Kwiczor Alfons Jan

1

SPIS ZAWARTOŚCI TECZKI

I./2. Dokumenty ( sensu stricto) dotyczące relatora —

“I./3. Inne materiały dokumentacyjne dotyczące relatora —

III./l. Materiały dotyczące rodziny relatora —

III./2. Materiały dotyczące ogólnie okresu sprzed 1939 r. —

III./3. Materiały dotyczące ogólnie okresu okupacji ( 1939-1945) — - III./4. Materiały dotyczące ogólnie okresu po 1945 —-

III./5. Inne ... •—

IV. Korespondencja

"II. Materiały uzupełniające relację i/i . ^ A Ó K /I ~ A h

V. Nazwiskowe karty informacyjne ) / i . kH VI. Fotografie

2

3

d,i0

i n ż . A l f o n s Jan *%yjęzor/1 91 7 -1 9 S 2 /- w s p ó łt w ó r c ą k u lt u r y po 1 1 - - typg& ed i n a u k i p o l s k i e j Z ie m i g d a ń s k i e j

.ś r ó d J 3 o r ó w 'iu c h o ls k ic h ,n a d n a jw ię k s z y m n a P o j e z i e r z u * b c i e -

• • -

utekim j e z io r e m & s łę b ie /4 5 3 h a / ,n a d tzw^mor^em k o c ie :;ok±m” l e ż y w ie ś O s ie k ,n a j w ię k s z a w r o z l e g l e j o k o l i c y . ła d n e j , k ie ć y ś o ś r o d e k t e ^ p u - s z c z y o s i e c k i e j Mfp r a e z k t ó r ą we d łu g p o d a n ia w 597 r * p r o w a d a lł s z la k m is y jn y bp W ojciech am i t a j t o m i e j s c o w o ś c i o b o g a ty c h t r a d y c j a c h p a t r i o t y c z n y c h s t r a j k u s z k o l n e g o 1 $ o 6 -1 9 o 7 » a i o d u ży c h w a lo r a c h z d r o w o t n o - k llm a t y c z n y c h p r z y s z e d ł na ś w i a t A l f o n s J a n -^ w iczo r.U ro —

da i ł s i n ó n w r o d z i n i e k ow ala F r a n c is z k a i K a r l i M a łg o r z a ty % P o c z -

« e r a o » v sk ic h 2o p a ź d z ie r n ik a 1 9 l ? ’r , J e g o r o d z e ń s tw o b y ło l i c z n e . S k łs d a ło s i ę z 6 c ó r e k i 4 s y n ó w ,z k t ó r y c h A l f o n s b y ł n a j s a a r s 2 y ą , r

Do s z k o ły p o w sz ą c h n e j u c z ę s c z a ł w 0 s i e k u f zdradzając£*3>odó-

* Z\ * '1 .. * > V.Ą k *■ . - «ir*

b n ie j a k j e g o s i o s t r y i b r a c i a - n i e p r z e c i ę t n e z d o l n o ś c i i t a l e n t . 19 3 6 r . u k o ń czy ł gimnaz jum państw ow e w S ta r o g a i dz i e ,3 w l a t a c h 1 S 3 7 -1 9 2 9 s t u d io w a ł na P o l i t y c J m i c e G d a ń s k ie j,

Po wybuchu .vcjny o b r o n n e j 1S3S r . A ł f o r . s z o s t a ł p r z e z h i t ­ lero w có w a r e s z to w a n y i o s a d z o n y w o b o z ie d la in t e r n o d a n y c h w. T o r a s - p o lu /P o m o r 3 k im / v. p o w ie c ie S s i e c i e , « którym p o d gołym n ie b em p r z e b y ­

w a ło ł ą c z n i e o k o ło 2000 P o la k ó w ,w tym p o l s c y j e ń c y w o je n n i* J e s z c z e p r z e d z l i k i w dodaniem t o 0 o o b o z u , t j p r z e d 18 w r z e ś n ia 19 3 9 r . , u d a ło ś

i

s i ę K w iczo ro w i z n ie g o z b i e c . w r ó c i ł do r o d z in n e g o 0 s i e k a , g d z i 8 w o k r e s i e taw s z c z y t u e k s^ ll& iu a c y jn e ó o i n t e l i g e n c j i p o m o r s k ie j u k r y - 7.-31 s i ę , a p o tem o y ł zm uszony p o d j ą ć prac*- w f i r m i e b u d o w la n ej w b la r o g a r d z ie .'x u od p o c z ą tk u z y /ią z a ł s i v z m łod zieżow ym p o d ziem iem k o n s p ir a c y jn y m ,p r z y czym e n s r a k t a r p r a c y zaw odc v e j , p o l e g a j ą c y n a c z y s t y c h w yjazd ach w t e r e n , u ł a t w i a ł y mu l i c z n e , k o n ta k ty z in n y m i P o ia ^ s a i , p o do b n ie ja k on m yd lącym i o p r \< j k s z t a ł c e n i u -odruchow ych form r u c h u o p o ru na z o r ^ a n i z c - a n e .o uż ,w 1 540 r . z n a l a z ł s i ę w o r g a n i­

zu ją cy m s i ę na Pomorzu CkJanskim’'G r y f ie K aszubskim ”.Z cza se m z o s t a ł p ierv ;szy m komendantem 1 0 a'’Gr*yf P o m o r s k i” na p o w ia t S t a r o g a r d .

M ie s z k a n ie p r y ..a t n e ń .« ic zo r a p r z y u l . G d a m s k ie j/P ó łn o c n e j / 4

w S t a r o g a r d z i e s t a ł o s i ę m i e j s a e m z a i n s t a l o w a n i e t a j n e j r a d i o s t a c j i na d ^ c z e j . K i e d y j e d n a k l a t e m 1943 r . g e s t a p o p r z y t r z y m a ł o w tym t e r e n : k o n s p i r a t o r a - l e k a r z e l e g i t y m u j ą c e g o s i ę dowodem o s o b i s t y m , w y s t a w i o n y :

on.

n a na z w i s k o " Kwicz o r ” , o czym w c z a s z o s t a ł p o w ia dom iony , b y ł z m u s z o n y n i e z w ł o c z n i e p r z e k a z a ć swe a g e n d y d o w ó d c ze " Gry f a " A r t u r o w i P i l l o r o w i A /

i n a t y c h m i a s t u c h o d z i ć z e S t a r o g a r d u . W y b r a ł B ory T u c h o l s k i e , k t ó r e o d t ą d do k o ń c a o k u p a c j i s t a ł y s i ę j e g o s c h r o n i e n i e m .

P r z y b i e r a j ą c p s e u d o n i m y " C z a r n y " i " J e r e m i " , w d n i u 1 4 s i e r p n i n i a 1943 r . w m i e s z k a n i u J ó z e f a S z m u lty w K a s p a r u s i a p r z e j ą ł dowodz-

two n a d 1 o - o s o b o w ą g r u p ą p a r t y z a n c k ą " G ty fa P o m o r s k i e g o " p n , " J a ł o - w i e c " , .'.net p o d p o r z ą d k o w a ł y mu s i ę t r z y d a l s z e g r u p y g r y f o w c ó w , j u ż o d p o c z ą t k ó w c z e r w c a 1943 r . u k r y w a j ą c e s i ę w t y l u ż b u n k r a c h o d l e g ­ ł y c h o d s i e b i e 6 - 8 km.Na p r z e ł o m i e s i e r p n i a i w r z e ś n i a z g r u p o w a n i e K w ic zo ra l i c z y ł o 4 o - 4 8 p a r t y z a n t ó w . P o t e m " J e r e m i " p r z e n i ó s ł s i ę w r e j o n l a s ó w W decki M ł y n , g d z i e p r z eb y w a ł do 15 g r u d n i a 194 3 r . Dnia 3 l u t e g o 1 9 4 4 r . r o z b i t e z c s t a iiy b u n k ry " J e r e m i e g o " w r e j o n i e Z d r ó j n c - S k r z y n i a -S k ó r z e n n o , p o d c z a s gdy on sam p r z e s z e d ł w l a s y n a d l e ś n i c t ­ wa S a r n ia Góra w p o w i e c i e ^ w i e c i e .

Tu w W ielk a n o c, 1 o k w ie t n ia 1944 r . , s t o c z y ł K w iczor na c z e l e sw ej grupy l i c z ą c e j 36 p a r ty z a n tó w c ię ż k ą w a lk ę z gru p ą obławow ą n ie m ie c k ą ,w s p ie r a n ą ż o łn ie r z a m i h i t l e r o w s k i m i z d y w i z j i t r a n s p o r ­

to w a n ej k o l e j ą na w s c h ó d . Udało mu s i ę je d n a k w y d o sta ć z p o t r ó j n e g o 4 ^ t 'U ( V* O h ąj-v O- W ) 1

o k r ą ż e n ia p r z y n i e w i e l k i c h s t r a t a c h w k a n n y c h p a r ty z a n ta c h .S a m r ó w n ie ż z o s t a ł ra n n y w g ło w ę . Była to je d n a z n a j w ię k s z y c h w alk p a r t y z a n c k ic h I I w ojny k w ia to w e j w jo r a c h ‘*uchri& h k ie h - rr -°orach

T u ch o& śkich.

