OSOBY FIZYCZNE OCHRONA DÓBR
OSOBISTYCH
Podmioty prawa cywilnego
osoby fizyczne
osoby prawne
jednostki organizacyjne, niebędące osobami prawnymi, którym ustawa przyznaje zdolność prawną (art. 33 1 KC)
Osoby fizyczne
Art. 8 KC
§ 1. Każdy człowiek od chwili urodzenia ma zdolność prawną.
§ 2.(uchylony).
Osoby fizyczne
-zdolność prawna-
zdolność prawna – możność bycia podmiotem praw i obowiązków cywilnoprawnych (podmiotem stosunków cywilnoprawnych)
!!! zdolność prawna nie dotyczy samodzielnego nabywania uprawnień i zaciągania zobowiązań !!! zdolność do czynności prawnych
zdolność prawna przysługuje osobie fizycznej od chwili urodzenia
chwila urodzenia – tzw. żywe urodzenie
(noworodek, znalazłszy się "poza ustrojem matki",
wykazuje jakiekolwiek oznaki życia)
Osoby fizyczne
-zdolność prawna-
Art. 9 KC
W razie urodzenia się dziecka domniemywa się, że przyszło ono na świat żywe.
domniemanie żywego urodzenia
przesłanką domniemania jest "urodzenie się dziecka", a wnioskiem to, że urodziło się żywe.
w przypadku urodzenia się dziecka przyjęcie – bez dowodu – że doszło do tzw. żywego urodzenia
ciężar udowodnienia, że było inaczej, spoczywa na tym, kto
kwestionuje fakt żywego urodzenia; musi wykazać, że doszło do
martwego urodzenia lub poronienia
Osoby fizyczne
-zdolność prawna-
Człowiek w fazie życia prenatalnego (nasciturus) dziecko poczęte, ale jeszcze nienarodzone
Art. 927 KC
§ 1. Nie może być spadkobiercą osoba fizyczna, która nie żyje w
chwili otwarcia spadku, ani osoba prawna, która w tym czasie nie istnieje.
§ 2. Jednakże dziecko w chwili otwarcia spadku już poczęte może być spadkobiercą, jeżeli urodzi się żywe.
§ 3. Fundacja ustanowiona w testamencie przez spadkodawcę może być spadkobiercą, jeżeli zostanie wpisana do rejestru w ciągu dwóch lat od ogłoszenia testamentu.
Osoby fizyczne
-zdolność prawna-
koniec zdolności prawnej człowieka następuje w chwili jego śmierci (kryteria stwierdzenia śmierci: nieodwracalne
zatrzymanie krążenia oraz znamiona śmierci mózgowej)
śmierć osoby fizycznej stwierdzana jest aktem zgonu,
sporządzanym przez kierownika urzędu stanu cywilnego na podstawie karty zgonu oraz protokołu zgłoszenia zgonu
oprócz biologicznej śmierci człowieka – także:
postanowienie sądu o uznaniu za zmarłego (art. 29 KC)
postanowienie sądu o stwierdzeniu zgonu (art. 535–538 KPC)
Osoby fizyczne
-zdolność prawna-
Art. 29 KC
§ 1. Zaginiony może być uznany za zmarłego, jeżeli upłynęło lat dziesięć od końca roku
kalendarzowego, w którym według istniejących wiadomości jeszcze żył; jednakże gdyby w chwili uznania za zmarłego zaginiony ukończył lat siedemdziesiąt, wystarcza upływ lat pięciu.
§ 2. Uznanie za zmarłego nie może nastąpić przed końcem roku kalendarzowego, w którym zaginiony ukończyłby lat dwadzieścia trzy.
Art. 30 KC
§ 1. Kto zaginął w czasie podróży powietrznej lub morskiej w związku z katastrofą statku lub okrętu albo w związku z innym szczególnym zdarzeniem, ten może być uznany za zmarłego po upływie sześciu miesięcy od dnia, w którym nastąpiła katastrofa albo inne szczególne zdarzenie.
§ 2. Jeżeli nie można stwierdzić katastrofy statku lub okrętu, bieg terminu sześciomiesięcznego rozpoczyna się z upływem roku od dnia, w którym statek lub okręt miał przybyć do portu przeznaczenia, a jeżeli nie miał portu przeznaczenia - z upływem lat dwóch od dnia, w którym była ostatnia o nim
wiadomość.
