KONKURS PRZYRODNICZY
DLA UCZNIÓW SZKÓŁ PODSTAWOWYCH WOJEWÓDZTWA MAZOWIECKIEGO
II ETAP REJONOWY 17 listopada 2014
Ważne informacje:
1. Masz 90 minut na rozwiązanie wszystkich zadań.
2. Pisz długopisem lub piórem, nie używaj ołówka ani korektora. Jeżeli się pomylisz, przekreśl błąd i zaznacz lub wpisz inną odpowiedź.
3. Pisz czytelnie i zamieszczaj odpowiedzi w miejscu na to przeznaczonym. Pamiętaj, że zapisy w brudnopisie nie podlegają ocenie.
Życzymy powodzenia!
Maksymalna liczba punktów 55 100%
Uzyskana liczba punktów %
Podpis osoby sprawdzającej
2 3 3
2 3 4
3
1 3 3 5
3
Zadanie 1. (0 – 5 pkt)
A) Rys. 1 przedstawia widomą drogę Słońca nad horyzontem w Polsce.
a) W którym położeniu Słońca (1 – 5) cień gnomonu byłby:
najkrótszy – ………
najdłuższy – ………
b) Jaki kierunek geograficzny wyznacza najkrótszy cień gnomonu?
………..
B) Rys. 2 pokazuje widome drogi Słońca w dniach rozpoczynających pory roku w Polsce.
Wschód Słońca Zachód
Słońca
Gnomon
Południe słoneczne
Słońce góruje. 1
3
b) Dorysuj Słońce w odpowiednim miejscu: w pierwszym dniu jesieni po wschodzie.
C) Na rys. 3 widoczne są zmiany miejsc wschodu i zachodu Słońca w ciągu roku w Polsce.
W puste miejsca wpisz właściwe daty.
Zadanie 2. (0 – 2 pkt)
Pięknym zjawiskiem meteorologicznym w atmosferze jest tęcza, która składa się z siedmiu barw. Niekiedy na zewnątrz tęczy głównej powstaje tęcza
„wtórna” (druga), w której barwy występują w odwrotnej kolejności.
a) Wymień barwy tęczy „wtórnej”, rozpoczynając od zewnętrznej strony łuku.
………..
………..
4
b) W jakich warunkach pogodowych powstaje tęcza?
………..
Zadanie 3. (0 – 2 pkt)
Burza to niebezpieczne zjawisko, któremu towarzyszą gwałtowne wyładowania elektryczne w atmosferze w formie błyskawic i grzmotów. Przeczytaj uważnie opis powstawania pioruna.
Wnętrze chmury burzowej naładowane jest różnie rozmieszczonymi ładunkami elektrycznymi. Przemieszczające się niskie chmury powodują, że powierzchnia gruntu ładuje się dodatnio. Piorun mknie od obszaru naładowanego ujemnie do obszaru o ładunku dodatnim, uderzając w najwyższe punkty terenu, np. wieże kościołów, wysokie drzewa, krzyże i metalowe przedmioty umieszczone na szczytach i zboczach gór.
a) Powstawanie pioruna prawidłowo pokazuje rysunek:
b) Wysokie budynki zabezpiecza się przed uderzeniem pioruna stosując:
A. izolację styropianem B. odgromnik
C. anemometr D. spadziste dachy
A ..
B
5
A) Oceń prawdziwość zdań dotyczących trąb powietrznych w Polsce, wpisując Prawda lub Fałsz.
a) Zagrożenie przez trąby powietrzne występuje w Polsce w miesiącach zimowych. ………..
b) Tornado ma postać leja węższym końcem dotykającego Ziemi. ………..
c) Wiatr może osiągać prędkość najwyżej 150 km/h. ………..
B) Zdania fałszywe zapisz poprawnie.
………..
………..
………..
………..
Zadanie 5. (0 – 3 pkt)
Uczeń wykonał następujące doświadczenie. Nabrał wodę do strzykawki. Palcem jednej ręki zatkał wylot strzykawki, a drugą ręką spróbował wcisnąć tłoczek. Nie udało mu się.
a) Jaką właściwość wody wykazało to doświadczenie?
