R O C Z N IK I G L E B O Z N A W C Z E , T . X IX , z. 2, W A R S Z A W A 1968
ALOJZY KOWALKOWSKI, GERARD NOWAK
G LEBY BIELICO W E W ZGÓ RZ O STRZESZO W SK IC H W YTW ORZONE Z PIA SK Ó W A K U M U LA C JI P E R Y G L A C JA L N E J
CZĘŚĆ II. WŁASNOŚCI GLEB BIELICOWYCH
Katedra Uprawy i Nawożenia Roli WSR, Poznań
WSTĘP
U legające ciągłym zm ianom sto su n k i m iędzy litologią skały, w a ru n k am i hydrologicznym i, k lim ate m i szatą ro ślin n ą w p ły n ę ły na w y tw o rze nie na o m aw ianym obszarze n a jm n ie j dw óch o d ręb n y c h kom pleksów gleb. Je d en kom pleks tw orzą gleby sk rytobielicow e oraz bielicow e i bie lice w ytw orzone z piasków różnej genezy p rzy p an ow an iu przem yw nego ty p u w a ru n k ó w w odnych. W d rug im kom pleksie w y stę p u ją gleby glejo- w o-bielicow e, to rfiasto -g lejo w e i torfow e. U k ształto w ały się one na p ias k ach eolicznych z przem y w n o -g lejo w ym , glejow ym i b ag ien ny m ty p em w aru n k ó w w odnych.
C h a ra k te ry z u ją c gleby bielicow e W zgórz O strzeszow skich p rz y jm u jem y za T e r l i k o w s k i m [41, 42] założenie, że profile b ad an y ch gleb nie uległy d o tąd isto tn iejszy m zniekształceniom i odpow iadają układo m czynników glebotw órczych, d ziałający ch w przeszłości i w spółcześnie.
METODY BADAŃ
B a rw y poziom ów i w a rstw glebow ych określono za pom ocą skali M u n s e l l a [28].
Z astosow ane sym bole poziom ów i w a rstw glebow ych p o siad ają n a s tę p u jące znaczenie: FH — ek to h um u so w y poziom butw inow y, A h T — po ziom ak u m u la cy jn o -to rfo w y , A h + e — poziom a k u m u la cy jn o -elu w ia
366 A. K ow alkow ski, G. N ow ak
ny, Ae — poziom elu w ialny, Aeg — poziom elu w ia ln y odpow ierzchniow o oglejony, B f h — poziom ilu w ia ln y żelazisto-próchniczny, B h f — poziom ilu w ia ln y p róchniczno-żelazisty, B f — poziom ilu w ia ln y żelazisty, С — sk ała m acierzy sta, CG — sk ała m acierzy sta oglejona oddolnie, DG — pod łoże oglejone oddolnie.
C iężar objętościow y, porow atość ogólną, porow atość k a p ila rn ą , po jem ność w odną m in im alną, pojem ność w odną m aksy m alną, szybkość kap ilarn eg o n asy cen ia w odą i przepuszczalność oznaczono m etodam i po d an ym i w I części p ra c y [24].
W spółczynnik filtra c ji К obliczono w edług w zoru
gdzie:
Q — rozchód w ody w cm 3, T — czas w m in u tach ,
S — po w ierzchnia c y lin d ra w cm 2, h — w ysokość słu p a w ody,
l — grubość w a rstw y gleby.
W ilgotność a k tu a ln ą oznaczono w p ró b kach p o b ran y ch do stalo w ych p ierścieni o pojem ności 100 cm z zachow aniem n a tu ra ln e g o układ u.
Z aw artość w ęgla organicznego w glebach oraz w ęgla kw asów h u m i- now ych i fulw okw asów w w y ciągach alk alicznych oznaczono m etodą T iu rin a.
S tra ty p rzy żarzeniu oznaczono przez prażen ie m asy glebow ej w tem p e ra tu rz e 550°C.
Azot ogółem oznaczono m etodą K jeld ah la.
W spółczynniki e k sty n k c ji (S57), iloraz b a rw y (Q4/ 6) oraz absorpcję św ia tła w zakresie w id zialn y m przez alkaliczne w yciągi kw asów pró ch niczn ych oznaczono w edług m etody S p r i n g e r a [39].
C zynniki stab ilizacji p róchnicy oznaczono w edług m etody Н о с к а [12]. рНнго i pHicci oznaczono e lek tro m etry czn ie p rzy użyciu elek tro d y szklanej.
W artości H, T i S ( T-H) oraz sk ład k ationów w y m ien n y ch oznaczono m etodą M ehlicha.
S k ład chem iczny m asy glebow ej (frakcje < 1,0 mm) oznaczono w stopach z N a2C 0 3 oraz po rozłożeniu krzem ianów kw asem fluorow odo row ym . Poszczególne sk ład n ik i oznaczono n a stę p u jąc y m i m etodam i: S i 0 2 i R 20 3 — wagowo, F e20 3 — jodom etrycznie, A120 3 + T i0 2 — z różnicy R 20 3 — (P2O5 + F e20 3), P 20 5 — k o lo ry m etry czn ie m etodą T ischera, CaO
Gleby b ielicow e Wzgórz O strzeszowskich 367
i MgO — ko m pleksom etrycznie, N a20 i K 20 — fotom etrem płom ieniow ym Zeissa, M nO — ko lo ry m etry czn ie m etodą n ad siarczanow ą.
Ł atw o rozpuszczalne F e20 3 oznaczono m etodą J a c k s o n a [16]. Ł atw o rozpuszczalne S i0 2 i A120 3 oznaczono m etodą F o s t e r a [7].
MORFOLOGIA PROFILU
W spólną cechą m orfologiczną dla w szy stk ich b ad a n y ch gleb jest ek to - hu m u so w y poziom b u tw in o w y — FH. B ru n a tn o c z a rn a (10YR 2/4) b u tw in a tw o rzy w ojłok oddzielający się od gleby m in eraln ej i zazw yczaj silnie prze ro śn ię ty korzeniam i ro ślin ru n a oraz drzew . N a s ty k u z glebą m ine ra ln ą w y stę p u je przew ażnie cienka i nieciągła w a rstw a czarnej bezpo staciow ej próchnicy, św iadczącej o stosunkow o słabej hom ogenizacji biologicznej m ateriałó w glebow ych. Obecność ziaren p iask u w poziom ie b u tw in o w y m jest zw iązana niew ątp liw ie z m ech aniczn ym działaniem całego k om pleksu czynników zew n ętrzn y ch nie w yłączając roślinn ości i człow ieka.
Duże zróżnicow anie m iąższości i b a rw y o bserw ujem y w niżej położo n y m poziom ie elu w ialno-p ró ch niczn y m A h + e. Jego w łasności są uzależ nione nie ty lk o od aktyw n ości organizm ów glebow ych, ale rów nież od natężen ia przebiegającego procesu bielicow ania. W skaźnikam i tego p ro cesu są białe ziarn a piasku, pod w zględem m orfologicznym identy czne z poziom em elu w ialn y m Ae. W y stę p u ją one na tle czarnej próchnicy, przew ażnie nie zw iązanej z m in e raln ą częścią gleby, i n a d a ją słabo roz w in iętem u poziom ow i A h + e odcień p o p ielaty (10YR 6/1). N atężenie b a rw y popielatej zależy od ilości zak u m u lo w anej próchnicy. M atow o- czarn ą b arw ę (2,5Y 3/0—4/0) i znaczną m iąższość m a poziom A h + e w w il go tnych glebach glejow o-bielicow ych. T a b arw a p rzejaw ia się jeszcze in te n sy w n ie j (2,5Y 2/0) w poziom ie ak u m u la cy jn o -to rfo w y m — A h T gleb torfiasto -g lejo w y ch , podtopionych niegdyś w odam i g ru n tow ym i. Ogólne k ształto w an ie się m iąższości i b a rw y poziom ów A h + e zw iązane jest w y raź n iej z ogólną w ilgotnością gleb niż z głębokością in filtra c ji w ód opa dow ych, jak to su g eru je R z ą s a [37].
S ilnie p rze ro śn ię ty ko rzeniam i poziom A h + e przechodzi w p op ielaty (5Y 8/1—5/1), dobrze ro zw in ięty poziom w y m y w an ia A e , z w y ją tk ie m gleb skrytobielicow ych. S zary odcień tego poziom u jest zw iązany z obec nością kw asów pró ch nicznych i czarn y ch cząstek su b sta n c ji organicznych, p rzem y w an y ch przez w ody opadow e z poziom u ektohum usow ego do po ziom u w m y w ania Б.
U w agę zw raca sp lą ta n a sieć korzeni w poziom ie Ae gleb bielicow ych i bielic, gdy w poziom ie Ae gleb glejow o-bielicow ych w y stę p u ją ty lko
368 A. K ow alkow ski, G. Nowak
pojedyncze korzenie pionowe. W p rzy p a d k u dw u pierw szych gleb zn a jd o w ałab y więc po tw ierdzenie hipoteza R o d e [34], U g g l i [44] i R z ą s y [37] o b ielicu jący m działaniu n ie k tó ry ch g a tu n k ó w zespołów borow ych przez ich sy stem korzeniow y i zw iązaną z nim i m ikroflorę. Często jed n a k w zdłuż sk rajó w b u tw iejący ch korzeni palow ych sosny w y stę p u ją głębokie zacieki elu w ialn e w kształcie n ie re g u la rn y c h klinów w c in ający ch się głęboko w poziom ilu w ialn y . U przednio w ym ienionej hipotezie przeczy także b ra k k o n c e n trac ji żyw ych korzeni w poziom ie Ae gleb glejow o- bielicow ych, z w y raźn y m i cecham i odpow ierzchniow ego oglejenia (2,5Y 5/0-4/0).
Ze w zrostem w ilgotności zw iększa się stopniow o m iąższość i głębo kość w ystęp o w an ia poziom u Ae. Rów nocześnie m aleje przerośnięcie tego poziom u korzeniam i.
Jeżeli poziom В z n a jd u je się w b ezpośrednim zasięgu p ły tk o w y stę p u jący ch w ód g ru n to w y ch , poziom Ae, m ask ow an y w m y ty m i zw iązkam i p róchnicznym i, zanika częściowo lub całkow icie.
Od poziom u Ae odcina się bardzo w y raźn ie linią o nieró w n y m p rze biegu niżej leżący poziom w m y w an ia — B. G órna jego k aw o w o b ru n a tn a (10YR 6/4—6/ 6) część B h f m a zazw yczaj m iąższość 2 -5 cm, zw iększającą się w m iarę w zro stu w ilgotności gleb. W glebach glejow o-bielicow ych m iąższość poziom u B f h dochodzi do 10-20 cm, a jego b a rw a jest k a szta - n o w o b ru n a tn a do b ru n a tn o c z a rn e j (10YR 2/2), często z po pielatoszarym i (7YR 3/2) p lam am i elu w ialn y m i. B arw a ta pochodzi od nagro m adzon ych zw iązków hum usow ych, w m y ty ch z poziom u FH. Niższa część poziom u
B(Bf), o k ilk a k ro tn ie zazw yczaj w iększej m iąższości od B h f , posiada
w glebach suchszych b arw ę p o m arań czo w o b ru n atn ą (10YR 8/ 6) do jed n o licie sz aro b ru n atn e j (5YR 2/2). W .glebach w ilgo tny ch ta część poziom u
B(Bf) na p rzejściu do niezm ienionej sk a ły jest plam ista. Po w ysuszeniu
poziom В gleb w ilg o tn y ch jest słabo scem entow any.
Oprócz tej w y raźn ej dw udzielności jest godne uw agi zbieganie się zasięgu poziom u В z dolną k raw ęd zią w a rstw y b e z stru k tu ra ln e j we w szystkich glebach bielicow ych na głębokości 60-80 cm. B ezładny u k ład ziaren m in e raln y c h jest w dużym sto p n iu w y n ikiem fizycznego działania czynników z e w n ętrzn y ch n a sk ały p ierw otn ie w arstw ow ane. Nie m ożna więc uw ażać, że jed y n y m czynnikiem zapoczątkow ującym procesy w ie trz e n ia są system y korzeniow e szaty ro ślin n ej. Nie one to spow odow ały na p rzy k ła d w ytw o rzenie sm ug k am ien isty ch w skale m acierzystej gleb skrytobielicow y ch, a raczej w cześniejsze procesy m rozow e okresu p e ry - glacjalnego.
