Kurs handlowy języka międzynarodowego esperanto. Podług Leona Marissiaux

ZBIGNIEW KAMIŃSKI

K U R S H A N D L O W Y

JĘZYKA MIĘDZYNARODOWEGO

ESPERANTO

opracowany podług

L E O N A M A R I S S I A U X

W y d a w n ic tw o M. A R C T A w W a r s z a w ie

1 9 0 8

J S 1 ...

ft hę-. ;*■' *. .

J f ó

' . . ■ ■ ■ . ■•

■ ;=-.‘ i . . ' : • , . ■ ' : ? & " ■ ,■■■' * ł ■■■>■

* ’ ;■ T -■ U - V . . :.

ć ■■ v : ' ’. ...

'

4 ;« ' - h : ' "

*: ■ . !/i

'C W

: i r w*- - .. *».

/ V - , V ■ v - • J

...

ń r ' '

■ ■

.

, f e : *

.■

■

! .' 1; ' ■ ' . ,v -i;' .". ; ■■.■■ ■ 11 ' r"

^ ^ -V ' -r ■ •r--

: £ -- IV v M'

. ^vi _„ ^•< « - ..W;.ri*

j£?- •■ ■ < ■:> ' '

.

; -X •’ S

- i ^ ?'<■ ' ' : ;,i' ‘ Ł-' K

■ • ■ ■ •- ■: • M

I « r ■

w m %

K , „ ,

'■! fe?" ’

l i i ' '< "

- ■■'/■ ' ■ ; i > .,v ¥ - • **

* ł ¥ \ \ * =“

'■"K,

r' ■ j’?.4 >

»■ .' * r*, .

-• •:* • •.^ v <

?'. ‘ /ii 1v< ' i':-:*/,!.:::;1 .’v..y-:

» ■ :r .'

r,7s:i ^ t & 7-:'r C y ^{’ -v}

r f ) ' \ ■

-

- , ;V

H t

;~£>? ■ ii

*4»i* ...

■- ■- . V

.

jT-; " ■ i»

S i

w' J A ': V c r ^ '; - '; . i " -'' X/'. - ’v :;:- S ; # ^ p

. ' u ^ -

v,! i135,'ł1:

I- - ; .:• -i- '■ • ■ *. . . -wW: • •■'• 'w'- 7 ••• *.f •/• 'f 'v.

: . • •

.* ‘ ' ' ' '

f JVy

v.-* ,*v-: ', & ' ■ »r ; >v' '' ■:: •'?■■-■ ■ : ■■: •■’. -iv. '

ł ^ w e y c i ' ^ v >v .

KURS HANDLOWY JĘZYKA MIĘDZYNARODOWEGO

E S P E R A N T O

DRUKARNIA M. ARCTA w W A R SZA W IE, ORDYNACKA 3

KURS H A N D L O W Y

JĘZYKA MIĘDZYNARODOWEGO

ESPERANTO

podług

L e o n a M a r i s s i a u x

opracował Z b i g n i e w K a m i ń s k i

Wydawnictwo M. ARCTA w Warszawie

1 9 0 3

En Esperanto estas nur: a) unu stila reguło: skribi piej klare. Kio estas klara, tio povas esti nekorekta, sed neniam malbona; b) unu malpermeso: skribi malklare. Kio ne klara, tio povas iafoje esti korekta, sed neniam bona.

P-ro Th Cart.

W języku Esperanto jest tylko: a) jedna stylowa reguła:

pisać jak najjaśniej. Oo jest jasne, to może nie być poprawne, ale nigdy złe; b) jeien zakaz: nie pisać niejasno. Co nie jest jasne, to może niekiedy być poprawne, ale nigdy dobre.

P r oj. T. Cart.

(Oczywiście profesor ma tu na myśli tylko formę języ­

kową, a nie treść, która może być złą mimo formy jasnej, po­

prawnej, a nawet pięknej).

ifŚ i

i '

i f o %

ABECADŁO I CZYTANIE.

A a , B b, O c, Ć c, D d, E e, I 1 f, G g, G g, H h , H li, I i, J j, J i K k, L 1, M xn, N n, O o, P p, E r, S s, Ś s, T t, U u,

U u, V v, Z z.

A A

L ite ra C, c wymawia się ja k polskie oz, G, g

A A

ja k polskie d i, H , li ja k polskie c/i, J, j jak poi-

A v

skie ż, S, s ja k polskie sz, U, u ja k u brzm iące bardzo k ró tk o (naprzykład w wyrazach: autor, pau­

za ), Y , v ja k polskie w.