§ 3. Kto zaginął w związku z bezpośrednim niebezpieczeństwem dla życia nieprzewidzianym w paragrafach poprzedzających, ten może być uznany za zmarłego po upływie roku od dnia, w którym niebezpieczeństwo ustało albo według okoliczności powinno było ustać.
Osoby fizyczne
-zdolność prawna-
Uznanie za zmarłego
służy wyeliminowaniu niepewności co do tego, czy określona osoba fizyczna, o której nie ma wiadomości, nadal żyje czy też zmarła
długotrwała nieobecność osoby fizycznej, o której nie wiadomo czy żyje, skutkować może poważnymi komplikacjami stosunków osobistych i majątkowych; brak pewności, czy określona osoba żyje, nie może trwać w nieskończoność
przesłankami uznania za zmarłego jest zaginięcie osoby
fizycznej oraz upływ odpowiednio długiego czasu
Osoby fizyczne
-zdolność prawna-
Stwierdzenie zgonu
przeciwnie do uznania za zmarłego, które wiąże się z
niepewnością co do losów osoby, której dotyczy,
stwierdzenie zgonu może mieć miejsce tylko wtedy, gdy
śmierć człowieka jest "niewątpliwa" (art. 535 KPC)
Osoby fizyczne
-zdolność do czynności prawnych-
zdolność do czynności prawnych- możność
samodzielnego dokonywania czynności prawnych we własnym imieniu
cechy (odpowiedni wiek, brak ubezwłasnowolnienia)
osoby, która składa oświadczenie woli, konieczne do
dokonania czynności prawnej
Osoby fizyczne
-zdolność do czynności prawnych-
o zakresie zdolności do czynności prawnych osoby fizycznej, rozstrzyga wiek i jej ewentualne
ubezwłasnowolnienie
Osoby fizyczne
-zdolność do czynności prawnych-
Wiek:
osoba, która nie ukończyła 13 roku życia, nie ma zdolności do czynności prawnych
osoba, która ukończyła 13 rok życia, ma częściową zdolności do czynności prawnych
osoba, która osiągnęła pełnoletność, ma pełną
zdolności do czynności prawnych
Osoby fizyczne
-zdolność do czynności prawnych-
Ubezwłasnowolnienie
częściowe – ograniczona zdolności do czynności prawnych
całkowite – brak zdolności do czynności prawnych
celem ubezwłasnowolnienia jest pozbawienie
(ubezwłasnowolnienie całkowite) lub ograniczenie
(ubezwłasnowolnienie częściowe) danej osoby, która z
określonych względów nie jest w stanie kierować swym
postępowaniem (ubezwłasnowolnienie całkowite), lub potrzebuje
pomocy w prowadzeniu swoich spraw (ubezwłasnowolnieni
częściowe) w możności działania w sferze prawnej
Osoby fizyczne
-zdolność do czynności prawnych-
Ubezwłasnowolnienie Art. 12 KC
Nie mają zdolności do czynności prawnych osoby, które nie ukończyły lat trzynastu, oraz osoby ubezwłasnowolnione całkowicie.
Art. 13 KC
§ 1. Osoba, która ukończyła lat trzynaście, może być ubezwłasnowolniona całkowicie, jeżeli wskutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, nie jest w stanie kierować swym postępowaniem.
§ 2. Dla ubezwłasnowolnionego całkowicie ustanawia się opiekę, chyba że pozostaje on jeszcze pod władzą rodzicielską.
Osoby fizyczne
-zdolność do czynności prawnych-
przesłanki ubezwłasnowolnienia całkowitego
ukończone 13 lat
choroba psychiczna, niedorozwój umysłowy lub innego rodzaju zaburzenia psychiczne
niemożność kierowania swym postępowaniem
dla ubezwłasnowolnionego całkowicie ustanawia się
opiekę, chyba że pozostaje on jeszcze pod władzą
rodzicielską
Osoby fizyczne
-zdolność do czynności prawnych-
Art. 16 KC
§ 1. Osoba pełnoletnia może być ubezwłasnowolniona częściowo z powodu choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, jeżeli stan
tej osoby nie uzasadnia ubezwłasnowolnienia całkowitego, lecz potrzebna jest pomoc do
prowadzenia jej spraw.