Isto tn e znaczenie dla gleboznaw stw a m a w y jaśn ien ie, ja k dalece m ożna ro zp a try w a ć s tru k tu rę i b a rw ę poziom u В jako re lik ty odzie dziczone po procesach m rozow ych, a w jak im sto p n iu jako cechy
G leby bielicow e Wzgórz Ostrzeszowskich 369
późniejszego procesu bielicow ania. Na w zajem n e pow iązanie poziom u
B f z piaskam i b e z stru k tu ra ln y m i w sk azu je b ra k ich w pro filach gleb
to rfiasto -g lejo w y ch , k tó ry c h w arstw o w an e podłoże piaszczyste pow stało w m łodszym procesie deflacji albo a k u m u la cji eolicznej. J a k w y n ik a z b a d a ń P r u s i n k i e w i c z a i N o r y ś k i e w i c z [31] u stalenie w ie k u w ydm jest pod staw ą p rzy jęcia określonej in te rp re ta c ji w łasności po ziom u В gleb bielicow ych. N iektóre cechy m orfologiczne poziom u B f b a dan y ch gleb są c h a ra k te ry sty c z n e dla w spółczesnej w a rstw y w ietrzen io w ej czynnej zm arzlin y p u sty n i a rk ty c zn e j lub dla n iek tó ry ch p ry m ity w ny ch gleb b ru n a tn y c h tu n d ro w y ch w klim acie k o n ty n en ta ln y m . Pozw ala to uw ażać poziom ten za re lik t k lim atu peryg lacjalnego, m ało zm ieniony przez późniejszy proces glebotw órczy.
Obok w arstw ow ości c h a ra k te ry sty c z n ą cechą skał m acierzy sty ch jest b a rw a jasn o żółta (10YR 8/2) lub szarob iała (2,5Y 6/2—7/2), zależnie od k sz ta łto w an ia się stosunków w od n o -p ow ietrzn y ch (rys. 1).
Rys. 1. Schem at budowy badanych gleb
p r o f i l e 1 i 2 — g l e b y s k r y t o b i e l i c o w e , 3 — g l e b a b i i e l i c o w a , 4 — b i e l i c a , 5 i 6 — g l e b y g l e j o - w o - b i e l i c o w e , 7 i 8 — g l e b y t o r f i a s t o - g l e j o w e
General rules of profile structure of the studied soils
p r o f i l e s 1 a n d 2 — c r y p t o p o d z o l i c s o i l s , 3 — p o d z o l i c s o i l s , 4 — p o d z o l , 5 a n d 6 — g l e y - p o d z o l i c
s o i l s , 7 a n d 8 — p e a t g l e y s o i l s
SKŁAD GRANULOMETRYCZNY
A k tu a ln e u ziarn ien ie b a d a n y ch gleb jest odzw ierciedleniem nie ty lk o p ierw o tn y c h różnic w budow ie sk ał m acierzystych , ale także w tó rn y ch zm ian spow odow anych procesem glebotw órczym . D la tego ostatniego c h a ra k te ry sty c z n e było przem ieszczenie fra k c ji < 0,02 m m . Przebieg
370 A. K ow alkow ski, G. N owak
krzy w y ch rep re z en tu ją c y c h su m y p ierw o tn y c h cząstek m in e raln y c h i w tó rn ie osadzonych koloidów m in e raln y c h i organicznych (rys. 2), dobrze in fo rm u je o stopniow ym zw iększaniu się zaw artości fra k c ji < 0,02 i < 0,002 m m od dolnej części p ro filu k u pow ierzchni ziem i. J e st -to szczególnie w y raźn e w w a rstw ie 6 0 -8 0 -cen ty m etro w ej. Ta ogólna
Rys. 2. R ozm ieszczenie frakcji
a — < 0 ,0 2 m m , b — < 0,002 m m w p r o f il a c h g le b o w y c h ; 1 — g l e b y s k r y t o b i e l i c o w e ( p r o f ile
1 i 2), 2 — g l e b y b ie l i c o w e i b i e l i c e ( p r o f ile 3 i 4), 3 — g le b y g l e j o w o - b i e l i c o w e ( p r o f ile 5 i 6)
Curves of profile distribution of floatable parts
a — < 0 ,0 2 m m , b — < 0,002 m m ; 1 — c r y p t o p o d z o li c s o ils , 2 — p o d z o lic s o ils a n d p o d z o ls , 3 — g l e y - p o d z o l ic so>ils
praw idłow ość w p ro fila c h gleb sk ry to b ielico w ych m a c h a ra k te r pro sto lin ijn y . Podobnej praw idłow ości pod leg ają profilow e m aksim a i m inim a rozm ieszczenia fra k c ji < 0,02 m m w glebach bielicow ych, bielicach i szczególnie w g lebach glejow o-bielicow ych. J e st to zw iązane z m orfo logiczną b udow ą ty ch gleb. M aksim a w y stę p u ją m ianow icie w poziom ach
Ah + e i Б , a w y raźn e m inim a w Ae i w sk ałach m acierzysty ch.
P rofilo w e u k ład y fra k c ji < 0,02 m m z d a ją się w skazyw ać na d w u fa zowe ich pochodzenie. Fazę w tó rn ej d y slo k acji z in te n sy w n y m i pro ce sam i bio-fizykochem icznym i poprzedziła faza w zbogacenia piasków lu ź n y ch w części spław ialne w sk u te k ożyw ionych procesów fizycznych w y w o łanych czy n n ik am i zew n ętrzn y m i. N iew ykluczone, że oba te p ro cesy przeb ieg ały rów nolegle.
Gleby b ielicow e Wzgórz O strzeszowskich 371
WŁAŚCIWOŚCI POWIETRZNO-WODNE
Z m orfologią pro filu oraz z rozm ieszczeniem fra k c ji < 0,02 m m k o re lu ją profilow e u k ład y ciężaru objętościow ego i porow atości ogólnej (tab. 1). T a b e l a 1 W a ż n ie j s z e w ł a ś c i w o ś c i f i z y c z L e g l e b Some m ore i m p o r t a n t p h y s i c a l p r o p e r t i e s o f s o i l s Od k ry w k a и г. P i t No G łę b o k o ś ć D e p th cm P o z io m H o r iz o n H i g r o s k o -p i- jn o ś ć z w y k ła H ig r o s c o -p i c i t y C i ę ż a r o b j ę t o ś c i o w y B u lk d e n s i t y P o r o w a to ś ć o g ó ln a T o t a l p o r o s i t y P c % P o r o w a to ś ć k a p i l a r n a C a p i l l a r y p o r o s i t y P k % g /1 0 0 g g l e b y - s o i l 1 0 - 5 Ah+e 1 , 0 0 1 , 1 3 5 5 ,7 9 n . o . 3 0 - 3 5 BC 0 , 4 2 1 , 5 2 4 5 ,9 5 n . o . 1 0 0 - 1 1 0 С 0 , 1 1 1 , 6 0 3 9 ,8 8 2 7 ,9 5 2 0 - 5 Ah+e 0 , 9 8 1 , 3 6 4 7 ,8 9 n . o . 2 0 - 2 5 ВдС 0 ,5 3 1 , 5 0 4 3 ,7 3 n . o . 8 0 - 8 5 в2с 0 , 5 2 1 , 6 0 4 0 ,9 3 n . o . 1 1 0 - 1 2 0 D 0 , 1 8 1 , 6 0 4 0 , 2 5 n . o . 3 0 - 2 FH 1 2 ,7 2 n . o . n . o . n . o . 2 - 4 Ah+e 4 ,2 7 1 ,2 3 5 6 ,2 4 n . o . 7 - 1 2 Ae 0 , 2 8 1 ,5 7 4 6 , 0 0 n . o . 1 2 - 1 6 B h f 0 , 9 9 1 ,4 8 5 0 ,7 2 n . o . 3 7 - 4 2 B f 0 , 5 1 1 ,5 5 4 6 ,2 5 n . o . 1 4 5 - 1 5 0 С 0 , 1 8 1 , 6 1 4 2 ,8 6 n . o . 4 0 - 5 PH 0 , 1 5 0 , 2 0 9 1 ,9 9 n . o . 5 - 1 0 Ae 0 , 3 8 1 ,5 5 4 4 ,8 4 2 6 ,0 5 1 0 - 1 5 Ae 0 , 1 5 1 , 5 2 4 3 ,2 6 n . o . 2 0 - 2 5 B h f 0 , 7 2 1 , 4 6 4 8 ,2 7 n . o . 3 5 - 4 0 B f 0 ,4 7 1 , 6 0 4 3 ,3 8 2 9 ,7 7 1 3 5 - 1 4 0 С 0 , 1 3 1 , 6 4 4 1 ,2 1 2 3 ,5 3 5 0 - 3 FH 1 0 ,5 8 0 , 2 4 9 2 ,0 2 , 3 5 ,6 6 1 3 - 1 8 Ah+e 1 , 1 8 1 ,0 7 6 1 , 3 4 4 5 , 6 0 3 5 - 4 0 Aeg 0 , 0 8 1 ,7 5 3 8 ,3 8 2 3 ,9 8 4 0 - 4 5 B fh 0 , 9 8 1 ,7 2 3 7 , 0 1 3 1 , 4 0 6 5 - 7 0 BfG 0 ,2 3 1 ,7 8 3 7 ,4 7 n . o . 9 0 - 9 5 CG 0 , 2 6 1 , 8 4 3 4 , 3 2 2 8 ,5 8 6 0 - 4 FH 9 , 8 9 0 , 1 5 7 4 ,2 0 n . o . 9 - 1 4 Ah+e 2 , 0 0 1 ,3 2 5 2 ,4 9 n . o . 3 0 - 3 5 Aeg 0 , 1 1 1 , 5 9 4 3 , 6 4 n . o . 4 0 - 4 5 B fh 1 ,7 5 1 , 3 6 5 0 ,9 5 n . o . 5 0 - 5 5 BfG 0 ,5 3 1 , 5 8 4 4 ,9 7 n . o . 9 5 - 1 0 0 CG 0 ,2 2 1 , 7 4 3 8 ,0 2 n . o . 7 0 - 5 FH 1 1 ,2 7 0 ,1 3 9 5 ,6 2 n . o . 5 - 1 5 AhT 7 , 6 1 0 , 4 1 7 9 ,1 0 n .o * 8 0 - 8 5 DG 0 , 1 6 1 , 7 9 1 3 7 ,0 8 n . o .
372 A. K ow alkow ski, G. Nowak
We w szy stk ich poziom ach porow atość jest w yższa niż w skale m a cierzystej. J a k w idać, bielicow anie jest tu nie ty lk o w y n ik iem przem ian biochem icznych, ale i procesem p rzek ształcający m w d użym sto pn iu fizyczne w łasności s u b s tra tu skalnego. D ow odzą tego różnej w ielkości p rzestrzen ie w olne w poziom ach Ae i В (tab. 1). Stosunkow o dużą poro w atość ogólną i k a p ila rn ą p o siad ają poziom y Б. W poziom ach Ae p orow a tość ogólna n a to m ia st jest niew iele w iększa niż w skale m acierzy stej, a ilość porów k a p ila rn y c h często n aw et m niejsza. P o tw ierd za to b ad an ia K r ó l o w e j [21] w sto su n k u do poziom u B. Je d n a k stosunkow o n a j m niejszą ilość porów k a p ila rn y c h stw ierdzono nie w poziom ach A h , a w ektohu m u so w ych poziom ach FH, k tó re prócz tego m a ją bardzo dużą porow atość ogólną.
H eterogeniczność sy stem u porów ilu s tru ją dobrze szybkości k a p ila r nego ssan ia (rys. 3 i 4, tab. 2).
P rz y w ilgotności polo we j p rze jaw ia się w poszczególnych poziom ach glebow ych znan a o dw rotna w spółzależność m iędzy siłą ssania a z a w a r tością w ody. P rz y w ilgotności p o w ietrznie suchej, szybkości i w ielkości siły ssan ia uzależnione są zarów no od sk ład u granulo m etryczn ego , ja k od ilości i jakości su b sta n c ji organicznych. Poziom y Ae ubogie w su b sta n c je organiczne i koloidy m in eraln e m ają stosunkow o dużą szybkość ssania, n iek iedy n a w e t w yższą niż sk ały m acierzyste. N ajm n iejsze ssanie w y stę p u je w poziom ach FH i A h + e, bo g atych w resz tk i organiczne oraz zw iązki hum usow e. Te w łaśnie poziom y są n a jb a rd z ie j przepuszczalne (w skaźnik V) w stan ie pow ietrzn ie su ch ym i m ają n ajw iększe w spół czynniki filtra c ji К , co potw ierdza obserw acje R z ą s y [37] i К o p p a [19].
W ysuszenie su b sta n c ji organicznych pow oduje w zrost ilości porów n iek ap ilarn y ch , k tó ry m i p rze n ik ają stru m ie n ie w ód opadow ych do niżej położonych poziom ów glebow ych. Ta fo rm a in filtra c ji, w dużej m ierze zw iązana z u kład am i system ów korzeniow ych w edług V e t t e r l e i n a [45] p a n u je rów nież w w ilgo tn y ch w iosną glebach w y tw o rzo n y ch z p ias ków. N iem niej m agazynow anie w ód opadow ych w poziom ach FH i A h + e jest m ożliw e głów nie podczas dłużej trw a ją c y c h okresów w ilgotnych, po k tó ry c h w ielkości У i К ty ch poziom ów są stosunkow o m ałe.
