Stefan Moysa
"Das Handwerk des Theologen.
Gespräche mit Georges Daix", Louis
Bouyer, Einsiedeln 1980 : [recenzja]
Collectanea Theologica 51/3, 214-215
214 R E C E N Z J E
w em raczej m ezopotamskim . Jednak autorzy b iblijn i poza w ym ienianiem w tych kolejnościach, unikają w szelk iego naw iązyw ania do św iata gw iezd nego w związku z m etalam i, podobnie jak zw iązków m etali z obroną przed dem onam i i z wróżeniem . Zawód zw iązany z obróbką m etali w żadnym razie nie b ył w Biblii uważany za jakąś działalność magiczną. Biblia nie n aw ią zuje też, być może poza słabym echem w Księdze D aniela, do jakiegoś „w ie ku złotego, srebrnego” iid.
K siążka jest interesująca zwłaszcza przez obszerne w ykorzystanie pow ią zań etym ologicznych z językam i starosem ickim i oraz z kręgiem kultur staro żytnych pozasem ickich. Ma znaczny w kład jej autor do przybliżenia dziedziny sym boliki literackiej m niej dotąd zauważalnej badaniom dalszym , które za pew ne nastąpią. Warto się nią zainteresować.
o. Józef W iesław Rosłon OFMConv., W arszaw a Louis BOUYER, Das H a n d w e rk des Theologen. Gespräche m it Georges Daix (tłum. z franc.), Einsiedeln 1980, Johannes Verlag, s. 182.
Louis В o u y e r należy do czołowych teologów współczesnych, choć jest autorem stosunkowo mało znanym. P isze bowiem dzieła n aśw ietlające całość m isterium chrześcijańskiego z najrozm aitszych punktów widzenia, a mniej zwraca uw agę na potrzeby szerokiej publiczności. Jest też kTytycrny w sto sunku do w szelkich przeinaczeń teologii posoborowej, co rów nież nie przy sparza m u popularności. N iem niej są tacy, którzy poznali się na jakości jego pracy teologicznej i dla nich przede w szystkim przeprowadził sw oje rozm owy z autorem redaktor Georges D a i x . Sprawozdanie z tych rozm ów m am y tutaj utrwalone.
D ow iadujem y się w p ierw sporo o życiu B o u y e r a . Urodzony z prote stanckiej rodziny francuskiej w Paryżu w roku 1913, studiow ał teologię lu- terańską w Paryżu i Strassburgu i w roku 1936 został ordynowany. Duży w p ływ w yw arli na niego tacy ludzie jak N e w m a n przez sw oje książki, Oscar C u l l m a n n, a także n eokalw inista August L e c e r f, który w prow a dził go w lekturę pism starochrześcijańskich. D ecydującym jednak m om en tem w jego konw ersji na katolicyzm było przekonanie, że zasadnicze m yśli przew odnie protestantyzm u jak u spraw iedliw ienie przez w iarę, najw yższy autorytet słow a Bożego, personalny charakter religii, nie dadzą się zrealizo wać i przeżyć w e w spólnotach protestanckich, które — na skutek utraty cią głości z K ościołem Nowego Testam entu i Ojców — nabrały w znacznej m ie rze charakteru schizm atyckiego. W krótce po sw ojej konw ersji w roku 1939
w stąpił В o u y e r do oratorianów i został w yśw ięcony na kapłana w roku 1944. Późniejsza jego działalność koncentrowała się w okół Instytutu K atolickiego w Paryżu, gdzie w ykładał historię duchowości i teologię. Od czasu soboru byw ał zapraszany na uniw ersytety am erykańskie i hiszpańskie; znalazł tam liczniejsze i bardziej w dzięczne audytorium niż w e w łasnej ojczyźnie.
D a i X om awia z autorem po kolei poszczególne dziedziny jego pracy. D ow iadujem y się, że В o u y e r jeszcze przed soborem przyczynił się bardzo do odnowy liturgicznej, m iędzy innym i przez sw oją książkę o m isterium pa schalnym tłum aczoną rów nież na język polski. Położył też duże zasługi dla związania liturgii z Pism em Św iętym i zrozum ienia, że jest ona przede w szy stkim życiem . Autor w tej rozm owie ostro zwalcza nadm ierne adaptacje li turgiczne i stw ierdza, że liturgia powinna harm onijnie łączyć tradycję z ak tualnym i potrzebami duszpasterskimi. Natom iast, przynajm niej częściowo, n ie spraw iedliw e w ydaje się zdanie, że reforma liturgiczna, która została doko nana po soborze n ie jest — ogólnie rzecz biorąc — udana.
