R. Ziółkowski
"Podręcznik diagnostyki
psychologicznej", R. Meili, Warszawa
1967 : [recenzja]
Studia Philosophiae Christianae 4/1, 238-245
czasow e o p rac o w a n ia nie u jm o w a ły różnicy ja k a zachodzi w re a k c ji czło w ie k a zdrow ego i odpornego n a stresso w ą sy tu a cję, a w re a k c ji n e u ro ty ka. P rz e d sta w io n a przez R eykow skiego te o ria m a w ięc te n pozytyw , że je s t zakresow o szersza i, co z tego w yn ik a, b ard z iej ogólna.
W ydaje się, że d y sk u sy jn e są stw ie rd z e n ia a u to ra pod an e w zakończe n iu pracy. P o ró w n u je on k o ncepcję stre ssu z tzw . p sychicznym n ie p rz y stosow aniem . Z n aczenie tego o statniego w y ra ź n ie k w estio n u je . Z aznacza, że zad an iem człow ieka je st tw órcze p rz e k szta łc en ie siebie, św ia ta i ludzi. To zaś n ie m ieści się w tre śc i „ p rz y sto so w an ia”. Tezę tę łączn ie z p o d a n y m w tek ście określen io m „ p rz y sto so w an ia” m ożna by pow ażnie zak w e stionow ać. W ydaje się, że w ty m w y p a d k u a u to r n ie m a ra c ji. P rz y w ła ściw ym ro zu m ien iu p rzy sto so w a n ia m ożna ja k n a jb a rd z ie j m ów ić o tw ó r czym p rze k szta łc en iu . Nie słuszne je s t stw ierd zen ie, że „pojęcie p rz y sto so w an ia w sto su n k u do człow ieka w y d a je się m ieć o g raniczone zastoso w a n ie ”.2
Z am iast po jęcia „p rzy sto so w an ie” p ro p o n u je a u to r po jęcie „sam o re- g u la c ji”. To o sta tn ie je s t je d n a k b a rd z iej jeszcze n ie ja sn e i ta k ż e k w e stio n o w a n e ze w zględu n a b ra k p u n k tu odniesienia. Z daniem L ew ickiego sa m o re g u la c ja służy p rzy sto so w a n iu .3 Ono je s t jej celem . P o dobnie w ięc ja k p rzy sto so w a n ie dom aga się o d n iesien ia „do czegoś”, ta k sa m o re g u la c ja m usi być „po coś” . S tą d w niosek, że nie je s t p ojęciem b ard z iej s p re cyzow anym jednoznacznie, niż przystosow anie.
P ra c a R eykow skiego je s t je d n a k , w ogólnej ocenie, b o g ata w ciekaw e, n o w e i śm iałe ujęcia. A u to r łączy u m ie ję tn ie te o rię z p ra k ty k ą , zm usza do p rze m y śle n ia su g e ro w an y c h te z i stw ierd zeń . Z tego te ż w zględu jest. n a pew no bardzo p rz y d a tn a w p ra c y w ychow aw czej n a różnym odcinku.
A n g elik a S py ch alsk a
Meili R. P o d ręc zn ik d ia g n o sty k i psychologicznej, W arszaw a, 1967, ss. 375..
(tłum . B e atric e H onorow ska)
R ich a rd M eili je st jed n y m z w y b itn ie jsz y ch sp e cja listó w w zak resie d ia g n o sty k i psychologicznej. O m aw ia n a tu jego k sią żk a może być u znana za ko m p en d iu m , za w ie ra ją c e zarys w spółczesnej w iedzy o psychologicz n y ch m eto d ach b ad a n ia . K siążk a sk ła d a się z n a s tę p u ją c y c h rozdziałów : I. W stęp. II. Zdolności i ich bad an ie. III. Osobowość i jej badanie. ΙΛ7.