§ 2. Dla osoby ubezwłasnowolnionej częściowo ustanawia
się kuratelę.
Osoby fizyczne
-zdolność do czynności prawnych-
przesłanki ubezwłasnowolnienia częściowego
pełnoletność
choroba psychiczna, niedorozwój umysłowy, lub innego rodzaju zaburzenia psychiczne
stan nie uzasadnia ubezwłasnowolnienia całkowitego
potrzebna jest pomoc do prowadzenia swoich spraw
przedstawicielem ustawowym ubezwłasnowolnionego
częściowo jest kurator
Osoby fizyczne
-zdolność do czynności prawnych-
-brak zdolności do czynności prawnych- Art. 12 KC
Nie mają zdolności do czynności prawnych osoby, które nie ukończyły lat trzynastu, oraz osoby ubezwłasnowolnione całkowicie.
Art. 14 KC
§ 1. Czynność prawna dokonana przez osobę, która nie ma zdolności do czynności prawnych, jest nieważna.
§ 2. Jednakże gdy osoba niezdolna do czynności prawnych zawarła umowę należącą do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego, umowa taka staje się ważna z chwilą jej wykonania, chyba że pociąga za sobą rażące pokrzywdzenie osoby niezdolnej do czynności prawnych.
Osoby fizyczne
-zdolność do czynności prawnych-
-brak zdolności do czynności prawnych-
umowy powszechnie zawierane w drobnych bieżących sprawach życia codziennego - wyjątek od zasady, zgodnie z którą czynności prawne dokonywane przez osobę niemającą zdolności do czynności prawnych są bezwzględnie nieważne
umowa należąca do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego zawarta samodzielnie przez osobę pozbawioną zdolności do czynności prawnych jest ważna jeśli:
została wykonana
nie pociąga za sobą rażącego pokrzywdzenia tej osoby
Osoby fizyczne
-zdolność do czynności prawnych-
-ograniczona zdolność do czynności prawnych- Art. 15 KC
Ograniczoną zdolność do czynności prawnych mają
małoletni, którzy ukończyli lat trzynaście, oraz osoby
ubezwłasnowolnione częściowo.
Osoby fizyczne
-zdolność do czynności prawnych-
-ograniczona zdolność do czynności prawnych- Art. 17 KC
Z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, do ważności czynności prawnej, przez którą osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych zaciąga zobowiązanie lub rozporządza swoim prawem, potrzebna jest zgoda jej przedstawiciela ustawowego.
Art. 18 KC
§ 1. Ważność umowy, która została zawarta przez osobę ograniczoną w zdolności do czynności prawnych bez wymaganej zgody przedstawiciela ustawowego, zależy od potwierdzenia umowy przez tego przedstawiciela.
§ 2. Osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych może sama potwierdzić umowę po uzyskaniu pełnej zdolności do czynności prawnych.
§ 3. Strona, która zawarła umowę z osobą ograniczoną w zdolności do czynności prawnych, nie może powoływać się na brak zgody jej przedstawiciela ustawowego. Może jednak wyznaczyć temu przedstawicielowi odpowiedni
termin do potwierdzenia umowy; staje się wolna po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu.
Art. 19 KC
Jeżeli osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych dokonała sama jednostronnej czynności prawnej, do której ustawa wymaga zgody przedstawiciela ustawowego, czynność jest nieważna.
Osoby fizyczne
-zdolność do czynności prawnych-
-ograniczona zdolność do czynności prawnych-
czynności prawne, o których mowa w art. 17 KC:
czynności prawne, przez które osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych zaciąga zobowiązanie (tzn. czynności prawne, których dokonanie prowadzi do powstania stosunku zobowiązaniowego, w którym osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych byłaby dłużnikiem)
czynności prawne, przez które osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych rozporządza prawem (tzn. takie, których skutkiem jest zbycie, obciążenie, zmiana albo zniesienie prawa podmiotowego osoby o ograniczonej zdolności do czynności prawnych i czynności o podwójnym skutku)
umowa należąca do czynności prawnych, o których mowa w art. 17 KC, zawarta przez osobę o ograniczonej zdolności do czynności prawnych bez zezwolenia przedstawiciela ustawowego, jest dotknięta sankcją bezskuteczności zawieszonej
dla swej skuteczności wymaga potwierdzenia ze strony przedstawiciela ustawowego
osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych może sama potwierdzić umowę, po uzyskaniu przez nią pełnej zdolności do czynności prawnych
jednostronna czynność prawna, należąca do czynności prawnych, o których mowa
w art. 17 KC, dokonana przez osobę o ograniczonej zdolności do czynności prawnych bez zezwolenia przedstawiciela ustawowego jest bezwzględnie nieważna (art. 19 KC).
