U N I V E R S I TAT I S M A R I A E C U R I E - S Kà O D O W S K A L U B L I N – P O L O N I A
VOL. XLV, 2 SECTIO H 2011
Instytut Administracji i BezpieczeĔstwa Narodowego, PaĔstwowa WyĪsza Szkoáa Zawodowa w Gorzowie Wielkopolskim
BOGDAN RUTKOWSKI
Spó ádzielcze kasy oszczĊdnoĞciowo-kredytowe jako instytucje finansowe
Credit unions as financial institutions
1. Istota spóádzielczych kas oszczĊdnoĞciowo-kredytowych
Spóádzielcze kasy oszczĊdnoĞciowo-kredytowe (dalej : SKOKi) są znaczącym, z roku na rok coraz bardziej, elementem polskiego rynku finansowego. Specyfika ich konstrukcji prawnej oraz realizowanych zadaĔ powoduje, Īe w tym przypadku mamy do czynienia z charakterystycznym poáączeniem elementów spóádzielczych i finansowych. Pod wzglĊdem organizacyjnym SKOKi są spóádzielniami. OkreĞla to ustawa z dnia 14 grudnia 1995 r. o spóádzielczych kasach oszczĊdnoĞciowo- -kredytowych (dalej: ustawa o SKOK)1, która jest zasadniczą podstawą prawną tworzenia i funkcjonowania kas. Zgodnie z art. 2 tej ustawy, kasa jest spóádzielnią, do której w sprawach nieuregulowanych w ustawie o SKOK, stosuje siĊ przepisy ustawy z dnia 16 wrzeĞnia 1982 r. Prawo spóádzielcze2. Wedáug art. 1 § 1 Prawa spóádzielczego, spóádzielnia jest dobrowolnym zrzeszeniem nieograniczonej liczby osób, o zmiennym skáadzie osobowym i zmiennym funduszu udziaáowym, które w interesie swoich czáonków prowadzi wspólną dziaáalnoĞü gospodarczą. Ponadto, z art. 1 § 2 Prawa spóádzielczego wynika moĪliwoĞü prowadzenia przez SKOKi dziaáalnoĞci spoáecznej i oĞwiatowo-kulturalnej na rzecz swoich czáonków i ich Ğrodowiska. Zgodnie z art. 6 ustawy o SKOK, czáonkami mogą byü tylko osoby
1 Dz. U. z 1996 r., Nr 1 poz. 2 z póĨn. zm.
2 J.t. Dz. U. z 2003 r., Nr 188, poz. 1848 z póĨn. zm.)
fizyczne poáączone ze sobą wiĊzią o charakterze zawodowym lub organizacyjnym.
WiĊĨ taka istnieje np. pomiĊdzy pracownikami zatrudnionymi w jednym lub kilku zakáadach pracy, a takĪe pomiĊdzy osobami naleĪącymi do tej samej organizacji spoáecznej lub zawodowej.
O ile aspekt spóádzielczy funkcjonowania SKOK-ów jest w sferze definicyjnej dosyü precyzyjnie okreĞlony przez polskiego ustawodawcĊ, to nie moĪna tego po- wiedzieü o aspekcie finansowym. Tu SKOKi wymykają siĊ precyzyjnej klasyfikacji i tytuáowe sformuáowanie (SKOKi jako instytucje finansowe) moĪe byü dosyü trudne do zaakceptowania na gruncie definicji wynikających z polskich aktów prawnych.
2. PojĊcie instytucji finansowej
W polskim systemie prawnym definicje instytucji finansowej zawarte są przede wszystkim w dwóch ustawach
– z dnia 29 sierpnia 1997 r. prawo bankowe3,
– z dnia 15 wrzeĞnia 2000 r. Kodeks spóáek handlowych4.
Pierwsza ustawa w art. 4 ust. 1 pkt 7 stanowi, Īe instytucją finansową jest pod- miot niebĊdący bankiem ani instytucją kredytową; Ğwiadczący wymienione w tym przepisie usáugi. Zakres podmiotowy definicji nie obejmuje podmiotów Ğwiadczą- cych typowe usáugi bankowe, takie jak : prowadzenie rachunków bankowych czy teĪ udzielanie kredytów.