2 Ja n u sz R eykow ski, dz. cyt., s. 201—203.
3 P or. A. L ew icki, G łów ne p ro b lem y psychologii k lin iczn ej, „Przegląd. P sychologiczny”, 6, 1963.
T ech n ik a b ad a n ia . O cena i o p raco w an ie w y n ik ó w testów . V. A naliza i k o n tro la w ynik ó w testów . VI. O ddziały w an ie n ie k tó ry c h w y n ik ó w ogól nych n a w y n ik i testów . P o n ad to a u to r pośw ięcił d odatkow o część k siążk i na „ S ta ty s ty k ę ” w psychologii i te c h n ik ę te sto w an ia.
W rozdziale I (zaty tu ło w an y m : „W stęp”) M eili m ów i o p ra k ty c z n y c h z a d an iac h diag n o sty k i psychologicznej i jej rozw oju. P o d k re śla , że do w y p ra c o w a n ia określo n y ch m etod d oprow adziły k o n k re tn e tru d n o śc i n ap o ty k a n e w pracy, k tó re w p ierw „odw aży li” się przezw yciężyć p sy c h iatrz y (R üger z W ü rzb u rg a, K rä p elin , C attel, Som m er). D alej a u to r p rze p ro w ad z a k ry ty k ę p rze d n au k o w y ch i p rzeg ląd n a u k o w y c h m etod pozn an ia człow ieka. Z aznacza, że zasadnicza tru d n o ść diagnozy polega n a - tr a f n e j ocenie tego co isto tn e w śró d różn y ch in fo rm a c ji z e b ran y ch o osobie b ad a n ej. O w ła ściw ościach czy s tru k tu rz e danego człow ieka psycholog, niezależnie od stosow anych m etod, m oże w nioskow ać w o parciu ty lk o o (w ieloaspektow e) o b jaw y z e w n ętrzn e życia psychicznego. M eili uw aża, że działan ie czło w ieka, jego za chow anie się nie stan o w i zbyt k o rzy stn e j p o d sta w y dla d ia g nostyki n au k o w e j (ze w zględu n a stosunkow o k ró tk i czas, k tó ry m am y do dyspozycji, by zaobserw ow ać za chow anie się człow ieka w sy tu a cjach dla niego istotnych). K ażdy w y tw ó r d ziała n ia człow ieka m oże służyć za m a te ria ł dla celów diagnostycznych. M eili n ap o m y k a o „ w y tw o rac h sw o b o dnych” , k tó re — jego zdaniem — są o b ję te n iezb y t fo rtu n n y m te rm in e m : „m etody p ro je k c y jn e ”. M eili ro zró żn ia p ro je k c ję s tru k tu r a ln ą i afe k ty w n ą. T reściow y a s p e k t w y tw o ró w w iąże się z p ro je k c ją a fe k ty w n ą (TAT, T est V an L ennepa), n a to m ia st fo rm a ln e a sp e k ty (w ytw orów ) u p rzy czy n aw ia z p ro je k c ją s tr u k tu r a ln ą (R orschach, W artegg, P fister). S um ując, au to r w I rozdziale („W stęp”) dał k ró tk i p rze g ląd diagnostycznych sposobów po stępow ania, o tw ie ra ją c y p rze d d iad n o stą w iele różn y ch m ożliwości.
R ozdział II („Zdolności i ich b a d a n ie ”) a u to r rozpoczyna od om ów ienia k ilk u te o rii dotyczących p ojęcia in te lig e n cji ogólnej. W spom ina ujęcia E. C laperède, W. S te rn a , B in eta i S im ona oraz S p earm a n a. M ówi o ich różnorodności i „niep ełn o ści”. W ysuw a propozycje, by rac zej m ów ić nie o po m iarze in te lig e n cji, lecz o po m iarze śred n ie j sp raw n o ści in te le k tu a l nej. M eili bliżej a n a liz u je p ojęcia czynników in te lig e n cji, b y szerzej om ó w ić ich znaczenie dla diagnostyki. N astęp n ie przechodzi do zagad n ien ia zw iązanego ściśle z b ad a n ie m in te lig e n cji, a n a liz u ją c trz y zasadnicze fo r m y testów :
T esty rozw ojow e do b ad a ń in d y w id u aln y ch . T esty in te lig e n cji ogólnej do b a d a ń zbiorow ych.