Zapewne j e s z c z e w k w ie t n iu 1 -jMA r . ,w w yn ik u r o z ła m u w k i e r c w n ic tw ie '10 .."G ryf P o m o r s k i" ,-* v ic z o r p r z e s z e d ł do A K ,n a d a l je d n a k u tr zy m u ją c k o n t a -zty z g r y f ow cam i. spółpx*acow ał z gru p ą p a r ty z a n c k ą J e l i k s a a r c z a k a .D n ia 3 maja 1 944 r .w r e j o n i e D ę b ie j Góry uN d z i e - \J I i i w sp a r c ia o g n io w e g o innym grupom A K ,c ię ż k o tam w aiczącym te z

s i l n ą o b ła w ą w roga. U trzym yw ał k o n ta k ty z p o r . "Gra oem", dowódcą

5

5 f - 3

n 8 a j $ ę k s z e g o , l i c z ą c e g o o k o ło 1 oo p a r t y z a n t ó w zg ru p o w a n ia AK w -Bo­

r a c h (T u c h o lsk ich , W p o ło w ie 1 9 4 4 r , o d d z i a ł j e g o u l e g ł z m n i e j s z e n i u do k i l k u n a s t u l u d z i , Z n a l e ź l i w nim s c h r o n i e n i e dwaj z b i e g l i z n i e ­ w o l i n i e m ie c k ie j j e ń c y r a < f c ie c c y : l e j t n a n t " A r k a d i j M i s t a r sz y n a " F y - ły p " ,P o d k o n ie c 1 9 4 4 s k o n t a k t o w a ł s i ę z o d d z ia łe m d e sa n to w o -p a r -ę y - za n ck im L^P»We ł g aJŁ-ppro r J a n a Mięjfckiago w r e j o n i e m i e j s c o w o ś c i C z a r -

’ ł /-O I—

na W od a,też z P a w łem Ś ^ eg a łem , desantow anym do t e j grupy.W r e j o n i e ^ K onarzyn n a w ią z a ł ł ą c z n o ś ć z dowódcą grupy p a r t y z a n c k i e j ' ‘S z y s z k i* ’ , p or,A K Janem S z a le w sk im ,N a p r z e ło m ie l u t e g o i marca 1 9 4 5 r „ p r z e s z e d 2

l i n i ę f r o n t u w r e j o n i e k a n a łu r z e k i Wdy k o ło w s i Ozarna Woda,

K w iczor b y ł dowódcą sp o k o jn y m ,n iezło m n y m i o fia r n y m -c z ^ w ie k ie m

" s z c z ę ś l i w e j r ę k i M,S t o s o w a ł w w a lc e z o d d z ia ła m i wroga t a k t y k ę ” s z a r - p ra k t y ko waną

p a n ą ” ,c h y b a p r z e z n ik o g * in n e g o w B orach (T u c h o lsk ich n i e sto-sew e-aą, a p o l e g a j ą c ą na c z ę s t y c h z m ia n a ch m i e j s c p o s t o j u ,W i ą z a ł s i ę w a lk ą z w rogiem na o k r e s n i e d ł u ż s z y n i ż 1 - 2 g o d z in y ,p o czym o d r y w a ł s i ę o d n i e g o . Ą yspcnow ał r o w e r a m i,n a k t ó r y c h w c i ą g u d n ia b y ł w s t e n i e p r z e j e c h a ć t r a s ę i 6o km. S t ą d j e g o oddz i a ł , o p e r a ty w nie d z i a ł a j ą c y ,

na żywa no "zm o to ry zo w an y m ” . D ysponow ał d ob rze zo rg a n izo w a n y m wyw iadem , np p r z y pomocy i n f o r m a t o r ó w z n a j d u j ą c y c h s i ę w p o s z c z e g ó l n y c h o g n i ­ w ach a d m i n i s t r a c j i h i t l e r o w s k i e j , C i e s z y ł s i ę dużym p o p a r c i e m m i e j s c e

wej l u d n o ś c i p o l s k i e j , % ł n i e b e z p i e c z n y d l a Niemców, s k o r o w y z n a c z y ­ l i o n i na j e g o g ło w ę 15 t y s m a r e k n a g r o d y , O d d a n i e s p r a w i e p o l s k i e j , t a k t y k a " s z a r p a n e j " w a l k i p a r t y z a n c k i e j z w ro g ie m ja k i b o h a t e r s t w o

" J e r e m i e g o ” m ogłyby b y ć te m a te m f i l m u c z y p o w i e ś c i . K s ią ż k o w e j ,

Po w y z w o le n iu -k w icz o r u k o ń c z y ł p r z e r w a n e p r z e d w o jn ą s t u d i a n a P o l i t e c h n i c e G d a ń s k i e j , Z d o b y ł t y t u ł i n ż y n i e r a budowy o k r ę tó w i w d n i u 1 k w i e t n i a 1 9 4 ? r , r o z p o c z ą ł p r a c ę w c h a r a k t e r z e m ło d s z e g o

a s y s t e n t a K a t e d r y ur z ą d z e n N a w i g a c y j n y c h w y d z i a ł u ^udowy O k r ę t ó w , k i e r o w a n e j p r z e z p r o f . o ż n i c k i e g o . N i e z a l e ż n i e od t e g o p o g ł ę b i a ł s t u d i a na tymże W y d z i a l e , a t a k ż e p r a c o w a ł z a r o b k o w o w r ó ż n y c h i n ­ n y c h i n s t y t u c j a c h , S t u d i a o s t a t e c z n i e u k o ń c z y ł 28 m arca 1 9p1 r , , p o

czym p o 5 m i e s i ę c z n y m o k r e s i e s ł u ż b y w M a r y n a r c e W o je n n e j,w e w r z e 8 —

6

niu 1951 r.wrócił na Politechnikę,obejmując stanowisko starszego

asystenta .Zatrudniano go tam od 1 marca 1956 rw charakterze adiun^Ża, od p a ź d z ie r n ik a 1 9 6 4 r -w y k ła dowcy ,a od l i s t o p a d a 1 97o r * - s t a r s z e g o wykładowcy.W Katedrze Uraą^zen Nawigacyjnych w charakterze pracownik®

naukowo-dydaktycznego»a potem jej kierownika pracował aż do końca jej w łą c z e n ia

s a m o d z ie ln e g o i s t n i e n i a f t j w łąe»»4e- do ó w c z e s n e j K a te d ry O k ręto w y ch U rząd zeń P o m o c n ic z y c h ,d z is - Z a k ła d u Mrządzen O k rętow ych w I n s t y t u c i e Okrętowym P o l i t e c h n i k i G d a ń s k ie j.

t- t e c z c e a k t p e r s o n a ln y c h A lf o n s a ^ i c z o r a , z n a j d u j ą c e j s i ę w d z ia l e osobowym P o l i t e c h n i k i G d a ń sk iej «z a c h o w a ł s i ę m .i n . wykaz p r a c n a u ­ kowych za l a t a 1 952-1 9 6 8 , k t ó r y - c h o ć n ie p e łn y - o b e j m u j e 1 6 p o z y c j i . Z t y c h n i e k t ó r e j a k np 1 5 tZ a w ie r a dodatkov;o 15 d a l s z y c h p o d t y t u łó w .

Aóród w y s z c z e g ó ln io n y c h f i g u r u j ą dwa r e f e r a t y w y g ło sz o n e w l a t a c h 1 9 5 5 i 1 9 6 5 na j u b ile u s z o w y c h s e s j a c h naukow ych P o l i t e c j j m i k i Gdańs­

k ie j ,p ie i'w s z y p t Log o p o r o w y /u r z ą d z e n ie do p o m ia r u s z y b k o s c i s t a t k u w zględem w o d y - J .L 5 ./ ,a d r u g i - p t L i e k t ć r e p r o b l e m y w p r o w a d z e n ia a u t o m a -

i t y z a c j i m o r s k i e j . M . i n . w s p ó ł p r a c o w a ł p r z y d o k u m e n t a c j i k l a s y f i k a c y j n e j i m o n ta ż o w e j l o g u C z e r n i k i e j e wa na ł u g r o t r a w i e r z e" K i r k u t " , z budo wanym p r z e z S t o c z n i ę G dańską w 1 9 5 2 r . S z c z e g ó l n i e i n t e r e s o w a ł go t e n t e m a t , g d y ż - j a k w i a d o m o - I o g i O z e r n i k i e j e wa m i a ł y s z e r e g n i e d o s t a t k ó w , c z y s t o np u l e g a ł y a w a r i i i b y ł y m a ło u ż y t e c z n e ,nawe t p o u s u n i ę c i u

a w a r i i .

Aż do c z a s u p r z e j ś c i a n a em eryturę w 1977 r . ^ i c z o r b y ł a u to ­ rem w i e l u n o w a t o r s k i c h p r a c n a u k o w y c h w d z ie d z in ie urządzeń n a w i g a ­

c y j n y c h , u z y s k u j ą c z a n i e s z e r e g n a g r ó d , w y ró ż n ie n , s ł ó w u z n a n i a i p o­

d z i ę k i . A p r z e c i e ż p ró cz t e g o wykonał dużo e k sp e r ty z i r e c e n z j i zarów­

no w niosków r a c j o n a l i z a t o r s k i c h j a k i m a t e r i a ł ó w p r z e z n a c z o n y c h do publika c j i . P r a c e ^ w i c z o r a mają duże znaczenie e k o n o m ic z n e i ^społeczne

■wychowawcze,są c z y n n i k i e m postępu technicznego i r o z w o j u gospodarki m o r s k i e j .

