Scenariusz zajęć
II etap edukacyjny, język polski
Temat: Formy gramatyczne wyrazów odmiennych
Treści kształcenia:
III. Tworzenie wypowiedzi.
2. Świadomość językowa. Uczeń:
3) stosuje poprawne formy gramatyczne wyrazów odmiennych.
Cele operacyjne:
Uczeń:
● Posługuje się właściwymi formami gramatycznymi wyrazów odmiennych,
● Czyta tekst ze zrozumieniem,
● Koryguje błędy językowe u siebie i innych.
Nabywane umiejętności:
● Świadomości poprawności językowej,
● Czytania i słuchania ze zrozumieniem,
● Wyrażania się w sposób precyzyjny i zwięzły.
Kompetencje kluczowe:
● Porozumiewanie się w języku ojczystym,
● Umiejętność uczenia się.
Środki dydaktyczne:
● Zasób multimedialny: film „Błędy w odmianie”,
● Sprzęt multimedialny (komputer, ewentualnie podłączony do telewizora projektor multimedialny/tablica interaktywna),
● Tekst „Wymyślić, nienawidzić” z książki „Ojczyzna Polszczyzna dla uczniów” Jana Miodka1,
● Krzyżówka: prosty diagram, np. narysowany przez nauczyciela na tablicy (dzieci rozwiązują na kartce) lub wydrukowany na kartkach.
Metody nauczania:
● Podająca: rozmowa,
● Problemowa: dyskusja,
● Praktyczne: praca z tekstem, ćwiczenia,
● Eksponująca: film.
1 Jan Miodek, Wymyślić, nienawidzić, [w:] tegoż, Ojczyzna Polszczyzna dla uczniów, Gdańskie Wydawnictwo Oświatowe, Gdańsk 1996, s. 60.
1
Formy pracy:
● Zbiorowa jednolita,
● Grupowa jednolita.
Przebieg zajęć:
Etap przygotowawczy
Na wcześniejszych zajęciach nauczyciel prosi uczniów o przygotowanie – w ramach pracy domowej – notatki o Janie Miodku (kim jest, czym się zajmuje, jaką naukę popularyzuje).
Etap wstępny
Nauczyciel wita uczniów, przeprowadza czynności organizacyjne: sprawdzenie obecności, zapisanie tematu zajęć na tablicy oraz zapoznanie dzieci z celami lekcji. Następnie prosi chętnego ucznia o przeczytanie pracy domowej. Uzupełnia i ewentualnie koryguje notatkę;
pozostała część klasy może również dodawać informacje.
Etap realizacji
Nauczyciel dzieli klasę na grupy, np. prosząc uczniów o odliczenie od 1 do 5 (grupa
„jedynek”, grupa „dwójek” itp.). W obrębie zespołu wybrany zostaje lider/kapitan, detektyw, poszukiwacz, kronikarz/sekretarz, czasomierz itp. Drużyny otrzymują zadanie rozwiązania krzyżówki.
S Ł O W N I K
G R A M A T Y Y K A
S Y N O N I M Ó W
J Ę Z Y K O Z N A W C A
Ś M I E C H
P O L S K I
P A G I N A
O B I E C Y W A Ć
1. Zbiór wyrazów ułożonych zwykle alfabetycznie z objaśnieniem ich znaczeń, często także zasad użycia i pisowni.
2. Nauka o zasadach budowy i odmiany wyrazów oraz o regułach składni danego języka.
3. Słownik wyrazów bliskoznacznych, inaczej ………
4. Jest nim profesor Jan Miodek.
5. Synonim słowa „chichot”.
6. Tytuł programu z udziałem profesora Miodka – „Słownik polsko- ………”.
2
7. Informacja drukowana u góry strony nad tekstem, najczęściej tytuł dzieła lub rozdziału, w encyklopediach i słownikach pierwsze lub ostatnie słowo na stronie – żywa ………….
8. ………..gruszki na wierzbie.
Kolejny etap zajęć inicjuje odczytanie przez nauczyciela tekstu pt. „Wymyślić, nienawidzić”.
Prowadzący zajęcia prosi, by uczniowie zwrócili uwagę (i zanotowali) przykłady problematycznych wypowiedzeń. Po przeczytaniu pozwala dzieciom na swobodne komentarze dotyczące tekstu. Następnie zapisuje na tablicy zdania z „wyrazami-pułapkami”:
zadaniem uczniów jest podanie poprawnej formy wyrazów z wykorzystaniem informacji z tekstu i przepisanie ich do zeszytów.
1. Ola nie potrafiła wymyśleć/wymyślić tytułu opowiadania.
2. Nie mogłaś się domyślić/domyśleć, że byłam zajęta?
3. Powinnaś przemyślić/przemyśleć swoje zachowanie.
4. Musicie przypatrzeć/przypatrzyć się tej ilustracji.
5. Nie wiem, jak można nienawidzić/nienawidzieć kotów.
Nauczyciel zapowiada, że za chwilę uczniowie obejrzą film (z zasobu multimedialnego).
Prosi, by zanotowali przykłady „pułapek fleksyjnych” i zastanowili się nad ważnością stosowania właściwej odmiany wyrazów.
Po emisji materiału proponuje ćwiczenie: wybiera do odpowiedzi chętnych uczniów, którzy za udzielenie prawidłowej odpowiedzi otrzymują plusa. Przykładowe zdania do ćwiczenia:
Uczeń: Proszę panią, mamy to zapisać w cudzysłowiu? (pani, cudzysłowie) Dziecko: Cofnij się do tyłu! (cofnij się)
Osoba x: Naucz się poprawnie wyłanczać komputer. (wyłączać) Dziewczyny: Moglibyśmy pożyczyć tą książkę? (mogłybyśmy, tę) Osoba x: Sprawdzę to na Internecie. (w)
Dziecko: Mamo, znasz jakichś króli? (królów)
Dziecko: Załóż ten swetr, jest ci w nim tak ładnie. (sweter) Osoba x: Ale dzisiaj wieje silny wiater. (wiatr)
Osoba x: Dziś jest trzeci marzec. (marca) Dziecko: Mi się to nie podoba. (mnie) Etap końcowy
Swobodne wypowiedzi uczniów, zaczynające się od słów: „Z dzisiejszej lekcji zabiorę ze sobą……….. (uczniowie mogą podawać słowa, które zapamiętali, uczucia, które towarzyszyły im podczas lekcji, itp. Przykład: z dzisiejszej lekcji zabiorę ze sobą wyraz
„włączać”), a wyrzucę do kosza……….. (np. niepoprawną formę „włanczać”).
Zapisanie pracy domowej.
1. Obejrzyj program „Słownik polsko-polski”, wykonaj notatkę na temat zagadnień językowych poruszanych w danym odcinku. Zanotuj, o co pytali dzwoniący do studia rozmówcy, z jakim problemem językowym zgłaszali się do profesora Miodka.
2. Przeprowadź sondę wśród znajomych, rodziny na temat stosowania przez nich poprawnych form gramatycznych. W tym celu zadaj „wyrazy-pułapki” z lekcji
3
(z tekstu, z filmu), a następnie zapytaj, czy Polacy używają swojego języka w poprawny sposób (to zadanie dla chętnych).
Dodatkowo:
Scenariusz lekcji dla klasy V i VI. Uczniowie muszą mieć wcześniej przeprowadzoną lekcję na temat słowników. Scenariusz może zostać wykorzystany także w gimnazjum w klasie I.
4