Osoby fizyczne
-zdolność do czynności prawnych-
-ograniczona zdolność do czynności prawnych- Art. 20 KC
Osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych może bez zgody przedstawiciela ustawowego zawierać umowy należące do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego.
Uregulowanie odmiennie, niż w przypadku osób niemających zdolności do czynności prawnych (art. 14 § 2 KC):
umowy zawierane przez osobę ograniczoną w zdolności do czynności prawnych:
są ważne od momentu ich zawarcia (bez względu na ich wykonanie)
ich ważność nie jest uzależniona od tego, by nie prowadziły do rażącego pokrzywdzenia osoby ograniczonej w zdolności do czynności prawnych
Osoby fizyczne
-zdolność do czynności prawnych-
-ograniczona zdolność do czynności prawnych- Art. 21 KC
Osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych może bez zgody
przedstawiciela ustawowego rozporządzać swoim zarobkiem, chyba że sąd opiekuńczy z ważnych powodów inaczej postanowi.
Art. 22 KC
Jeżeli przedstawiciel ustawowy osoby ograniczonej w zdolności do czynności prawnych oddał jej określone przedmioty majątkowe do swobodnego użytku, osoba ta uzyskuje pełną zdolność w zakresie czynności prawnych, które tych przedmiotów dotyczą. Wyjątek stanowią czynności prawne, do których dokonania nie wystarcza według ustawy zgoda przedstawiciela ustawowego.
Osoby fizyczne
-zdolność do czynności prawnych-
• osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych ma pełną zdolność w zakresie czynności prawnych, które dotyczą przedmiotów oddanych jej przez przedstawiciela ustawowego do swobodnego użytku, w razie spełnienia następujących przesłanek:
przedmiot majątkowy został oddany
przez przedstawiciela ustawowego (nie - inną osobę)
do swobodnego użytku, nie zaś tylko do korzystania
osobie ograniczonej w zdolności do czynności prawnych
(nie – osobie pozbawionej zdolności do czynności prawnych)
Osoby fizyczne
-zdolność do czynności prawnych-
Art. 11 KC
Pełną zdolność do czynności prawnych nabywa się z chwilą uzyskania pełnoletności.
Art. 10 KC
§ 1. Pełnoletnim jest, kto ukończył lat osiemnaście.
§ 2. Przez zawarcie małżeństwa małoletni uzyskuje
pełnoletność. Nie traci jej w razie unieważnienia
małżeństwa.
Dobra osobiste
Art. 23 KC
Dobra osobiste człowieka, jak w szczególności zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub
pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa,
artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska, pozostają
pod ochroną prawa cywilnego niezależnie od ochrony
przewidzianej w innych przepisach.
Dobra osobiste
dobrami osobistymi są „powszechnie uznane w społeczeństwie wartości niemajątkowe związane ściśle z osobą człowieka i będące przejawami godności osoby ludzkiej, obejmujące przede wszystkim integralność fizyczną i psychiczną oraz indywidualność człowieka”
wyliczenie dóbr osobistych, zawarte w art. 23 KC nie jest zupełne, istnieją inne dobra osobiste
wyróżnienie dóbr osobistych (a także ocena, czy doszło do ich
naruszenia) następuje w oparciu o kryteria obiektywne (odczucie
społeczne) – wraz ze zmianą postaw społecznych nowe wartości
uzyskują przymiot dóbr osobistych
Dobra osobiste
Art. 24 KC
§ 1. Ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne.
W razie dokonanego naruszenia może on także żądać, ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności ażeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. Na zasadach przewidzianych w kodeksie może on również żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny.
§ 2. Jeżeli wskutek naruszenia dobra osobistego została wyrządzona szkoda majątkowa, poszkodowany może żądać jej naprawienia na zasadach ogólnych.
§ 3. Przepisy powyższe nie uchybiają uprawnieniom przewidzianym w innych przepisach, w szczególności w prawie autorskim oraz w prawie wynalazczym.
