KRONIKA POLSKIEGO TOWARZYSTWA GEOLOGICZNEGO
103
Ewa Tom czykowa 1928 - 2001
Ewa Tom czykow a urodziła się 6 listopada 1928 r. w Stanisła
wowie, jako najm łodsza córka Bronisław y z dom u Rygiel i Juliu
sza Lindów.
Lata dziecinne Ewy przebiegały bardzo szczęśliwie w nowo w ybudow anym dworku w m ajątku Czerem chów na Pokuciu pod Kołomyją, odziedziczonym przez rodziców Ewy. Dopiero w ybuch II w ojny światowej tragicznie w płynął na dalsze losy rodziny Lindów. Szkołę podstaw ow ą Ewa ukończyła w K ołomyi po w y
siedleniu rodziców z m ajątku Czerem chów. W styczniu 1945 r.
ojciec Ewy został aresztow any przez NKW D w Kołomyi i w yw ie
ziony do w ięzienia w Stanisławowie, gdzie zm arł z wycieńczenia.
N ajstarsza siostra Anna Linde za pracę w konspiracji w A rm ii K ra
jow ej została uw ięziona i zesłana na Syberię, skąd pow róciła dopiero po ponad 11 latach. Te złow rogie czasy nie oszczędziły także małoletniej Ewy, gdyż po aresztow aniu przebyw ała ponad pół roku w w ięzieniu we Lwowie.
Z końcem 1945 r. Bronisław a Lindow a w raz z córkam i E w ą i starszą Izą zostały repatriowane do Zabrza, gdzie w czerwcu 1948 r. Ewa zdała maturę, a we w rześniu rozpoczęła studia geologiczne na Uniw ersytecie W rocławskim.
W zw iązku z przeniesieniem służbowym matki z Zabrza do W arszawy w 1949 r. Ewa m ogła kontynuow ać studia geologiczne na U niw ersytecie W arszawskim. W okresie studiów od w rześnia 1950 r. do końca sierpnia 1952 r. pełniła obowiązki młodszego asystenta w Katedrze M ineralogii i Petrografii. W listopadzie 1952 r. po złożeniu opracowania pt. Geologia okolic Zawiercia i zdaniu egzam inu m agisterskiego uzyskała dyplom m agistra filozofii z za
kresu geologii i paleontologii.
W październiku 1952 r. Ew a Linde zaw arła zw iązek m ałżeń
ski z H enrykiem Tomczykiem, absolwentem W ydziału Geologii U niw ersytetu W arszawskiego. M ąż Ew y otrzym ał etat w Państw o
w ym Instytucie Geologicznym, zaś Ewa pracow ała przez okres jednego roku w biurze Głów nego G eologa M inisterstwa G ospo
darki. Komunalnej. We w rześniu 1953 r. H enryk Tomczyk został przeniesiony do Świętokrzyskiej Stacji Terenowej PIG w K iel
cach, dokąd m łodzi małżonkowie się przenieśli. Z powodu uro
dzenia córki Ewa Tom czykow a dopiero w lutym 1954 r. rozpo
częła pracę w PIG, gdzie przez szereg lat pełniła obow iązki star
szego asystenta w Pracowni Stratygrafii. Ponadto w raz z mężem przez parę lat uczyła w Technikum Geologicznym.
Pomimo rożnych, trudności, w tym związanych m.in. z uro
dzeniem drugiej córki w 1955 r., Ewa podjęła intensywne badania nad św iętokrzyskim sylurem, głów nie nad fauną bentoniczną (małże, ram ienionogi, trylobity itp.) w korelacji do poziom ów
graptolitowych. W tym okresie opublikowała szereg prac, a także w 1957 r. zgłosiła artykuł o granicy sylur/dew on w C zecho
słowacji na M iędzynarodow y Zjazd w Pradze. Również w spólne opracow ania naukow e m ałżonków Tom czyków , regionalne i stra
tygraficzne dały interesujące wyniki. Pierwsze z nich obejm owały region łysogórski oraz kielecki, zaś drugie dotyczyły ordow iku i kambru. W okresie dziesięciu lat pobytu na placów ce w Kielcach Ewa w ykonała ponad 40 opracowań stratygraficzno-faunistycz- nych, z czego blisko połow a została opublikowana.
