Ejsmont Halina

(1)

1

(2)

SPIS ZA W A R TO Ś C I TE C ZK I — ...

-f-Y .. . //.oJU. ...

I. Materiały dokumentacyjne

1/1 — relacja właściwa \ /

I/2 - dokumenty (sensu stricto) doł. osoby relatora — 1/3 - inne materiały dokumentacyjne dot. osoby relatora \y

II. Materiały uzupełnieniające relację —

III. Inne materiały (zebrane przez „relatora”):

111/1- dot. rodziny relatora —

lil/2 - dot. ogólnie okresu sprzed 1939 r. —

III/3 - dot. ogólnie okresu okupacji (1939 -1945) — lii/4 - dot. ogólnie okresu po 1945 r.

lli/5 - Inne... _

IV. Korespondencja \ y

V. Wypisy ze źródeł [tzw.: „nazwiskowe kaity informacyjne”} 1/

VI. FotonrafiR

2

(3)

3

(4)

Irena Królikowska

Warszawa lo,ul.Sem połowskiej 3 m.25 Wars zawa, dnia 1967r.

A N K I E T A

Zamierzam napisać pracę o losach kombatantek po w ojnie. Jako jed

na spośród WaSjpra/^ę poznać h is to rię Waszego ży c ia ,k tó ra pomoże mi zbadać wpływ służby wojskowej kobiet na ich późniejszą pozycję w społeczeństwie i ro

dzinie .Proszę więc uprzejmie o szczerą odpowiedź na postawione n iże j pytania, ewentualnie dołączenie na osobnej kartce swego ży cio ry su .Je że li pragniecie po

zostać nie znane,ankiety można nie podpisywać lub poaać tylko wybrany pseudonim.

Mile widziane wszelkie z d ję c ia ,które po wykorzystaniu, na życzenie adresatki,

mogą być zwrócone. ( )

Z góry dziękuję za współpracę.

1. To dem obilizacji o s ie d liła ś s ię : / odpowiednie podkreśl/

w mieście stołecznym, w mieście wojewódzkim, w mieście powiatowym, w małym miasteczku,

na w si, _ __

Z " - '

?-» Opisz pokrótce warunki, w jakich odbywał się Twój s ta rt życiowy po zdemobi

lizow aniu:

t , - k ^ 7 / w " **/ * y** ^

<£y -£ -C~ ^ «-.«■-> ->y

. '.L ć L ^

**i ' r u k . vf L * t , \ . ''| .1 pi c, _ £ f . Op. 6 ?. 0 X» - ćt1**

4

(5)

{- ! a -JL

- 2 -

3* S tart ten wydatnie u łatw iła Ci : rodzina, p rzy jacie le ,

państwo,

społeczeństwo,

in sty tu cje społeczne,

__ jradziła:.'- sobie całkowicie samodzie ln i^ « /odpowiednie podkreśl/

4 .Czy rozpoczęłaś naukę po zdemobilizowaniu:

_tak^_

1 1 1 6

^*

J e ie li tak , to dlaczego uważałaś to za konieczne: ^ /

**r * r ? . , ~ z f** : t ± |

5# Rozpoczęłaś naukę - dokształcanie się : - ju ż v/ rołu 1945, , - k ilk a l at p ó źn ie j, /kiedy/ c' ^ - kilkanaście la t p ó źn ie j,

- wcale nie uczyłaś s ię , 6 . J e ś li rozpoczęłaś naukę, to czy:

-ukończyłaś szkołę podstawową,

- " " zawodową, s ,

" ” • średnią ogólnokształcącą, , 9 ^ -

: » y L ą . “ " za,,oao" ą ’ ^

7 . Co zadecydowało o takim wyborze: ^ f- ć & e /lA .