P r a c ę zawodową u m ia ł ł ą c z y ć z e s p o ł e c z n ą . D z i a ł a ł p r z e d e U z y s t kim w ZBo.ViD. B ył c z ł o n k i e m K o m i s j i O d z n a c z e n , a w l a t a c h 1 97o-1 974

7

5 ,

p e ł n i ł f u n k c j ę c z ło n k a P rezy d iu m Z a r zą d u Woje wódz k ie go ZBoWiD w Gda­

ńsku* B r a ł u d z i a ł w w i e l u s p o t k a n ia c h u c z e s t n ik ó w r u c h u o p o r u * ja k np w S t a r o g a r d z i e Gd,Kie z a b r a k ło go w j u b ile u s z o w y c h o b c h o d a c h 1 o o —

l e c i a gimnazjum, w S t a r o g a r d z ie G d ., k t ó r e go b y ł a b so lw en tem * dumą i c h lu b ą .

O ż e n ił s i ę 22 w r z e ś n ia 19 4 7 r . z G ertru d ą G o ld ia n z P ie c ó w w p o w i e c i e S t a r o g a r d .M ia ł z n i ą t r o j e d z i e c i .

Z m arł n a g le na ud ar s e r c a 8 p a ź d z i e r n i k a 1 9 8 2 r . n a t r a s i e m ięd zy O cyplem a ńdą w c z a s i e p o b y tu w B orach !T u c h o lsk ich ,w k tó r y c h -

j a k m a w ia ł-z 8 w s z e c z u ł s i ę n a j l e p i e j . Z o s t a ł pochow any z g o d n ie z ż y c a e n ie m r o d z in y w Gdańsku.

O dznaczon y b y ł m. in .^ r z y ż e m K aw alersk im O rd eru O d rod zen ia P o ls k i,K r z y ż e m Srebnym V i r t u t i M i l i t a r i , k r z y ż e m W a leczn y ch i C z y ­

żem P a r ty z a n c k im .

S ta r o g a r d G d,dnia li? 12 1 932 r . / S i k o r s k i e g o 17 a m 1 8 /

Jozef M i l e w s k i

b i b l i o a r a r i e /v/a ż n i e .i bz a /

1 . A l f o n s K w iczo r / w / " D z i e n n i k B a ł t y c k i ' * , G d a ń s k , 2o 1 c 1 9 8 2

2 . K o r e s p o n d e n c j a z 9 12 1982 r . k m d r p o r . d r R a f a l e W itk o w s k ie g o do a u t o r a

3 . K o r e s p o n d e n c j a z 15 11 1582 p r o f . m g r i n ż . l a d e u s z a g t e r l a c h a do a u t o r a

4 . "G ilew sk i J ó z e f . Kocie wie w l a t a c h o k u p a c j i h i t l e r o w s k i e j 1 9 3 9 - 1 9 4 5 , Warszawa 1 9 77

5 . R e l a c j e u s t n e z 2 6 11 1982 r . * ’ł a d y s ł a wa i o r o w i c z a , b. d y r e k t o r a s z k o ­ ł y w O s i e k u , o r a z F r a n c i s z k a Kwicz o r a , b r a t a A l f o n s a .

6 . U rz ą d S t a n u C y w iln e g o w O s i e k u , s k t u r o d z e n i a A l f o n s a J a n a JJkw i c z o r a .

8

9 /

w S t a r o g a r d z ie s t a ł o s i ę m ie js c e m aa i n s t a l o w a n i a t a j n e j r a d i o s t a c j i c a d f c z e j .K i e d y j e d n a k la t e m 1943 r* g e s t a p o p r z y tr z y m a ło w t y a t e r e n j k o n s p i r a t o r a - l e k a r z a l e g i t y m u j ą c e g o s i ę dowodem o so b isty m * w y sta w io n y ® na n a z w isk o " k w ic z o r " ,o ozym w c z a s z o s t a ł vp o w ie d o a io n y , b y ł zm u szony n i e z w ł o c z n i e p r z e k a z a ć swe a g e n d y d o w ó d cze” G ry fa " A rtu ro w i P i l l a r o w i

i n a t y c h m ia s t u c h o d z ić z e S ta r o g a r d u * A yb rał iiory T u c h o l s k i e ,k t ó r e o d tą d do końca o k u p a c j i s t a ł y s i ę j e g o s c h r o n ie n ie m *

P r z y b i e r a j ą c pseu donim y"C zarny'* i " J e r e m i" , w d n iu 1 4 s i e r p n i n i a 1 9 4 3 r*w m ie s z k a n iu J ó z e f a ó z m u lty w Ka sp o r u s i e p r z e j ą ł dowodź*

two n a d 1 o -o so b o w ą g ru p ą p a r t y z a n c k ą " C kyfa Pom orskiego** p n * '* J a ło - w ie c ” . - n e t p o d p o rzą d k o w a ły mu s i ę t r z y d a l s z e gru py g r y fo w c ó w ,ju ż od p o c z ą tk ó w c z e r w c a 19 4 3 r .u k r y w a ją c e s i ę w t y i u ż b u n k rach o d l e g ­ ł y c h o d s i e b i e 6 - 8 km.fta p r z e ło m ie s i e r p n i a i w r z e ś n ia zg rię> o w a n ie K w iczora l i c z y ł o 4 o - 4 8 p a r t y z a n t ó w * P o t e a f* J e r e a i" p r z e n i ó s ł s i ę w r e j o n l a s ó w d e c k i M ły n ,g d z ie p i* zeb y w ał do 15 g r u d n ia 1 9 4 3 r* m i a 3 l u t e g o 1 9 4 4 r .i* o z b i t e z o s t a ł y b u n k ry”J e r e m ie g o " w r e j o n i e Z d ró jn c - S k r z y n ia - S k ó r z e n n o ,p o d c z a s gdy on s a a p r z e s z e d ł w l a s y n a d l e ś n i c t ­ wa S a r n ia Góra w p o w i e c i e ^ w ie c ie *

Tu w » ie lk a n o c ,1 o k w ie t n ia 1944 r * * s t o c z y ł K w iczor na c z e l e sw ej gru p y l i c z ą c e j 3 6 p a r t y z a n t ó w c i ę ż k ą w a lk ę z g r u p ą ob ław ew ą n ie m ie c k ą ,w s p ie r a n ą ż o ł n i e r z a m i h i t l e r o w s k i m i z d y w i z j i t r a n s p o r ­

to w a n e j k o l e j ą na w s c h ó d .U d a ło mu s i ę je d n a k w y d o sta ć z p o t r ó j n e g c o k r ą ż e n ia p r z y n i e w i e l k i c h s t r a t a c h w ^ ran nych p a r ty z a n ta c h * S a m r ó w n ie ż z o s t a ł ra n n y w g ło w ę * B y ła t o je d n a z n a j w ię k s z y c h w alk p a r t y z a n c k ic h I I w ojn y ń w ia to w e j w .^ r e-e h ‘«'u o h o ł* k io te--w ^ r a c h

T u c h c ż ik ic h *

Zapewne j e s z c z e w k w ie t n i u 1^44 r . ,w w yn ik u r o z ła m u w k i e r c w n ic tw ie I W G r y f P o m o r s k i" , ^ w ic z o r p r z y s z e d ł do AK,na d a l je d n a k u tr z y m u ją c k o n ta k ty z g ry fo w ca m i* s p ó łp r a c o w a ł z g ru p ą p a r ty z a n c k ą

^ e l i k s a a r c z a k a .f ln ia 8 maja 1 9 4 4 r . w r e j o n i e D ę b ie j Góry u d z i e ­ l i ł w s p a r c ia o g n io w e g o innym griępom A K ,c ię ż k o tam w a ic z ą c y o h s s i l n ą o b ła w ą w ro g a . U trzym yw ał k o n t a k t y z p o r * HGra be a ” , dow ódcą

2

10

n # a J ,l,? k s z e g o ,lic z ą c e g o o k o ło 1 o o p a r t y z a n t ó w z g r u p o w a n ie AK w bo­

r a c h i u c h o l s K i c h . .« p o ło w ie 1 9 4 4 r . o d d z i a ł j e g o u l e g ł z i a n i e j s s e n i u do k i l k u n a s t u l u d z i * 3 n a l e ź l i w nim s c h r o n i e n i e dwaj z b i e g l i z n i e ­ w o l i n i e m i e c k i e j j e ń c y r a c t e i e c c y : l e j t n a n t " A r k » d i j M i s t a r s z y n a " F y -

11**

ły p " * P o d k o n ie c 1 9 4 4 r .k o n t a k t o w a ł s i ę z ^ o d d z ia łe m d e s a n t o w o - p a r t y - za n ck im v łH3»"Wołga" p p o r /iJ a a e M ię t k ie g o w r e j o n i e m i e j s c o w a s c i C zar­

na W o d a ,też z P a w łem S ^ eg a łem , desantow anym do t e j r e j o n i e K onarzyn n a w i ą z a ł ł ą c z n o s c z dowódcą ^ r u p y p a r t y z a n c k i e j " S z y s z k i ” , por.A K Ja n e m S a s i e wskim .N a p r z e ło m ie l u t e g o i mai^ca 1 ^4b r * p r z e s z e d 2

l i n i ę f r o n t u w r e j o n i e k a n a łu r z e k i £<ty k o ło w s i C zarna -o d a .