N a rozwój badań starszego paleozoiku św iętokrzyskiego ko
rzystnie wpłynęło wykonanie, z inicjatywy Ewy i H enryka Tom czyków i przez nich zaprojektow anych, szeregu w ierceń w regio
nie łysogórskim oraz w synklinie Barda. W iercenia te oraz liczne inne lokalizow ane przez Tom czyków przy współpracy z Zakładem Złóż Rud Żelaza PIG objęły w iększość wychodni ordow iku i sy- luru w Górach Świętokrzyskich.
Rozpoczęcie przez Instytut G eologiczny oraz Poszukiwania N aftow e w iercenia otw orów na N iżu Polskim przeniosło zainte
resowania środowiska geologicznego z paleozoiku św iętokrzys
kiego na obszar Niżu, na którym w latach 1956-1963 sylur i częś
ciowo ordow ik osiągnięto w w ielu głębokich otworach.
Napływ bogatych m ateriałów z w ierceń spowodował, że Ewa wraz z m ężem została przeniesiona służbowo do Instytutu G eolo
gicznego w W arszawie. Zapoczątkow ało to now y etap dalszych badań Tomczyków: Ewy w Zakładzie Stratygrafii zaś H enryka w Zakładzie G eologii Niżu.
Zebrany przez Ewę, jeszcze w okresie kieleckim , bogaty m a
teriał fauny trylobitowej z regionu łysogórskiego stał się podstaw ą Jej pracy doktorskiej pt. Stratygrafia osadów najwyższego kambru w Górach Świętokrzyskich, obronionej w lutym 1966 r., której pro
motorem była prof. K ielan-Jaw orowska.
Dalsze liczne prace Ew y z lat siedem dziesiątych i osiem dzie
siątych dotyczyły najczęściej utw orów górnego syluru oraz fauny, głów nie trylobitów. N atom iast publikacje w spólne z m ężem H en
rykiem dotyczyły rów nież korelacji, sedym entacji, paleogeografii, a naw et w kraczały w problem tektoniki płyt i w głębnego rozłam u w zdłuż linii T eisseyre’a -Tom ąuista (LTT).
Przy opracow ywaniu zróżnicowanej fauny i litologii z bardzo ju ż licznych głębokich w ierceń Ew a rozw inęła szeroką w spółpracę z innym i geologam i i paleontologam i z U niw ersytetu W arszaw skiego, U niw ersytetu Jagiellońskiego, Polskiej Akadem ii Nauk oraz geologam i z “G eonafty” i “Petrobałtyku” . W ydajnie pom a
gała m ężowi, który przez kilka lat był członkiem M iędzynarodo
wej Komisji Stratygrafii IGGP w ram ach UNSESCO i korelow ał problem y górnego syluru środkowej Europy.
W latach 1960-1985 rozw iercony został przez Instytut G eo
logiczny i “Geonaftę” obszar Podlasia od Terespola aż po M ińsk M azow iecki i dalej ku SW. Prawie w szystkie profile otw orów z tego terenu były przedm iotem badań przez Ewę i H enryka Tom czyków i dały możliw ość interpretacji rozw oju szelfu na brzegu starej platform y (Baltiki) w raz z fauna bentoniczną i ich stosun
kiem do rozwiniętej facji graptolitowej.
W raz z rozw ierceniem rejonu Białowieży uzyskane materiały po raz pierwszy w Europie dały pow ażne podstaw y do w yodręb
nienia parastratotypów utw orów syluru jak o form acje bądź piętra lokalne (regionalne) utworzone od regionu lub m iejscowości jak:
Bielsk, M ielnik, Siedlce, Podlasie (1979-1982). N adm ienić na
leży, że ta idea nazew nictw a pięter została zapoczątkow ana przez R. K ozłow skiego dla klasycznego syluru Podola oraz przez J.
Czarnockiego dla syluru świętokrzyskiego. Problemam i tymi Ewa Tom czykow a bardzo się interesow ała i prezentow ała swe poglądy oraz w yniki badań na m iędzynarodow ych kongresach, zjazdach i sym pozjach (Praga, Oslo, Getynga-Bonn, Szwecja-Gotlandia, B retania-N orm andia, Maroko i in.). G łów nym tem atem Jej w ystą
pień było zagadnienie granicy sylur/dew on w Polsce, co wówczas budziło szerokie zainteresowanie geologów na świecie, bow iem
104
KRONIKA POLSKIEGO TOWARZYSTWA GEOLOGICZNEGOpolskie profile z G ór Św iętokrzyskich oraz Niżu (platformy) wskazywały' na ciągłość sedym entacyjną między tymi okresami i istniejącą korelację z Z achodnią Europą. Ew a Tom czykow a była głęboko przekonana o klasycznym rozw oju polskiego syluru na brzegu platform y - Fennosarmacji, a także o odm iennym jego roz
woju na blokach łysogorskim i kieleckim.