N ajm niejsze w artości У i К w y stę p u ją w poziom ach B. P rzy czy n ą tego są bardzo w ysokie pojem ności w odne m inim alne i m ak sy m aln e w sk u te k pęcznienia nagro m adzon y ch koloidów m in e raln y c h i organicz nych. W iadom o, że ciała o dużej pojem ności w odnej w w a ru n k a ch u n ie m ożliw iających zw iększenie objętości s ta ją się nieprzepuszczalne po n a syceniu w odą.
Ł atw o przepuszczalne są w ięc poziom y Ae i C, ubogie w koloidy. Często w y stęp u jące procesy o glejenia odpow ierzchniow ego i oddolnego
G leby b ielicow e Wzgórz O strzeszowskich 373
Rys. 3. Szybkość kapilarnego nasycenia w odą różnych p o ziom ów gleb bielicow ych przy w ilgotności polowej Rate of capillary w ater saturation in different podzolic soil
horizons at field hum idity
Rys. 4. Szybkość kapilarnego nasycenia wodą różnych p o ziom ów gleb bielicow ych pow ietrznie suchych Rate of capillary w ater saturation in different podzolic so
W a ż n ie js z e w s k a ź n ik i wodne g l e b - M ore i m p o r t a n t w a te r i n d i c e s o f s o i l s T a b e l a 2 Od k ry w k a n r P i t No G łę b o k o ś ć D e p th cm P oziom H o r iz o n W ilg o tn o ś ć a k t u a l n a A c tu a l h u m i d ity % o b j . % Pc v o l.% P c % P o jem n o ść wodna m in im a ln a Minimum w a te r c a p a c i t y Pw m in P o je m n o ść w odna m a k sy m aln a Maximum v /a te r c a p a c i t y Pw max Ś r e d n i a s z y b k o ś ć k a p i l a r n e g o n a s y c e n i a wodą Mean r a t e o f c a p i l l a r y w a te r s a t u r a t i o n p m l/s e k /m P r z e p u s z c z a l n o ś ć P e r m e a b i l i t y V p c m /s e k /m W s p ó łc z y n n ik f i l t r a c j i F i l t r a t i o n c o e f f i c i e n t К c m /s e k w p o c z ą tk o w y c h 30 m in i n i n i t i a l 30 m i n u te s w n a s t ę p n y c h 1 1 0 m in i n f o l l o w i n g 110 m i n u te s w p r o c e n c i e p o r o w a t o ś c i o g ó l n e j a s p e r c e n t o f t o t a l p o r o s i t y g l e b a w i l g o t n a - w e t s o i l g l e b a p o w i e t r z n i e s u c h a - a i r - d r y s o i l 4 1 0 -1 5 Ae 2 ,7 4 5 8 ,0 9 6 3 ,5 6 4 , 0 0 , 8 1 1 1 ,9 0 ,0 0 9 7 6 ,1 1 9 , 9 1 , 0 2 5 9 ,4 0 ,0 2 2 5 3 5 -4 0 Bf 4 , 0 4 6 8 ,6 3 8 4 ,5 1 n . o . n . o . 9 0 ,2 0 ,0 0 7 8 9 ,3 1 6 , 0 0 , 2 1 3 8 ,4 0 ,0 1 2 0 1 3 5 -1 4 0 С 4 , 5 6 5 7 ,1 0 6 6 ,6 0 7 , 6 0 , 5 2 8 9 ,2 0 ,0 2 5 1 1 1 ,0 6 7 , 5 0 , 4 4 8 3 ,0 0 ,0 4 2 0 1 1 0 0 -1 1 0 С 5 ,6 8 7 0 ,0 9 7 6 ,2 0 1 2 ,5 0 , 3 2 2 6 ,2 0 ,0 1 9 6 1 4 ,2 4 1 0 ,9 0 , 9 3 0 3 ,6 0 ,0 2 6 4 5 0 -3 FH 1 7 ,1 9 3 8 ,7 5 6 2 ,2 0 3 , 4 0 , 7 4 0 4 ,0 0 ,0 3 5 1 1 8 ,6 8 1 , 7 0 , 7 8 7 3 ,3 0 ,0 7 5 9 1 3 -1 8 Ah+e 2 8 ,5 2 7 4 ,3 4 9 8 ,3 5 2 , 8 0 , 8 4 4 , 9 0 ,0 0 3 9 4 6 ,4 9 0 , 6 0 , 0 2 .1 9 2 3 ,0 0 ,1 6 7 2 3 5 - 4 0 Aeg 6 2 ,4 8 7 7 ,9 0 4 . 2 0jl2 2 6 , 4 0 .0 0 2 3 2 3 ,8 4 1 0 ,0 0 , 5 1 8 ,5 0 ,0 0 1 6 4 0 -4 5 B fh 2 2 ,0 3 8 4 ,8 4 9 4 ,0 8 1 , 3 0 , 2 5 , 7 0 ,0 0 0 3 2 5 9 ,5 2 8 , 4 0 , 7 1 9 3 ,0 0 ,0 1 6 8 9 0 -9 5 CG 2 4 ,3 7 7 4 ,7 8 8 1 ,5 3 3 , 3 0 , 2 8 6 ,0 0 ,0 0 7 5 7 1 ,0 0 1 5 ,1 0 , 4 1 0 2 ,2 0 ,0 0 8 9 37 4 A . K o w a lk o w sk i, G . N o w a k
Gleby b ielicow e Wzgórz Ostrzeszowskich 375
pow odują jed n a k zm niejszenie przepuszczalności ty ch poziom ów. S ilnie porow ate poziom y A h , a szczególnie poziom y B, są n a to m ia st tru d n o przepuszczalne dla w ody, co stw ierdza także S t e f a n o v i t s [40]. M a k sy m aln a pojem ność w odna przek raczająca 80% porow atości ogólnej w skazuje, że w o kresach w ilg o tn ych poziom y В są nie ty lko p raw ie całko w icie w y sy cane w odą podw ieszoną, ale stw a rz a ją także m ożliw ość po w sta w a n ia w ód p o d p a rty c h w poziom ach Ae.
PRÓCHNICA I AZOT
Ze w zględu na s k ra jn ie m ałą zaw arto ść koloidów m in e raln y c h szczególne znaczenie w ro z p a try w a n y c h glebach m ają su b sta n c je o rg a niczne.
D ane an ality czn e w sk azu ją, że najw ięk sze ilości su b sta n c ji organicz- . n ych , ubogich w N i bardzo silnie kw aśn y ch, n ag ro m ad ziły się w ek to - h u m usow y ch poziom ach FH (tab. 3). Tw orzą one, zależnie od w a ru n k ó w w ilgotnościow ych i jakości d e try ty cz n e j m asy ro ślin n ej, sekw encje: m or ty p o w y w glebach skrytobielicow ych, kserom or w glebach bielicow ych i bielicach, h ig ro m or w glebach glejow o-bielicow ych i h y d ro m o r w gle bach to rfiasto-glejow ych . W tej sekw en cji zaznacza się ten d e n c ja do w zro stu ak u m u la cji resztek ro ślin n y ch o różn ym stop niu h u m ifik acji. W yrazem tego jest w zajem n y stosun ek ilości su b sta n c ji organiczn ych w poziom ach FH, Ae B fh i:
FH A e Bfh
gleba bielicow a (nr 3) 84 1 1,5
bielica (nr 4) 147 1 2,7
gleba glejow o-bielicow a (nr 6) 156 1 10,2
(nr 5) 546 1 11,6
T en d en cja ta jest zaakcen to w an a stopniow ym p rzesuw aniem się w głąb p ro filu ubogich w su b stan cje organiczne poziom ów Ae od głębo kości 4-12 cm w glebach bielicow ych do 5-20 cm w bielicach i do
23-40 cm w glebach glejow o-bielicow ych.
W śród czynników o bniżających akty w no ść biologiczną gleb w y m ien ia na jest ubogość w y jściow ych su b sta n c ji ro ślin n y ch w azot. Z jaw isko to pow inno p rzejaw iać się w b a d an y ch glebach bielicow ych, k tó ry c h sto su nek С : N w poziom ach FH w ah a się w g ran icach 28,1-35,4, a w poziom ach
B f h od 21,2 do 25,3. W ęższe sto su nk i С : N w poziom ach A h + e , a szczegól
nie w Ae, w sk azu ją na o d ręb n ą jakość n ag ro m ad zonych w n ich zw iązków o rganicznych.
C h a r a k t e r y s t y k a s u b s t a n c j i o r g a n i c z n y c h - C h a r a c t e r i s t i c s o f o r g a n i e m a t t e r T a b e l a 3 co 0 5 P r o f i l N r P r o f i l e No G łę b o k o ś ć D e p th cm P o z io m Ho r i z o n S t r a t y p r z y ż a r z e n i u I g n i t i o n l o s s e s С С - 1 ,7 2 4 N С : N S 57 Q4 / 6 W sp ó ł c z y n n ik s t a b i l i z a c j i wg Н о ска H o c k ’ s s t a b i l i s a t i o n f a c t o r S u b s t a n c j e r o z p u s z c z a l n e w 0 , 5 ^ NaOH S o l u b l e s u b s t a n c e s i n
0,5% NaOH Kwasy hum inow e fu lw o k w a s y Humic a c i d s F u l v i c a c i d s o g ó łe m t o t a l k w a sy hum inowe h u m ic a c i d s f u lw o - k w asy f u l v i с a c i d s % % 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 1 0 - 5 Ah+e 4 , 1 4 2 , 0 4 3 , 5 1 0 ,1 0 2 2 0 ,0 0 ,3 1 0 5 ,9 5 0 ,4 9 3 1 ,5 1 3 ,7 1 7 ,8 0 ,7 7 3 0 -3 5 BC 0 , 8 9 0 ,1 8 0 , 3 1 0 ,0 2 0 9 , 0 0 ,3 7 3 6 , 8 0 0 ,2 6 4 8 , 0 1 3 ,9 3 4 , 1 0 , 4 1 1 0 0 -1 1 0 C * 0 , 2 5 0 ,0 8 0 , 1 4 0 ,0 0 9 8 , 9 2 0 - 5 Ah+e 4 , 3 7 2 ,4 2 4 ,1 7 0 ,1 1 2 2 1 , 6 0 ,2 6 7 5 , 8 3 0 ,5 5 3 2 ,0 1 4 ,3 1 7 ,7 0 , 8 1 2 0 -2 5 ВдС 1 ,3 5 0 ,2 6 0 , 4 9 0 ,0 2 6 1 0 ,1 0 ,3 4 8 5 , 8 4 0 , 2 4 3 5 ,9 1 2 ,0 2 3 ,9 0 , 5 0 8 0 -8 5 в2с 0 , 6 7 0 ,1 6 0 ,2 7 0 ,0 2 1 7 , 6 1 1 0 -1 2 0 D 0 , 2 5 0 ,0 8 0 , 1 4 0 , 0 1 2 6 , 7 3 0 - 2 FH 5 6 ,4 7 3 2 ,7 5 5 6 ,4 7 0 , 9 2 0 3 5 , 6 0 ,2 0 5 7 , 5 6 0 ,1 7 3 3 ,2 1 3 ,6 1 9 ,6 0 , 6 8 2 - 4 Ah+e 1 8 ,9 3 6 ,8 5 1 1 ,8 1 0 ,3 1 5 2 1 ,7 0 ,5 2 0 7 , 5 0 0 , 3 0 6 4 , 0 2 8 ,0 3 6 , 0 0 , 7 8 7 - 1 2 Ae 0 , 8 3 0 ,3 9 0 ,6 7 0 , 0 3 2 1 2 ,2 0 ,5 1 0 5 , 3 4 0 , 4 4 4 6 , 0 2 2 ,5 2 3 ,5 0 , 9 5 1 2 -1 6 B h f 1 , 5 0 0 ,5 5 0 ,9 5 0 , 0 2 6 2 1 , 2 0 ,2 7 5 9 ,2 9 1 ,0 3 4 2 , 9 1 2 ,2 3 0 ,7 0 , 3 9 3 7 - ^ 2 B f 0 , 7 0 0 , 1 6 0 ,2 7 0 ,0 0 9 1 7 , 8 0 ,2 7 2 7 ,2 2 0 ,2 9 4 1 ,6 1 1 ,5 3 0 ,1 0 , 3 8 1 4 5 -1 5 0 С 0 , 1 6 0 , 0 1 0 ,0 2 0 ,0 0 2 5 , 0 . K o w a lk o w sk i, G . N o w a k