ż y e Z ! ° * ó f e c - *** * ? /? > ***

/ J e ż e li przerwałaś naukę, to podaj przyczyny te j decyzji / i l e klas ukończy- u

ła ś :

8 . Podaj zawód , w jakim pracujesz:

a/ Ile zarabiasz / ja k ie masz gospodarstwo/ : £ / ~ ^ / X

•b/Jakie posiadasz mieszkanie:

c/ Czy posiadasz: Telefon, _ ra d io f .

telew izor, adapter, pralkę, lodóv/kę7 odkurzacz, inne;

5

(6)

- 3 -

>4 ^{- 5}

9 . Czy lu b is z swoją pracę: tak, n ie .

> / **£*1-0** ' ---

10. Czy fakt ,że byłaś żołnierzem:

- u łatv /iał Ci — załatw ianie spraw osobistych w uzrzędach, - otrzymanie pracy,

- dostanie się do szkoły, -otrzymania mieszkania, - awans w pracy,

- nie m iał żadnego wpływu, - u tru d n ia ł,

- nie przyznawałaś się do tęgo.

— _

■1,0 2^2 /

Podaj ciekawsze przykłady ilu s tru ją c e powyższą odpowiedź:

ę £ y C r & ^ y s±4> y £ r & > ^ y = > ^ f - /^ >

11. Czy służba wojskowa wyrobiła w Tobie:

- poczucie własnej godności:

- odwagę:

- wytrwałość w dążeniu do celu:

Tak.

tak.

tak,

n ie . n ie . nie . Czy możesz poprzeć to jakim iś przykładami:

**/ 0 *” y + e**

t.^j

:c ^~ --,~^7 < — ' £i £*"

t?0->

a**/' 9,

6

(7)

l A r - k

- 4 -

12* Czy jesteś zadowolona ze swych osiągnięć: - osobistych tak , n i a t

- zawodowych_____ tak . nie*

- społecznych tak . n ie .

- naukowych tak , nie • -

- małżeńskich tak , nie

- towarzyskich tak , nie*

13. Czy utrzymujesz więź z kombatantkand :

n i e

14. Opisz swoje osiągnięcia w pracy: ,

d ' i **/- P r * * : /'** y ^ /

w c->7 cif •,Ćo.A~~, ci??" c n '» y ^ ^ /C-s X^J^x»

**jć>ó>ri*.** <V *4. ć/L'er&~, ■ s o ty t y~e>s/#^-~ ^ & ^ L , & &t£sp _

cs-i v & ,(* V *y **'x*~-<S** -E^ -'■* - -»■* —

15* Napisz , kiedy wyszłaś zamąż, czy małżeństwo je s t udane, ile masz d z ie c i, w jakim wieku:

16. Podaj,gdzie uczą się /uczyły się / Twoje d zie c i: ^

/.J. / /£-$?„ _ _^« /(fj ^ iS^j0 _2cŁ-<-‘- z^'3'® ct"e'5^t“ **r^£-*'.-&-e>**

■ » ucixv rvj»uXV wctjLOiŁ»

jrts zy ć ’ - & /'

r T ^ e ^w ^{7 e^} ^{^} ^/J ^y ^{z ? < ^}

- Czy nie zawiodły pokładanych w nich nadziei:

' - **y 0 % e > « ic . y r £ * * A ,S e * 4 £ ,'**

' ę U ^ r e K U r s? ^ 2 ^ < S ^ **& * & / £ * €**

7

(8)

1 / 4 -

- 5 -

17* Czy Twoja rodzina szczyci się tym, że byłaś żołnierzem:

- tak , bardzo, - tak,

- je s t obojętna, - n ie .

Z ilu s tru j to przykładami: _

- r f i , * . ? ? ^ y j S C * - ^{iSC .} V , ^Jrt>- (f ' 5 ~ ^ y ‘ y ^ Z s i

18* Czy swoją przeszłość żołnie rską wspominasz z przyjemnością, czy z nie chę

c ią : •

Dlaczego tak je s t: **/—■ .A-ift

**e rfc y , 7~-y ~ ^ -‘—f 3**

a/ czy uważasz, że służba woj skowa wpłynęła jujemnie na Twoją kobiecość?