K w iczor b y ł dowódcą sp o k o jn y m , n iezło m n y m i o fia r n y m -c z $ w ie k ie m

" s z c z ę ś l i w e j r ^ k i" * S t o s o w a ł w w a lc e z o d d z ia ła m i w roga ta k ty k ? " s z a r * p ra k t y ko waną

p a n ą " ,c h y b a p r z e z n ik o g * in n e g o w B orach l u c h o l s k i c h n i e o t o o ^ i a p o l e g a j ą c ą na c z y s t y c h z m ia n a ch m i e j s c p o s t o j u * w ią z a ł s i ę w a lk ą z w rogiem na o k r e s n i e d ł u ż s z y n i ż 1 - 2 g o d z in y ,p o czym o d r y w a ł s i ę o d n i e g o , ^ysp^now ał r o w er a m itn a k t ó r y c h w c i ą g u d n ia b y ł w s t a n i e p r z e j e c h a ć t r a s ^ i So k m .S tą d j e g o o d d z i a ł ,o p e r a t y w n i e d z i a ł a j ą c y , nazyw an o"zm otoryzow en ym ".D yspon ow ał d o b rze zo rg a n izo w a n y m wywiadem , np p r z y pomocy in fo r m a to r ó w z n a j d u j ą c y c h s i ę w p o s z c z e g ó ln y c h o g n i ­ wach a d m i n i s t r a c j i h i t l e r o w s k i e j* C i e s z y ł s i ę dużym p o p a r c ie m m ie j s c e wej l u d n o ś c i p o l s k i e j * % ł n i e b e z p ie c z n y d la N ie m c ó w ,sk o r o w y z n a c zy ­ l i o n i na j e g o g ło w ę 1 5 t y s m arek n a g r o d y .O d d a n ie sp r a w ie p o l s k i e j , t a k t y k a " s z a r p a n e j " w a lk i p a r t y z a n c k i e j z w rogiem j a k i b o h a te r s tw o

" J e re m ie g o " m ogłyby być tem atem f i l m u c z y p o w i e ś c i K sią żk o w e j*

Po w y z w o le n iu ^ w ic z o r u k o ń c z y ł p r z e r w a n e p r z e d w ojn ą s t u d i a na P o l i t e c h n i c e G dańskie j*2» do b y ł t y t u ł i n ż y n i e r a budo wy o k r ę tó w i w d n iu 1 k w ie t n i a 194? r . r o z p o c z ą ł p r a c ę w c h a r a k t e r z e m ło d s z e g o a s y s t e n t a K ated ry ur z ą d z e n N a w ig a c y jn y c h W y d zia łu ■ “udowy O k rętó w , k ie r o w a n e j p r z e z p r o f . o ź n i c k i e g o * N i e z a l e ż n i e od t e g o p o g ł ę b i a ł s t u d i a na tym że $ y < ł s i a l e ,a ta k ż e p r a c o w a ł zarob kow o w r ó ż n y c h i n ­ n y c h i n s t y t u c j a c h , S t u d i a o s t a t e c z n i e u k o ń c z y ł 2 8 marca 19 5 1 r * ,p o czym p o 5 m ie s ię c z n y m o k r e s i e s łu ż b y w M arynarce W o jen n ej,w e w r z e s -

3 '

11

' l S

n i u 1951 r . w r ó c i ł na P o l i t e c h n i k ę ,o b e j m u j ą c s t a n o w is k o s t a r s z e g o a s y s t e n t a .Z a t r u d n ia n o g o tam od 1 marca 1 9 5 6 rw c h a r a k t e r z e adiunfe&e od p a ź d z ie r n ik a 1 9 6 4 r -w y k ła d o w cy ,0 od l i s t o p a d a 1 97o r . - s t a r s z e g o

w ykłedow cy.t Katedrze ^rządzeń N awigacyjnych a ch a ra k terze pracownika n a u k o w o -d y d a k ty c z n e g o ,a p otem j e j k ie r o w n ik a p r a c o w a ł a ż do k o ń ca je ;

w łą c z e n ia

s a m o d z ie ln e g o i s t n i e n i a , t j w łą e» s4 e- do ó w c z e s n e j K a ted ry O k ręto w y ch

^ r z ą d z eń P o m o c n ic z y c h ,d z is - Z a k ła d u M rządzen O krętow ych w I n s t y t u c i e Okrętowym P o l i t e c h n i k i G d a ń s k ie j.

1 t e c z c e a k t p e r s o n a ln y c h A lf o n s a ^ w ic z o r a , z n a j d u j ą c e j s i ę w d z ii

l e osobowym P o l i t e c h n i k i G d a ń s k ie j , z a c h o w a ł s i ę m .i n . wykaa p r a c n au ­ kowych za l a t a 1 9 5 2 -1 9 6 8 , k t ó r y - c h o ć n i e p e łn y - o b e j m u j e 1 6 p o z y c j i . 3 t y c h n i e k t ó r e j a k np 1 5 * za w iera dodatkow o 1 5 d a ls z y c h p o d t y t u łó w .

•A ,r ć d w y s z c z e g ó ln io n y c h f i g u r u j ą dwa r e f e r a t y w y g ło sz o n e w l a t a c h 1 9 5 5 i 1 9 6 5 na j u b ile u s z o w y c h s e s j a c h naukow ych P o l i t e c | u a i k i Gdańs­

k ie j , p ie r w s z y p t Log o p o r o w y /u r z ą d z e n ie do p o m ia r u s z y b k o s c i s t a t k u w zglądem w o d y -J .- . / , a d r u g i - p t N ie k t ó r e p r o b le m y w p row ad zen i* au tom a­

t y z a c j i m o r s k ie j .M .in .w s p ó łp r a c o w a ł p r z y d o k u m e n ta c ji k l a s y f i k a c y j n e j i m on tażow ej lo g u O z e r n ik ie j e wa na l u g r o t r a w l e r z e ,,B ir k u t ,ł .zbudowanym p r a e z S t o c z n i ę Gdańską w 1 9 5 2 r , S z c z e g ó l n i e i n t e r e s o w a ł go t e n tem at*

g d y ż - j a k w ia d o m o -lo g i O a e r n ik ie j e we m ia ły s z e r e g n i e d o s t a t k ó w ,c z ę s t o np u l e g a ł y a w a r i i i b y ły m ało u ż y t e c z n e , n a w e t p o u s u n i ę c i u t

a w a r i i .

Aż do c z a s u p r z e j ś c i a na e m e r y tu r ę w 1 9 7 7 r .^ w i c z o r b y ł a u t o ­ rem w i e l u n o w a t o r s k ic h p r a c naukow ych w d z i e d z i n i e u r z ą d z e ń n a w ig a ­

c y j n y c h , u z y s k u j ą c z a n i e s z e r e g n a g r ó d ,.v y r ó ż n ie n ,s łó w u z n a n ia i p o ­ d z i ę k i .A p r z e c i e ż p r ó c z t e g o w yk onał dużo e k s p e r t y z i r e c e n z j i zarów ­ no w niosków r a c j o n a l i z a t o r s k i c h j a k i m a t e r ia łó w p r z e z n a c z o n y c h do p u b l i k a c j i . P r a c e ^ i c z o r a m ają duże z n a c z e n ie ek o n o m ic z n e i sp o łe c z n <

w ychow aw cze, s ą c z y n n ik ie m p o s t ę p u t e c h n ic z n e g o i r o z w o ju g o s p o d a r k i m o r s k i e j .

P r a c ę zawodową u m ia ł ł ą c z y ć z e s p o ł e c z n ą . D z i a ł a ł p r z e d e I z y s t kim w Z£o»ViD. B ył c z ło n k ie m K o m is ji O d z n a c z e ń ,a w l a t a c h 1 9 7 o - 1 9 7 4

4

12

p e ł n i ł fun^cj^ człon*® Prezydium Narządu *ojev*ocfckiego SJoAiD w Gda­

ńsku* Brał u d zia ł w w ie lu spotkaniach uczestników ruchu oporu*jak np w S tarogard zie Gd.^ia zakrakło go w jubileuszow ycła oochodach 1oo~

le c ia gimnazjum w Starogardzie Gd. * które go był absolwentem , dumą i chlubą.

O żenił s i^ 22 w rześnia 194'/ r . z Gertrudą Goldian z Pieców w p o w iecie S U rogard .M iał z n ią tr o je d z i e c i .

2jbarł n s g le na udar se r c a 8 p aźd ziern ik a 1982 r .n a t r a s ie miedzy Ocyplem a *dą # c z a s ie pobytu w Jorach lu c h o lsk ic h ,w któi'ych - jak mawiał-zawsze c z u ł s i v n a j le p ie j ,d o s t a ł pochowany zgodnie z

i.ycaeniem rodziny w Gdańsku.

Odznaczony oył m .in.*rzyzem kawalerskim Orderu Odrodzenia P o ls k i , Krzyżem Srebnym / i r t u t i M ili ta r i , krzyżem *aieczn ych i " rzy -

zem Partyzanokim . łi , u &

VV y

J ć ; e f M ilewski Starogard Gd,dnia 15 12 1.982 r .

i ^ b ^ ^ f i a / w żjąi e j sz a /

1 .A lfo n s Kwiczor/w/"Dziennik Bałtycki'*,Gdańsk*2o 1o 1982

2 . Korespondencja a 9 12 1^82 r . kmdr p o r . dr 2afa&a Witkowskiego do autora

5 . Korespondencja z 15 11 1982 prof.m gr in ź .la d e u s z a gterlacha do autora

ą .M ilew sk i J ó zef.K o ciew ie w la ta c h ok u p acji h itle r o w s k ie j 1939-1

'ha rszawa 1977

5. R ela cje ustne z 26 11 1982 r.a/łady sława Borowicz a , b. dyrektora szko*

ły w Osie ku, oraz Franciszka Kwiczora,bra ta A lfo n sa .