c . d . t a b e l i 3 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 4 0 - 5 FH 6 3 ,1 5 3 6 ,6 3 6 3 ,1 5 1 ,1 5 3 3 1 , 8 0 ,1 2 0 8 , 2 5 0 ,1 9 2 7 , 0 •1 0 , 0 1 7 ,0 0 , 5 9 5 - 1 0 Ah+e 1 ,8 9 0 ,5 5 0 , 9 5 0 ,0 3 3 1 6 ,7 0 ,5 1 9 5 , 3 9 0 , 5 6 5 1 , 0 2 6 , 6 2 4 , 4 1 ,0 9 1 0 -1 5 Ae 0 ,5 7 0 ,2 5 0 ,4 3 0 , 0 1 6 1 5 ,6 0 ,6 0 8 5 , 1 3 0 ,4 5 3 8 , 0 2 1 , 2 1 6 , 8 1 , 2 6 2 0 - 2 5 Bhf 1 ,7 4 0 ,6 7 1 .1 5 0 , 0 3 0 2 2 ,3 0 ,2 3 2 9 , 5 1 1 ,0 9 3 8 , 0 9 , 2 2 8 , 8 0 , 3 2 3 5 - 4 0 B f 0 ,7 1 • 0 ,1 6 0 , 2 8 0 , 0 1 2 1 3 ,3 0 ,2 0 7 6 , 7 9 0 , 2 2 3 6 , 0 9 , 3 2 6 , 7 0 , 3 4 1 5 5 -1 4 0 С 0 ,1 8 0 ,0 2 *0,03 0 ,0 0 5 4 , 0 5 0 - 5 FH 6 5 ,5 0 3 7 ,9 9 6 5 ,5 0 1 ,3 5 4 2 8 ,1 0 ,1 4 8 9 , 1 2 0 , 1 8 3 1 , 2 1 5 , 4 1 5 ,8 0 ,9 7 1 3 -1 8 Ah+e 5 ,8 2 2 ,6 6 4 , 5 9 0 ,1 3 1 2 0 ,3 0 ,7 6 0 5 , 2 2 0 , 3 6 4 5 , 6 2 7 , 2 1 8 , 4 1 ,4 8 3 5 - 4 0 . Aeg 0 ,1 8 0 ,0 7 0 , 1 2 0 ,0 0 6 1 1 ,7 1 ,3 6 0 4 , 8 8 0 , 6 4 4 9 , 0 3 1 , 9 1 7 ,1 1 ,8 7 4 0 - 4 5 B fb 1 ,7 4 0 ,8 1 1 , 4 0 0 ,0 3 2 2 5 ,3 1 ,2 0 0 5 , 8 8 0 ,7 5 4 8 , 0 2 4 , 1 2 3 ,9 1 , 0 1 6 5 - 7 0 BfG 0 ,2 8 0 ,0 9 0 , 1 6 0 , 0 0 9 1 0 ,0 0 ,9 6 0 7 , 9 0 0 ,5 7 6 0 , 0 2 6 , 0 3 4 , 0 0 , 7 6 9 0 -9 5 CG 0 ,2 3 .0 ,0 4 0 ,0 7 0 , 0 0 6 6 , 7 6 0 - 4 FH 6 7 ,2 0 3 8 ,9 8 6 7 ,2 0 1 ,1 0 2 3 5 , 4 0 ,1 9 0 8 , 6 2 0 ,0 7 3 0 , 7 1 4 , 5 1 6 ,2 0 ,8 9 9 - 1 4 Ah+e 1 3 ,5 6 5 , 1 6 8 , 9 0 0 , 1 4 9 3 4 , 6 0 ,8 3 0 4 , 7 0 0 , 2 8 4 3 ,3 2 7 , 2 1 6 ,1 1 ,6 7 3 0 -3 5 Aeg 0 ,5 4 0 ,2 5 0 ,4 3 0 ,0 1 9 1 3 ,2 0 ,8 7 2 4 , 3 7 0 ,4 3 4 8 , 6 2 9 , 1 1 9 ,5 1 , 4 9 4 0 - 4 5 B fh 6 ,6 2 2 , 5 5 4 , 4 0 0 , 1 0 4 2 4 ,5 0 ,5 5 0 8 , 7 9 0 , 6 6 5 2 , 0 ^2 0 ,5 3 1 ,5 0 , 6 5 5 0 -5 5 BfG 1 ,4 1 0 , 4 4 0 , 7 6 0 , 0 2 8 1 5 ,7 0 , 5 4 4 9 , 6 2 0 ,7 1 6 1 , 2 1 9 , 4 4 1 , 8 0 , 4 6 9 5 -1 0 0 CG 0 ,2 7 0 ,0 5 0 , 0 9 0 ,0 0 5 1 0 ,0 7 0 - 5 FH 8 4 ,4 8 4 9 ,0 0 8 4 ,4 8 1 , 3 1 9 3 7 , 1 0 ,1 7 2 8 , 4 5 0 , 1 4 2 7 , 0 8 , 7 1 8 ,3 0 ,4 7 5 - 1 5 AhT 4 9 ,8 6 2 2 ,8 9 3 9 ,4 6 0 ,7 7 9 2 9 , 4 0 ,6 3 3 5 , 0 0 0 , 3 6 3 9 , 4 2 1 , 7 1 7 ,1 1 , 2 3 8 0 - 8 5 . DG 0 ,2 9 0 , 0 8 0 , 1 4 0 ,0 1 0 8 , 0 8 0 - 5 FH 8 0 ,7 0 4 6 ,8 0 8 0 ,7 0 1 ,3 0 5 3 5 ,9 0 ,1 9 6 7 , 3 1 0 ,2 5 2 4 , 1 9 , 3 1 4 ,8 0 ,6 3 5 - 1 5 АЪФ 2 4 ,6 0 1 0 ,6 7 1 8 ,4 0 0 ,4 1 5 2 5 ,7 0 ,8 8 5 4 , 3 4 0 ,4 9 4 0 , 5 2 7 , 8 1 2 ,7 2 , 1 9 8 5 -9 0 j DG 0 ,2 6 0 ,0 6 0 , 1 0 0 ,0 0 8 7 , 5 G le b y b ie li c o w e W zg ó rz O st r z e sz o w sk ic h 3 7 7
378 A. K ow alkow ski, G. Nowak
W glebach skry tob ielicow ych ilość su b sta n c ji organicznej szybko m a leje od poziom u A h + e do ВС, a zaw artość N w zrasta. D latego stosun k i С : N w poziom ach BC są w ąskie, podobnie jak w skałach m acierzy stych . J e st to przypuszczalnie sk u te k ożyw ionej akty w ności biologicznej, zw ią zanej z zasobnością ty ch gleb w sk ład n ik i m in eraln e, n a co zw raca uw agę rów nież K r ó l i k o w s k i [20].
Z naczna a k u m u la cja su b sta n c ji o rganicznych ubogich w N w y stę p u je n ato m ia st w poziom ach FH i A h T gleb to rfiasto-glejow ych. N agłe przejście do oglejonego podłoża m ineralnego, bardzo ubogiego w p ró ch nicę, w sk azu je n a w a ru n k i m ało sp rz y ja ją c e działalności organizm ów glebow ych w tej części profilu.
Rys. 5. W spółzależność m iędzy ogólnym i zasobami С i N w różnych poziomach gleb bielicow ych
Dependences betw een the С and N total contents in different horizons of podzolic soils
W skazane cechy podobieństw a stosunków С : N (tab. 3) u ja w n iły się w y raźn iej po zestaw ieniu ogólnych zasobów С i N w poszczególnych
po-Gleby b ielicow e Wzgórz Ostrzeszowskich 379
ziom ach (rys. 5). M imo niew ielkiej ilości w skaźników m ożna p rzep ro w adzić n a stę p u jąc e uszeregow anie poziom ów genetycznych w zależności od w z ra sta ją c e j zasobności su b sta n c ji o rganicznych w N ogółem:
FH < Bfh < A h + e , A e < B f < C , CG
Podobieństw o stosu n ków С : N w poziom ach FH i B f h u w a ru n k o w an e jest procesam i przem ieszczania łatw o rozpuszczalnych zw iązków h u m usow y ch z FH do B f h , co stw ie rd z ają także T iu rin oraz Ponom ariew a. W odd zielający ch je poziom ach A h + e i Ae sto su n k i С : N są w yższe i u k ła d a ją się n a w yk resie w zdłuż jed n ej w spólnej linii.
Nie z n a jd u je m y więc p o tw ierd zen ia tez R z ą s y [37] i M u c h y [27] o m ożliw ości rozw o ju poziom u Ae w określonej części poziom u próch - nicznego p rzy jednoczesnym k ształto w an iu się próchniczno-żelazistego
B f h .
O gólna ten d e n c ja do zm niejszan ia się sto su n k u С : N ze w zrostem g łę bokości w iąże się, w edług P r u s i n k i e w i c z a [30] oraz H o f f m a n n a i K o w a l k o w s k i e g o [13] ze w z ra sta ją c ą zasobnością N w k w a sach hum usow ych.
Ta specyficzna cecha w y stęp u je w b a d an y ch glebach pom im o w y ra ź nej przew agi łatw o rozpuszczalnych fulw okw asów w dolnych poziom ach oraz w poziom ach FH . K w asy hum inow e przew ażają n ato m iast w pozio m ach A h + e i Ae> z w y ją tk ie m poziom ów A h + e gleb skrytobielicow ych. Oprócz ty ch ogólnych praw idłow ości (tab. 3 i rys. 6) stw ierd zam y sto sunkow o duże n agrom adzenie kw asów h u m ino w y ch w glebach glejow o- bielicow ych i w poziom ach A h T gleb to rfiasto-g lejo w ych .
W artości Q4/6 bliskie 9 w skazu ją, że w poziom ach F H i B f h w szy stkich b a d an y ch gleb w y stę p u ją obok fulw okw asów m niej trw a łe kw asy h u m i now e b ru n a tn e W skaźniki Q4/6 w ah ające się od 7,50 do 4,37 w pozio m ach A h + e i Ae gleb bielicow ych, bielic i gleb glejow o-bielicow ych św iadczą o w iększej roli szary ch kw asów h um in ow y ch w ty ch poziom ach. Te kw asy w y stę p u ją tak że w poziom ach B f h gleb glejow o-bielicow ych, w m n iejszy ch jed n a k ilościach niż to stw ierd ził P r u s i n k i e w i c z [30].
C z e r w i ń s k i [6] uw aża, że profilow e u k ład y jakościow e zw iązków p róch niczn ych w glebach bielicow ych w iążą się bezpośrednio z p o w sta w aniem ze ściółki kw asów hum uso w y ch w ró żn ym sto p n iu d y spersji. W y d aje się jed n ak , że a k u m u la cja kw asów h u m inow ych uzależniona jest rów nież od w z ra sta ją c e j w ilgotności gleb i zw iązanej z nią okresow ej zm ienności w a ru n k ó w w o d no-pow ietrznych.
P ró ch n ica om aw ianych gleb odznacza się stosunkow o dużą n ie trw a - łością, c h a ra k te ry sty c z n ą dla gleb bielicow ych, n a co w sk azu je tzw .
Ek st yn kcj a (E J - E k sł in k ti o n p r o f il e 1 oo 2.0 1,5
Rys. 6. Krzywe adsorpcji św iatła w zakresie w idzialnym przez hum usowe w yciągi 0,ln NaOH
i 2 — g l e b y s k r y t o b ie lic o w e , 3 — g le b a b ie lic o w a , 4 — b ie lic a , 5 i 6 — g le b y g le j o w o - b ie l ic o w e , 7 d 8 — g le b y t o r f i a s t o - g l e j o w e
Curves of light adsorption in the area visib le trough humus extracts 0,ln NaOH
p r o f il e s 1 a n d 2 — c r y p to -p o d z o lic s o ils , 3 — p o d z o lic s o il, 4 — p o d z o l, 5 a n d 6 — g le y - p o d z o l ic s o ils , 7 a n d 8 — p e a t - g l e y s o ils
38 0 A . K o w a lk o w sk i, G . N o w a k
Gleby bielicow e Wzgórz Ostrzeszowskich 381
„w spółczynnik sta b iliz ac ji” (Hock [12]) niższy od 1. N ajm n iej trw ałe su b sta n c je organiczne w y stę p u ją w poziom ach FH. Z głębokością s ta b ili zacja próchnicy stopniow o w zrasta i osiąga w ielkości m ak sym alne w po ziom ach B fh gleb glejow o-bielicow ych.
WŁASNOŚCI SORPCYJNE I KWASOWOŚĆ
O dzw ierciedleniem profilow ego zróżnicow ania ilości i jakości pró ch nicy są w artości kw asow ości w y m ien n ej H, pojem ności so rp cy jn ej T, su m y kationów w y m ien n y ch S oraz sto p n ia w ysycenia kom pleksu sorpcyjnego k atio n am i V (tab. 4).