W szystkie inne lite ry czytają się tak, ja k po polsku.

K ażdy wyraz ta k się czyta, jak się pisze.

L ite rę u spotykam y tylko w połączeniu z a lub e, jak o to: aii, eu; połączenie tak ie je st dwugłoską czyli dyftongiem .

Nazwy lite r są: a, bo, co, co, do, e, fo, go, go,

bo, ho, i, jo, jo, ko, lo, mo, no, o, po, ro, «o, io,

to, u, fio, vo, zo,

Akcent (przycisk głosu) w języku E sp eran to pada zawsze n a p rz ed o statn ią zgłoskę. W ięc w w yra­

zach: rnia, via, kiu, tiel, hodiau, iorn ak cen t p ad a na i, w wyrazie ankorau n a o i t. p. W yrazy więc, ja k mia, kiu i t. p., należy czytać, ja k polskie:

mi-ja, ki-ju....

G R A M A T Y K A Szesnaście prawideł

Prawidło 1. P rzedim ek jest tylko określny la, wspólny dla wszystkich rodzajów, przypadków i liczb.

Prawidło 2. Rzeczownik zawsze się kończy na o, a w liczbie m nogiej do tego o dodaje się j. P rz y ­ padków je s t dwa: m ianow nik (nom inativo) i biernik )akuzativo); te n o statn i pow staje z m ianow nika przez dodanie n a końcu n, a w liczbie mnogiej jn .

P rzy kłady: patro ojciec, patron ojca.

patroj ojcowie, patrojn ojców.

Prawidło 3. Przym iotnik, a także imiesłów uży­

ty w zastępstw ie przym iotnika kończy się n a a.

P rz y b ie ra w liczbie m nogiej j i w bierniku n, po­

dobnie ja k rzeczownik. Co do stopnia wyższego i najwyższego ob. lekcję 15-tą.

Prawidło 4. Liczebniki główne są nieodm ienne.

Liczebniki porządkow e tw orzą się przez dodanie zakończenia a.

L iczebniki w ielorakie za pom ocą końcówki obi.

U łam kow e — za pom ocą końcówki on.

Zbiorow e — za pom ocą końcówki op.

L iczebniki mogą, stosow nie do potrzeby, p rzyj­

mować zakończenie rzeczownikowe, przym iotnikow e

albo przysłówkowe,

Prawidło 5. Z aim ki osobowe (ob. lekcja 1) p rzy b ierają w b ierniku zakończenie n. D zierżaw cze tw orzą się z osobowych przez dodanie końcówki a;

podlegają, tym samym praw idłom , co i przym iotniki.

Prawidło 6. Czasownik (słowo) nie odm ienia się ani przez osoby, ani przez liczby.

F orm y słowa są:

czas teraźn iejszy — zakończenie as;

„ przeszły — „ is;

„ przyszły — „ os;

try b warunkowy — „ us;

„ rozkazujący i życzący — „ u;

„ bezokoliczny — „ i;

imiesłów teraźniejszy czynny — „ ant;

„ przeszły „ — „ int;

przyszły „ - „ oni;

,, teraźniejszy b iern y — „ at;

„ przeszły „ — „ it;

przyszły „ — „ ot.

S tro n a b ie rn a tw orzy się z czasownika być i od­

powiedniego im iesłow u czasownika danego. P o d o b ­ nie tw orzą się czasy złożone n a stronie czynnej.

Prawidło 7. P rzysłów ek utworzony z rzeczow­

nika, przym iotnika, czasownika lub przyim ka k o ń ­ czy się n a e. S to p ień wyższy i najwyższy tw orzą się tak, jak u przym iotników (ob. lek cja 15)

Prawidło 8. W szystkie przyim ki rząd zą przy­

padkiem 1-ym (m ianownikiem).

Prawidło 9. K ażdy w yraz czyta się tak, ja k je s t nap isany.

Prawidło 10. A k cen t (przycisk głosu) p ad a zą-

wsze n a p rzed o statn ią zgłoskę.

Prawidło 11. W yrazy złożone tw orzą się przez p ro ste połączenie wyrazów; wyraz, o k tó ry m je s t mowa, kładzie się n a końcu.

Prawidło 12. P rzy innym przeczącym wyrazie w zdaniu opuszcza się przysłów ek nie.

Prawidło 13. W yrazy, odpowiadające n a p y ta ­ nie „dokąd” , czyli oznaczające kierunek, przyjm ują końcówkę b iern ik a (z w yjątkiem - po przyim kach al i gis).