/rtU <r& ° ĆZ^rłr# —r ^ ^ ćL?, ^ e / -/^TL

€/ c-rA/,£?+£0

]?odaj przykłady: c y > ^ - ^ c ' *_<?' ^

j > e-isjst-^r ^ - t o ~ ^ y sj~> « - « - « r ^

b/ czy uważasz, że służba wojskowa da3a C i jak ie ś szanse życiowe ?

. Podaj przykłady: e > ^ ~ y > ^ ^

^ --’ 1 t CS t> -Sjr &%. **£L*e> ^ ^Ł o ~€~<** _

g i-f **<*> £ i -Ć/Z.**

c/ czy ktoś Ci wytykał w sposób przylay okres służy wojskowej?

Podaj przykłady:

8

(9)

± iA - l

- 6 -

19. Czy Twoja córka /d z is ie js z a m łodzież/ byłaby , Twoim zdaniam, zdolna pójść w Twoje ślady, gdyby zaszła tego potrzeba?

**j.X *-0 ~£eSl** >r'2?

2o. Podaj: ^ ,

a/ I le miałaś la t w ch w ili m o b iliza c ji:

b/ Jakie miałaś wykształcenie? ****#,f * /

/ / •

c/ Gdzie mieszkałaś przed wojną:

- miasto stołeczne. , V- J r . / ^

- miasto wojewódzkie, ^

--- miasto powiatowe, - m iasteczko,' - w ieś, _

- o sie d le • ,

d/Gdzie mieszkałaś przd m obilizacją? f

e/ Gdzie pracowałaś? SiJm r&s&L*

i / W jakim stopniu wojskowym opuściłaś wojsko?

g/ Jakie otrzymałaś odznaczenia i kiedy?

21. Czy chciałabyś coś jeszcze od siebie dodać:

**s?\£> Z.ye-t* (B ^ ĆPywJĄ.** S

& .Ć * **"/*> es o y** &-d3-e~

**G&t ^ " Z . ^ <-J ■—■ «-2» -<s-> esće ~i- & ^ j e^e jC

^ ^ / d t^ ^ C r ^ L

{, *** J%U*cA &? ^ ^{^}

Jeszcze raz dziękuję Ci aa udzielenie pomocy w te j pracy.

9

(10)

10

(11)

11

(12)

12

(13)

Obywatel

E j sinonł H a l i n a

Komitet Obchodu Święta Ludowego Wojska Polskiego w Zabrzu

S p o tk a n i e E g z e k u t y w y K o m i t e t u M i e j s k i e g o

Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej oraz Prezydium Miejskiej Rady Narodowej w Zabrzu z Kombatantami 1 i 11 Armii Wojska Polskiego, Powstańcami Śląskimi i Oficerami Wojska Polskiego.

Spotkanie odbędzie się w dniu 11 października 1967 r.

o godz. 16.00 w Domu Zarządu Okręgowego Związku Zawodowego Górników ul. Wolności 325.

zaprasza Obywatela na

'Zł-M*

E-23

KOMITET ORGANIZACYJNY

13

(14)

. . . f t o t i w . C jS p D C ^ ł ...

Ogólnopolski Komitet Organizacyjny Obchodu Dnia Pracownika,Służby Zdrowia zawiadamia,że

decyz ją,uchwałą. . \ f(oUcięta . .

został / a . Obywatel /k a odznaczony ya _ m 4fi<vr% p rtic fS .Sfebe

W związku z powyższym uprasza się Ob.o osobiste zgłoszenie się w dniu 7 . I V . 1967 r .o godz.17 w Domu Muzyki i Tańca w Zabrzu,w Klubokawiarni Towarzystwa Rozwoju Ziem Zachodnich,na I piętrze,

14

(15)

-Ma-5 W D N IU ŚWIĘTA LUDOWEGO

„WOJSKA POLSKIEGO“

przesyłam Wam i Waszym najbliższym najserdeczniejsze życzenia zdrowia osiągnięć w pracy zawodowej i szczęścia w życiu osobistym.