Rów noczesne zw iększenie się kw asow ości czynnej i w ym ienn ej oraz pojem ności so rp cy jn ej zw iązane jest ze w zrostem zasobów su b sta n c ji organicznych w edług n astępu jąceg o uszeregow ania: gleby sk ry to b ieli- cowe < gleby bielicow e < bielice < gleby glejow o-bielicow e <C gleby torfiasto-g lejow e. Istn ie ją jed n a k sw oiste odchylenia spow odow ane za pew ne różn ym stopniem h u m ifik a c ji su b sta n c ji organicznych, ich poli m ery zacji i kom pleksow ego pow iązania z A l oraz Fe, a także procesam i bielicow ania. W poziom ach FH n a p rzy k ła d w artości T są stosunkow o m niejsze niż w poziom ach A h + e , Ae i B. Stosunkow o m ałe są także w artości S w poziom ach Ae i A h T . Pom im o tego w artości V osiągają w poziom ach Ae nieznaczne m aksim um , a w poziom ach A h T — m inim um , co jest zgodne z w yn ik am i b ad ań P r u s i n k i e w i c z a [30] i C z e r w i ń s k i e g o [6].
Bardzo silne zakw aszenie gleb w pły w a bezpośrednio na obieg sk ła d ników m in e raln y c h i jest w edług I w a n o w a , P o n o m a r i e w e j i D e r i u g i n y [14] czynnikiem ekologicznym pośrednio od działu jącym na p ro d u kty w n ość d rzew ostanu. J a k w y n ik a z d an y ch R u s s e l l a [36], kw asow ość w zakresie pH < 4,0 w poziom ach pow ierzchniow ych b a d a nych gleb sp rzy ja u ru ch a m ia n iu i w y m y w an iu m in e raln y c h składn ikó w pokarm ow ych oraz z an ik an iu b a k te rii, a w zrostow i grzybów . N atężenie ty ch procesów może w zm agać się w p odanym uprzednio uszeregow aniu gleb.
B ardzo dużą i w z ra sta ją c ą rozpuszczalność po w in n y w ykazyw ać zw iązki Al. P rzechodzą one p rzy pH < 4,0 do ro ztw o ru glebow ego w po staci jonow ej jako k atio n A l3+ w w iększych stężeniach działając n a ro ślin y toksycznie. W edług G o r e c k i e g o [9] alk alizacja silnie k w aś n y ch roztw orów do pH — 5,0 pow oduje w y trąc a n ie koloidalnego A120 3, a dopiero p rzy pH 6-8 — połączeń A120 3 z S i 0 2. I w a s a [15] stw ierd za rów nież, że rozpuszczalne zw iązki Fe przechodzą do ro ztw o ru w odnego jako k a tio n y F e3+ i FeO H 2+, p rzy w arto ściach pH ^ 3,2. W edług P o
382 A. K ow alkow ski, G. N owak Kwasowość i w ła ś c iw o ś c i s o rp c y jn e g le b A c i d i t y and s o r p t i o n p r o p e r t i e s o f s o i l s Od kryw ka Nr P i t No G łębo ko ść D ep th cm Poziom H o ri zon pH H T S V н2о KC1 m .e ./1 0 0 g % 1 0 - 5 Ah+e 4 , 8 3 , 9 1 0 ,2 5 1 1 , 1 4 0 , 8 9 8 ,0 1 3 0 - 3 5 BC 5 , 0 4 , 4 3 ,3 7 3 ,6 7 0 , 3 0 8 , 1 7 100-110 С 5 , 5 4 , 7 0 , 7 5 1 Д З 0 , 3 8 3 3 , 3 4 2 0 - 5 Ah+e 4 , 5 3 , 8 1 1 ,6 2 1 2 ,3 2 0 , 7 0 5 , 6 4 2 0-25 ВдС 4 , 8 4 , 4 4 , 3 5 4 , 5 3 0 , 1 8 4 , 0 6 8 0 - 8 5 b2c 5 , 5 4 , 6 1 ,7 2 1 ,8 2 1 ,1 0 6 0 ,4 8 1 1 0-120 D 5 , 5 4 , 7 0 ,5 2 1 , 0 6 0 , 5 4 5 0 , 9 4 3 0 -2 FH 3 , 6 2 ,8 8 2 ,2 0 8 9 ,9 3 7 , 7 3 8 , 5 9 2 - 4 Ah+e 3 , 7 2 ,8 4 4 , 2 0 4 7 , 2 1 3 , 0 1 6 ,3 7 7 -1 2 Ae 3 , 9 3 , 3 2 , 5 0 2 ,7 7 0 , 2 7 9 ,6 7 1 2 - 1 6 Bhf 4 , 7 4 , 3 7 , 6 0 8 , 2 6 0 ,6 6 8 , 0 5 3 7 - 4 2 Bf 4 , 8 4 , 6 2 , 5 0 3 , 0 6 0 , 5 6 1 8 ,3 3 1 4 5 - 1 5 0 C- 5 , 2 4 , 7 0 , 4 0 0 , 5 6 0 , 1 6 2 8 ,5 6 4 0 - 5 FH 3 , 8 3 , 0 8 1 ,6 0 9 4 ,0 7 1 2 ,4 7 1 3 ,2 8 5 -1 0 Ae 4 , 0 3 , 2 4 , 2 0 4 , 6 2 0 , 4 2 9 , 0 7 1 0 - 1 5 Ae 4 , 2 3 , 4 1 , 9 0 2 ,0 9 0 , 1 9 9 , 0 9 2 0 - 2 5 Bhf 4 , 7 4 , 0 7 , 9 0 8 , 7 8 0 ,8 8 1 0 ,0 2 5 5 - 4 0 Bf 5 , 0 4 , 6 2 , 8 0 3 ,1 7 0 ,3 7 1 1 ,6 7 1 3 5 - 1 4 0 С 5 , 4 4 , 6 0 ,7 5 0 ,8 6 0 ,1 1 1 2 ,7 8 5 0 - 3 FH 4 , 0 3 , 2 1 2 7 ,7 0 1 5 3 ,8 2 2 6 ,1 2 1 6 ,9 0 13-1 8 Ah+e 3 , 9 3 , 0 1 3 ,2 5 1 5 ,3 0 2 , 0 5 1 3 ,4 0 3 5 - 4 0 Aeg 4 , 7 4 , 1 0 , 5 4 0 , 7 4 0 ,2 0 2 6 ,8 9 4 0 - 4 5 B fh 4 , 0 3 , 5 8 , 7 0 9 , 6 4 0 , 9 4 9 , 7 8 6 5 - 7 0 BfG 5 , 1 4 , 3 1 ,2 0 2 ,0 1 0 , 8 1 4 0 , 3 4 9 0 - 9 5 CG 5 , 2 4 , 8 0 , 8 0 1 ,6 0 0 , 8 0 4 9 , 8 4 6 0 - 4 FH 3 , 7 2 , 7 1 1 1 ,6 0 1 2 5 ,5 5 1 3 ,9 5 1 1 ,1 2 5 - 1 5 Ah+e 3 , 3 2 , 7 3 0 ,3 0 3 1 ,8 7 1 ,5 7 4 , 9 4 3 0 - 3 5 Aeg ' 3 , 9 3 , 1 1 , 5 0 1 , 6 0 0 ,1 0 6 , 2 5 4 0 - 4 5 B fh 4 , 0 3 , 3 2 4 ,7 0 2 5 , 1 4 0 , 4 4 1 ,7 5 5 0 -5 5 . BfG 4 , 6 3 , 8 7 , 3 0 7 , 5 0 0 ,2 0 . 2 , 7 1 9 5 - 1 0 0 CG 5 , 1 4 , 4 1 , 4 0 1 , 9 2 0 , 5 2 2 7 ,0 1 7 0 - 5 FH 3 , 6 2 , 7 1 4 3 ,1 3 1 5 6 ,0 5 1 2 ,9 2 8 , 2 7 5 - 1 5 AhT 3 , 5 2 ,8 1 2 5 ,4 0 1 2 6 ,4 8 1 , 0 8 0 , 8 1 8 0 - 8 5 CG 5 , 1 4 , 3 1 , 4 0 1 , 5 9 0 , 1 9 1 2 ,1 7 8 0 - 5 FH 3 , 4 2 , 7 1 6 5 ,7 9 1 8 0 ,4 2 1 4 , 6 3 8 , 1 8 5 - 1 5 AhT 3 , 8 3 , 1 5 7 ,6 0 5 8 ,5 5 0 , 9 5 1 ,6 3 8 5 - 9 0 CG 5 , 1 4 , 4 1 ,2 0 1 , 4 1 0 ,2 1 1 4 ,8 9
Gleby b ielicow e Wzgórz Ostrzeszowskich 383
n o m a r i e w e j [29] uw olnione w odorotlenki Fe m ogą być osadzane z fu lw okw asam i w przedziałach pH 5,8-5,9, a tle n k i A l p rzy pH — 4,5.
W b ad a n y ch glebach skrytobielicow ych, bielicow ych i bielicach istn ie ją więc w a ru n k i b ardziej sp rz y ja ją c e a k u m u la cji Fe niż w glebach gle jow o-bielicow ych. W ty ch ostatn ich p o w in n y akum ulow ać się głów nie zw iązki Al.
SKŁAD KATIONÓW WYMIENNYCH
Ilość k ationów w y m ien n y ch w p ro filach wiąże się głów nie ze zróżni cow aniem zaw artości p ró ch n icy (tab. 5).