6 . Urząd ^tanu yy^ ilnego w O siek u ,ak t urodzenia A lfonsa Jana ikwiczora«

40

13

/ - !

14

15

16

KWICZOR ALFONS ps."Jeremi", "Czarny" (1917-1982)

d-ca zgrup. "Jałowiec" TOW Gryf Pomorski U r .20.X .1917r. w Osieku pow.Starogard,syn rzemieślnika

Franciszka i Marii Małgorzaty z Poczwardowskich. Do szkoły powsz uczęszczał w Osieku. W roku 1936 ukończył gimnazjum państw, w Starogardzie. Po maturze, do wybuchu wojny w 1939r. studiował na Politechnice Gdańskiej.

Po wkroczeniu Niemców został aresztowany i osadzony w obozie dla internowanych w Terespolu, skąd udało się jemu zbiec i wrócić do Osieka, gdzie się przez pierwszy okres okupacji ukry­

wał. W 1940r. mieszkając w Starogardzie rozpoczął dziełalność konspiracyjną w TOW "Gryf Kaszubski" później przemianowany na TOW "Gryf Pomorski" i był pierwszym jego komendantem. Ścigany

: 14.VIII.1943r.

przez Gestapo ukrył się w Borach Tucholskich przejmując dowódc- two nad oddz.partyz."Jałowiec". Dowodził wielu akcjami bojowo- zaczepnymi przeciwko hitlerowskiej policji i żandarmerii. Tere­

nem działania tego oddz. był rejon Zdrójno, Skrzynia, Skorzen- no,Wdecki Młyn. W kwietniu 1944r. stoczył ze swoim oddz. jedną z największych bitew w Borach Tucholskich pod Sarnią Górą. W tym czasie podporządkował swoją grupę Armii Krajowej. Na czele swojej grupy udzielił w maju 1944r. zbrojnego wsparcia grupie

"Graba" zagrożonego zorganizowaną obławą niemiecką. W celu zdo­

bycia broni i zaopatrzenia dla partyzantów- dokonał liczne ataki na osadników niemieckich, którzy zostali zasiedleni na gospo­

darstwach po wysiedlonych polskich rolnikach.

Wśród miejscowej ludności polskiej cieszył się dużym poparciem.

Dla Niemców był niebezpieczny, za ujęcie Kwiczora wyznaczyli nagrodę 1 5 -tu tys. marek.

Po zakończeniu działań wojennych wrócił do Gdańska i ukończył przerwatae przez wojnę studia na Politechnice Gdańskiej. Jako inżynier budowy okrętów był pracownikiem naukowo-dydaktycznym tej uczelni do przejścia na emeryturę w roku 1977.

Zmarł 8.X.1982r.

AP AK T: Kwiczor A.,Drejski S.,Raszeja S.

D z .Bałt.20.X .82r.

Milewski J. Kociewie.... 1939-1945•

Janina Walentynowicz

17

J w C ^ ' ćUpj olc/ I /Lv) ^

aaaxx L^?L h jjjYhbjX^ ^ U ^ A M J 4,_3 , D / KWICZOR ALFONS JAN p s . "Jeremi ", "Czarny "

d-ca zgrup."Jałowiec"-Tajnej Org.Wojskowej Gryf Pomorski.

Ur.20.X.1917r. w Osieku pow.Starogard. Najstarszy z pośród 4-ch synów i 6-ciu córek kowala Franciszka i Marii Małgorzaty z Poczwardowskich.

Do szkoły podstawowej uczęszczał w Osieku. Maturę uzyskał w roku 1936 po ukończeniu Państwowego Gimnazjum w Starogardzie.

Do roku 1939 studiował na Politechnice w Gdańsku. Był człon­

kiem Akademickiego Związku Morskiego - Koła Okrętowców "Korab".

Jako kapitan żeglugi jachtowej wypłynął latem 1939r. z grupą studentów w rejs do portów nadbałtyckich. Dzień przed wybuchem wojny powrócił do Gdańska. Aresztowany przez hitlerowców prze­

bywał do 18.września 39r. w obozie dla internowanych w Teres­

polu Pom., skąd zbiegł do rodzinnego Osieka. Tu przez okres pierwszych kilku miesięcy okupacji ukrywał się, następnie pod­

jął pracę w firmie budowlanej w Starogardzie. Wykorzystując częste wyjazdy w teren jako pracownik firmy.nawiązał kontakt z Tajną Organizacją "Gryf Kaszubski"(późn."Gryf Pomorski").

Wkrótce został komendantem GP na powiat Starogard. W jego do­

mu był punkt kontaktowy z zainstalowaną radiostacją. Ścigany przez Gestapo w 1943r.. schronił się w Borach Tucholskich, obej­

mując dowództwo nad 10 -osobową grupą partyzancką o krypt.

"Jałowiec"? która wkrótce powiększyła się do ponad 30 ludzi.

Terenem działania jego grupy był rejon Zdrójno-Skrzynia-Sko- rzenno oraz Wałecki Młyn. Wykazywał bezbłędną znajomość tere­

nu, zdolności taktyczne; zorganizował bardzo dobry wywiad wy­

w iad wykorzystując współpracę z miejscową ludnością. Organizo­

wał akcje zaczepne dla zdobycia broni od osadników niemieckich, którzy zajęli gospodarstwa polskich rolników po ich wysiedle­

niu. Przeprowadził wiele akcji bojowych z policją i żandarme­

rią niemiecką. Po rozbiciu przez Niemców w lutym 1944r. jego bazy z bunkrami, przeniósł się w lasy nadleśnictwa Sarnia Góra w pow.świeckim. Tu na czele 36 -osobowej grupy partyzantów sto­

czył w d n .10. IV. 44r. bitwę z niemiecką grupą obławową, wspie­

raną żołnierzami z dywizji transportowanej na front wschodni.

Ze stratą 2 zabitych i kilku rannych, sam ranny w głowę, uda­

ło mu się wydostać z potrójnego okrążenia. W kwietniu tegoż ro­

ku podporządkował swoją grupę partyzantce AK stanowiąc podod­

dział oddziału "Świerki" AK, którym dowodził kpt.Alojzy Bruski

ps."Grab". W maju 44r. udzielił Kwiczor ze swoim ;.pćl)dd ziałem

zbrojnego wsparcia innym oddz."Graba" zagrożonym obławą niemiec 18

niemiecką. Wyprowadził z okrążenia dwukrotnie (raz walką,dru­

gi raz podstępem) grupę spadochroniarzy LWP i jeńców radziec­

kich, zbiegłych z niewoli niemieckiej. W marcu przekroczył ze swoim pododdziałem linię frontu, nie ujęty przez Niemców (za jego ujęcie wyznaczyli 15 tys.marek).

Po zakończeniu działań wojennych wrócił do Gdańska i pod­

jął przerwane wojną studia na Politechnice Gdańskiej. Tytuł in­

żyniera budowy okrętów uzyskał w 1947r. Następnie rozpoczął pra­

cę jako asystent Katedry Urządzeń Nawigacyjnych (i dodatkową pra­

cę zarobkową), kontynuując studia, które tytułem mgr.inżyniera ukończył w 1951r. Po odbyciu 5-mies. służby wojskowej w Marynar­

ce Wojennej powrócił do pracy na Politechnice w Gdańsku, gdzie zajmował kolejne stanowiska włącznie do kierownika Katedry Urzą­

dzeń Nawigacyjnych (późn. Katedry Urządzeń Okrętowych). W 1977r.

przeszedł na emeryturę. Był autorem ponad 30 publikacji naukowych i wielu rozwiązań nowatorskich, za które uzyskał wyróżnienia i nagrody.

Odznaczony Orderem Wojennym V.iri;.u.ti Mi li tar i V kl., Krzyżem Walecznych, Krzyżem Partyzanckim i Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski.

Ożeniony w 1947r. z Gertrudą Goldian, miał z nią troje dzieci.

Zmarł 8.X.1982r. Pochowany w Gdańsku.

AP AK. T . : Drejski S., Kwiczor A., Raszeja S., Ciechanowski K.

RUCH OPORU..., Milewski J., KOCIEWIE w latach: 1939^1945, Dz.Bałtycki 20.X.82r.