T esty do analitycznego i jakościow ego b a d a n ia inteligencji.
P ierw sze z n ich a u to r zaczyna od om ów ienia sk a li in te lig e n cji B in eta - Sim ona. P o d k re śla zasługę au to ró w te s tu w d o strzeżen iu fa k tu „w y m ier- ności” in te lig e n c ji oraz u tw o rze n iu zestaw ów zad ań ty pow ych dla o k reślo nego ok resu w ieku. S eria ta by ła isto tn y m p u n k te m w y jśc ia dla dalszego
ro zw o ju te stó w ; (obecnie w p ra k ty c e ta m e to d a je st zarzucona, bo n ie k tó re p y ta n ia są już p rz e sta rz a łe , s ta n d a ry z a c ja je st n ie za d a w a la ją c a , a poza ty m nie m a w niej te stó w do b a d a n ia osób, k tó re p rze k ro c zy ły d w u n a sty ro k życia). P rzep ro w ad zo n o w iele re w iz ji sk a li in te lig e n c ji B in eta -S im o n a ; w szerszym z a k resie stosow ano ty lk o ujęcie T erm a n a. In n e sposoby p o d ejścia rów n ież za słu g u ją n a uw agę, ze w zględu n a ich za le ty oraz szero k ie (często) zastosow anie: B iäsch, J. K ra m e r, H. R. L ü ck e rt, S tan fo rd .
M eili w sk ró cie p rz e d sta w ia in n e jeszcze ro d z a je te stó w rozw ojow ych do b ad a ń in d y w id u a ln y ch : te st ro z w o jo w y dla w ieku szkolnego L o t t y
S c h e n k -D a n zin g e r; (seria ta przezn aczo n a je st dla w iek u 5—11 la t i sk o n
s tru o w a n a w o p arc iu o różnice w ieku, ta k sam o ja k te s t B in eta-S im o n a).
T est w y k o n a n i a (P e rfo rm an c e-T e st) o b e jm u je zadania, k tó ry c h ro zw ią
zanie n a s tę p u je przez w y k o n an ie czynności p rak ty c zn o -m o to ry cz n y ch .
T e st m o z a ik i p o le g ają cy n a o d tw o rze n iu przedłożonego ry s u n k u za p o
m ocą 4, 9 i 16 kostek. T en te s t m ożna uznać za je d n ą z n ajle p sz y c h n ie w e rb a ln y c h m eto d b a d a n ia in te lig e n c ji (n aw et dla sta rszy c h osób).
Z in d y w id u a ln y c h te stó w rozw ojow ych b io rą p oczątek te s ty m a ją c e na celu u sta le n ie śred n ie j sp raw n o ści in te le k tu a ln e j do b a d a ń zbiorow ych. J a k o ilu s tra c ję s tr u k tu r y typow ego te s tu zbiorow ego w y b ra ł M eili te st
Ch. Spearm ana, n a d a ją c y się do b a d a n ia k la sam i dzieci od la t 10 do 14. T e st Ravena. Z asłu g u je n a szczególną w zm iankę. W p rze ciw ie ń stw ie
do w szystkich in n y c h p rzytoczonych te stó w z a w iera ty lk o z a d an ia jednego ro d za ju , je d n a k ta k sto p n io w a n e pod w zględem tru d n o ści, że m ożna go stosow ać zarów no do b ad a n ia siedm iolatków , ja k i n a jin te lig e n tn ie jsz y c h dorosłych.
T est m o za ik i Gille’a, ła tw y w zasto so w an iu (stosow any dla w iek u od
6 do 12 lat). Nie w ym aga an i czytania, an i p isa n ia , an i liczenia. O b ejm u je 62 p y ta n ia , stosow ane ustnie, a odnoszące się do o brazków albo p ro sty ch figur. Z ad a n ia: w skazać lu k i w obrazkach, podać analo g ię m iędzy p rz e d m io tam i itp...