………..
………..
b) Wybierz i podpisz właściwy model drobinowy wody.
6
Rys.1……… Rys.2 ……… Rys.3 ………
c) Jakie cechy budowy drobinowej wody decydują o jej właściwościach?
A. Drobiny ułożone są daleko od siebie i poruszają się chaotycznie.
B. Drobiny nie są z sobą mocno związane i odległości między nimi są małe.
C. Drobiny ułożone są bardzo blisko siebie i tylko drgają.
D. Drobiny nie poruszają się i odległości między nimi są małe.
Zadanie 6. (0 – 1 pkt)
Z 1 litra wody powstaje ponad 1500 litrów pary wodnej.
Różnica wzięła się stąd, ponieważ:
A. drobiny w wodzie są ułożone dość blisko siebie i woda zajmuje mniejszą objętość, a w gazie – daleko od siebie i gaz zajmuje większą objętość.
B. drobiny w wodzie są ułożone daleko od siebie i woda zajmuje mniejszą objętość, a w gazie – blisko siebie i gaz zajmuje większą objętość.
C. drobiny w wodzie ułożone są bardzo blisko siebie i woda zajmuje mniejszą objętość, a w gazie – daleko od siebie i gaz zajmuje większą objętość.
D. drobiny w wodzie ułożone są daleko od siebie i woda zajmuje dużą objętość, a w gazie – blisko siebie i gaz zajmuje małą objętość.
7
Marek mieszka w pobliżu zakładów chemicznych i nawet w bezwietrzny dzień czuje nieprzyjemny zapach.
Dzieje się tak dlatego, gdyż:
A. drobiny pochodzące z zakładów chemicznych i drobiny powietrza mają zdolność do zmiany objętości.
B. drobiny pochodzące z zakładów chemicznych i drobiny powietrza mają zdolność do zmiany kształtu.
C. drobiny pochodzące z zakładów chemicznych i drobiny powietrza są mało ściśliwe.
D. drobiny pochodzące z zakładów chemicznych i drobiny powietrza samorzutnie mieszają się.
Zadanie 8. (0 – 2 pkt)
Dwaj chłopcy oglądają przez lupę biedronkę siedzącą na liściu.
a) Jakie cechy ma obraz, który widzą?
A. prosty, pomniejszony B. prosty, powiększony C. odwrócony, powiększony D. odwrócony, pomniejszony
b) Chłopcy postanowili wykorzystać lupę do innego celu – do podpalenia kartki papieru. Czy jest to możliwe? Odpowiedź uzasadnij.
………..
………..
………..
8
Zadanie 9. (0 – 2 pkt)
Przeczytaj uważnie opis doświadczenia.
Do kolby nalano do pełna przegotowanej wody. Kolbę zatkano korkiem z otworem, do którego wsunięto szklaną rurkę. Zaznaczono mazakiem poziom wody w rurce (rys. a). Następnie włożono kolbę do naczynia z gorącą wodą.
Poziom wody w rurce podniósł się (rys. b).
a) Podaj wniosek wynikający z tego doświadczenia.
………..
………..
b) Jak nazywa się opisane zjawisko?
………..
Zadanie 10. (0 – 1 pkt)
Praktycznym zastosowaniem opisanego powyżej zjawiska jest termometr cieczowy. Składa się on ze zbiorniczka połączonego z cienką rurką szklaną.
W zbiorniczku i rurce znajduje się ciecz. Najczęściej jest to alkohol etylowy zabarwiony zwykle na czerwono lub niebiesko.
Dlaczego w rurce termometru zaokiennego nie można alkoholu etylowego zastąpić wodą?
...
