Janusz Lehmann
"La conservation des antiquités
métalliques", A. France-Lanord,
Nancy 1962 : [recenzja]
Ochrona Zabytków 17/1 (64), 75-76
Celem konserw acji jest wzm oc nienie i zabezpieczenie tkaniny. Re konstrukcje dopuszcza się jedynie V w ypadku istnienia „śladów” pier- votnego rysunku, tylko w w yjątk o wych przypadkah. Badanie tkaniny, bałtu przed konserw acją oraz doku mentację ujęto w 16 punktach pro gramu. Om awia się sposoby czysz czenia tkanin i usuw ania klajstru. Prace w stęp n e ujęto w 7 punk- 1ach programu. Technika konserw a cji obejm uje: uw olnienie obiektu z późniejszych dodatków, dublowanie, utrwalenie zdobienia tkaniny, kon serwację tkanin archeologicznych,
osunięcie deform acji tkaniny, utrwalenie osłabionej m alatury, konserwację pereł oraz haftu złote go i srebrnego.
10. L I. W o r o n i n a . Zastoso wanie antyseptyków dla ochrony
niektórych m ateriałów używanych w konserw acji przed mikroorga nizmami — s. 168—172.
Zabezpieczanie przed m ikroor ganizmami obejm u je m ateriały or ganiczne tak ie jak klej, płótno, dre wno, skóra, papier itp. Poleca się
0 A. FRANCE-LANORD, La conservation des antiquités m é ta lli ques, Nancy 1962 (wyd. Centre de
Recherches de l’Histoire de la Sidé rurgie, Laboratoire Archéologique Musée Lorrain), s. 89.
Praca A. France-Lanord, dyrek tora laboratorium naukowego Mu zeum Lotąryńskiego w Nancy, na temat konserw acji zabytków m eta lowych składa się z 2 części i w nio sków. Część I obejm uje 6 rozdzia łów, a m ianow icie:
Rozdział 1 om aw ia rolę pracow ni konserw atorskiej. W pierwszej części rozpatruje jej funkcje jako komórki m uzealnej, powołanej do ochrony zabytków dla przyszłych pokoleń, jej prace intelektualne i m anualne. W drugiej części om awia tryb konserw acji obiektów i zabiegi dodatkowe, oraz w yciąga wnioski. Stw ierdza że zabezpieczenie przed wtórnym niszczeniem obiektu jest co najm niej tak sam o w ażne jak konserw acja. We wnioskach w yra
ża opinię, że generalnie w konser w acji istn ieje tendencja do w yko nyw ania prac czysto naukowych. U w aża że należy zachow yw ać umiar 1 rów now agę m iędzy stroną teore tyczną, a zadaniam i praktycznymi.
antyseptyki: k w as salicylow y, kwas benzoesowy, tymol, steptocyd, B-naf- tol, form alina. Szczególne znaczenie wg autorki, zwłaszcza przeciw grzybom i pleśniom zyskują trój i pięciochlorofenolany. Poleca się je do zabezpieczania kleju, płótna, drewna, rzeźby drewnianej i odwro- cia ikon. Podaje się rów nież prze pisy BH P przy stosowaniu trój i pięciochlorofenolanu.
11. E. B. T r o s t j a n s к a j a, G. N. T o m a s z e w i с z i E. W. S o r о к i n a. K lejow e zestawy do du blowania. (Białkowe k leje do dublo wania i m etody ich m odyfikacji) — s. 173— 182, 2 rys. i 5 wykresów.
Klej rybi użyty do dublowania w m iarę starzenia sztyw nieje. Za pobiegano tem u dodając do kleju m iodu pszczelego. Jako nowy p la styfikator k leju rybiego wypróbo wano alkohol poliw inylow y. W labo ratorium zbadano użyte do dublo w ania następujące kleje: 1) 8% klej rybi + 1% pięciochlorofenolan sodu. 2) 8% k lej rybi, miód i 1% pięcio- chLorofenolan sodu. 3) 8% klej rybi, m iód (2,5 cz. miodu na 1 cz. kleju
*
R ozdział 2 zajm uje się podsta w am i teorii korozji i konserw acji m etali. Om awia przem iany obiektu w ziem i oraz kolejne czynności kon serw atorskie, m ianow icie czyszcze nie, stabilizację i zabezpieczenie.
Rozdział 3 — postępowanie z żelazem , bronią, żelazem archeolo gicznym, etc. Rozróżnia 3 rodzaje postępow ania w zależności od stop nia zm ineralizow am a m etalu obiek tu. Przy m ałym stopniu zm inerali- zowania dopuszcza stosow anie od- rdzew iacza o nazw ie „D eoxydine” oraz zab iegów elektrochem icznych. W w ypadku daleko posuniętego stopnia m ineralizacji wskazuje na trudności w przyw róceniu i oczysz czeniu pierwotnej formy obiektu, kon solidacji produktów m ineralizacji i uw olnieniu obiektu od chlorków.