Art. 4 § 1 pkt 7 Kodeksu spóáek handlowych definiuje instytucjĊ finansową jako bank, fundusz inwestycyjny, towarzystwo funduszy inwestycyjnych lub powierni- czych, narodowy fundusz inwestycyjny, zakáad ubezpieczeĔ, fundusz powierniczy, towarzystwo emerytalne, fundusz emerytalny lub dom maklerski, mające siedzibĊ w Rzeczypospolitej Polskiej albo w paĔstwie naleĪącym do Organizacji Wspóápracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD).
Obie ustawy zawierają definicje sformuáowane dla osiągniĊcia wąskich celów zaáoĪonych na gruncie tych ustaw, tak wiĊc nie mogą mieü znaczenia uniwersalnego.
Aby ustaliü wáaĞciwe znaczenie pojĊcia instytucji finansowej o zakresie uniwersalnym, naleĪy posáuĪyü siĊ kryterium systemowym i funkcjonalnym. Kryterium systemowe opiera siĊ na wyznaczonej ramami prawnymi organizacji rynku finansowego, które okreĞlone zostaáy poprzez zakres zadaĔ Komisji Nadzoru Finansowego, bĊdącej na podstawie art. 3 ust. 2 ustawy z dnia 21 lipca 2006 r. o nadzorze nad rynkiem finansowym (dalej : ustawa o nadzorze), organem wáaĞciwym w sprawach nadzoru nad podmiotami funkcjonującymi na tym rynku5. Zakres tego nadzoru okreĞla art.
1 ust. 2 o nadzorze, wprowadzając podziaá na :
3 J. t. Dz.U. z 2002, Nr 72, poz. 665 z póĨn. zm.
4 Dz. U., Nr 94, poz. 1037 z póĨn. zm.
5 Dz.U. 2006, Nr 157, poz. 1119 z póĨn. zm.
– nadzór bankowy, – nadzór emerytalny, – nadzór ubezpieczeniowy,
– nadzór nad rynkiem kapitaáowym,
– nadzór nad instytucjami pieniądza elektronicznego.
Podsumowując ten wątek, naleĪy stwierdziü, Īe do grupy instytucji finansowych wedáug kryterium systemowego naleĪą podmioty funkcjonujące na rynku finanso- wym, okreĞlonym przepisami ustawy o nadzorze i w związku z tym podlegające kompetencjom nadzorczym Komisji Nadzoru Finansowego. Nie jest to jednakĪe kryterium doskonaáe, poniewaĪ z jednej strony nadzorowi finansowemu podlega dziaáalnoĞü emisyjna spóáek publicznych, które nie Ğwiadcząc usáug finansowych, wcale instytucjami finansowymi nie muszą byü i przewaĪnie nie są. Z drugiej strony poza zakresem nadzoru Komisji na gruncie prawa polskiego pozostają dotychczas SKOKi.
Najszerszy podmiotowo zakres ma pojĊcie instytucji finansowej skonstruowane wedáug kryterium funkcjonalnego, zgodnie z którym do kategorii instytucji finanso- wych naleĪy zaliczyü te podmioty, których przedmiotem dziaáalnoĞci jest operowanie zasobami finansowymi, czyli gromadzenie i wydatkowanie Ğrodków pieniĊĪnych.
A wiĊc Ğwiadczenie szeroko ujĊtych usáug finansowych. I dopiero w tak okreĞlonym pojĊciu mieszczą siĊ SKOK-i. Cele funkcjonowania kas zostaáy okreĞlone w art. 3 ustawy o SKOK i są one nastĊpujące:
– gromadzenie Ğrodków pieniĊĪnych wyáącznie swoich czáonków, – udzielanie czáonkom poĪyczek i kredytów,
– przeprowadzanie na zlecenie czáonka kasy rozliczeĔ finansowych – poĞredniczenie przy zawieraniu umów ubezpieczenia.
Ale nawet i w tym aspekcie widoczny jest bardzo wątek spóádzielczy, poniewaĪ celem dziaáania SKOK-ów jest Ğwiadczenie usáug finansowych wyáącznie swoim czáonkom. Tym SKOKi róĪnią siĊ od banków, dla których zasadniczym celem dzia- áania jest osiąganie zysku dla swoich wáaĞcicieli, poprzez Ğwiadczenie bankowych usáug finansowych podmiotom zewnĊtrznym.
Finansowy aspekt dziaáalnoĞci SKOK-ów jest podkreĞlony poprzez stosowanie wobec nich przepisów ustawy z dnia 29.08.1997r. Prawo bankowe6.Dotyczy to art.