Janina Walentynowicz

19

KWICZOR ALFONS JAN pseud. "Jeremi","Czarny" (1917-1982) dowódca Zgrupowania "Jałowiec" Tajnej Organizacji (TOW)

"Gryf Pomorski". Ur.się 20.X. w Osieku (pow. Starogard) jako najstarszy spośród czterech synów i sześciu córek kowala Fran­

ciszka i Marii Małgorzaty z Poczwardowskich. Do szkoły podsta­

wowej uczęszczał w Osieku. Maturęuzyskał w 1936r. po ukończe­

niu Państw. Gimn. w Starogardzie. Do 1939 studiował na Polit.

w Gd. Był członkiem Akad.Zw.Morskiego - Koła Okrętowców "Korab Jako kpt. żeglugi jachtowej wypłynął latem 1939 z grupą stu­

dentów w rejs do portów nadbałtyckich. Dzień przed wybuchem wojny powrócił do Gd. Aresztowany przez hitlerowców, przeby­

wał do 18.IX.1939 w obozie dla internowanych w Terespolu Pom., skąd zbiegł do rodzinnego Osieka. Tu przez pierwsze miesiące okupacji ukrywał się, nast. podjął pracę w firmie budowlanej w Starogardzie. Wykorzystując częste wyjazdy w teren jako pra­

cownik firmy, nawiązał aktywny kontakt z Tajną Organizacją

"Gryf Kaszubski" (późn."Gryf Pomorski"). W domu jego był punkt kontaktowy. Ścigany przez gestapo listem gończym, schronił się w sierpniu 1943 w Borach Tucholskich obejmując obowiązki do­

wódcy oddziału partyzanckiego "Jałowiec" operującego w rejonie Kasparusa. Wykazywał bezbłędną znajomość terenu i zdolności taktyczne. Wykorzystując współpracę z miejscową ludnością zor­

ganizował bardzo dobry wywiad. Organizował akcje zaczepne dla zdobycia broni od osadników niemieckich, którzy zajęli gospo­

darstwa poi. rolników po ich wysiedleniu. Przeprowadził wiele akcji bojowych z policją i żandarmerią niem. Po rozbiciu przez Niemców w lutym 1944 jego bazy z bunkrami przeniósł się w lasy nadleśnictwa Sarnia Góra w pow.świeckim. Tu na czele 36-cio osobowej grupy partyzantów stoczył 10.IV.1944 bitwę z niem.

grupą obławową, wspieraną żołnierzami z dywizji transportowa­

nej na front wsch. Ranny w głowę, zdołał się wydostać z potrój nego okrążenia. W kwietniu t.r. podporządkował swoją grupę partyzantce AK, stanowiąc pododdeiał oddziału "Świerki" AK, którym dowodził kpt.Alojzy Bruski (pseud."Grab). W maju 1944 udzielił K. ze swoim pododdz. zbrojnego wsparcia innym oddz.

"Graba", zagrożonym obławą niem. Dwukrotnie wyprowadził z okrążenia grupę spadochronierzy LWP i jeńców radz. zbiegłych z niewoli niem. W marcu przekroczył ze swoim pododziałem linię frontu nie ujęty przez Niemców (za schwytanie go wyznaczyli 15 tys. marek). Po zakończeniu działań wojennych wrócił do Gd.

20

i podjął przerwane wojną studia na Polit. w Gd. Po uzyskaniu tytułu inż. budowy okrętów rozpoczął pracę jako asystent Ka­

tedry Urządzeń Nawigacyjnych (i dodatkową pracę zarobkową)kon- tynuując studia, które z tytułem mgra inż. ukończył w 1951r.

Po odbyciu 5-miesięcznej służby wojskowej w Mar.Woj. powrócił do pracy na Polit. Gd., gdzie po kolejnych awansach został kierownikiem Katedry Urządzeń Nawigacyjnych (późn.Katedry Urzą­

dzeń Okrętowych). Był autorem ponad 30 publikacji nauk. i wie­

lu rozwiązań nowatorskich, za które uzyskał wyróżnienia i na­

grody. W roku 1977 przeszedł na emeryturę. Żonaty od 1947 z Gertrudą Goldian, miał z nią troje dzieci. Zmarł 8.X.1982 w Gd., gdzie został pochowany. Odznaczony był orderem Virtuti Militari V klasy, Krzyżem Walecznych, Krzyżem Partyzanckim i Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski.

Ciechanowski K.Ruch oporu na Pomorzu Gd. 1939-1945,W. 1972 s.184, 206,347,348. Milewski J.Kociewie w latach1939-1945,"Dz.Bałtycki"

20.X.1982; ArchiPom.AK Tor., Teczki: S.Drejski, A.Kwiczor, S.Raszeja.

Janina Walentynowicz

21

K W I C Z O R , A l f o n s J a n , pseud.: Je ­ rem i, C z a rn y (1917-1982), d ow ódca Z grupo­

w a n ia „ Ja ło w ie c ” T a jn e j O rg an izacji W oj­

skowej (T O W ) „ G ry f P o m .” . U r. się 20 X w O sieku (pow . S ta ro g a rd ) ja k o n a js ta rs z y sp o śró d czte re c h synów i sześciu córek kow ala F ran ciszk a i M arii M ałg o razty z Poczw ar- dow skich. D o szkoły podstaw ow ej uczęszczał w O sieku. M a tu rę uzyskał w 1936 po ukoń­

czeniu P a ń stw . G im n. w S taro g ard zie. Do 1939 stu d io w a ł n a P olit. w G d. Był człon­

kiem A kad. Zw. M orskiego — K o ła O krę- tow ców „ K o ra b ” . Jak o k p t. żeglugi ja c h to ­ wej w y p ły n ą ł la te m 1939 z grupą, stu d en tó w w re js d o p o rtó w n a d b a łty c k ic h . D zień przed w y b u ch em w ojny pow rócił do G d. A reszto ­ w any przez hitlerow ców , przebyw ał do 18 IX 1939 w obozie d la in tern o w an y ch , w T ere­

spolu P o m ., skąd zbiegł do rodzinnego Osieka.

T u przez pierw sze m iesiące o k u p acji u k ry ­ w ał się, n a s t. p o d ją ł pracę w firm ie budow ­ lanej w S ta ro g a rd z ie . W y k o rzy stu ją c częste w y jazd y w te re n ja k o pracow nik firmy, n a ­ w iązał k o n ta k t z T a jn ą O rg a n iz a c ją „G ry f K aszu b sk i” (p ó źn . „ G ry f P o m .” ). W k ró tce z o sta ł k o m e n ta n te m „G ryfa P o m .” n a pow.

S ta ro g a rd . W jeg o dom u był p u n k t k o n tak ­ to w y z zain sta lo w a n ą ra d io sta c ją . Ścigany przez g e sta p o w 1943, schronił się w Bo­

rach T ucholskich i o b ją ł dow ództw o n ad 10-osobow ą g ru p ą p a rty z a n c k ą o k ry p t. „ J a ­ łow iec” , k tó r a w k ró tce pow iększyła się do po­

n a d 30 ludzi. T eren em d z ia ła n ia jego grupy b ył rejo n Z d ró jn o -S k rz y n ia -S k o rz e n n o oraz W ałecki M łyn. W ykazyw ał b e z b łę d n ą zn a­

jo m o ść te re n u , zdolności ta k ty c z n e ; zorgani­

zow ał b ard zo d o b ry w yw iad, w y k o rzy stu jąc w sp ó łp ra c ę z m iejscow ą ludnością. O rg an i­

zow ał akcje zaczepne d la zdobycia broni od osadników n iem ., k tó rzy zajęli g o sp o d a rstw a poi. rolników p o ich w ysiedleniu. P rzep ro w a­

dził wiele akcji bojow ych z policją i ż a n d arm e­

rią niem . P o rozbiciu przez N iem ców w lu ty m 1944 je g o b azy z b u n k ra m i przeniósł się w lasy n a d le śn ic tw a S a rn ia G ó ra w pow . św ieckim . T u n a czele 36-osobow ej gru p y p a rty z a n tó w sto c z y ł 10 IV 1944 bitw ę z niem . g ru p ą obła- w ową, w sp ie ra n ą żołnierzam i z dyw izji tr a n s ­ p o rto w a n e j n a fro n t wsch. R anny w głowę, z d o ła ł się w y d o sta ć z p o tró jn e g o okrążenia.

W k w ietn iu t.r . p o d p o rząd k o w ał sw o ją g ru p ę p a rty z a n tc e A K , stanow iąc p o d o d d z ia ł o d ­

d z ia łu „Ś w ierk i” A K , k tó ry m dow odził k pt.

A lojzy B ru sk i (p seu d . G ra b ). W m a ju 1944 udzielił K. ze sw oim p o d o d d z ia łe m z b ro j­

nego w sp a rc ia in n y m o d d z ia ło m „ G ra b a ” , z agrożonym o b ła w ą niem . D w u k ro tn ie w y­

prow adził z o k rą ż e n ia g ru p ę sp a d o ch ro n ia­

rzy L W P i jeń có w ra d z . zbiegłych z niewoli niem . W m a rc u p rzek ro czy ł ze sw oim p o d o d ­ d ziałem linię fro n tu nie u ję ty przez Niemców (z a sch w y tan ie go w yznaczyli 15 tys. m arek ).

Po zakończeniu d z ia ła ń w ojen n y ch w rócił do G d. i p o d ją ł p rz e rw a n e w o jn ą s tu d ia n a P olit.

w G d. T y tu ł inż. b u d o w y o k rę tó w uzyskał w 1957. N ast. ro z p o c z ą ł p ra c ę ja k o a sy s te n t K a­

te d ry U rząd zeń N aw ig acy jn y ch (i d o d atk o w ą pracę zaro b k o w ą), k o n ty n u u ją c stu d ia , k tó re z ty tu łe m m g ra inż. ukończył w 1951. Po o d ­ byciu 5-m iesięcznej słu ż b y w ojskow ej w M ar.

W oj. pow rócił do p ra c y n a P o lit. G d., gdzie po kolejnych aw an sach z o sta ł kierow nikiem K a te d ry U rząd zeń N aw ig acy jn y ch (późn. K a­

te d ry U rząd zeń O k rę to w y c h ). W 1977 prze­

szedł n a e m e ry tu rę . B ył a u to rem p o n a d {3§) (^publikacji n a u k r i w ielu ro zw iązań n o w ato r­

skich, za k tó re u zy sk ał w y ró żn ien ia i nagrody.