Nie zawsze w b ad an y ch glebach sk ład k ationów w y m ien n y ch jest uza leżniony od ich zdolności k oag u lacji i energii w ypierania. U kład y odpo w iad ające określonem u m iędzy in n y m i przez R i e m i e z o w a [32] uszeregow aniu dla gleb nie zasolonych:
Ca > Mg > К > N
z n a jd u je m y jed y n ie w bardzo k w aśn y ch poziom ach FH oraz w rów nie silnie kw aśn ych poziom ach A h + e gleb glejow o-bielicow ych. W poziom ach
A h + e gleb skryto b ielicow ych i gleb bielicow ych zaznacza się nieznaczne
w zbogacenie k ationów Na i w rezu ltacie uszeregow anie katio nó w p rzy biera postać:
Ca > Mg > Na > К
W poziom ach Ae gleb bielicow ych i bielic udział N a w z ra sta doró w n u jąc p raw ie ilości Ca w poziom ach Ae gleb glejow o-bielicow ych z uszerego w aniem
Ca > Na > К > Mg
W skazuje to na n iską k o n c e n trac ję jonów w roztw orze glebow ym . N a tle w zrastająceg o zubożenia kationów dw uw artościow ych od po ziom ów FH do A e in te resu jąc o p rzed staw ia się w y ją tk o w a przew aga k ationów jedn ow artościow ych n ad dw u w arto ścio w ym i w poziom ach BC gleb sk rytobielicow ych:
Na > Ca > Mg > К
Pom im o b ra k u m orfologicznych cech bielicow ania w poziom ach BC w y stę p u je w y raźn e zubożenie Ca2+ i M g2+, k tó re p rzejaw ia się rów nież w po ziom ach A h T gleb to rfiasto -glejo w y ch. Podobne uszeregow anie kationów w y stę p u je w n iek tó ry ch glebach sk rytob ielicow ych b ad an y ch przez C z e r w i ń s k i e g o [6]. W iąże się to, być może, z m ały m p obieraniem Na przez rośliny , a także ze stosunkow o n iew ielkim w y m y w aniem tego
S k ła d k a tio n ó w w ym iennych w g l e b a c h - C o m p o s itio n o f e x c h a n g e a b l e c a t i o n s i n s o i l s Od kryw k a N r P i t No G łę b o k o ś ć D e p th cm P o zio m H o r iz o n K a tio n y w ym ienne - E x c h a n g e a b le c a t i o n s m . e . / 1 0 0 g g l e b y - s o i l s C a * * Mg** K* Na* Ca* *+ Mg* * Ca* *+ Mg* * K*-+ Na* K*+Na*+H* Ca* * Mg* * K* Na* S 1 w p r o c e n t a c h sumy k a tio n ó w w ym ien n y ch S.^ i n p e r c e n t o f e x c h a n g e a b l e c a t i o n s -1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 15 1 4 1 0 -5 Ah+e 0 ,5 6 0 ,1 7 0 ,1 1 0 0 ,0 5 5 0 ,8 9 5 6 2 ,7 1 9 ,0 1 2 ,5 5 , 9 4 , 5 0 ,0 7 0 3 0 -3 5 BC 0 ,1 0 0 ,0 5 0 ,0 3 8 0 ,1 1 2 0 ,5 0 0 5 5 , 4 1 6 ,6 1 2 ,6 5 7 , 4 1 , 0 0 ,0 4 3 1 0 0 -1 1 0 С 0 ,2 7 0 ,0 2 0 ,0 2 5 0 ,0 6 2 0 ,5 7 5 7 2 , 0 5 ,5 6 , 1 1 6 ,5 5 , 4 0 ,0 5 5 2 0 - 5 Ah+e 0 ,2 5 0 ,2 5 0 ,1 0 5 0 ,1 1 2 0 ,6 9 5 5 6 , 0 5 5 ,1 1 4 ,8 1 6 ,1 2 , 2 0 ,0 4 1 2 0 -2 5 B-jC 0 ,0 5 0 ,0 2 0 ,0 2 5 0 ,0 9 1 0 ,1 8 4 2 7 ,2 1 0 ,8 1 2 ,5 4 9 , 5 0 , 6 0 ,0 1 6 8 0 -8 5 в2с 0 ,6 6 0 ,2 8 0 ,0 5 6 0 ,1 2 6 1 ,1 0 2 5 9 , 8 2 5 , 4 5 , 5 1 1 , 4 5 , 5 0 ,4 9 6 1 1 0 -1 2 0 D 0 ,4 9 0 ,0 2 0 ,0 1 5 0 ,0 1 5 0 ,5 4 0 9 0 ,7 5 , 7 2 , 8 2 , 8 1 7 ,0 0 ,9 2 7 3 0 - 2 EH 5 ,3 6 0 , 8 6 0 ,9 5 5 0 ,5 5 7 7 ,7 5 0 6 9 ,5 1 1 ,1 1 2 ,5 7 , 2 4 , 1 0 ,0 7 4 2-4 Ah+e 1 ,7 5 0 ,6 5 0 ,2 7 5 0 ,5 5 9 5 ,0 1 2 5 8 ,1 2 1 ,5 9 , 1 1 1 ,2 5 , 9 0 ,0 5 5 7 -1 2 Ae 0 ,1 2 0 ,0 8 0 ,0 2 8 0 ,0 4 0 0 ,2 6 8 4 4 , 8 2 9 ,9 1 0 ,4 1 4 ,9 5 , 0 0 ,0 7 8 1 2 -1 6 B hf 0 ,3 1 0 ,1 9 0 ,0 1 5 0 ,1 5 2 0 ,6 6 5 4 6 , 6 2 8 ,5 2 , 0 2 2 , 8 3 , 0 0 ,0 6 4 3 7 -4 2 B f 0 ,3 0 0 ,1 5 0 ,0 1 5 0 ,0 9 8 0 ,5 6 1 5 5 ,2 2 6 ,8 2 , 6 1 7 , 4 4 , 4 0 ,1 7 5 1 4 5 -1 5 0 С 0 ,0 5 0 ,0 6 0 ,0 5 1 0 ,0 2 1 0 ,1 6 2 5 0 ,8 5 7 , 0 1 9 ,1 1 2 ,9 2 , 1 0 ,2 4 5 38 4 A . K o w a lk o w sk i, G . N o w a k
c . d . t a b e l 1 5 1 2 3 4 5 6 7 8« 9 10 11 12 13 1 4 4 0 - 5 FH 9 ,2 0 1 , 8 6 1 ,2 0 9 0 ,2 0 5 1 2 ,4 7 4 7 3 ,8 1 4 ,9 9 , 7 1 , 6 8 , 2 0 ,1 3 3 5 - 1 0 Ae 0 ,2 2 0 , 1 0 0 ,0 3 1 0 ,0 6 8 0 ,4 1 9 5 2 ,5 2 3 ,8 7 , 4 1 6 ,2 3 , 2 0 ,0 7 4 1 0 -1 5 Ae 0 ,0 8 0 , 0 6 0 ,0 1 5 0 ,0 3 1 0 ,1 8 6 4 3 , 0 3 2 , 2 8 , 1 1 6 ,7 3 , 0 0 ,0 7 2 2 0 - 2 5 B h f 0 , 3 4 0 , 3 0 0 ,0 4 2 0 ,1 9 8 0 ,8 8 0 3 8 , 6 3 4 , 1 4 , 1 2 2 ,5 2 , 7 0 ,0 7 9 3 5 - 4 0 B f 0 , 2 1 0 , 0 5 0 ,0 1 9 0 ,0 9 5 0 , 3 7 4 5 6 ,1 1 3 , 4 5 , 1 2 5 , 4 2 , 3 0 ,0 8 9 1 5 5 -1 4 0 С 0 , 0 4 0 , 0 3 0 ,0 1 5 0 ,0 2 1 0 ,1 0 6 3 7 ,7 2 8 ,3 1 4 , 1 1 9 ,8 2 , 2 0 ,0 9 0 5 0 - 5 FH 2 0 ,6 3 2 ,4 7 2 ,1 2 5 0 ,8 9 5 2 6 ,1 2 0 7 9 , 0 9 , 4 8 , 1 3 , 4 7 , 6 0 ,1 7 7 1 3 -1 8 Ah+e 1 ,3 2 0 ,4 5 0 ,1 5 3 0 ,1 2 3 2 ,0 4 6 6 4 ,5 2 1 , 9 7 , 5 6 , 1 6 , 4 0 ,1 3 1 3 5 - 4 0 Aeg 0 ,0 7 0 , 0 2 0 ,0 5 0 0 ,0 5 9 0 ,1 9 9 3 5 ,2 1 0 , 0 2 5 , 1 2 9 ,6 0 , 8 0 ,1 3 9 4 0 - 4 5 B fh 0 ,4 6 0 , 3 5 0 ,0 3 7 0 ,0 9 6 0 ,9 4 3 4 8 ,7 3 7 , 1 3 , 9 1 0 ,2 6 , 1 0 ,0 9 2 6 5 - 7 0 BfG 0 ,4 0 0 , 3 1 0 ,0 0 3 0 ,0 9 8 0 ,8 1 1 4 9 ,3 3 8 , 2 0 , 4 1 2 , 1 6 , 9 0 ,5 4 4 '9 0 -9 5 CG 0 , 4 0 0 , 2 2 ś l a d y 0 ,1 7 6 0 ,7 9 5 5 0 ,3 2 7 , 6 ś l a d y 2 2 , 1 3 , 5 0 ,6 3 5 6 0 - 4 FH 9 ,7 8 2 , 5 5 1 ,4 9 7 0 , 5 1 9 ‘ 1 4 ,3 4 6 6 8 , 2 1 7 ,7 1 0 , 4 3 , 6 6 , 1 0 ,1 0 9 9 - 1 4 Ah+e 0 ,6 7 0 ,4 1 0 ,0 9 5 0 ,0 2 2 1 ,1 9 7 5 6 ,0 3 4 , 2 7 , 9 1 , 8 9 , 2 0 ,0 3 6 3 0 - 3 5 Aeg 0 ,0 3 0 , 0 2 0 ,0 2 4 0 ,0 3 0 0 ,1 0 4 2 8 , 8 1 9 ,2 2 3 , 1 2 8 ,8 0 , 9 0 ,0 3 2 4 0 - 4 5 B fh. 0 ,3 1 0 , 1 0 ' 0 ,0 1 8 0 ,0 1 3 0 ,4 4 1 7 0 , 3 2 2 , 6 4 , 1 2 , 9 1 3 ,3 0 ,0 1 7 5 0 -5 5 BfG 0 ,1 6 0 , 0 4 0 ,0 0 3 ś l a d y 0 ,2 0 3 7 8 , 8 1 9 ,7 1 , 5 ś l a d y 6 3 , 8 0 ,0 2 7 9 5 - 1 0 0 CG 0 ,2 6 0 , 2 4 0 ,0 1 8 ś l a d y 0 , 5 1 8 5 0 ,2 4 6 , 3 3 , 4 ś l a d y 2 7 ,7 0 ,3 5 2 7 0 - 5 FH 8 , 6 8 2 , 0 0 1 ,9 1 6 0 ,3 2 5 1 2 ,9 2 1 6 7 ,2 1 5 , 5 1 4 , 8 2 , 5 4 , 8 0 ,0 7 3 5 - 1 5 AhT 0 , 1 6 0 , 2 8 0 , 4 5 4 0 ,1 8 7 1 ,0 8 1 1 4 ,8 2 5 , 9 4 2 , 0 1 7 ,2 0 , 7 0 ,0 0 4 8 0 - 8 5 CG 0 , 1 4 0 , 0 2 0 ,0 1 2 0 ,0 2 2 0 ,1 9 4 7 2 ,2 1 0 ,3 6 , 1 1 1 ,3 4 , 4 0 , 1 1 1 8 0 - 5 FH 1 1 ,3 7 1 , 4 9 1 ,3 9 5 0 ,3 7 5 1 4 ,6 3 0 7 7 ,8 1 0 ,2 9 , 5 2 , 5 7 , 3 0 ,0 7 7 5 - 1 5 AhT 0 , 4 4 0 , 2 1 0 ,2 3 4 0 ^ 6 9 * 0 ,9 5 3 4 6 ,2 2 2 , 0 2 4 , 6 7 , 2 2 , 1 0 ,0 1 1 8 5 - 9 0 CG 0 ,1 1 0 , 0 5 0 ,0 1 2 0 ,0 3 8 0 ,2 1 0 5 2 , 4 2 3 , 9 5 , 7 1 8 ,0 3 , 2 0 ,1 2 8 G le b y b ie li c o w e W zg ó rz O st rz es zo w sk ich 3 8 5
386 A. K ow alkow ski, G. Nowak
sk ła d n ik a z gleby. W okresie w e g e tac y jn y m bow iem w y stę p u ją ty lk o k ró tk o trw a łe o kresy o dużej w ilgotności, a przesiąkan ie w ód opadow ych jest stosunkow o p łytk ie. Obecność jonu Na w roztw orze glebow ym w p ły w a co p raw d a k o rzy stn ie na gospodarkę w odną roślin, niem n iej w s tru k tu rz e m asy glebow ej w y w o łu je n iek o rzy stn e zm iany.
W glebach bielicow ych, bielicach i glebach glejow o-bielicow ych iloś ciowe sto su n ki m iędzy k atio n am i u k ła d a ją się podobnie jak w pozio m ach A h + e.
W sk ałach m acierzy sty ch w y stę p u ją n ato m ia st pod ty m w zględem w y raźne różnice, uzależnione od k ształto w an ia się w a ru n k ó w w odno- p ow ietrznych. S tosun k i Ca2+ + M g2+ : K + + N a + + H + w skazują, że w zro s
tow i w ilgotności tow arzy szy zw iększona ad so rpcja k ationów d w u w arto ś- ciow ych (tab. 5).
Isto tn ą cechą b ad an y ch gleb jest więc zubożenie kom pleksu so rp c y j nego w k a tio n y dw uw artościow e, szczególnie w poziom ach A e , co ilu s tru ją stosunki Ca2+ + Mg2+ : K + + N a +. P rzy czy n ą tego sta n u są: m ała zasob ność Ca2Jr i M g2+ w ściółce oraz w zrost procesów przem y w an ia w raz ze w zrostem w ilgotności gleby. Nie ty le jed n a k w ilgotność, ile skład che m iczny w ody glebow ej w yw iera w edług P o n o m a r i e w e j [29] decy d u jąc y w p ływ na k ształto w an ie się gleb bielicow ych. Od stężenia C 0 2, H 2C 0 3 i kw asów organicznych w roztw orze glebow ym zależy nie tylko skład kationów , lecz i zm iana kw asow ości gleb do pH < 3,0.
SKŁAD CHEMICZNY
Z p rzed staw ion ej c h a ra k te ry s ty k i gleb m ożna w nioskow ać, że k aż dem u układow i cech m orfologicznych p ro filu glebow ego pow inien odpo w iadać sw oisty obieg składn ikó w m in e raln y c h i su b sta n c ji organicznych. Spośród 11 zb ilansow anych skład n ik ó w glebow ych jed y n ie C, N i P 20 5 w y k a z u ją we w szy stk ich glebach w arto ści dodatnie (tab. 6).