Wyrażamy również przekonanie, że Wasza praca i działal

ność społeczna nadal będzie służyła rozwojowi naszego kraju i zwiększaniu jego obronności.

MIEJSKI SZTAB WOJSKOWY ZABRZE

KOMENDA GARNIZONU ZABRZE

KLUB OFICEROM REZERWY ZABRZE-MIASTO fz p l zg 10 67 3 0 0 £ - 2 2

15

(16)

16

(17)

Z dni w alk o wolność

N ie m ia } c h y b a w ię c e j, n i ż d w a d z ie ś c ia la t.

J e g o m ło d z ie ń c z a tw a r z , o k o lo n a b u jn ą , c ie m 11:4 c z u p r y n ą , b y ła ś m ie r t e l

n ie b la d a . K u r c z o w o z a c iś n ię te u s ta ś w ia d c z y ły o w ie lk im b ó lu .

— P r z y g o t o w a ć s a le o p e r a c y j n ą ! N ie m a c h w i li d o s tr a c e n ia ! — k o m e n d a n t V I s z p ita la w o js k o w e g o I A r m ii W P — d r m j r K a r o ! Szajn, w y d a w a ł p o le c e n ia , w k ła d a j ą c n a m u n d u r le k a r s k i k it e l. R a n n y p o r u c z n i k b y ł n ie p r z y t o m n y .

tz y ły się bo}? n W a rty o l;e l.e- k ą r ie i p ie lę g n ia rk i d n ie m i.no-

• ą b y li no nogach. W c h w i l a c h w .^ tc h n ie n ia trzeba było przygo- t o i uu-iic m a te ria łu ipatrunko- .irT ' lr b yło czasu na te n i wy-

; ) W t p r . • % pola b itw y ciągle cir-o: o nr:

1

‘■•'nnych żołnie rzy.

B yło to u- p rze d d zie ń w y zw o le nia W a r s ;a o ,u jy s z p ita lu p a n o w a ł rado sna n a stró j. wszyscy w ie rzy li ze lada n „ j z t ,la gtoli- ct

1

zostanie Tilohyta,

Sio stra H a lin a z m .e n ia la w la i -■ m .tr ’,■»>

tc e n r a n o ia an"~nh

Ryla in stru m e n ta riu s z /ty W m il rż e n iu p r t m o t n w y » i,t a n a rz ę dzia do o pe ra cji — ■ m io d y po

ru czn ik . p rz y w ie z io n y , p ,,ia hi tw p m io t p r:estr?eU v „ tętnicą w le w y m ra m ie n iu . A m pu tac ja bula n ie u n ik n io n a . C\n ry d aw a ł coraz słabsze o zn ak i

- T ra n s fu z ja !

**dać m u k*e w ! — pad ł rozkaz m ir S za jn a.**

K r "w S k a d ia w rtać? Scitno- lot. któ ry m ia ! przy w ie ź? n„>u)W su tk u nie d o le ciał do sz~^.

tala. Co ro b ić?

A od na ty c h m ia sto w e ) t r a n i.

f u z ji z a le ta lo życie te.aa m ło d e go chłopca, któ ry łe ia l pod nar- ko-a na stole o pera-y iny m . G d z ie ś d ale k o na peicnn śledzia ła ;c ro d - innym d o m u ieqo m a t

ka i m ?'ł!nrrti b r ’c p rzy sw oim synie. Może m y ś la ła tet o n im je g o dziew czyn a?...

— W e ‘ m iecie krew ode m n :e - p o w ie d z ia ła do lekarza siostra H a lin a .