O d zn aczo n y był o rd e re m V ir tu ti Militari_£V_

{klasy, K rzyżem VValecznych, K rzy zem ^P arty - zanckim i K rzyżem K aw alersk im O rd eru O d ­ ro d zen ia Polski. Ż o n aty od 1947 z G e rtr u d ą G oldian, m ia ł z n ią tr o je dzieci. Zm. 8 X 1982jw G d ., gdzie z o s ta ł pochow any.

C i e c h a n o w s k i K ., R u c h o p o r u n a P o m o rz u G d a ń s k im 1 9 3 9 -1 9 4 5 , W . 1972; M i l e w s k i J . , K o cie- w łe w la ta c h 1 9 3 9 -1 9 4 5 , „ D z. B a ł ty c k i” 20 X 1982; - A rc h . P o m . A K T o r ., T e c z k i: S. D re js k i, A. K w ic zo r, S. R a s z e ja .

J a n in a W alentynow icz

22

22

P a n i

JANINA WALENTYNOWICZ

B io g ram : KWICZOR ALFONS JAN

B io g ram n a d a j e s i ę do d r u k u po d o k o n a n iu d r o b n y c h p o p r a w e k .

W b i o g r a m i e p o m i n i ę t o i n f o r m a c j ę z a w a r t ą w k s i ą ż c e K .K o m o ro w sk ie g o , K o n s p ii’a c j a p o m o r ^ § l ? L e i i J k o n , G d a ń s k 1993 , s . 11 - 1 1 2 , ż e A .K w ic z o r z a p r z y s i ę ż o n y z o s t a ł w ra m a c h TOW “ G r y f P o m o rs k i" p r z e z A r t u r a E i l l a

1943 r . - r a k o m e n d a n ta p o w ia to w e g o TOW GP w S t a r o g a r d z i e i 14 V I I I o b j ą ł obow

w i ą z k i dowódcy o d d z i a ł u p a r t y z a n c k i e g o o p e r u j ą c e g o w r e j o n i e K a s p a r r u s a .

s . 1 - Komendantem TOW "Gr^cf P o m o rsk i" n a p o w i a t s t a r o g a r d z k i w l a ­ t a c h 1942-19&3 "był A r t u r P i l l a r a n i e A .K w ic z o r ( t a k pod an o w b i o g r a m i e ) . Z ob. K . C i e c h a n o w s k i , O b sad a p e r s o n a l n a T a j n e j O r g a n i z a c j i W ojskow ej " G r y f P o m o r s k i " , " P o m e r a n i a " , n r 5> 1977 s . 2 5 .

s . 1 - I n f o r m a c j a o z a i n s t a l o w a n e j w j e g o domu r a d i o s t a c j i m ało w ia ­ r y g o d n a . Chyba c h o d z i t u o r a d i o o d b i o r n i k a n i e r a d i o s t a c j ę . W r a m a c h TOW " G r y f P o m o rs k i" n i e u trzy m y w an o ł ą c z n o ś c i p r z y pomocy r a d i o s t a c j i . W z w ią z k u z powyższym l e p i e j s k r e ś l i ć c z ę ś ć z d a n i a " z z a i n s t a l o w a n ą r a d i o s t a c j ą " .

s . 2 - I n f o r m a c j ę o ś m i e r c i p r z e s u n ą ć p r z e d i n f o r m a c j ę o o d z n a c z e » i a c n i a c h .

23

24

Kwiczor Alfons ps. „Jeremi”, „Czarny” (1917—

-1982), dca grupy part. „Jałowiec” TOW „Gryf Pomorski”, żołnierz oddz. part. „Świerki” AK.

Urodzony 20 X 1917 r. w Osieku, pow. Staro-1 gard Gdański; syn rzemieślnika (kowala) Fran­

ciszka i Marii Małgorzaty z d. Poczwardowskiej.

Uczęszczał do szkoły powszechnej w Osieku, na­

stępnie do Gimnazjum Państwowego w Starogar- * dzie, gdzie w 1936 r. uzyskał maturę. Od 1937 r .;

do wybuchu wojny 1939 r. studiował na Polite-1 chnice Gdańskiej.

Po wkroczeniu Niemców został aresztowany i osadzony w obozie dla internowanych w Terespo­

lu (pomorskim), skąd ok. 18 września udało mu się zbiec do Osieka. Tu przez okres pierwszych kilku miesięcy okupacji ukrywał się, następnie podjął pracę w firmie budowlanej w Starogardzie. W 1940 r., mieszkając w Starogardzie związał się z młodzieżowym^

podziemiem i, wykorzystując częste wyjazdy w teren jako pracownik firmy, nawiązał nowe kontakty. W 1940 r. znalazł się w kontakcie z Tajną Organizacją „Gryf Ka­

szubski” (późn. „Gryf Pomorski”). Wkrótce został komendantem GP na powiat Starogard. W jego domu był punkt kontaktowy z zainstalowaną radiostacją. Ścigany;

przez gestapo w 1943 r. schronił się w Borach Tucholskich, obejmując w sierpniu tegoż roku dowództwo nad 10-osobową grupą partyzancką o krypt. „Jałowiec”, któ­

rą powiększył wkrótce do ponad 30 ludzi (dołączyło do niego kilka mniejszych grup

„gryfowskich”). Terenem działania jego grupy był rejon Zdrójno-Skrzynia-Ska- rzenno oraz Wałecki Młyn, gdzie przebywał do poł. grudnia 1943 r. Wykazywał bez­

błędną znajomość terenu, zdolności taktyczne; zorganizował bardzo dobry wywiad, wykorzystując współpracę z miejscową ludnością. Organizował akcje zaczepne dla:

zdobycia broni od osadników niemieckich, którzy zajęli gospodarstwa polskich?

rolników po ich wysiedleniu. Przeprowadził wiele akcji bojowych z policją i żandar­

merią niemiecką. Po rozbiciu przez Niemców w lutym 1944 r. jego bazy z bunkrami w rejonie Zdrójno-Skrzynia-Skorzenno przeniósł się w lasy nadleśnictwa Sarnia Góra w pow. świeckim. Tu na czele 36-osobowej grupy partyzantów stoczył w dn.

10 J[V 1944 r. bitwę z niemiecką grupą obławową, wspieraną żbłnierzami z dywizji transportowanej na front wschodni. Ze stratą 2 zabitych i kilku rannych udało mrf się wydostać z potrójnego okrążenia. Sam został w tej bitwie ranny w głowę.

Prawdopodobnie w kwietniu tegoż roku podporządkował swoją grupę dowództwu działającej w Borach Tucholskich partyzantki AK. Odtąd, choć nie zerwał kontak­

tów z „Gryfem”, jego grupa stanowiła pododdział oddziału „Świerki” A K którym dowodził kpt. Alojzy Bruski ps. „Grab”. W maju 1944 r. Kwiczor ze swoim podod­

działem udzielił zbręjnego wsparcia innym pododdziałom „Graba”, zagrożonym obławą niemiecką. Wyprowadził z okrążenia dwukrotnie (raz walką, drugi raz podstępem) grupę spadochroniarzy LWP i jeńców radzieckich, zbiegłych z niewoli niemieckiej. W marcu 1945 r. przekroczył ze swoim pododdziałem linię frontu, nie ujęty przez Niemców (za jego ujęcie wyznaczyli 15 tys. marek).

Po zakończeniu działań wojennych wrócił do Gdańska i podjął przerwane wojną studia na Politechnice Gdańskiej. Po zdobyciu tytułu inżyniera budowy okrętów w

jiy^p ti/y/r F i t ? 5^* “fi

102

25

1947 r. rozpoczął pracę jako asystent Katedry Urządzeń Nawigacyjnych (i dodatko­

wą pracę zarobkową), kontynuując studia, które tytułem mgr. inżyniera ukończył w 1951 r. Po odbyciu 5-miesięcznej służby wojskowej w Marynarce Wojennej powrócił do pracy na Politechnice, gdzie zajmował kolejne stanowiska włącznie do kierowni­

ka Katedry Urządzeń Nawigacyjnych (późn. Katedry Urządzeń Okrętowych).

W 1977 r. przeszedł na emeryturę. Był autorem ponad 30 publikacji naukowych i wielu rozwiązań nowatorskich, za które uzyskiwał wyróżnienia i nagrody. Działał również społecznie w Komisji Odznaczeń ZBoWiD przy Zarządzie Wojewódzkim w Gdańsku.

Zmarł 8 X 1982 r. w Borach Tucholskich (na trasie między Ocyplem a Wdą).

Pochowany w Gdańsku.

Odznaczony Orderem Wojennym Virtuti Militari V kl., Krzyżem Walecznych, Krzyżem Partyzanckim i Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski.

Ożeniony w 1947 r. z Gertrudą Goldian, miał z nią troje dzieci.

A P A K , T.: D rejsk i S., K w iczor A. (rei. D u tk o A ., M ilew skiego J.), C i e c h a n o- w s k i K., R uch oporu...-, M i l e w s k i J., Kociewie w latach 1 9 3 9-1945, W arszaw a 1977, s. 38; R a s z e j a S., A lfo n s Kwiczor, D z. Bałtycki 1982 z 20 X.

[

Janina Walentynowicz

26

kanonicy kurii biskupiej w Pelplinie, a jeżeli chodzi o nauczycie­

li, to na tym samym terenie zam ordowano ich 174. Sam pocho-

■ dzę z rodziny nauczycielskiej i z własnego dośw iadczenia wiem, co to oznaczało. W ciągu kilku godzin musieliśmy opuścić miesz­

kanie, które przeznaczono na jeden z urzędów, a brat i siostra (oboje nauczyciele i działacze harcerscy w Starogardzie) zostali aresztowani. Brat zginął wkrótce po ucieczce z więzienia. Druga sio stra z o stała w ysiedlona do G u b ern i. Ja sam , w ów czas 16-latek, zdecydowałem się nieco później dołączyć do oddzia­

łów partyzanckich „Gryfa Pomorskiego” w Borach Tucholskich.