63-68 Prawa bankowego regulujących bankowe rozliczenia pieniĊĪne oraz art. 69- 79c Prawa bankowego o umowach kredytowych. Decyduja o tym postanowienia odpowiednio art. 3 i art. 29 ust. 2 ustawy o SKOK.
6 J. t. Dz. U. z 2002 r. Nr 72, poz. 665 z póĨn. zm.
3. Ogólne zasady nadzorowania spóádzielczych kas oszczĊdnoĞciowo-kredytowych
Instytucją nadzorującą SKOKi jest Krajowa Spóádzielcza Kasa OszczĊdnoĞciowo -Kredytowa (dalej: Kasa Krajowa). Jej status prawny oraz zadania i kompetencje reguluje rozdziaá 5 ustawy o SKOK. Kasa Krajowa jest spóádzielnią osób prawnych, której czáonkami są wyáącznie SKOKi. Mają one obowiązek przystąpienia do Kasy Krajowej. W sprawach nieuregulowanych w ustawie o SKOK do Kasy Krajowej mają zastosowanie przepisy ustawy Prawo Spóádzielcze. Nadzór sprawowany nad SKOK-ami jest instrumentem zapewnienia stabilnoĞci finansowej kas, co z kolei ma przyczyniaü siĊ do zapewnienia bezpieczeĔstwa zgromadzonych w kasach oszczĊdnoĞci. Nie mniej waĪna jest równieĪ koniecznoĞü zagwarantowania zgodnoĞci dziaáalnoĞci kas z prze- pisami obowiązującego prawa. Szczegóáowy katalog zadaĔ Kasy Krajowej okreĞlony zostaá w art. 35 ustawy o SKOK. Zgodnie z tym przepisem Kasa Krajowa m.in.:
– reprezentuje interesy kas przed organami administracji paĔstwowej i organami samorządu terytorialnego,
– wyraĪa opinie o projektach aktów prawnych dotyczących kas, – zapewnia kasom doradztwo prawne, organizacyjne i finansowe,
– organizuje dla kas szkolenia i prowadzi dziaáalnoĞü wydawniczą związaną z dziaáalnoĞcią kas,
– okreĞla normy dopuszczalnego ryzyka w dziaáalnoĞci kas,
– opracowuje jednolite procedury Ğwiadczenia usáug i prowadzenia dokumentacji oraz systemy informatyczne,
– przyjmuje od kas lokaty,
– udziela poĪyczek i kredytów kasom,
– poĞredniczy w przeprowadzaniu przez kasy rozliczeĔ finansowych, – przeprowadza lustracjĊ kas.
Mamy wiĊc tu do czynienia z instytucją nadzorczą o charakterze spóádzielczym, której czáonkami są nadzorowane podmioty. Jest to zasadnicza sprawa róĪniąca KasĊ Krajową od Komisji Nadzoru Finansowego, która jest centralnym organem administracji paĔstwowej i w związku z tym jest organizacyjnie niezaleĪna od nad- zorownych podmiotów.
4. System SKOK
W aktualnym stanie faktycznym SKOKi wchodzą w skáad systemu umoĪli- wiającego nie tylko Ğwiadczenie usáug finansowych, ale takĪe zapewniającego im kompleksową obsáugĊ, nie tylko finansową. Elementami systemu, oprócz SKOK- ów i Kasy Krajowej, są równieĪ inne instytucje, nie tylko finansowe. Ich usáugi są Ğwiadczone na rzecz SKOK-ów oraz ich czáonków. Wchodzące w skáad systemu podmioty są tworzone są na podstawie odrĊbnych ustaw, zgodnie z zasadą swobody
prowadzenia dziaáalnoĞci gospodarczej i swobody dysponowania wypracowanymi zyskami, których przecieĪ nie moĪna dzieliü pomiĊdzy czáonków.