Rozdział 4 — brązy. Omawia, przebieg patynow ania i m inerali zacji ob iek tów w ziem i, sposoby oczyszczania, odchlorow ania patyny, lutow ania, k lejen ia i zabezpieczania przed w tórną korozją. Podaje in te resujące nowe sposoby klejenia ży wicam i poliestrow ym i przy użyciu tkaniny z w łókien szklanych, usu w anie chlorków za pom ocą pyłu alum iniow ego, zastosow anie dializy,
suchego) i 1% pięciochlorofenolan sodu. 4) 8% klej rybi i alkohol p o li w inylow y (2 cz. such, kleju, 1 cz. alkoholu). Przeprowadzone badania w ykazały najlepsze w łasności k leju rybiego m odyfikowanego alkoho lem poliw inylow ym .
12. A. B. Ż e r n o w a. O barw nym fotoutrwalaniu lum iniscencji konserw ow anych dzieł i barwnej dokum entacji fotograficznej — s. 183— 185.
Od 1958 r. do dokum entacji prac w ykonyw anych przez Centralną Pracow nię A rtystyczno-Restaurator- ską w ykonuje się barw ne fotografie obiektów i lum iniscencji na przezro czach.
13. J u. М. В u t o w. Do zagad n ienia klasyfikacji i rejestracji fo tograficznych badań w ykonyw anych przy restauracji — s. 186— 189.
Autor podaje schem at k lasyfi kacji badań fotograficznych (m eto dyczny) oraz projekt form ularzy re jestracyjnych zdjęć fotograficznych, w ykonanych w pracowni restaura- torskiej.
dehydratację ob iek tów i im preg nację żywicam i sztucznym i.
Rozdział 5 — konserw acja zło ta, srebra, cyny i ołow iu. Odnośnie złota autor om awia tylko sposoby oczyszczania powierzchni z zabru dzeń. Dla srebra poleca k ąpiele w roztworze dw uw ęglanu sodowego celem odchlorowania i zabezpiecza nie roztworem „Bedacryl’ u ” przed siarczkowym czernieniem . O łów i cynę, niezależnie od stopnia skoro dowania, zaleca im pregnow ać na
wsitępie „BedacryTem” lub w oskiem , a dopiero po im pregnacji opraco w yw ać m echanicznie pow ierzchnię obiektu.
Rozdział 6 podaje sposoby czy szczenia szkła, bursztynu i kości. W spomina również o ceram ice, em aliach, skórze d drewnie, lecz nifc zajm uje się nimi szczegółowo.
Część II om aw ia organizację pracowni i obejmuje 4 rozdziały, a m ianowicie:
Rozdział 1 zajm uje się doku m entacją konserw ow anych obiek tów. Dokumentacja ob ejm u je foto grafie i karty. Karta, opatrzona na zwą obiektu i kolejnym num erem pracowni, dzieli się na 3 kolum ny, z których pierwsza z lew ej in for
m uje o przewidzianych zabiegach, środkowa o zabiegach wykonanych, a trzecia o obserwacjach. W kolum nie trzeciej podaje się również jakie w ykonano fotografie i jakich użyto m ateriałów. Autor zaleca podpisy w anie kart przez pracowników w y konujących zabiegi, co w g niego zw iększa poczucie odpow iedzialnoś ci za w ykonane zabiegi.
Rozdział 2 om awia szeroko za d ania i funkcję pracowni. K ryty kuje szereg poglądów na funkcję pracowni, wyrażających się w dą żeniu do stw orzenia z niej czegoś na k ształt m aszyny, w której w ło żony tam obiekt byłby m om entalnie identyfikow any, oznaczony, datowa ny i zetykietow any. N iestety pra cow nia nie jest sanktuarium, a kon serw atorzy czarownikam i. Celowość tw orzenia nowych pracowni i roz-^ J. B. PELIKAN, Konzervace
zla ty c h a stfibrn ÿch predm ëtu „Ar-
cheologické R ozhledy” (Praga), XV (1963), z. 3, s. 490—500. Streszczenie w jęz. niem ieckim .
Praca poświęcona jest konser w acji złotych i srebrnych znalezisk archeologicznych. Autor stwierdza, że złoto na ogół n ie podlega korozji, stanow iąc zaw sze w zetknięciu z innym m etalem katodę, przyspiesza jącą anodowe rozpuszczanie sąsia dującego m etalu. Istnieje czasem je d yn ie konieczność oczyszczenia z przyw artych zabrudzeń ziem ią lub produktam i korozji sąsiadującego
0 SESIUNEA STINTIFICA A DI-
RECTIEI MONUMENTELOR ISTO- RICE (SESJA NAUKOWA DYREK CJI POMNIKÓW HISTORYCZ NYCH), Bukareszt 1963, s. 146, II. Streszczenia w jęz. francuskim.