W spom nieć należy, że duży w pływ na losy Ewy m iały spra
wy społeczne, nigdy nie była członkiem żadnej partii, natom iast była dość silnie zaangażow ana w N SZZ “ Solidarność’". Bardzo przeżyw ała wprowadzenie stanu w ojennego w grudniu 1980 r., brała czynny udział w strajku okupacyjnym w Instytucie G eo
logicznym. Groziło Jej aresztow anie, a częste przesłuchania i roz
praw y sądow e trwające miesiącami były bardzo w yczeipujące i źle w pływ ały na Jej pracę naukową.
W latach osiem dziesiątych Ewa Tomczykow a była szczegól
nie zaabsorbowana zagadnieniem Atlasu Skamieniałości Polski, do którego opracowywała faunę trylobitów kambru górnego, ordo- wiku oraz syluru. Poza tym zdążyła jeszcze przed przejściem na em eryturę opracować trylobity dolnodew ońskie z pięter lokalnych bostów (żedyn) i Ciepielów (zigen) do następnego tom u Budowy Geologicznej Polski. O późniło to sfinalizowanie przewodu habili
tacyjnego, którego podstaw ą m iała być praca pt. Upper Silurian and Lower Devonian Trilobites in Poland, opublikowana jednak dopiero w 1991 r. Podstaw ą postępow ania o nadanie stopnia nau
kowego doktora habilitowanego stała się całość dorobku oraz wcześniej opublikowana praca pt. Biostratygrafia syluru i dolnego dewonu Polski. Kolokwium habilitacyjne odbyło się w Instytucie Geologicznym w październiku 1989 r.
Przejście na emeryturę w 1990 r. wpłynęło niekorzystnie na dalszą pracę naukow ą dr hab. Ewy Tomczykowej, gdyż została oderw ana od licznych m ateriałów do końca jeszcze nie opraco
w anych i nie opublikowanych. M imo to uczestniczyła w opraco
w aniu profilów “Geonafty": Bielsk 2 , Kałuszyn 1, W ola O lszań
ska 10 i in. O statnią pracę opublikowała w raz z mężem w 2000 r., natom iast nie dokończyła rów nież wspólnego opracow ania nad szelfow ą fauną bentoniczną brzegu platform y w stosunku do ba
senu graptolitow ego i rozprzestrzenienia typu piętra rzepińskiego.
Poza długoletnią przynależnością do Polskiego Towarzystw a G eologicznego, udzielała się w Związku Sybiraków, w Tow arzy
stwie M iłośników Lwowa, w Polskim Towarzystw ie Ziem iańskim i w O gólnopolskim Stow arzyszeniu K resowian W ierzycieli Skarbu Państwa.
O gółem opublikowała ponad 70 prac i artykułów oraz w y
konała ponad 100 opracowań archiwalnych. Posiadała odznacze
nia i medale: Zasłużona dla Polskiej Geologii, medale 50 i 70-lecia Instytutu Geologicznego oraz O dznakę Państwowego Instytutu Geologicznego.
Dr hab. Ewa Tomczykow a zm arła tragicznie w wyniku w y
padku samochodowego, w dniu 21 lipca 2001 roku.
W środowisku geologicznym, szczególnie w śród Przyjaciół pozostanie trwała pamięć po nieodżałowanej drogiej i kochanej Ewie. W yrazem tego było serdeczne pożegnanie na cm entarzu w um iłow anym M ilanówku pod W arszawą.
Henryk Tomczyk
W ybrane publikacje dr hab. Ewy Tomczykowej
1957 Trylobity z łupków graptolitowych w enloku i dolnego lud- lowu G ór Św iętokrzyskich. Biuletyn Instytutu Geologic
znego, 122: 83-143.
1960 V orlaufiger E ntw urf der Stratigraphie des oberen und mit- tleren Ludlows in den Św iętokrzyskie Góry. In: Svoboda J.