W skáad systemu SKOK wchodzą m.in. takie podmioty, jak7:
– Fundacja na rzecz Polskich Związków Kredytowych, od której zaczĊáo siĊ odbudowywanie spóádzielczoĞci kredytowej na początku lat 90. Przedmiotem dziaáalnoĞci jest dziaáalnoĞü szkoleniowa, doradcza i naukowo-wydawnicza na rzecz systemu SKOK. ZaáoĪycielem byáa ĝwiatowa Rada Związków Kre- dytowych (WOCCU),
– Towarzystwo UbezpieczeĔ Wzajemnych SKOK, utworzone w 1995 roku, któ- re oferuje kasom i ich czáonkom ubezpieczenia osobowe i majątkowe. TUW SKOK jest spóádzielnią ubezpieczeniową. Jest waĪnym elementem systemu gwarantowania depozytów SKOK do kwoty 50 tys. euro,
– Towarzystwo UbezpieczeĔ na ĩycie SKOK ĩycie SA, utworzone w 2003 r. Obecnie akcjonariuszami są : SKOK HOLDING S.á.r.l z siedzibą w Luksemburgu (73,93%
udziaáów), Towarzystwo UbezpieczeĔ Wzajemnych SKOK (26% udziaáów), oraz Krajowa Spóádzielcza Kasa OszczĊdnoĞciowo Kredytowa (0,07% udziaáów), – Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych SKOK funkcjonujące od 2003 r. Spóáka
jest wáasnoĞcią TU na ĩycie SKOK ĩycie SA. Poprzez szereg róĪnych funduszy inwestycyjnych otwartych umoĪliwia uczestniczenie systemu SKOK oraz ich klientów na rynku kapitaáowym, czyli na gieádzie papierów wartoĞciowych, na rynku pieniĊĪnym oraz w III filarze ubezpieczeĔ emerytalnych,
– Asekuracja Sp. z o.o. - poĞrednik finansowy, przede wszystkim ubezpieczenio- wy. Zajmuje siĊ wyborem indywidualnych ubezpieczeĔ dla czáonków SKOK, a takĪe obsáugą i windykacją wierzytelnoĞci SKOK. Organizuje równieĪ szkolenia licencyjne, produktowe i warsztatowe skierowane do osób chcących uzyskaü uprawnienia do prowadzenia dziaáalnoĞci agencyjnej, a takĪe chcących poszerzyü zakres umiejĊtnoĞci,
– Towarzystwo Finansowe SKOK SA tworzy sieü bankomatów dla systemu SKOK, wydaje karty páatnicze, rozlicza transakcje bezgotówkowe dokonywane przez czáonków kas. ĝwiadczy równieĪ usáugi przekazu Ğrodków pieniĊĪnych w obrocie miĊdzynarodowym, bĊdąc w tym zakresie przedstawicielem Western Union. Akcje Towarzystwa Finansowego są notowane na rynku równolegáym Gieády Papierów WartoĞciowych w Warszawie.
– Towarzystwo Zarządzające SKOK sp. z o. o. Spóáka komandytowo-akcyjna oferujące produkty i usáugi finansowe dla podmiotów systemu SKOK, m.in.
leasing samochodów, maszyn i urządzeĔ W ramach Towarzystwa dziaáa Centrum Usáug Wspólnych Ğwiadczące dla systemu usáugi outsourcingowe, – Media SKOK Sp. z o.o. bĊdąca agencją promocyjno-reklamową zajmującą siĊ
marketingiem systemu SKOK. Jest wydawcą wydawnictw korporacyjnych
7 Dane ze strony internetowej Kasy Krajowej (http://www.skok.pl/) oraz ze strony Platformy Mediowej Point Group (http://www.point-group.pl/index.php?id=85&action=view&id_news=534)
systemu SKOK, takich jak Czas na SKOK, SKOK w inwestycje, SKOK News.
Od 1996 roku równieĪ wydawca „Gazety Bankowej”. W 2009 roku Spóáka podpisaáa list intencyjny dotyczący uczestniczenia w zakupie udziaáów TV Puls przez PlatformĊ Mediową Point Group SA8.
– SKOK Holding Sarl – utworzona w 2007 roku spóáka akcyjna z siedzibą w Luksemburgu. Celem jej powoáania jest uporządkowanie oraz przejrzystoĞü struktury wáaĞcicielskiej i kapitaáowej w grupie SKOK. Jest w ponad 90%
wáasnoĞcią Kasy Krajowej9. Holding jest z kolei wáaĞcicielem Media SKOK, Asekuracja, SKOK Family Tours i Hardware Software Outsourcing sp. z o. o.10 Od grudnia 2009r. spóáka jest równieĪ posiadaczem ponad 95% akcji Towa- rzystwa Finansowego SKOK SA11.
– Polski Fundusz Kapitaáowy Sp. z o. o. utworzony w 2009 r. Podmiot inwestu- jący w mikro- oraz maáe i Ğrednie przedsiĊbiorstwa dziaáające w formie spóáek kapitaáowych, w tym spóáek kapitaáowych bĊdących w organizacji.