C h a ra k te ry sty c zn e zw iększanie się zasobów su b sta n c ji organicznych i azotu przy rów noczesnym spad k u ilości P 20 5 spow odow ane jest różny m przebiegiem procesów biologicznych i w y m y w aniem składników m in e raln y ch . I ta k w glebach skrytobielicow ych i bielicow ych z w y raźn ą bio- geniczną a k u m u la cją A120 3, Fe20 3, MnO, CaO i MgO przebiegają p ro cesy ty p u elu w ialn o-k um ulacy jn ego . W bielicach u k ształto w ał się ty p k u m u la c y jn o -e lu w ia ln y z niew ielką a k u m u la cją F e20 3, M nO i MgO oraz zubożeniem A120 3 i CaO. W ybitnie elu w ia ln y c h a ra k te r m ają gleby glejow o-bielicow e z u jem n y m bilan sem sk ład n ikó w m in e raln y c h pom im o a k u m u la cji dużych ilości su b sta n c ji organicznych i składników m in e ra l n y ch kom pleksow o zw iązanych. O drębne cechy obiegu ty p u k u m u la c y
j-T a b e l a 6
O gólny b i l a n s s k ła d n ik ó w m in e r a ln y c h i s u b s t a n c j i o r g a n ic z n y c h w p r o f i l u glebowym o m i ą ż s z o ś c i 120 cm T o t a l b a l a n c e o f m i n e r a l com pounds an d o r g a n i c m a t t e r i n 120 cm s o i l p r o f i l e
O dkryw ka P i t
S i0 2 ai
2°3+
+ T i0 2 F e 2°3 UnO CaO MgO k2o NagO p 2° 5 N С
No t / h a 1 I A 1 7 * 0 1 1 ,3 4 6 3 ,0 1 4 9 ,2 4 , 2 3 6 ,8 3 1 ,9 1 4 4 ,8 7 3 ,2 7 , 9 4 , 0 5 5 ,3 I P 1 8 .2 3 2 ,0 4 5 3 ,6 1 4 1 ,6 2 ,5 2 1 ,1 3 0 ,7 1 5 9 ,4 8 2 ,5 4 , 4 0 , 0 0 , 0
A
- 1 . 2 2 0 , 7 + 9 , 4 + 7 , 6 + 1 ,7 + 1 5 ,7 + 1 ,2 - 1 4 , 6 - 9 , 3 + 3 ,5 + 4 ,0 + 5 5 ,3 2 I A 1 7 .5 6 2 ,5 5 1 2 ,5 1 7 5 ,9 4 , 8 3 9 ,2 4 4 ,9 1 6 0 ,8 6 7 ,2 9 ,3 4 , 8 6 2 ,2 I p 1 8 .2 8 2 ,0 4 8 2 ,4 1 1 1 ,6 3 , 5 3 1 ,2 3 8 ,4 1 7 2 ,8 7 1 ,0 5 , 4 0 , 0 0 , 0 Д - 7 1 9 ,5 + 3 0 ,1 + 6 4 ,3 + 1 ,3 + 8 ,0 + 6 ,5 - 1 2 , 0 - 3 , 8 + 3 ,9 + 4 ,8 + 6 2 ,2 3 I A 1 7 .8 8 2 ,9 3 3 9 ,3 7 7 ,8 2 , 2 4 7 ,7 1 9 ,9 1 1 2 ,9 3 8 ,8 3 , 4 2 , 4 4 8 ,8 I P 1 8 .3 2 7 ,8 3 1 3 ,9 6 1 ,4 2 ,1 4 7 ,4 1 3 ,3 1 1 5 ,9 4 1 ,8 1 ,9 0 , 0 0 , 0A
- 4 4 4 ,9 + 2 5 ,4 + 1 6 ,4 + 0 ,1 + 0 ,3 + 6 ,6 - 3 , 0-
3 , 0 + 1 ,5 + 2 ,4 + 4 8 ,8 4 Z a 1 7 .8 0 8 ,9 2 9 2 ,9 6 1 ,7 2 , 5 2 6 ,2 1 4 ,1 9 7 ,4 3 2 ,6 3 , 9 3 , 0 6 1 ,0 I p 1 8 .2 3 7 ,8 3 0 7 ,0 5 2 ,9 2 ,3 2 6 ,3 9 , 4 1 1 5 ,0 3 5 ,9 0 ,9 0 , 00,0
A
- 4 2 8 ,9 - 1 4 , 1 + 8 ,2 + 0 ,2 - 0 , 1 + 4 ,7 - 1 7 , 6 - 3 , 3 + 3 ,0+
3 , 0 + 6 1 ,0 5 I A 1 7 .8 7 7 ,9 2 6 4 ,3 3 6 ,5 2 , 0 4 5 ,7 1 4 ,7 1 0 8 ,4 3 5 ,7 2 ,7 5 , 4 1 0 8 ,1 Z P 2 0 .0 8 6 ,1 3 2 2 ,9 4 0 ,9 2 , 1 5 5 ,9 1 5 ,1 1 3 7 ,8 4 5 ,2 2 , 10,0
0,0
- 2 . 2 0 8 , 2 - 5 8 , 6 - 4 , 4 - 0 , 1 - 1 0 , 2 - 0 , 4 - 2 9 , 4 - 9 , 5+0,6
+ 5 ,4 + 1 0 8 ,1 6 1 7 .2 3 9 ,8 2 1 4 ,3 3 3 ,4 2 ,2 2 2 ,1 1 0 ,1 1 0 6 ,8 2 9 ,1 2 ,9 8 , 6 2 5 2 ,6 I p 1 9 .4 5 7 ,8 3 1 6 ,7 4 0 ,62,6
2 5 ,5 1 4 ,1 1 4 1 ,3 3 8 ,4 2 , 40,0
0,0
A,
- 2 . 2 1 8 , 0 - 1 0 2 , 4 - 7 , 2 —0 , 4 - 3 , 4 - 4 , 0 - 3 4 , 5 - 9 , 3 + 0 ,5+8,6
+
2 5 2 ,6 7 £a 1 6 .7 3 8 ,7 2 7 1 ,5 4 2 ,4 3 ,3 4 0 ,2 1 7 ,4 1 4 4 ,8 5 0 ,51,2
8 , 9 2 3 3 ,2 I P 1 6 .3 5 5 ,2 2 4 9 ,6 3 9 ,0 3 , 2 3 9 ,117,0
1 4 1 ,2 4 9 ,3 0 ,50,0
0,0
+ 3 8 3 ,5 + 2 1 ,9 + 3 ,4+0,1
+1,1
+ 0 ,4 + 3 , 6+1,2
+ 0 ,7 + 8 ,9 + 2 3 3 ,2 2 A - a k t u a lmi za so b y w p r o f i l u glebowym - a c t u a l c o n t e n t i n s o i l p r o f i l e I P - p o cz ątk o w e z a so b y w s k a le m a c i e r z y s t e j - i n i t i a l c o n t e n t i n p a r e n t r o c k / \ - r ó ż n i c a m ięd zy zaso b am i p o cz ątk o w y m i a a k tu a ln y m i - d i f f e r e n c e b e tw e e n i n i t i a l an d a c t u a l 1c o n t e n t s G le b y b ie li c o w e W zg ó rz O st r z e sz o w sk ic h388 A. K ow alkow ski, G. Nowak Z a w a r to ś ć S i 0 2 , A120 ^ i ^ е 20 ^ w g l e b a c h T o t a l and. f r e e 3 i 0 2 , A ^ O ^ 8X1(1 F e 2 ° 3 c o n t e n t i n s o i l s Od k ry w k a K r A t No G łę b o k o ś ć D e p th cm P o z io m ^ H o r iz o n S i 0 2 A1 2 ° 3 F e 2° 3 s io 2 a i 2o 5 F e 2 ° 5 o g ó l n a z a w a r t o ś ć w p r o c e n t a c h t o t a l c o n t e n t i n p e r c e n t fo r m y w o ln e w p r o c e n t a c h f r e e i n p e r c e n t 1 0 - 5 Ah+e 8 9 ,9 3 3 , 0 8 0 , 8 5 0 ,8 1 5 0 ,3 8 6 0 ,4 1 5 3 0 - 3 5 BC 9 3 ,8 2 2 , 4 7 0 , 9 2 0 ,2 6 3 0 ,4 5 3 0 ,5 1 5 1 0 0 - 1 1 0 С 9 4 ,9 6 2 , 3 6 0 , 7 4 0 ,3 2 1 0 ,1 3 8 0 ,2 1 2 2 0 - 5 Ah+e 9 1 ,2 0 2 , 3 5 0 , 9 4 0 ,6 3 9 0 ,4 0 9 0 ,4 1 9 2 0 - 2 5 ВдС 9 3 ,8 2 2 ,8 5 0 , 8 4 0 , 3 9 4 0 , 5 8 0 0 ,5 6 7 8 0 - 8 5 в2с 9 2 ,5 6 2 , 9 9 1 ,3 5 0 , 6 1 4 0 ,7 4 0 0 ,5 9 0 1 1 0 - 1 2 0 D 9 5 ,2 2 2 , 5 1 0 , 5 8 0 , 2 57 0 , 1 8 5 0 ,2 5 0 3 0 - 2 FH 4 0 , 5 6 1 , 3 6 0 ,4 5 0 ,8 2 5 0 ,4 0 2 0 ,2 9 0 2 - 4 Ah+e 9 6 ,0 8 2 , 1 8 0 ,5 3 0 ,4 4 5 0 ,1 6 2 0 ,1 8 7 7 - 1 2 Ae 9 6 ,7 7 1 , 0 4 0 , 3 5 0 ,4 0 6 0 ,0 7 6 0 , 0 4 4 1 2 - 1 6 B h f 9 5 ,0 0 1 , 8 0 0 ,7 7 0 ,1 5 5 0 ,5 5 6 0 ,5 5 9 3 7 - 4 2 B f 9 5 - 1 5 2 ,2 5 0 , 5 5 0 ,2 0 3 0 ,5 9 5 0 ,2 5 2 1 4 5 - 1 5 0 С 9 6 ,4 7 1 , 6 5 0 ,3 2 0 ,1 5 1 0 ,2 1 2 0 ,0 9 9 4 0 - 5 FH 3 2 , 7 0 1 ,8 7 0 ,6 7 0 ,7 5 9 0 ,5 7 3 0 , 5 5 0 5 - 1 0 Ae 9 5 ,9 1 1 ,0 7 0 , 2 2 0 ,3 4 5 0 ,1 1 4 0 ,0 8 1 1 0 - 1 5 Ae 9 7 , 2 4 0 ,6 7 0 , 2 6 0 ,3 0 4 0 , 0 5 6 0 ,0 2 9 2 0 - 2 5 B h f 9 5 , 2 8 1 ,4 1 0 ,4 2 0 ,1 8 5 0 ,5 5 5 0 , 2 7 4 3 5 - 4 0 B f 9 5 ,6 3 1 , 8 1 0 ,4 3 0 ,2 0 5 0 ,6 7 5 0 ,1 8 1 1 3 5 - 1 4 0 С 9 6 ,7 0 1 ,6 3 0 , 2 8 0 ,2 8 1 0 ,2 0 3 0 ,0 6 8 5 0 - 3 FH 3 2 ,3 8 1 , 0 6 0 ,4 1 1 ,6 2 9 0 ,7 0 0 0 ,2 6 7 1 3 - 1 8 Ah+e 9 3 ,5 3 0 , 5 9 0 , 1 5 0 ,5 5 5 0 , 0 8 6 0 ,0 4 9 3 5 - 4 0 Aeg 9 7 ,4 9 1 ,1 1 0 , 1 8 0 ,5 2 9 0 , 0 3 6 0 ,0 0 7 4 0 - 4 5 B fh 9 4 ,6 1 2 , 6 1 0 ,2 7 0 ,5 7 9 0 ,4 1 8 0 ,0 4 8 6 5 - 7 0 BfG 9 6 ,6 5 1 , 4 8 0 , 2 0 0 ,4 8 9 0 ,1 6 6 0 ,0 0 5 9 0 - 9 5 CG 9 6 , 9 0 1 , 5 0 0 ,1 9 0 ,4 7 0 0 , 2 0 9 0 ,0 0 9 6 0 - 4 FH 3 0 , 0 6 0 ,9 7 0 , 3 4 0 ,8 2 0 0 ,5 6 5 0 ,2 5 1 9 - 1 4 Ah+e 8 7 , 0 6 0 , 4 4 0 ,1 7 1 ,1 1 9 0 ,1 5 4 0 ,0 6 9 3 0 - 3 5 Aeg 9 7 ,8 7 0 , 3 1 0 , 1 1 0 ,1 7 9 0 ,0 1 9 0 ,0 0 8 4 0 - 4 5 B fh 9 1 ,4 7 1 , 4 1 0 , 1 9 0 ,2 5 0 0 ,5 8 2 0 ,0 1 6 5 0 - 5 5 BfG 9 4 ,8 1 1 , 2 0 0 , 1 8 0 ,4 1 2 0 ,5 0 4 0 ,0 1 1 9 5 - 1 0 0 CG 9 6 , 4 4 1 , 5 7 0 , 2 0 0 ,5 4 6 0 ,2 6 5 0 ,0 0 8 7 0 - 5 FH 1 1 ,7 7 1 ,3 3 0 , 5 0 1 ,7 8 9 0 ,4 1 2 0 ,5 2 5 5 - 1 5 A h l 4 5 ,8 3 2 , 5 6 0 , 3 6 5 , 6 9 4 0 , 7 6 6 0 , 1 7 4 8 0 - 8 5 DG 9 6 , 1 8 1 ,4 7 0 ,2 3 0 ,2 8 7 0 , 2 4 4 0 ,0 0 8
nego p o tw ierdza d o d atni bilan s w szystkich składników m in eraln y ch w glebach torfiasto-g lejo w y ch. Je d n a k jakość i w łasności p róchnicy nie w y k lu czają tu m ożliw ości procesu eluw ialnego p rzy istn ien iu przem yw
-Gleby bielicow e Wzgórz Ostrzeszowskich 389
nego ty p u w a ru n k ó w w odnych. Typ k u m u la c y jn y jest c h a ra k te ry sty c z n y w edług G r o s s e - B r a u k m a n n a i P u f f e [10] dla gleb ty p u b a giennego.