Arch. Virgil Bilciurescu podaje w e w stęp ie, że tom zawiera referaty w ygłoszone na sesji naukowej w Bukareszcie w dniach 22—24 stycz n ia 1963 r. W referatach przedsta w iono w yniki badań podejm ow a nych przez grupy specjalistów nad form ą oryginalną, dekoracją, pro blem am i 'wytrzymałości, techniki konstrukcji i restauracji licznych ob iek tów zabytkowych w Rumunii. N a tom składają się następujące artykuły:
1. St. Bals, Klasztor w Hurez — odkrycia podczas restauracji, zasto sow ane m etody, środki i m ateriały, s. 7—14,
budowy istniejących uzasadnia au tor choćby tym, że tylko nad zabez pieczeniem ob iek tów uzyskiw anych w pracach archeologicznych będzie m usiało pracować w ielu ludzi przez w iele lat. Z tego punktu widzenia na plan pierw szy w ysuw a sprawę przygotow ania w pracowniach od powiedniej kadry technicznej. Za gadnienie to om awia bardzo szeroko. Rozdział 3 m ów i o konieczności stałej współpracy w ybitnych specja listów z różnych dziedzin przy kon serw acji zabytków, o potrzebie po czucia w spółodpow iedzialności za wykonane prace. Zbyt jeszcze zako rzeniona jest praktyka odżegnyw a nia się od odpow iedzialności przez w spółw ykonaw ców . W rozdziale tym autor zajm uje się rów nież zagadnie niami opakowania, m agazynowania i ekspozycji obiektów .
*
m etalu. Jako głów ną przyczynę k o rozji srebra w ym ienia jego zdolność tworzenia chlorków i siarczków. Dla zdejm owania osadów korozyjnych z obiektów srebrnych poleca auto- lizę przy użyciu cynku i ługu sodo w ego, czyszczenie am oniakalnym roztworem k w asu tioglikolow ego z chlorkiem cynaw ym , kąpiele w łaźni z roztworu tiom ocznika z do
datkiem kw asu ortofosforow ego i chlorku magnezu (60 g. tiomocznika, 20 g. kwasu ortofosforow ego i 20 g chlorku magnezu), elek trolizę w 15% roztworze kwasu m rów kow ego (ano
*
2. Arch. P. E. M iclescu, Zabytki wzgórza Patriarchatu w Bukaresz cie — konserw acja i dane historycz ne, s. 15—22,
3. P. S. N asturel, N ow e infor m acje historyczne dotyczące dwóch obiektów (Kościół w Brade.t i k lasz tor w Strehaia), s. 23—33,
4. Arch. M anciulescu, Nowe in form acje o kościele w Tirgoviste jako rezultat prac konserw atorskich 1961—62, s. 34—39,
5. Arch. M. A ngelescu, N owe rezultaty ostatnich badań nad roz w ojem u fortyfikow anego zespołu w Pejm er, s. 40—50,
6. Arch. E. Greceanu, Zasady wyboru i podziału etap ów budowy przy restauracji dawnych hal w Brasov, s. 51—60,
7. O. Velescu, Repertorium za bytków Rum uńskiej Republiki Lu dowej, s. 61—70,
Rozdział 4 zajm uje się biblio grafią. Stwierdza, że istn ieje obecnie ogrom na bibliografia drobnych prac publikowanych w w ielu w ydaw n ic twach specjalistycznych. Podaje i om aw ia kilk a publikacji typu pod ręcznikowego. Ubolewa, że biblio grafia dotycząca przedm iotu jest praw ie ,w yłącznie obcojęzyczna. We w nioskach autor stw ierdza, że p u b lik acja nie istanowi podręcznika, nie definiuje w ytycznych doktryny konserw atorskiej. Zasady konser wacji zabytków m etalow ych są te sam e, co zasady konserw acji w szy st kich innych zabytków z zabytkam i architektury w łącznie. U w aża p u b lik ację sw oją za celow ą choćby dlatego, że utrwaliła, om ów iła i o ce niła w yniki szeregu konferencji po św ięconych problem atyce k onser w acji obiektów m etalowych. da platynowa), elektrolizę w roz tworach cjanku i zelazicjanku, ką p iele w produktach o nazw ie „Che- laton” (np. sól sodow a k w asu ety- leno dwu amino czterooctowego). Proponuje anodową pasyw ację p o wierzchni ob iek tów srebrnych w roztworze chromianu sodow ego oraz w ytw arzanie kataforetycznych w ar stew ek ochronnych tlenków niektó rych m etali, jak beryl, cynk, telur, czy cyrkon. D la ochrony srebra w m agazynach proponuje pakow anie w m ateriał (np. papier) przepojony destym ulatoram i korozji srebra.
8. Arch. J. Grigorescu i arch N. Diaconu, N owe elem en ty odkryte w czasie restauracji k lasztorów w Dragomirna, Suçevity, Tazlau i Vo- ronek s · 71—88,
9. Inż. D. Moraru i inż. I. Istu- dor, Badania nad zdejm owaniem przenoszeniem fresków , s. 89—97,
10. Inż. D. Moraru, Dane histo ryczne o kościele w Cinęis, s. 98—100, 11. Inż. C. Pavelescu i inż. Th. Barbu, Rozwiązania konstrukcyjne stosow ane przy restauracji zabyt ków, s. 101— 108,
12. Arch. E. Chef neux, B ad aima i obserw acje kościoła w Densus, s. 109— 125.
R ecenzje i kom unikaty, s. 126— 144.
Janusz Lehmann