9
Rysunki przedstawiają przewody elektryczne na słupach energetycznych latem i zimą.
a) Zaznacz, który rysunek przedstawia przewody elektryczne latem?
b) Zimą przewody elektryczne:
A. zmniejszają swoją długość, a zwiększają grubość.
B. zmniejszają swoją długość i grubość.
C. zwiększają swoją długość, a zmniejszają grubość.
D. zwiększają swoją długość i grubość.
Zadanie 12. (0 – 1 pkt)
Temperaturę powietrza mierzymy zazwyczaj termometrem zaokiennym.
Który rysunek pokazuje prawidłowy odczyt temperatury i dlaczego?
A B C
...
A B
10
Zadanie 13. (0 – 2 pkt)
Las jest domem zwierząt. Nie wszystkie zwierzęta można zobaczyć, ale ich obecność zdradzają odgłosy i ślady pozostawione w różnych miejscach.
Rozpoznaj opisane zwierzęta leśne żyjące w Polsce. Właściwie dobrane nazwy zwierząt wybierz z ramki.
sójka zwyczajna, mysz leśna, wiewiórka pospolita, dzięcioł duży, zięba zwyczajna, wilk szary, mrówka rudnica, lis pospolity, kukułka zwyczajna, biedronka siedmiokropka
a) Mówi się o tym gatunku, że jest sprytny i charakteryzuje się puszystą kitą. Ma wrażliwy węch i wspaniały słuch, mieszka w norze, jest drapieżnikiem, ale żywi się także owocami i grzybami.
………..
b) To zwierzę jest bardzo zwinne, prowadzi dzienny tryb życia. Na ziemię schodzi tylko po to, aby zebrać trochę pożywienia. Końce jego uszu ozdabiają pęczki włosów. Jest naszym największym gryzoniem nadrzewnym, często spotykamy go również w parkach.
………
c) To zwierzę, które nigdy nie widziało swoich biologicznych rodziców. Jest wielkim podróżnikiem (przemierza od 4000 do 10000 km, zimując w Afryce).
Jego charakterystyczny głos słychać w lasach od kwietnia do lipca.
………..
d) Ten gatunek można zauważyć w lesie, siedzi pionowo na pniu drzewa. Ma dwa palce skierowane do przodu i dwa do tyłu, a podczas wspinania opiera się na ogonie o sztywnych piórach. Potężny dziób służy mu do kucia w drzewie.
………..
e) Zwierzę to żyje w zorganizowanej społeczności i nie wie, co to odpoczynek.
Jego królowa osiąga długość 9 – 11 milimetrów i żyje około 20 lat.
………..
11
Kuba często jeździ do dziadka na wieś. Podczas ostatnich odwiedzin wybrał się z psem na łąkę. Po powrocie przyniósł różne rośliny: mniszek lekarski, krwawnik pospolity, szałwię lekarską oraz pierwiosnek lekarski .
Rozpoznaj rośliny przyniesione przez Kubę, podpisując odpowiednie rysunki.
……… ………
……… ………
Zadanie 15. (0 – 2 pkt)
W ramce podano nazwy organizmów występujących na polu.
12
mszyce, myszołów, truskawki, perz, chaber, baryłkarz, burak, stonka, rzepak, biedronka, gąsienice bielinka, mak, wiechlina, koniczyna, owies, mniszek, nornice, bażant
Korzystając z wybranych nazw podanych w ramce, wpisz do tabeli w puste miejsca, właściwie przyporządkowane szkodniki upraw roślin lub ich
naturalnych wrogów.
Szkodniki upraw Ich wrogowie mszyce
bażant baryłkarz nornice
Zadanie 16. (0 – 1 pkt)
Przeczytaj uważnie fragment baśni o trzcinie i dębie.
Niedaleko stawu porośniętego trzciną rósł stary, wspaniały dąb. Kiedyś w nocy przyszedł huragan o strasznej sile. W świetle błyskawic widać było, jak trzcina dotyka ziemi przygnieciona siłą wiatru. Dąb trzymał się wspaniale, walczył z otaczającą go wichurą. Rozwścieczony huragan jeszcze raz przypuścił straszliwy atak. W ryku wichury nikt nie słyszał jęku ginącej rośliny. W świetle dnia ptaki nie ujrzały już jednego z bohaterów baśni – dębu.