Autor interesuje się rów nież m istyką, napisał w prow adzenie do życia du chowego i był w ydaw cą historii duchow ości chrześcijańskiej. U kazuje się tu
R E C E N Z J E 215
jako zw olennik ścisłej łączności m iędzy teologią a duchowością, gdyż obja w ienie, które jest przedm iotem teologii, zostało dane dla zbaw ienia człowieka. Praw dziw a zatem teologia m usi prowadzić do duchowości, prawdziwa zaś du chowość m usi pochodzić z w iary, która jest analizow ana przez teologię.
Sporo uwagi poświęcono dwom w ielk im teologicznym trylogiom autora. Pierw sza z nich rozpoczyna się od książki poświęconej Matce Chrystusa, która została opublikowana w roku 1957 i była zamierzona jako nadprzyro dzona antropologia. Znalazła ona kontynuację w książce o K ościele wydanej w roku Γ970 i tłum aczonej na język polski, która m iała znowu stanow ić coś w rodzaju nadprzyrodzonej socjologii. Trzeci tom trylogii jest planow any jako kosm ologia nadprzyrodzona, a w ięc teologia stw orzenia, obejm ująca zarówno św iat m aterialny, jak i św iat aniołów. Rozpoczęta została rów nież druga try logia pośw ięcona wprost Ojcu, Synow i i Duchow i Św iętem u. W roku 1974 ukazała się książka p.t. S yn O dwie czny, a w roku 1976 — N iew idzialn y O j ciec. Pom ysł tych dzieł i takiego ich ułożenia zawdzięcza autor w znacznej m ierze teologii praw osław nej, reprezentowanej przez takich m istrzów jak B u ł g a k o w i L o s s k y . To nas doprowadza do ekum enicznego aspektu dzieł B o u y e r a . Jego pochodzenie z protestantyzm u i kontakty z anglika- nam i oraz praw osław nym i predysponow ały go do tego, aby ekum enizm ow i pośw ięcić szczególną uwagę. Ekum enizm w idzi on jednak w integracji praw dziw ych chrześcijańskich wartości, nie w przem ilczaniu różnic teologicznych. Całość zam ykają rozważania na tem at teologicznego „rzem iosła”. Mamy tu najbardziej klasyczny w ykład m etody teologii i jej źródeł z podkreśleniem znaczenia M agisterium i dogmatu. Teologiczna analiza zagadnień życiow ych może nastąpić jed ynie w oparciu o głęboką znajomość słow a Bożego. W szcze gólności zwraca się autor przeciw tym , którzy słow o Boże zastępują w łasn y mi teoriami.
Książka daje dobry pogląd na dzieło i pracę w spółczesnego teologa. Wo lelib yśm y m oże czasem usłyszeć w ięcej pozytyw ów o w spółczesnych kierun kach teologii, w których nie w szystko jest przecież złe. Jednak n ie podobna zaprzeczyć, że potrzeba dziś jasnego określenia granic teologii, która praw dziw ie karm iłaby w iarę i życie duchowe.
ks. Stefan Moysa SJ, W arszaw a A lois MÜLLER, Glaubensrede über die M u tte r Jesu. Versuch einer Mariologie in heutiger Perspektive, Mainz 1980, M atthias-G rünew ald-Verlag, s. 150.
Autor pragnie dostarczyć pew nych bodźców m yślow ych dla rozwoju w spółczesnej m ariologii, w skazując na zasady m etodologiczne, jakie mogłaby przyjąć, zachow ując nienaruszone dziedzictw o w iary Kościoła. W tym celu ukazuje w pierw zm iany, które zaszły w e w spółczesnym rozum ieniu teologii. Przestała ona bowiem — w edług autora — w ypow iadać zdania o istocie rze czyw istości nadprzyrodzonej, a stała się w iedzą herm eneutyczną, to znaczy odpowiadającą na pytanie, jak rozum ieć dane w ypow iedzi w iary. Stąd też teologia oparta na tych zasadach w ychodzi od tekstów , wydarzeń, opowiadań czy też porównań zawartych w przekazach Objaw ienia i szuka transcendent nego znaczenia tych w ypow iedzi. N ie rozstrzyga natom iast historycznośei sa mych danych.
W drugiej części autor analizuje w ypow iedzi m aryjne Nowego T estam en tu, starając się odnaleźć historyczną w arstw ę w nich zawartą, którą potem teologicznie interpretuje. Uważa, że tek sty te uzasadniają hipotezę, według której Maryja odgryw ała w ielką rolę duchową i osobistą w życiu i działal ności swojego Syna. Ta rola jednak w ypływ a n ie tyle z Jej fizycznego m a cierzyństw a, ile oparta jest na doskonałym słuchaniu słowa Bożego i wierze. Polega ona na zbieraniu uczniów Chrystusa i tw orzeniu Ludu Bożego jako