- N ie m o żliw e , d a iriiła ś krew do p ie ro k ilk a a n i remu.

— M u sicie ! Nie m a in n e j rody.

Tu d e cu d itią sekundy.

M ir S z a jn n ie s p rz e c iw ia ł się d łu ż e j. P o stołu o jie ra cy jn e g o d o su nieto w ózek, nu K orytu po

ło ży ła sie o fia rn a p. ,,’ęęiniarka.

In n e siostry przur utfnw yw ały ju ż a p a ratu rę. Za z ra

m ie n ia H a lin y p op ły u l a krew do żyły r a r m & g o .___ - -7 ■ Losy w o jn y rz u c iły o ie lę g n ia r**

k i . H a lin ę E js m o n t. u: ghth Z w ią z k u R adzieckiego. Tam na w ieść o p o w stan iu I A rm ii W o l

ska Polskiego, siostra H alina nie zw ło c znie w s tą p iła jak o o- c h o tn ic zk a w szeregi o n ita r iu - szy. Po k r ó tk im p rze szk ole niu b o jo w y m została p rzy d zie lo n a do V I szp ita la i w raz

1

nim p rze w ęd ro w a ła szlak b o jow y a i do B erlina.

W p oc zątkac h 1945 roku sz p i

ta? s ta c jo n o w a ł w 'O t i o c k u . To-

- M y śla ła m ty lk o o je d n y m - w s p o m in a d ziś ten d z ie ń siostra H a lin a — ab y d a ło się u rato w ać rannego.

— S ie d z ia ła m p ó ź n ie j p rzy n im . k ie d y o d z y s k a ł p rz y to m ność. P o w ie d z ia ł: ..M a m o , gdzie je s te ś?“ A g dy z o rie n to w a ł się.

te le ży w s z p ita lu , p rz y p o m n ia ł sobie w a lk ę z w ro g ie m I z d ra d zie cką k u lę , g dy zro z u m ia ł, że stracił rękę. z o czu je g o p o p ły n ę ły Izy. „ P łac ze z radości, że ży ję . siostro, n a p r a w d ę " - tlu-

p alo n e g n r ą ^ ^ c z o f o . iio zum ia- lam go. P rze cie ż i ja b y ła m m at ka syna. o k tó ry m nie w ie d z ia ła m , g d zie je s t i czy żyje...

• • •

M ło d y p o r u c z n ik został urato

w a n y . tak ja k w ie lu in n y c h ż o ł

nie rzy, k tó ry m nie raz siostra H a lin a d a w a ła bezpo śre d nio krew w c ię żk ic h sy tua cja ch . T ak było na p olach w a lk i w Z w ią z k u R a d zie c k im , w czasie w a lk o w y zw o le nie m ia s t p o ls k ic h i pod B e rlin e m . O j e j p rze ży c ia c h , o

o fia rn o śc i i b o h a te rstw ie m ó w ią liczn e m e d ale i od zn ac ze n ia . Sio stra H a lin a posiad a trzy radziec kie m e d a le : „ Z a zd o b ycie Itfar- szaw{j“~, „ Z a zdobycie B e r lin a "

i „ Z a z w y c ię s tw o n a d N ie m c a m i “ o raz szereg p o ls k ic h o d z n a cze ń : „ M e d a l za W a rs z a w ę ", m e d a l ..zw ycięstw a i W o ln o ści" ,

„ O d z n a k ę G r u n w a l d u s r e b r n y m e d a l ..Z a s łu żo n y m na p o lu **c h w a ły * i m e d a l „ Z a O d rę. N y sę i B a łty k ". J a k o ż o łn ie rz o w i**

D e m o k r a c ji za w a lk ę z n a je ź d ź cą h itle ro w s k im o Polskę. W o l

ność i L u d , za b o ha terskie czy

ny w w alce 2 nie m ie c kim w ro

g ie m . N aczelne D o w ń d zfio o Woj- f b l s l :iciji> p rzy zn a ło je i tak- I i e k ilk a d y p lo m ó w u z n an ia.