Trzykrotnie podejmowano próbĊ wáączenia w skáad systemu banku, który miaáby przejąü obsáugĊ bankową kas. Efektem tego dziaáania byáoby caákowite uniezaleĪnienie siĊ systemu SKOK od banków komercyjnych. PrzejĊcie w powyĪszym celu Wiel- kopolskiego Banku Rolnego skoĔczyáo siĊ niepowodzeniem z powodu záej sytuacji finansowej przejmowanego podmiotu.
Pod koniec 2004 roku Kasa Krajowa, TUW SKOK i TU SKOK ĩycie SA wystą- piáy do Komisji Nadzoru Finansowego z wnioskiem o zgodĊ na utworzenie Banku OszczĊdnoĞciowo-Kredytowego. W marcu 2008 roku KNF wydaáa decyzjĊ odmowną z powodu zastrzeĪeĔ, jakie miaá Generalny Inspektor Nadzoru Bankowego co do strony kapitaáowej i personalnej przedsiĊwziĊcia.
Trzecia próba najprawdopodobniej miaáa byü związana ze spóáką SKOK Holding, która mogáa podjąü próbĊ przejĊcia jakiegoĞ, znajdującego siĊ w ciĊĪkiej sytuacji fi- nansowej, banku w innym paĔstwie czáonkowskim UE. Zgodnie z funkcjonującą na unijnym rynku wewnĊtrznym zasadą swobody przepáywu kapitaáu i usáug, taki bank mógáby, po speánieniu obowiązku notyfikacyjnego, rozpocząü Ğwiadczenie usáug na terytorium Polski. Jest to to informacja nieoficjalna, która pojawiáa siĊ w mediach nieprzyjaznych systemowi i dodatkowo nie zostaáa oficjalnie potwierdzona przez rzecznika prasowego Kasy Krajowej12.
8 (http://biznes.interia.pl/news/podpisanie-listu-intencyjnego-z-media-skok-sp-z-oo,1348867)
9 (http://www.money.pl/gielda/komunikaty/komunikat/TFSKOK,SKO,komunikaty;gieldowe,towarzyst wo;finansowe;skok;sa;nabycie;znacznego;pakietu;akcji,222232.html)
10 A. PiĔski, SKOK na bank, „Wprost” 2008, nr 23 (1328).
11 Strona internetowa TF SKOK SA (http://www.tfskok.pl/page,content,cid,124,index.php)
12 M. Samcik, SKOK-i chciaáy kupiü bank w Niemczech za 9,5 mln euro? Gazeta.pl (http://gospodarka.
gazeta.pl/pieniadze/1,29577,7171770,SKOK_i_chcialy_przejac_bank_w_Niemczech_za_9_5_mln.html)
5. Perspektywy zmian legislacyjnych systemu SKOK Changes in the law on the Credit Unions
W ciągu ostatnich kilku lat daje siĊ zauwaĪyü zamieszanie legislacyjne związane z koniecznoĞcią zreformowania zasad funkcjonowania SKOK-ów. Stają siĊ one coraz bardziej widocznym uczestnikiem rynku finansowego, spĊdzającym sen z powiek konkurencji, czyli banków komercyjnych. System staá siĊ przedmiotem kilku inicja- tyw ustawodawczych zmierzających przede wszystkim do zmian zasad sprawowania nadzoru nad funkcjonowaniem SKOK-ów. Dwie najpowaĪniejsze z nich to:
– wniesiony przez Prezydenta RP Lecha KaczyĔskiego do Sejmu, a nastĊpnie przez Sejm odrzucony gáosami posáów przede wszystkim Platformy Obywa- telskiej i Polskiego Stronnictwa Ludowego, projekt ustawy o spóádzielniach, – uchwalona przez Sejm ustawa z dnia 5 listopada 2009 r. o spóádzielczych kasach
oszczĊdnoĞciowo-kredy towych, zaskarĪona przez prezydenta KaczyĔskiego do Trybunaáu Konstytucyjnego.