O m aw iając te sty do analitycznego i jakościow ego b a d a n ia osobowości a u to r zw rócił uw agę (szczególną) n a n a s tę p u ją c e z nich: S k a la in te lig e n
cji W esch le ra -B e lle vu e o p rac o w a n a n a now ych zasad ach sto so w an a je st
d la b a d a n ia in te lig e n cji dorosłych. S k ala ta (W eschler A d u lt In tellig en c e S cale-W A IS) z u w agi n a duże pow odzenie sk ło n iła W e sc h lera do s k o n s tru ow an ia całkow icie podobnej b a te rii te stó w dla dzieci.
A n a l i t y c z n y ■ te st Meiliego (AIT). Z ostał o p rac o w a n y w 1928 r. W p rz e
ciw ień stw ie do in n y c h te stó w z a w iera on rów n ież zad an ia, k tó re p o zw a lają u jąć p ew n ą p ro d u k ty w n o ść um ysłow ą.
S t r u k t u r a l n y te st in teligencji ( I- S -T ) R. A m th a u e r a (O pracow any w r.
1951). D aje on m ożność p o zn a n ia zasadniczych k ie ru n k ó w uzdolnienia.
i-lities) T h u r s to n e ’a je st p rzy k ła d em te s tu b udow anego sy stem a ty cz n ie n a p o d sta w ie an a liz y czynnikow ej.
O pisane w yżej ro d za je te c h n ik te sto w y ch w y ja ś n ia ją czytelnikow i, że te sty m ogą być ta k dobrane, aby p o tra fiły ukazać d o k ła d n ie n o rm aln y przebieg rozw oju um ysłow ego. D alej a u to r p o d k reślił, iż w o d n iesien iu do osoby dorosłej p ojęcie w iek u in te lig e n c ji n ie m a już w łaściw ie istotnego znaczenia, bo zasób dośw iadczeń m oże obejm ow ać ta k ie n a b y tk i, k tó re w ychodzą poza g ran ic ę jej w łaściw ej d o jrzałości um ysłow ej. P o ru sz o n e zostało ta k ż e z a g ad n ien ie zw iązane z zależnością sp e cja ln y ch fo rm in te lig e n cji a zdolnościam i. S tąd w p ra c y sw ojej a u to r w y ja ś n ia psycholo giczne znaczenie poszczególnych zdolności. (1) In te lig e n c ja sło w n a i zdol ność w y p o w iad a n ia się w słowie. (2) U zd olnienia p rak ty c zn o -te ch n ic zn e . (3) W yo b raźn ia p rz e strz e n n a . (4) U zd olnienia ry su n k o w e. (5) P am ięć. (6) U w aga. (7) M o to ry k a i zręczność rąk .
N a zakończenie om ów ione zostało b a d a n ie całościow e n a k a z u ją c e w y niki oceniać zaw sze w ich w zajem n y m p o w iąz an iu oraz n a tle całej osobo w ości i w spółw yznaczającego je środow iska. M eili p o d aje p ra k ty c z n ą w skazów kę, by p rz y w y b ie ra n iu te s tu do b a d a n ia p rzed e w szy stk im zw ró cić uw agę n a to, czy w y k az an a zo stała jego tra fn o ść z p u n k tu w idzenia celu, k tó ry te s t m a spełnić. M eili o m a w iają c ró żn e m etody i p o d ając licz ne p rz y k ła d y podnosi za każdym razem zag ad n ien ie rzeteln o ści oraz trafn o śc i p ra k ty c z n e j danego te s tu ja k o m eto d y b ad an ia.
Z ag a d n ien ie zw iązane z p ro b le m a ty k ą osobow ości i je j b ad a n ie m zo stało om ów ione w ro zd ziale III. („O sobow ość i je j b a d a n ie ” ).