Organizowanie się oddziałów partyzanckich

T eren Pomorza w czasie wojny stał się jednym z najtrud­

niejszych obszarów w alki z oku p an tem niem ieckim w Polsce. W cielenie Pom orza do III R zeszy w raz z dale­

ko idącymi konsekwencjami polityczno-administracyjnymi i na­

rodowościowym i, prowadziło do konsekw entnego w yniszcze­

nia ludności polskiej i zasiedlania Pom orza ludnością niem iecką sprow adzaną z R zeszy i z innych, zajętych przez N iem ców części Europy. Zabroniono ustawowo, pod rygorem więzienia, mów ienia po polsku. W szkołach podstawow ych, gdyż tylko takie przysługiw ały Polakom, lekcje były prow adzone w yłącz­

nie w języku niemieckim. Gdy konsekw entne mordowanie lud­

ności polskiej, osadzanie jej w koncentracyjnych obozach śmierci, w ysyłanie na ciężkie roboty do N iem iec i przesiedlenia do Gu­

berni nie pomagały, rozpoczęto akcję zm uszania Polaków do wpisywania się na tzw. „Volksliste” ( niem iecką listę narodow o­

ściową).

Jest rzeczą oczywistą, że w tych w arunkach partyzantka na terenie Pomorza nie mogła przybrać takich rozm iarów ja k w Ge­

neralnej Guberni. Istniały jeszcze dalsze czynniki utrudniające rozwinięcie działalności bojowej konspiracyjnych oddziałów:

po pierwsze - kompleksy leśne (nawet te najw iększe) przedzie­

lane były duktami i przesiekam i, a także gęstą siecią dróg, co ułatw iało k o n tro lę lasu z m o to ry zo w an y m o d d ziało m n ie ­ m ieckim ; po drugie - zain stalo w an o g ę stą sieć posterunków żandarm erii niemieckiej i specjalnych oddziałów „Jagdkoman- do”; po trzecie - aresztowano polskich leśniczych i obsadzano wolne stanowiska ludźmi sprowadzonymi z N iemiec; po czwarte - z okolicznych w iosek w ysiedlano Polaków z gospodarstw i osadzano tam Niemców, co uniem ożliwiło jakiekolw iek kw ate­

rowanie oddziałów w zabudow aniach wiejskich.

Jest rzeczą godną podkreślenia, że opisany terror i utrud­

nione warunki nie sparaliżowały ruchu oporu, którego oddziały leśne zm usiły okupanta naw et do pow ołania specjalnych od­

działów do walki z partyzantam i na terenie Borów Tucholskich i niektórych innych regionów.

Jako pierwsze w Borach Tucholskich pojaw iły się grupki Polaków ukryw ających się przed aresztow aniem i rozstrzela­

niem za antyniem iecką działalność przed wojną. N ie były to jeszcze oddziały partyzanckie. D opiero w 1942 roku zaczęły organizować się oddziały leśne, rekrutujące się bądź to z dekon- spirowanych („spalonych”) członków organizacji konspiracyj­

nych, których w tym czasie było ju ż bardzo w iele, b ądź spo­

śród m łodych Polaków , k tó rzy zm u szen i do zło że n ia w n io ­ sku o w pis na niem ieck ą listę n a ro d o w o śc io w ą zostali w cie­

leni do W ehrm achtu. N astępnie albo n aty ch m iast zgłaszali się do oddziałów leśnych, albo najp ierw o d b y w ali p rzeszk o ­ lenie w ojskow e w N iem czech i dopiero później decydow ali się na dezercję. Z d ek o n sp iro w an i działacze org an izacji n ie ­ p o d leg ło ścio w y ch stanow ili o c z y w iśc ie trzo n tw orzących się o ddziałów p a rty z a n c k ic h , do k tó ry c h d o łą c z a li także ukryw ający się od p o czątk u w ojny w lesie lub w zagrodach rodzinnych p rzedw ojenni działacze antyniem ieccy. P o cząt­

kow o były to grupy n iezależn e od ja k ie jk o lw ie k org an izacji

w ojskow ej czy po lity czn ej. Stopniow o dopiero naw iązyw a­

ły one kontakty z pom orską konspiracją.

T rzeba w tym m iejscu w yjaśnić, że w okresie okupacji, zw łaszcza w jej początkow ym okresie, na Pom orzu działało około 40 organizacji podziemnych, z których większość nie miała ze sobą powiązań, a ich istnienie było krótkotrwałe. Pomorski Związek Walki Zbrojnej (później Armia Krajowa) od roku 1940 naw iązyw ał kontakty między innymi z Gryfem, Polską A rm ią Pow stania, a po roku 1943 niektóre oddziały zbrojne G ryfa - zgodnie z rozkazem scaleniow ym gen. Sikorskiego - połączy­

ły się z AK, chociaż czyniono to wbrew zaleceniom ów czesnego kierow nictw a Gryfa. Organizacja, która najwcześniej utw orzyła oddziały partyzanckie na Pomorzu to niew ątpliw ie Tajna O rga­

nizacja W ojskowa (TOW ) G ry f Pom orski. W 1942 roku jej od­

działy leśne były jeszcze nieliczne i stosunkow o słabo uzbrojo­

ne. Sw oją działalność ograniczały w tym okresie do zapewnienia zaopatrzenia i bezpieczeństw a poprzez np. zdobyw anie broni.

Pierw szy oddział partyzancki A K na Pom orzu o kryptonim ie

„Św ierki” dopiero w 1943 roku utw orzył Stefan Guss, nauczy­

ciel przeszkolony przed w ojną w ram ach dywersji pozafronto- w ej, z którym bliski kontakt utrzym yw ał mój oddział G ryfa, dow odzony w ów czas przez A lfonsa K wiczora. O d połow y 1943 roku oddziały Gryfa zostały w zm ocnione członkam i G ryfa, któ­

rzy w zw iązku z istniejącym i rozbieżnościam i w kierow nic­

twie organizacji, a także dekonspiracją niektórych jego ogniw zmuszeni byli szukać schronienia na terenie Borów Tucholskich.

Zapoczątkow ało to proces stopniow ego podporządkow yw ania się A rm ii K rajow ej niektórych oddziałów Gryfa.

A;

KMR

Działalność oddziału „Czarnego”

teraz zrelacjonuję pokrótce działalność mojego oddziału partyzanckiego, kierowanego przez A lfonsa K w iczora _(ps. „C zarny”) - podobnie ja k j a absolw enta G im na­

zjum Starogardzkiego, a później studenta Politechniki w W ol­

nym M ieście Gdańsku. Form alnie członkiem TO W G ry f P o­

m orski zostałem 8 czerw ca 1943 roku, kiedy po złożeniu przy ­ sięgi przystąpiłem do oddziału G ryfa w e w si K asparus w po­

w iecie starogardzkim . Przeszedłem okres adaptacyjny (zajęcia z bronią prow adził por. Szmulta, przed w ojną nauczyciel tam ­ tejszej szkoły podstawow ej). O trzym ałem p olski k arabin p rz e ­ ch o w y w an y od czasu k am p an ii w rześn io w ej. Z o stałem p o ­ inform ow any, że zad an iem o d d ziału je s t p rzygotow anie się do p rzy szłej w spólnej akcji w y zw o leń czej w od p o w ied n im czasie. N ie w ykluczano ograniczonych akcji zaczepnych i od- w eto w o -rek w izy cy jn y ch . L iczeb n o ść o d d ziału rosła. W li­

s to p a d z ie 1943 ro k u n asza g ru p a lic z y ła 14, a w m a rc u 1944 roku - 29 partyzantów. K ilka m niejszych grup w sąsiedz­

tw ie uznało zwierzchność „C zarnego”. W naszym oddziale, poza mną, m ieszkańcem Starogardu, członkow ie pochodzili z oko­

licznych w si, a ukryw ali się' z różnych pow odów przed terro­

rem okupanta. W ielu członków doskonale w ładało bronią, słu­

żyło bow iem uprzednio w w ojsku polskim lub niem ieckim (jako przym usow o w cieleni do W ehrmachtu). K ilku zaś przyznawało się do kłusow nictw a w Borach Tucholskich przed 1939 rokiem.

Posiadali oni doskonałą znajom ość terenu, co bardzo ułatw iało przem ieszczanie się oddziału.

Początkow o nasz oddział budow ał schrony zwane „bunkra­

m i” jak o sw oiste połączenie ziem ianki (wkopanej na głębokość od 1 do 1,5 m) z elem entam i szałasu (skośny dach z gałęzi i gęsto nałożonego m chu oraz darni). W porze zim owej kopano zie­

m ianki na głębokość 2 metrów, z dachem zasypanym ziem ią i ściółką leśną i w yposażano je w kocioł do gotow ania (tzw.

parow nik) oraz pom pę do wody. Teren był w ówczas całkowicie zam askowany, m.in. jałow cam i. Pierw szy taki bunkier postaw i­

liśmy w sierpniu 1943 roku nad Brzeziankiem , a drugi we w rze­

śniu w lasach koło W deckiego M łyna. Z tego ostatniego „bun-

1

27