Prawidło 14. K ażdy przyim ek m a określone, sta łe znaczenie. J e ś li jednak że zachodzi w ątpli­

wość co do tego, k tó ry przyim ek w ybrać, to uży­

wany bywa przyim ek je, nie m ający sam oistnego znaczenia.

Prawidło 15. W yrazy cudzoziemskie, k tó re już się stały m iędzynarodow em i, nie zm ieniają się w j ę ­ zyku E sp e ra n to , lecz otrzym ują właściw ą tem u j ę ­ zykowi pisownię i końcówkę gram atyczną.

Prawidło 16. Zakończenie rzeczownika i przed- im ka m ożna opuścić i zastąpić apostrofem (np. ho, mia hot'' o, moje serce; Satinto de l’mondo Zbaw ca świata); jed n ak że nie jest to konieczne.

Konjugacja słowa posiłkowego: być.

B e z o k o l i c z n i k . Oz. teraźn iejszy esti być

T r y b o z n a j m u j ą c y . Oz. teraźniejszy mi estas jestem,

Cz. przeszły mi estis byłem

Oz. przyszły mi estp i bfdę

T r y b r o z k a z u j ą c y

estu bądi

T r y b w a r u n k o w y

mi estus byłbym

I m i e s ł o w y

T eraźn . (czynny) e s ta n ta będący P rzeszły (czynny) e stin ta były

Przyszły (czynny) e sto n ta taki, który będzie, mający być, przyszły.

Konjugacja jakiegokolwiek czasownika.

B e z o k o l i c z n i k

ferm i zamykać, zamknąć

T r y b o z n a j m u j ą c y Oz. teraźniejszy mi ferm as zamykam Oz. przeszły mi ferm is zamykałem, za­

mknąłem Oz. przyszły mi ferm os zamykać będę,

zamknę T r y b r o z k a z u j ą c y

ferm u zamykaj, zamknij

T r y b w a r u n k o w y

mi ferm us zamykałbym, za­

mknąłbym

—

10

I m i e s ł o w y T eraźn. (czynny)

P rzeszły (czynny)

fe rm a n ta fe rm in ta P rzyszły (czynny) ferm o n ta T eraźn. (bierny) fe rm ata P rzeszły (bierny) ferm ita P rzyszły (bierny) ferm o ta

zamykający taki, który zam y­

kał, zamknął mający zamykać

{zamknąć) zamykany

zamknięty mający być za­

mykanym (zamkniętym).

Formy imiesłowowe.

Każdy imiesłów może p rzybrać form ę przysłów ­ kową, przym iotnikow ą lub rzeczownikową. I tak:

I m i e s ł o w y c z y n n e

T e r a ź n i e j s z y przysłówkowy — odpow iada po l­

skiem u nieodm iennem u n a ąc.- fa ra n te robiąc.

Przym iotnikow y: in stru a n ta uczący.

Rzeczownikowy: la rid an to ten, który się śmieje, śmieszek.

P r z e s z ł y przysłówkowy — odpow iada polskie­

m u nieodm iennem u n a szy: rom pinte la taso n stłukł­

szy filiiankę.

Przym iotnikow y: la p a sin ta sem ajno tydzień, któ­

ry przeszedł (tydzień miniony, przeszły).

Rzeczownikowy: la sendinto ten, który wysiał.

P r z y s z ł y przysłówkowy: eliro n te mając wyjść.

Przym iotnikow y: la v en o n ta persono osoba m a­

jąca przyjśę,

śmiertdnik.

I m i e s ł o w y b i e r n e

T e r a ź n i e j s z y przysłówkowy: in y ita te (de) bę­

dąo zapraszanym (przez).

Przym iotnikow y: la p a ro la ta lingvo język, którym mówią.

Rzeczownikowy: la zorgato ten, którego wychowu­

ją , wychowaniec, pupil.

P r z e s z ł y przysłówkowy: rice v ite (de) będąc przyjętym (przez).

Przym iotnikow y: la v en d ita libro sprzedana książka.

Rzeczownikowy: la sendito ten, którego podano, P r z y s z ł y przysłówkowy: elp elo te (de) mając być wygnanym, (przez).

Przym iotnikow y: la sk rib o ta letero list mający hyc napisanym.

'Rzeczownikowy: la ekzekutoto ten, który ma po ­ nieść karę śmierci, człowiek skazany na karę śmierci.