A u to r n a d a je słow u „osobow ość” w d iag n o sty ce znaczenie potoczne, j a k ie w y stę p u je poza psychologią, u w ażając, że w te n sposób n a jp rę d z e j m ożna u n ik n ą ć nieporozum ień. Z te k s tu „w yłow ić” m ożna je d n a k m yśl, że M eili p rzez osobow ość ro zu m ie tw ó r całościow y, spoisty, odrębny (o sw oistej autonom ii), k tó reg o fo rm y tw o rzą się w tra k c ie ro zw o ju na bazie w łaściw ości p ie rw o tn y c h , tj. dziedzicznych. O m aw ia fra g m e n ta ry c z nie n a s tę p u ją c e zag ad n ien ia psychologii osobow ości: s tr u k tu r ę , ew olucję i diagnostykę. S tru k tu rę osobow ości u jm u je w k a te g o rii ty p ó w (K re t schm era, P fa h le ra , Ju n g a , S heldona) oraz cech.
A n alizu ją c p o d sta w y te o re ty c z n e osobow ości m ów i o opisow ych (sto sow anych przez p isarzy , p la sty c zn y ch o b razach o p isu jący ch człow ieka) i o w y ja ś n ia ją c y c h cechach osobowości. M eili w y ró ż n ia dla po trzeb p r a k ty k i k lin icz n ej tzw. „ k o n s tru k ty ” i „zm ien n e osobow ości”. O k o n - s tru k ta c h m ów im y w tedy, gdy d efin icje p ew n y ch fa k tó w w y m ag a ją o k re ślonych założeń te o rety czn y ch , n a to m ia st m ów im y o zm iennych osobo wości —· jeżeli p ojęcie zaw sze je st d efin io w an e przez sto su n ek do p ew nych faktów .
A u to r w sw ej p rac y re p re z e n tu je , (jak się zdaje) tra d y c y jn y n iem iecki I G — S t u d i a P h i l . C h r i s t i a n a e 4(1968)1
ty p u ję cia s tr u k tu r y osobow ości p rz e ję ty od K lagesa, R em p lein a; m ów i 0 c h a ra k te rz e , te m p eram en c ie, w oli, uzdoln ien iach i jaźni.
C h a ra k te r, te m p e ra m e n t i uzdolnienia n ie są u M eiliego w sposób je d n oznaczny określony. O p eru je ty m i p o jęciam i w znaczeniu uży w an y m w m ow ie potocznej.
W olę u jm u je za K ü n k elem , ja k o zdolność św iadom ego k ie ro w a n ia sw o ją e n e rg ią zgodnie z p ew n y m p la n em , p ew n y m i n o rm am i za m ia st tego, b y pozw olić je j iść za głosem n a tu ra ln y c h p ie rw o tn y c h skłonności. O w oli mówiimy w te d y — p o d k re śla a u to r — k ie d y p o w sta je w iększy „łu k n a p ię cia”, gdy się dąży do oddalonego celu i k ie d y dla o siągnięcia jego ro zm y śl n ie tłu m i się d ążenia i te n d e n c je u tr u d n ia ją c e o k reśle n ie celu.
P o ru sz ają c p ro b le m a ty k ę ja źn i M eili w ylicza za K lagesem „sam o u - tw iierdzenie ja ź n i” i „u św iad o m ien ie sobie sw o jej ja źn i” . D alej z a jm u je się jej s tr u k tu r ą („ja”, „ n a d ja ”) oraz m óivi o w p ły w ie ja ź n i n a p o w sta w a n ie ob razu siebie i id e ału siebie.
P o d e jm u ją c zagad n ien ie ew olucji osobow ości a u to r p o d k reśla , że w aż n y m je st ro z p a try w a n ie s tr u k tu r y osobow ości w tra k c ie jej rozw oju. Szcze g ó lnie — zdaniem M eiliego — p rzy s tru k tu r z e ja źn i trz e b a w jeszcze w ię k szym sto p n iu niż p rzy in n y c h a sp ek ta ch bud o w y osobow ości zw racać uw agę n a w p ły w w ieku.
