szc zeg ó ln ie p o w a g a i w y n io sło ść, p o w o ła n ie jego,
f) w in ie n n are sz c ie jak n a js k ru p u la tn ie j o b ja w io n e so b ie p rz e z s tro n y d o s p ra w y n a le ż ą c e w ia d o m o ś c i i tajem n ice w sek recie z a ch o w a ć, i n a k oniec,
g) n ie p o w in ie n n a m ię tn o ś c io m s tro n y h o łd o w a ć , a b y w sz e lk im i ja k im i k o lw ie k b ą d ź ś ro d k a m i z a m ia ru sw e g o d o p ię ła ; w s z a k ż e jak o cz ło w ie k św ia tły , p rz e w id u ją c y sk u te k p ro c e s u , w in ie n s tro n ę s w ą ta k p ro w a d z ić , iżb y n a p o n o s z e n ie p ró ż n y c h k o s z tó w i w y d a tk ó w w y s ta w io n a n ie b y ła " .
N a te m a t z a ś w z a je m n y c h s to s u n k ó w m ię d z y a d w o k a ta m i ta k pisze: „ O b ro ń c a w in ie n z u p rz e jm o ś c ią i d e lik a tn o ś c ią o b c h o d z ić się, w z g o d z ie żyć, w p ism a c h i m o w a c h w s z e lk ic h u b liż e ń , n ie p rz y z w o ito ś c i i n ie p rz y je m n o ści strz e c się, k tó re najczęściej z z a z d ro ś c i i z n ieży c zliw o ści lu b z ż ą d z y p o p is y w a n ia się k o sz te m cu d zej s ła w y p o c h o d z ą ; sło w e m w in ie n b y ć p rz y ja cielem o so b y , a n ie p rz y ja c ie le m in te re s u " .
W reszcie, jeśli c h o d z i o s to s u n e k o b ro ń c y d o s ą d u , daje T o ro siew ic z tak ie ra d y :
„ C o d o s to s u n k ó w z S ą d e m i ze Z w ie rz c h n ic z ą w ła d z ą jeg o w in ie n o b ro ń c a ciąg le m ieć te n w z g lą d i to u s z a n o w a n ie , jak ie k a ż d e m u sta n o w i i p o w o ła n iu jego p rz y sto i; o b o w ią z a n y szc zeg ó ln ie czcić u rz ą d sę d z io w sk i tak, ja k g o d n o ś ć u r z ę d u teg o w y m a g a . S trzec się p o w in ie n czy to w w y r a zach , czy o bejściu się jak iejk o lw iek w ła d z y są d o w e j najm n iejszej o b ra zy , o w sz e m , s p ra w o w a n ie się jeg o w in n o się z a w sz e u m ia rk o w a n ie m i o ś w ia tą cech o w ać.
T y m s p o s o b e m p o s tę p u ją c o b ro ń c a z je d n a sob ie z a u fa n ie R z ą d u i p u b lic z ności; o d k tó re g o w ła s n a s ta n u jeg o p o w a g a jest n ie o d d z ie ln a " .
N ie c h n a s nie z ra ż a ta c h w ila m i n a iw n a fo rm a i n ie d z iw i g ó rn o lo tn y sty l p rz y to c z o n y c h w y p o w ie d z i. B yło to c h a ra k te ry s ty c z n e d la e p o k i T o ro siew i- cza. A le s ło w a jeg o z a w ie ra ją tre ść ż y w ą , d z iś jeszcze p rz y d a tn ą .