W tych inicjatywach ustawodawczych daje siĊ zauwaĪyü odmienne podejĞcie do problematyki nadzoru nad dziaáalnoĞcią SKOK-ów oraz odmienna wizja struktury i zasad funkcjonowania systemu. Projekt prezydencki dawaá pierwszeĔstwo spóá- dzielczym aspektom funkcjonowania SKOK-ów, natomiast ustawa uchwalona przez Sejm káadzie nacisk na dziaáalnoĞü SKOK-ów jako instytucji finansowych. Cechą wspólną obu propozycji byáo poddanie SKOK-ów paĔstwowemu nadzorowi finanso- wemu sprawowanemu przez KomisjĊ Nadzoru Finansowego. NaleĪy tu pamiĊtaü, Īe Polska wynegocjowaáa w Traktacie Akcesyjnym wyáączenie SKOK-ów spod dziaáania Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 20 marca 2000 r. w sprawie podejmowania i prowadzenia dziaáalnoĞci przez instytucje kredytowe (2000/12/
EC).W związku z tym SKOKi, pomimo zaliczenia do kategorii instytucji kredytowych zwolnione są z obowiązku podlegania nadzorowi finansowemu. JednakĪe koniecznoĞü zmiany tego stanu powodowana zostaáa szybkim rozwojem SKOK-ów zarówno pod wzglĊdem ich liczby, iloĞci czáonków, jak i coraz wiĊkszym rozmiarem dziaáalnoĞci depozytowo-kredytowej. Fakty te powodują koniecznoĞü wzmocnienia nadzoru poprzez zaangaĪowanie niezaleĪnego od podmiotów nadzorowanych czynnika paĔstwowego, co ma wzmocniü bezpieczeĔstwo systemu. Takie samo stanowisko zajmują w swoich raportach miĊdzynarodowe instytucje analizujące funkcjonowanie systemu SKOK:
ĝwiatowa Rada Unii Kredytowych (World Council of Credit Unions – WOCCU) bĊdąca miĊdzynarodowym samorządem unii kredytowych13 oraz Bank ĝwiatowy14.
13 Przegląd zasad i praktyki dziaáania wybranych systemów unii kredytowych i spóádzielczych kas oszczĊdnoĞciowo – kredytowych w Polsce, raport Komisji Nadzoru Finansowego, s. 36. (http://www.knf.gov.
pl/Images/skoki_17.10.08_tcm75-9110.pdf).
14 Raport Banku ĝwiatowego Spóádzielcze Kasy OszczĊdnoĞciowo-Kredytowe w Polsce: diagnoza oraz propozycje w zakresie regulacji i nadzoru, (http://www.knf.gov.pl/Images/Credit_Unions_in_Poland_PL_
tcm75-26084.pdf), oryginaá pod adresem (http://siteresources.worldbank.org/POLANDEXTN/Resources/
SKOK_report.pdf).
Prezydencki projekt ustawy o spóádzielniach przewidywaá poddanie systemu SKOK nadzorowi Komisji Nadzoru Finansowego – zarówno w odniesieniu do Kasy Krajowej, jak i samych SKOK-ów.15 Kryteria nadzoru paĔstwowego nad systemem to zgodnoĞü dziaáalnoĞci z przepisami prawa, stabilnoĞü finansowa, oraz prawidáowoĞü prowadzonej przez KasĊ Krajową dziaáalnoĞci nadzorczej wobec SKOK-ów. KNF miaáaby dostĊp do dokumentacji i informacji, ustalaáaby poziom kwalifikacji dla czáon- ków zarządu i rad nadzorczych. Informacje mogáyby pochodziü równieĪ od biegáego rewidenta w związku z nieprawidáowoĞciami w badanym sprawozdaniu finansowym.
ĝrodki nadzorcze KNF stosowane byáyby za poĞrednictwem Kasy Krajowej, która przeprowadzaáaby równieĪ kontrolĊ w kasach na zlecenie KNF. Na zastrzeĪenia Kasy Krajowej KNF odpowiadaáaby decyzją nakazującą, a nastĊpnie mogáaby naáoĪyü na KasĊ Krajową karĊ finansową. Nadzór KNF sprawowany byáby przez wydzielony departament, oddzielny od nadzoru bankowego. Zgodnie z uzasadnieniem projektu, przyjĊte w nim zaáoĪenia uwzglĊdniają specyfikĊ kas z ich samorządnoĞcią, nieza- leĪnoĞcią od paĔstwa i autonomicznym nadzorem. W zasadzie projekt prezydencki szedá w kierunku prawnego usankcjonowania moĪliwoĞci, z których system do tej pory korzystaá w myĞl zasady, Īe dopuszczalne są dziaáania niezakazane przepisami prawa. Pojawiáy siĊ w nim nowe uprawnienia SKOK-ów, takie jak:
– prowadzenie rachunków podmiotów zbiorowych zrzeszających osoby fizyczne (spóádzielnie, organizacje poĪytku publicznego, związki zawodowe, jednostki organizacyjne koĞcioáów i związków wyznaniowych, pracownicze kasy zapo- mogowo- poĪyczkowe, zakáadowe fundusze ĞwiadczeĔ socjalnych),
– przeprowadzania rozliczeĔ pieniĊĪnych na rzecz czáonka innej kasy, wpáaty gotówki na rachunek wierzyciela dla osób niebĊdących czáonkami kas, – moĪliwoĞü korzystania z tytuáu egzekucyjnego SKOK na wzór bankowego
tytuáu egzekucyjnego.