Po zan alizo w an iu w yżej p rze d staw io n y c h p o d sta w te o re ty cz n y ch a u to r om aw ia m eto d y diag n o sty k i ch a rak te ro lo g icz n ej. W spom ina w iele m etod op raco w an y ch przez różnych au to ró w , om aw ia je d n a k d o k ład n ie te tylko, k tó re najczęściej są stosow ane w d iagnostyce p ra k ty c z n e j: an am n e za i w y w iad, k w estio n ariu sz e, te s ty skłonności lub za in te re so w ań , a rk u sz e o b se r w acji, ry su n k i, te s t R orschacha, te s t ry su n k o w y W arteg g a (WZT), te s t TAT 1 p o k rew n e „testy te m aty cz n e” , oraz te sty b a rw , d ia g n o sty k a popędów Szondiego i te s t sy tu a c ji grupow ej.
W IV rozdziale (T echnika b ad a n ia , ocena i o p raco w an ie te stó w ”) M eili p o ru sza zagad n ien ie zw iązane z p ra k ty c z n y m sto so w an iem m etod b ad a ń psychologicznych. O m aw ia te c h n ik ę b ad a ń , p ro b lem y te ch n iczn e zw iązane z d o k ła d n ą oceną w yników , a w k ońcu p o ru sza sp raw ę o p rac o w a n ia orze czeń.
B a d an ie polega n a stały m w słu c h iw an iu się w badanego. U w aga b a d a jącego p o w in n a być n a p ię ta , b y p o tra fił uchw ycić k ażdy f a k t m a ją c y z n a czenie psychologiczne. M eili w sk azu je, że żad n e te o re ty c z n e w y ja ś n ie n ia n ie nauczą, ja k badać; u m ie ję tn o ść tę zdobyć m ożna ty lk o dzięki p rak ty c ę. A u to r w ylicza i o m aw ia n a s tę p u ją c e p ro b lem y (form alne) zw iązane z a n a lizow anym p roblem em : po ra, czas i m iejsce b ad a n ia , p o sta w a sam ego b a dającego, ty p y badan y ch , in s tru k c ja do zadań, k o n tro lo w a n ie pracy , b a d an ia zbiorow e. P rz y o m a w ian iu ilościow ego o p rac o w a n ia w y n ik ó w te stó w a u to r sk o n c en tro w ał się n a dw óch za g ad n ien ia ch : oceny p ra c i po ró w n a w cz y ch sk al norm . W orzeczeniu psychologicznym psycholog r e a
su m u je w y n ik i sw ego b a d a n ia , d ają c n a p iśm ie obraz osobowości, k tó ry m a u ją ć nie ty lk o chw ilow e, lecz ta k ż e p o d sta w o w e trw a łe w łaściw ości człow ieka. Z d an iem M eiliego w orzeczeniu n a jle p ie j je s t uw zględnić ty lk o podział n a zdolności i c h a ra k te r.
N ależy zaznaczyć, iż w iele za w a rty c h w ty m rozdziale uw ag m oże pom óc p ra k ty k o m w zro z u m ien iu sensu p e w n y c h zasad p o stę p o w a n ia p rz y ocenie i u ła tw ić ich o p rac o w a n ie p rz y te sta c h w łasnego pom ysłu.