T aką w ła śn ie była siostra. H a lin a. Przeszła d łu g i szlak bojo

w y. r a tu ją c życie i p rzy w ra c a jąc ‘ z d ro w ie setkom ra n n y c h ż o łn ie rzy. Po w o jn ie - o d n a la z ła sy

na i za m ie s z k a ła w Z a b rzu . Dziś siostra H a lin a jest p o d p >rne:ni- k ie m re ze rw y i p ra c u je ja k o pie lę g n ia r k a w P o ra d n i ,,D " p rzy ul. P P R . I tak ja k tla w n ie i — w o g n iu w a lk — tak i d ziś ży je ty lk o m y s ią o siooich p a c je n tach.

A S Z U B A R T Ó W S K A

17

(18)

18

(19)

._ ,-r- - — - W * * li A A 1-

P o 20 lip c a ro b ił w ra że n ie sta- tle ra — z g a rb io n y , żało sn y i ni- rego, chorego, z a ła m a n e g o czło- k o m u n ie p o trze b n y , w ie k a. B y ł w t a k im stanie , że

n ie m ó g ł p rz e m a w ia ć w ra d io i tłu m a c z y ła I. M A G J E R E S

N a s zy m i g ośćm i b y li: p po r. H a lin a E js m o n t — s a n ita riu s z k a V I I s z p ita la polo w e g o I I A r m ii W P , k p t. rez. J a n M a lk o — d o w ód c a k o m p a n ii s trze le c k ie j V I p u łk u I A r m ii W P , p k i.

**rez. K o n ra d S m a c z n y * I V p u łk u I A r m ii W P , s ie ri. rea.**

R y sza rd O lsz e w s k i — d o w ód c a d ru ży n y fiz y lie ró w X V I p u łk u I A r m ii W P oraz kp t. K a z im ie r z G o ttfrie d z I I k o m p a n ii p ie ch o ty I p u łk u I A r m ii W P — p rz y b y ły p r z e ja z d e m d o Z a b rza.

K a ż d y z n ic h — p róc z k p t. rez. K . S m a czne g o , któ re g o p u łk w a lc z y ł w p a m ię tn y c h m a jo w y c h d n ia c h 1945 ro k u w o k o li

cach B e rlin a , p o s ia d a w ś ró d w ie lu o d znac ze ń b o jo w y c h m e d a l

„ Z a zd o b y cie B e r lin a " . K a ż d y z n ic h u m ie ś c ił 6W Ó j p o d p is n a szczątka ch ścian zb u rz o n e g o R e ich sta gu , p o k ry ty c h ty sią

c a m i a u to g r a fó w p o ls k ic h i ra d zie ck ic h , z ło żo n y ch p rz e z u c z e s tn ik ó w w a lk o zd o b y cia sto licy h itle ro w s k ie j Rzeszy.

Z a m ie s zczo n e re p ro d u k c je z d ję ć z o s ta tn ic h d n i B e r lin a o raz ty tu ło w e j s tro n y żo łn ie rs k ie g o p is m a „ Z w y c ię ż y m y 4* p o c h o d z ą ze z b io ró w R y s z a rd a O lszew skiego.

A S Z U B A R T O W S K A

19

(20)

20

(21)

^ t r łg T A KRÓLIKOWSKA

wf. S ł. Sempołowsfclej 3 m . 25

00-578 WARSZAWA Tel. 28-66-94

S o l, \ U * a

■ *^o K K Ą^, Kl - ^tr o

Miła Koleżanko z dużym 1 serdecznym podsięko-waniein zwracam nadesłane cl w 1967r , zdjęcia*

Przepraszam za tak długie ićh przetrzymanie,któro wyni ło na skutek koi plikac ji w ttoir iyciu osobistym.