(Ed.) Prager Arbeitstagung uber die Stratigraphie des Silurs und des Devons (1958): 343-356. Praha.
1962 Das Problem der Silur/Devon-G renze in Polen. In: Erben
H. K. (Ed.) Symposiums-Band Silur/Devon-Grenze Bonn- Bruxelles I960: 65-83. Stuttgart (wspólnie z H. Tom czy
kiem).
1968 The Cam brian-O rdovician Boundary in Poland and its Correlation w ith the Scandinavian and G reat Britain A r
eas. In: Snajda M. (Ed.). Report JCX.III Ses. Inter. Geol.
Congr. Czechoslovakia Sect. 9: 43-51. Prague
1968 Stratygrafia osadów najwyższego kam bru w Górach Świę
tokrzyskich. Prace Instytutu Geologicznego, 54: 1-85.
1970 On the occurrence o f middle Cam brian Trilobites in the K hobdo Region (W estern M ongolia). Rocznik Polskiego Towarzystwa Geologicznego, 40: 287-311 (w spólnie z M.
Dum iczem i L. W ójcikiem).
1970 Silurian Spathacalymene Tillman, 1960. Trilobita o f Po
land. Acta Palaeontologica Polonica, 15: 63-86.
1970 M arine Sedim entation o f the U pper Silurian and Lower Devonian in Poland. Bull. Acad. Pol. Sc. Ser. Sc. geol.
geogr., 18: 113-121.
1971 U pper Silurian trilobites in Poland and their stratigraphie importance. Coll. Ordovicien-Silurien Brest. Mem.
BRGM , 7 3 :4 3 1 -4 3 6 . Paris.
1974 K orelacja stratygraficzna osadów Podlasia na podstawie m ałżoraczków i trylobitów w obszarze nadbałtyckim Pol
ski. (górny sylur). Biuletyn Instytutu Geologicznego, 276:
78 -8 6 (wspólnie z E. W itwicką).
1979 M iddle Silurian in the Podlasie depression (eastern Po
land). Biuletyn Instytutu Geologicznego, 276, 1: 9-103 (wspólnie z H. Tomczykiem).
1979 Stratigraphy o f the Polish Silurian and Low er Devonian and developm ent o f the Proto-Tethys. Acta Palaeonto
logica Polonica, 24: 165-183 (wspólnie z H. Tom czy
kiem).
1980 On the developm ents in correlation and stratigraphie no
menclature o f Silurian and low erm ost Devonian in Poland.
Bull. Acad. Pol. Sc. Ser. Sc. terre, 28: 31-42 (wspólnie z H. Tomczykiem).
1982 The Standard U pper Silurian Siedlce and Podlasie Series in Poland and their European correlation. B ull Acad. Pol.
Sc. Ser. sc. terre, 30: 45-57.
1988 Silurian and Lower Devonian biostratigraphy and palaeoe- cology in Poland. Biuletyn Instytutu Geologicznego, 359:
21-41.
1990 Sylur. G romada Trilobita W: Pajchlowa M. (red). Budowa Geologiczna Polski, 3. Atlas skamieniałości przewodnich i charakterystycznych la. Paleozoik starszy (z protozoikiem górnym). W ydawnictwa Geologiczne, W arszawa, 33 0 - 352."
1991 U pper Silurian and Low er Devonian Trilobites o f Poland.
Prace Państwowego Instytutu Geologicznego, 134: 1-62.
1993 U pper Ludlow trilobites from the southern part o f the Holy Cross Mts. Kwartalnik geologiczny, 37: 359-384.
1994 The W enlock /Ludlow boundary based on biostratigraphi- cal and geophysical data o f Poland. IUGS Subcom. Silu- rien Stratigr. Field meeting 1994. Bibl. Geol., B-A.
Vienna, 30: 152-154 (w spólnie z H. Tomczykiem).
1999 A new occurrence o f benthic fauna in the Niew achlow Greywackes (U pper Silurian) from Zalesie near Łagów in the H oly Cross M ountains. Geological Quarterly, 43:
129-136 (wspólnie z W. Kozłowskim ).
2000 Starszy paleozoik z otw oru Daromin IG 1 - potw ierdzenie budow y terranowej bloku łysogórskiego i małopolskiego, Góry Świętokrzyskie. Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego, 393: 167-203 (wspólnie z H. Tom czy
kiem).