V -ty , p rz e d o sta tn i rozdział („A naliza i k o n tro la te stó w ”) tr a k t u je o p r o blem ach te chnicznych, m etodologicznych zw iązanych z p ro b le m a ty k ą te stów , m iędzy in n y m i zagad n ien ie k o n stru o w a n ia te s tu i jego tra fn o ś c i jako śro d k a diagnostycznego. N aw iązu je tu M eili do om ów ionych m etod w ro z dziale drugim . P o d a je w sk azan ia, k tó re n ależy uw zględnić p rz y op raco w y w an iu lu b sp ra w d z a n iu now ych testów . T est —· zdaniem M eiliego — m ożna p o ró w n ać z in stru m e n te m , k tó ry m a m ierzyć, za pom ocą któ reg o n ależy ja k n a jd o k ła d n ie j u jąć ja k iś p rz e ja w psychiki. Je że li te s t m a m ie rzy ć ■—■ to n ależy go tra k to w a ć jako n arzęd zie p o m ia ru i pod ty m w zg lę dem sta w iać w y m a g a n ia m u ta k , ja k zw ykło się to czynić w sto s u n k u do w agi, te rm o m e tru itd.
W rozdziale ty m a u to r om ów ił w sposób p rz e jrz y sty poru szo n e p ro b lem y , z ilu stro w a ł je sp o rą ilością w y k re só w i tab el.
O sta tn i, V I-ty , rozdział („O ddziaływ anie n ie k tó ry c h czynników ogól n ych n a w y n ik i te stó w ”) podobnie ja k i p o p rze d n i ilu s tro w a n y je s t ta b e la m i i w y k re sam i. M eili om aw ia tu poziom osiągu, różnice m iędzy o sią gam i d an ej płci, w p ły w y w a ru n k ó w z e w n ętrzn y c h i ćw iczeń n a osiągi w te sta ch . P rz e d sta w ia ró w n ież a u to r n ie k tó re czyn n ik i ogólne m ogące w y w ierać w pływ n a w y n ik i te stó w , aby za k ażd y m raz em m ożna było rozw ażyć, ja k dalece d an y r e z u lta t został e w e n tu a ln ie zm odyfikow any przez te czynniki.
P rz y w szy stk ich b a d a n ia c h psychologicznych p o w sta je p y ta n ie , ja k będzie p rze b ieg a ł dalszy rozw ój danego osobnika. A by odpow iedzieć na to p y ta n ie trz e b a znać w p ew n y m sto p n iu k ie ru n e k ro zw o ju w łaściw ości psychicznych oraz p ro g n o sty cz n ą w a rto ść w y n ik ó w b ad a n ia . W ażny tu je st ogólny przebieg rozw oju, jego in d y w id u a ln e odch y len ia i p ro b lem tr w a łości uzdolnień.
Ja k o u zu p e łn ie n ie p ro b le m a ty k i om ów ionej w V I-ty m rozdziale a u to r p o d a je k ilk a tech n iczn y ch w skazów ek dotyczących m eto d testow ych. Z w ra ca g łów ną uw agę n a m eto d y b a d a n ia zdolności p o m ija ją c m eto d y b a d a n ia c h a ra k te ru . P o d a je fra g m e n ty te stó w lu b p ró b y te c h n ik testow ych. Z u w agi n a m a łą znajom ość — zd an iem M eiliego —· p ro sty c h m eto d sta ty sty c z n y c h w śró d 'wielu osób in te re su ją c y c h się psychologią a u to r po d aje szereg w skazów ek, k tó re p o w in n y u p rz y stę p n ić zrozum ienie p ro b le m a ty k i s ta ty s ty k i w psychologii oraz u ła tw ić p o d ejm o w an ie e k s p e ry m e n ta ln y c h p ra c psychologicznych. M eili p o p rz e sta ł n a om ów ieniu n a jp ro s t
szych m etod, ja k : k rzy w e liczebności, głów ne m ia ry te n te n c ji c e n tra ln e j, m ia ry d y sp e rsji (rozpiętości), n o rm o w an ie w y n ik ó w testó w , w spółczyn n ik k o rela cji, obliczanie w spółczynników sta ło śc i (rzetelności), m etodę K u d ela i R ic h a rd so n a oraz oceny isto tn o ści sta ty sty c z n e j.
P rzechodząc do oceny k siążk i R ic h a rd a M eiliego n ależ ało b y p o d k reślić je j du żą w arto ść i p rzy d a tn o ść dla psychologów oraz b a rd z ie j za aw a n so w an y c h stu d e n tó w psychologii, k tó rz y in te re s u ją się p ro b le m a ty k ą oso bow ości.