W zupeánie innym kierunku poszli autorzy ustawy z dnia 5 listopada 2009 r.
o spóádzielczych kasach oszczĊdnoĞciowo-kredytowych, wybierając wariant bezpo- Ğredniego nadzoru KNF nad SKOKami oraz Kasą Krajową. Ponadto rozwiązania ustawy zasadniczo ingerują w strukturĊ systemu SKOK. m.in. wprowadzają zakaz posiadania udziaáów w Kasie Krajowej przez inne podmioty, niĪ kasy. Komisja Nad- zoru Finansowego uzyska wpáyw na skáad zarządu Kasy Krajowej. Kasa Krajowa bĊdzie miaáa moĪliwoĞü inwestowania swoich Ğrodków finansowych z zachowaniem najwyĪszej starannoĞci jedynie w:
– papiery wartoĞciowe, – lokaty w bankach
– oraz jednostki uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych rynku pieniĊĪnego.
Nie przewiduje siĊ moĪliwoĞci obejmowania udziaáów lub akcji w spóákach. Na- stĊpstwem tego rozwiązania bĊdzie koniecznoĞü wyzbycia siĊ przez KasĊ Krajową
15 Druk sejmowy nr 1876.
posiadanych aktywów w innych podmiotach. I to jest czynnik prawny, który moĪe doprowadziü do rozpadu systemu SKOK.
JuĪ w listopadzie 2009 r. ustawa czeka w kolejce do rozpatrzenia przez Trybunaá Konstytucyjny, skierowana tam jeszcze przez Prezydenta L. KaczyĔskiego. W skardze zarzucono ustawodawcy záamanie szeregu przepisów Konstytucji poprzez naruszenie podstawowych zasad funkcjonowania spóádzielczoĞci, charakteryzującej siĊ przecieĪ autonomią, samorządnoĞcią i nadzorowaniem przez organy nadzoru korporacyjnego, a nie paĔstwowego. MiĊdzy innymi krytyce poddano pomysá pozbawienia Kasy Krajowej moĪliwoĞci inwestowania wolnych Ğrodków w akcje i udziaáy w spóákach.
Krytyce poddano równieĪ zakaz áączenia stanowisk kierowniczych w Kasie Krajowej z peánieniem funkcji czy teĪ statusu pracownika w kasach oraz w innych podmiotach nadzorowanych przez KomisjĊ Nadzoru Finansowego16.
Nowy Prezydent RP zamierzaá wycofaü z Trybunaáu Konstytucyjnego ustawĊ o SKOK. JednakĪe okazaáo siĊ, Īe nie moĪna tego juĪ zrobiü, poniewaĪ Trybunaá rozpocząá juĪ procedowanie nad zaskarĪoną ustawą17.
Credit unions as financial institutions
Credit unions are specific actors in the financial system. These are cooperative financial institu- tions. Cooperative aspect is reflected in the organizational sphere. The study shows the characteristics of financial institutions in terms of functional aspect associated with the scope of services offered.
The activity of credit unions is the offering of financial services as banks. Credit unions primarily accumulate funds of their members and provide them with loans and credits. The legislature granting more important financial or cooperative aspects is reflected in the nature and scope of the proposed state supervision over the activities of credit unions.
16 Tekst skargi Prezydenta RP do TK dostĊpny pod adresem : http://www.prezydent.pl/archiwum/archiwum -ustaw/ustawy-odeslane-do-tk/art,16,ustawa-o-spoldzielczych-kasach-oszczednosciowo-kredytowych.html
17 M. Zdziechowska Impas w sprawie nadzoru finansowego nad SKOK, „Rzeczpospolita” z 23.02.2011r.