Do cech w spólnych w szystkich b ad an y ch gleb z procesem eluw ialn ym , n aw et o nieznacznym natężeniu , należą duże u b y tk i S i 0 2, K 20 i N a20 . S tosunkow o n ajm n iejsze są one w glebach bielicow ych i bielicach, a w z ra sta ją w glebach skry tob ielicow ych i glejow o-bielicow ych. U zasad nione w y d aje się przypuszczenie, że zw iększenie ujem nego b ilan su w y m ienionych sk ładn ikó w jest pozorne i spow odow ane znacznym i p rze kształceniam i fizycznych w łasności w procesie glebotw órczym .
U przednią in te rp re ta c ję b ilan su składników m in e raln y c h potw ierdza przebieg k rzy w y ch różnicow ych profilow ego rozm ieszczenia S i 0 2, A120 3, F e20 3 i P 20 5 w sto su n k u do sk ały m acierzy stej. U naoczniają one jed n o cześnie odrębność poszczególnych stadiów rozw ojow ych b ad an y ch gleb. N ajm n iejsze zróżnicow anie sk ład u chem icznego w y stę p u je w p ro filach gleb sk rytobielicow ych. P ierw o tn e cechy litogeniczne i w tó rn e p ro cesów w ietrzenia m rozowego w m ały m ty lk o stopniu zostały p rze k sz ta ł cone przez procesy tw orzenia gleb.
W yraźnie pedogeniczne jest profilow e rozm ieszczenie składnik ów m i n e ra ln y ch w glebach bielicow ych i bielicach, z a k u m u la cją w poziom ach
F H , A h + e i В oraz zubożeniem w poziom ach Ae (tab. 7). W glebach gle
jow o-bielicow ych z dużym zubożeniem w poziom ach A h + e i Ae oraz ze stosunkow o niew ielkim i ak u m u la cja m i w poziom ach FH i В uk ształto w ał się zdecydow anie asy m p to ty czn y u k ład skład ników m in eralnych.
Przem ieszczenie sk ład n ik ó w m in e raln y c h i rozm ieszczenie su b sta n c ji organicznej nie są ze sobą w yraźnie zw iązane. Silniejsze w spółzależności istn ie ją ty lko m iędzy ak u m u la cją P 20 5 i N. J a k w iadom o, m aksim a a k u m u la c ji zw iązków żelaza w poziom ach B fh , a zw iązków glinu w poziom ach
B f są c h a ra k te ry sty c z n e dla gleb podleg ających bielicow aniu.
In te re su ją c a jest odw ro tna w spółzależność m iędzy rozm ieszczeniem p róchnicy a ogólną zaw artością S i 0 2 w e w szy stkich b ad a n y ch glebach (rys. 7, tab. 3). J e st to jeszcze jeden dowód znacznego p rzekształcenia fizycznych w łasności s u b s tra tu skalnego w procesie bielicow ania.
O gólna głębokość zasięgu ty ch przem ian jest podobna we w szystkich g lebach elu w ialn y ch i z n a jd u je swój kres na 60-80 cm. W zrasta jed n a k przem ieszczenie składn ikó w m in eraln y ch , a m aksim a ich n ag ro m adzenia w y stę p u ją w coraz głębszych p a rtiac h p ro filu w n a stę p u jąc y m uszerego w an iu gleb: skrytobielicow e -> bielicow e bielice glejow o-bielicow e. O e lu w ialn y m ch arak terze p rzekształceń sk ład u chem icznego b a d a n y ch gleb św iadczy także profilow e zróżnicow anie stosunków m o larn y ch ogólnej zaw artości S i 0 2 : A120 3, S i 0 2 : F e20 3 i S i 0 2 : R 20 3 (tab. 8). N a j w iększe i zbliżone w arto ści ty ch stosunków w y stę p u ją w poziom ach
Rys. 7. Rozmieszczenie niektórych składników m ineralnych w profilach gleb bielicow ych
I _ g le b y s k r y t o b ie lic o w e , 2 — g le b y b ie lic o w e i b ie lic e , 3 — g le b y g le j o w o - b i e l i c o w e ; P — p ie r w o tn a z a w a r t o ś ć w s k a le m a c ie r z y s t e j
Distribution of some m ineral compounds in podzolic soils profiles
I — c r y p t o - p o d z o lic s o ils, 2 — p o d z o lic s o ils a n d p o d z o ls , 3 — g l e y - p o d z o l ic s o ils ; P — p r im a r y c o n t e n t In p a r e n t r o c k
39 0 A . K o w a lk o w sk i, G . N o w a k
G leby b ielicow e Wzgórz O strzeszowskich 391
T a b e l a 8
S to s u n k i i lo ś c io w e S i0 2 , A ^O ^ ^ ^ e 2^3 w Sle b a c łl
Q u a n t i t a t i v e r e l a t i o n s o f t o t a l and f r e e S i0 2 , A I2O3 8111(1 F e2°3 i n s o i l s
Od- kryv/-k a N r P i t No G łębo kość D epth cm Po ziom H o ri zon S to s u n k i m o rain e M olar r e l a t i o n s S to s u n k i w olnych form F re e fo rm s r e l a t i o n s S to s u n k i z a w a r to ś c i o g ó ln e j do form y w o ln e j R e l a t i o n s o f t o t a l c o n te n t t o f r e e fo rm s S i0 2 S i0 2 S i0 2 A12°3 S i0 2 S i0 2 a i 2° 3 F e 2°3
a i 2°3 R2°3 F e2°3 A l20 ^+Fe20^, S i0 2 A12°3 Fe 2°3
1 0 -5 Ah+e 4 9 ,5 2 8 1 ,3 4 2 ,2 0 ,9 3 1 ,0 2 1 1 0 ,3 8 ,0 2 ,0 30 -3 5 BC 1 ,4 5 0 ,3 4 3 5 6 ,7 5 ,9 2 ,9 100-110 С 6 8 ,3 3 2 1 ,2 5 7 ,2 0 ,6 5 0 ,9 2 2 9 5 ,8 1 7 ,1 3 ,5 2 0 -5 Ah+e 6 5 ,9 2 5 8 ,0 5 2 ,6 0 ,9 8 0 ,7 7 1 4 2 ,7 5 ,8 2 ,2 20-25 5 6 ,3 2 9 6 ,9 4 7 ,9 1 ,5 8 0 ,4 2 2 3 8 ,1 4 ,9 2 ,3 80-r85 B2C 5 2 ,5 1 8 2 ,3 4 0 ,9 1 ,2 5 0 ,4 6 1 5 0 ,7 4 ,0 2 ,3 110-120 D 6 4 ,4 4 3 6 ,5 5 6 ,3 7 ,4 0 0 ,5 4 4 0 1 ,8 1 3 ,6 2 ,3 3 0 -2 FH 5 0 ,6 2 3 9 ,6 4 2 ,0 1 ,3 9 1 ,1 9 4 9 ,2 3 ,4 1 ,5 2 -4 Ah+e 7 4 ,8 4 8 2 ,1 6 4 ,8 0 ,8 7 1 ,2 7 2 1 5 ,9 1 3 ,5 2 ,8 7 -1 2 Ae 1 5 7 ,9 7 3 5 ,2 1 3 0 ,1 1 ,7 3 3 ,3 8 2 3 8 ,4 1 3 ,7 7 ,9 1 2-16 Bhf 8 9 ,6 3 2 8 ,1 7 0 ,7 1 ,5 5 0 ,1 7 6 1 2 ,9 3 ,2 2 ,1 3 7 -4 2 Bf 7 1 ,8 4 6 0 ,1 6 2 ,2 2 ,5 6 0 ,2 5 4 6 8 ,7 3 ,8 2 , 4 I 45- I 5O С 9 2 ,4 8 0 1 ,6 8 8 ,4 2 ,1 4 0 ,4 8 6 3 8 ,9 7 ,8 3 ,2 4 0 -5 FH 2 9 ,7 1 2 9 ,8 2 4 ,2 1 ,7 4 0 ,8 4 4 3 ,1 3 ,3 2 ,0 5 -1 0 Ae 1 5 2 ,1 1 1 5 9 ,2 1 3 4 ,3 1 ,4 1 1 ,7 7 2 7 8 ,0 9 ,4 2 ,7 10-15 Ae 2 4 6 ,3 9 9 4 ,5 1 9 7 ,7 1 ,9 3 3 ,5 8 3 1 9 ,9 1 1 ,5 9 ,0 20-25 Bhf 1 1 4 ,7 6 0 3 ,2 9 6 ,8 1 ,9 5 0 ,2 3 5 2 0 ,6 2 ,6 1 ,5 3 5 -4 0 B f 8 9 ,6 5 9 1 ,4 7 8 ,1 3 ,7 3 0 ,2 4 4 6 6 ,5 2 ,7 2 ,4 135-140 С 1 0 0 ,7 9 1 8 ,3 9 0 ,6 2 ,9 8 1 ,0 4 3 4 4 ,1 8 ,0 4 ,1 5 0 -3 FH 5 1 ,8 2 1 0 ,0 4 1 ,5 2 ,6 2 1 ,6 8 1 9 ,9 1 ,5 1 ,5 1 3-18 Ah+e 2 6 9 ,0 1 6 5 7 ,9 2 3 2 ,7 1 ,7 6 4 ,1 0 1 6 9 ,1 6 ,9 3 ,1 3 5 -4 0 Aeg 1 4 9 ,0 1 4 4 0 ,1 1 3 5 ,4 5 ,1 4 7 ,6 5 2 9 6 ,3 3 0 ,8 2 5 ,7 4 0 -4 5 B fh 6 1 ,5 9 3 1 ,7 5 7 ,8 8 ,7 1 0 ,8 1 2 4 9 ,6 6 ,2 5 ,6 65-7 0 BfG 1 0 9 ,7 1 2 7 1 ,7 1 0 0 ,9 3 3 ,2 0 2 ,8 6 1 9 5 ,6 8 ,9 4 0 ,0 90-95 CG 1 0 9 ,6 1 3 5 6 ,4 1 0 1 ,6 2 3 ,2 2 2 ,1 5 2 0 6 ,2 7 ,2 2 1 ,1 6 0 -4 FH 5 2 ,6 2 3 5 ,1 4 3 ,2 1 ,5 8 1 ,3 8 3 6 ,7 2 ,7 1 ,5 5 -15 Ah+e 3 3 5 , a 1 3 6 1 ,7 2 8 6 ,7 1 ,9 4 5 ,5 1 4 7 ,8 3 ,3 2 ,5 3 0-3 5 Aeg 5 3 5 ,8 2 3 6 5 ,8 4 4 0 ,8 2 ,0 0 6 ,6 3 5 4 6 ,8 1 6 ,3 1 3 ,7 4 0-4 5 B fh l l o , l 1 2 8 0 ,1 1 0 1 ,7 3 6 ,3 7 0 ,4 2 3 6 5 ,9 2 ,4 1 7 ,2 5 0-55 BfG 1 3 4 ,1 1 4 0 0 ,5 1 2 2 ,6 2 7 ,6 4 1 ,3 1 2 3 0 ,1 3 ,9 1 6 ,4 9 5-100 CG 1 0 4 ,2 1 2 8 2 ,2 9 6 ,2 3 3 ,1 2 1 ,2 7 2 7 8 ,7 5 ,9 2 5 ,0 7 0 -5 FH 1 5 ,0 6 2 ,6 1 2 ,2 1 ,2 7 2 ,4 3 6 ,6 3 ,2 1 ,5 5 -15 AhT 3 0 ,4 3 3 8 ,5 2 7 ,9 4 ,4 0 3 ,9 3 1 2 ,4 3 ,3 2 ,1 8 0-8 5 DG 1 1 1 ,0 1 1 1 1 ,9 1 0 1 ,5 3 0 ,5 0 1 ,1 4 3 3 5 ,1 6 ,0 2 8 ,8 8 0 -5 FH 1 5 ,1 7 1 ,6 1 2 ,4 1 ,1 1 3 ,3 3 6 ,2 4 ,4 1 ,6 5 -1 5 AhT 5 7 ,3 8 6 4 ,4 5 3 ,7 9 ,0 2 6 ,1 3 2 3 ,3 4 ,7 4 , 4 85 -9 0 DG 1 1 4 ,2 1 2 7 9 ,6 1 0 4 ,8 4 7 ,7 5 1 ,7 8 2 7 7 ,4 7 ,5 5 0 ,0