Jakie przystosowanie w budowie łodygi trzciny pozwoliło jej przetrwać huragan?
………..
………..
………..
13
Zadanie 17. (0 – 2 pkt)
Kret jest przedstawicielem zwierząt żyjących pod ziemią.
Uzupełnij tabelę dotyczącą przystosowania w budowie kreta do życia w danym środowisku.
cecha budowy kreta przystosowanie do środowiska 1.
2.
3.
Zadanie 18. (0 – 2 pkt)
Niektóre rośliny i zwierzęta mają przystosowania obronne przed wrogami, które umożliwiają im przetrwanie w środowisku przyrodniczym.
a) Do podanych roślin, dopisz ich przystosowania obronne.
konwalia majowa ………
pokrzywa zwyczajna ……….
b) Przeczytaj uważnie teksty i napisz, jakie zwierzęta bronią się w ten sposób przed napastnikiem. Nazwy zwierząt wybierz z ramki.
padalec zwyczajny, salamandra plamista, bóbr europejski, zając szarak, rzekotka drzewna
14
Jeżeli to tylko możliwe, unika bezpośredniego starcia z przeciwnikiem. W obliczu niebezpieczeństwa stara się odstraszyć wroga, prezentując swoje jaskrawe żółte plamy na wierzchu ciała.
………..
Jedyną formą obrony tego zwierzęcia przed napastnikiem jest ucieczka. Aby zgubić swego wroga, próbuje często uciekać zygzakiem lub krążyć. Dzięki doskonałemu słuchowi (ma długie uszy) potrafi szybko zlokalizować zbliżające się niebezpieczeństwo.
………..
Zadanie 19. (0 – 2 pkt)
Rysunki przedstawiają nasiona i owoce roślin.
a) Otocz pętlą ilustracje tych nasion i owoców, które rozsiewa wiatr.
b) Uzasadnij swój wybór.
………..
………..
15
Pokarm bociana stanowią różne drobne zwierzęta, takie jak: myszy, jaszczurki, pasikoniki, krety, węże, chrząszcze. Podaj przykład łańcucha pokarmowego składającego się z 4 ogniw, na końcu którego będzie znajdował się bocian.
………..
Zadanie 21. (0 – 3 pkt)
Uczniowie klasy VI przeczytali w czasopiśmie przyrodniczym, że posypywanie dróg solą ogranicza wzrost roślin na poboczach. Postanowili na kółku przyrodniczym wykonać doświadczenie z rzeżuchą, aby przekonać się o słuszności przeczytanej informacji.
Uzupełnij elementy wykonanego przez uczniów doświadczenia.
Problem badawczy:
………..
………..
Hipoteza:
………..
………..
Próba kontrolna:
………..
………...
Próba badawcza:
………..
………..
16
Zadanie 22. (0 – 2 pkt)
A) Do wód powierzchniowych Polski należą zarówno wody morskie, jak i śródlądowe. Skreśl w każdym zdaniu niepotrzebne określenia.
a) Do cieków wodnych zaliczamy: rzeki, strumienie, jeziora i potoki.
b) Do naturalnych jezior należą jeziora: mazurskie, zaporowe i tatrzańskie.
c) Do wód śródlądowych zaliczamy: rzeki, jeziora, morza, stawy i kanały.
B) Jeziora nie są wieczne – starzeją się i zanikają. Uporządkuj według kolejności etapy, które doprowadzają do zarośnięcia jeziora.
a) Wypłycanie jeziora i zmniejszanie się jego powierzchni.
b) Powstanie mokradła, a potem torfowiska.
c) Gromadzenie się na dnie szczątków obumarłych organizmów.
d) Zarastanie jeziora roślinnością przy brzegach i na całej jego powierzchni.
e) Zanik jeziora, powstanie podmokłej łąki.