1. P ra c a M eiliego d aje ogólny zary s dotyczący m eto d b ad a n ia , in te r p re ta c ji z e b ran y ch in fo rm a c ji w b a d a n iu i sta w ia n ia diagnozy p sycholo gicznej.
2. U w ra żliw ia cz y teln ik a n a p ra k ty c z n e podchodzenie do zag ad n ień oso bow ości.
3. A u to r jasn o u w y d a tn ia konieczność stosow ania, ja k też użyteczność m e to d staty sty czn y ch .
4. M eili p o d aje dużo p ra k ty c z n y c h uw ag i w skazów ek, k tó re u ła tw ią p ra k ty c z n e p o słu g iw a n ie się m e to d am i d ia g n o sty k i psychologicznej. 5. P ra c a ilu s tro w a n a je s t około 50-m a ta b lic am i, ta b e la m i, w y k re sam i i szkicam i sta n o w iąc p rzez to cenną pozycję dla stu d en tó w .
M ożna by w y tk n ą ć książce p ew n e niedociągnięcia:
1. N iejasn e i w ieloznaczne są często p o ję cia sto so w an e przez a u to ra , np. „osobow ość”, „ c h a ra k te r” , „zdolności” (p a trz p rzy k ła d o w o str. 115.). Nie w iem y w zasadzie, co one dla a u to ra (tym sam ym i dla czytelnika) d o k ła d nie znaczą.
2. S p o re w ątp liw o ści n a su w a p ro b lem in te rp re ta c ji in fo rm a c ji uzysk an y ch w czasie b ad a n ia . M eili n ie p o d a je w zasadzie żad n y ch m odeli zachow ania, w o p arc iu o k tó re należało b y dokonać in te r p re ta c ji u zy sk an y c h o osobo w ości in fo rm a c ji. T ra k tu je a u to r to zag ad n ien ie m arginesow o, chociaż ty tu ł „P o d ręczn ik d ia g n o sty k i p sychologicznej” su g e ro w ałb y ró w n ież spo soby in te rp re ta c ij m a te ria łu .
3. A u to r nie p rz e d sta w ił w ażn ej części d iagnostyki, a m ianow icie sposo bów p re z e n ta c ji w y n ik ó w ta k , ab y uzyskać p ełn y obraz osobowości. 4. Całość p ra c y u zu p e łn ia bo g ata b ib lio g ra fia (328 pozycji), skorow idz i in d ek s rzeczow y.
W a rto ść k sią żk i M eiliego je s t duża z uw agi n a fa k t, że p o ru szo n a w niej p ro b le m a ty k a stan o w i w po lsk iej lite r a tu r z e psychologicznej n ie w ą tp liw ą lukę. N iew iele o p ublikow ano p rac , k tó re p o d ejm o w ały b y o m a w ian y te m at. O p raco w an y je st on w naszej lite r a tu r z e fra g m e n ta ry c z n ie . Oto ważniej-^ sze pozycje:
O buchow ski Κ., P sychologia dążeń ludzkich. PW N , W -w a 1966.
R eykow ski J., F u n k cjo n o w a n ie osobow ości w w a ru n k a c h stre ssu psycho logicznego. PW N W -w a 1966.
S k ó rn y Zb., M etody b a d a ń psychologicznych. PW N W -w a 1965. R e u tt J., R e u tto w a N., B a d an ie osobow ości m e to d ą TA T M u rra y ’a. PW N W -w a 1960.
D obrze byłoby, żeby obok p o d ręczn ik a M eiliego p rzetłu m aczo n o książkę m a ją c ą in n e podejście do b a d a ń psychologicznych np. A. A n astasi, P sy ch o logical T esting., H orrocps, P ro b le m and m e th o d s psychology. A. A nastasi., F oley J. P., D iffe re n tia l psychology.