Kolejność etapów zarastania jeziora: ………
Zadanie 23. (0 – 1 pkt)
Powietrze jest mieszaniną między innymi takich gazów jak: azot, tlen, dwutlenek węgla. Jeden z nich jest wykorzystywany przez rośliny do wytwarzania substancji pokarmowych. Używa się go do produkcji napojów gazowanych oraz do gaśnic przeciwpożarowych.
Jaki to gaz?
………..
17
Rysunek przedstawia mapę hipsometryczną Polski.
Wymień krainy geograficzne (sześć), które będziesz mijał wzdłuż narysowanej linii idąc z południa na północ.
……….
……….
Zadanie 25. (0 – 2 pkt)
Zosia zwiedzała z rodzicami jedną z jaskiń na Wyżynie Krakowsko – Częstochowskiej.
a) Podpisz na rysunku formy naciekowe (oznaczone cyframi), które tam zobaczyła.
18
b) Jaskinia powstała w wyniku:
A. procesu krasowego, który polega na rozpuszczaniu skał wapiennych przez wodę opadową, zawierającą dwutlenek węgla.
B. procesu krasowego, który polega na rozpuszczaniu skał granitowych przez wodę opadową, zawierającą dwutlenek węgla.
C. procesu krasowego, który polega na rozpuszczaniu skał granitowych przez wodę opadową, zawierającą azot.
D. procesu krasowego, który polega na rozpuszczaniu skał wapiennych przez wodę opadową, zawierającą azot.
Zadanie 26. (0 – 3 pkt)
Uczniowie na lekcji przyrody omawiali formy ochrony przyrody w Polsce.
a) Podaj prawidłowe nazwy parków narodowych, które uczniowie oznaczyli na mapie numerami 1 i 2.
1 .………
2 ……….
1
2 3
...
...
……… ………
19
b) Oceń prawdziwość zdań, dotyczących właściwego zachowania się turystów na terenie parku narodowego, wpisując Prawda lub Fałsz.
1. Należy poruszać się tylko po wyznaczonych trasach. ………
2. Można zbierać owoce runa leśnego. ………
3. Wolno palić ogniska w wyznaczonych miejscach. ………
c) Poza parkami narodowymi występują w Polsce jeszcze inne formy ochrony przyrody. Do podanych form ochrony przyrody dopasuj właściwą definicję.
1. ochrona gatunkowa ... 2. rezerwat przyrody ….. 3. pomnik przyrody …..
A. Niewielkie obszary, na których chroni się niezwykle cenne gatunki roślin i zwierząt lub obiekty przyrody nieożywionej.
B. Obejmuje gatunki roślin, zwierząt i grzybów, występujące rzadko lub zagrożone wyginięciem, a także środowiska, w których one żyją i rozmnażają się.
C. Pojedyncze obiekty przyrody ożywionej i nieożywionej podlegające ochronie, np. okazałe drzewa, wodospady, jaskinie.
20
D. Duże obszary o wyjątkowych walorach przyrodniczych utworzone w celu zachowania całej przyrody lub rzadkich okazów przyrody ożywionej i nieożywionej.
Zadanie 27. (0 – 1 pkt)
Mapa przedstawia pasy ukształtowania powierzchni Polski.
Wpisz w kółka numery oznaczające krajobrazy charakterystyczne dla wybranych pasów.
1 2
21
Zadanie 28. (0 – 2 pkt)
Rysunki przedstawiają poszczególne etapy wykonania własnego przyrządu niezbędnego przyrodnikowi w poznawaniu środowiska przyrodniczego.
a) Podaj nazwę tego przyrządu.
………..
b) Co może zakłócić jego pracę?
………..
S
N
22
Zadanie 29. (0 – 2 pkt)
Uczniowie na kole przyrodniczym rozpoznawali profile gleb występujących w Polsce.
mada rzeczna, rędzina, bielica, czarnoziem
Pomóż uczniom, wpisując pod każdym rysunkiem nazwę gleby, której dotyczy profil. (Nazwy gleb wybierz z ramki).
………
………
...
A B
C
23