Wykaz alfabetyczny prefiksów (przedrostków).

bo — spowinowacony przez m ałżeństw o. L ek c ja 23 dis — rozłączenie, rozproszenie „ 18

ek — początek lub k ró tk o trw ało ść d ziałania „ 18 ge — wyrazy zbiorowe oznaczające obie p łci „ 23

m a i— oznacza przeciw ieństw o „ 3

re — zwrot, pow tórzenie „ 16

—

12

Wykaz alfabetyczny (sufiksów) przyrostków.

— ad częstotliw ość lub trw a n ie L ek c ja 9

— aj p ro d u k t z jakiego m aterja łu ; o kre­

ślenie jakości rzeczy 14

— an członek jakiej grupy, m ieszkaniec ₁₁ 17

— ar zbiór, zgrom adzenie •) 12

— cj zdrobnienie im ienia w łasnego męskiego n 30

— ehl możliwy >> 20

— ec przym iot jak o pojęcie :> 14

— edz m ałżonek !) 21

— eg zgrubiałość, wzmożenie się w łaści­

wości przedm iotu 1) 6

— ej m iejsce stałe jakiej czynności 5' 7

■ — em skłonność, naw yknienie )J 19

— er cząsteczka zbiorowej całości ł! 12

— estr zw ierzchnik >! 23

— et zdrobniałość, osłabienie właściwości

p rzedm iotu >1 6

— id dziecię, potom ek !! 21

— ig czynić czym, jakim )) 13

— ig staw ać się czym, jakim » 13

— il narzędzie >> 8

— in oznacza p łeć żeńską ii 5

— ind godzien, w art, zasługujący n a co >> 19

—ing przedm iot, w k tó ry się obsadza po-

jedyńczo inny przedm iot ii 10

— ist zawodowiec, fachowiec 1! 4

— nj zdrobnienie imion w łasnych żeńskich ł! 30

— uj rzecz zaw ierająca m nóstwo innych,

drzewo owocowe, kraj 1> 10

— ul osoba z ja k ą właściwością >J 11

W ażn ie jsz e za im ki i p r z y sł ó w k i.

— um bez określonego znaczenia, używa się, gdy inny sufi ks niedość się

n ad a je L ek c ja 26

Uwaga. O bjaśnienia szczegółowe i p rzykład y są p o ­ dane w lekcjach w skazanych w powyższych wykazach.

iu M oś, kto ko l­ w ie k k iu kto , k tó r y £

3 ' °

= cT O ^ć

iu każdy

. 2 ^ C

® *3 C R

iom il eś , il e -1 ko l w ie k , tr o c h ę k io m il e 1 ii o m ty le 6i om w sz e lk a il o ść n e n io m żadna ilo śó

a'of'3'oD .2 O

° g P ^k

io | co ^{.2 2} S io ,wszystko n e n io n ic

ie s | cz y jś , c z yjb ąd ź

1 ?

JaC O łi e s tego ć ie s każde go n e n ie s n ic z y j

SO! rC*

- O cf

« rM rfi

*— C« r*4 *f-» e« i t 1 5 c ie l w sz e lk im sp o so b e m me n ie! nij ak

ie g d z ie ś, g d zi e- ] b ąd ź k ie g d z ie ti e tam

| i ©

o>^

;s gr _CG

£ n e n ie n ig d zi e

i iam i k ie d y ś, k ie d y ­ k o lw ie k k ia m k ie d y _ _£

JS.S £

1, cia m z a w sz e . n e n ia m n ig d y

ia l d la c z e g o ś . ki a i d la c z e g o ti a l dlat ego c ia ł w każd ym ra z ie

O ó

a? ^ i « : § °

“ • 3 ‘3 i

.2 .■§ ig 2

^ 0 . 2 .

<s B 5 5 ^

.2 '8 a

<« ^ 02

£ n e n ia żaden

eS ss

'O c3 O cS u

£

'O *

r—rl '©

00

tsj S-ł

a 'O £ a 8 es

CD

■§

<D isj -ES3

£ o o

f i '00

O

.9 ‘3

es .2? ‘53

^4

rc! O o o ?H

r—d <D

—

14

S Ł Ó W K A . G R A M A T Y K A . Z A D A N IA . T Ł U M A C Z E N I A D O K U M E N T Y H A N D L O W E .

Lekcja 1-sza.

traduki tłum aczyć

la przedim ek określny (nie tłum aczy się).

komerc-ist-o kupiec, h a n ­ dlowiec

industri-ist-o przem ysło­

wiec

liom-o człowiek knab-o chłopiec knab-in-o dziewczyna vir-o mężczyzna vir-in-o ko b ieta jabrik- ant-o fa b ry k an t

Uwaga. P rze d ziałk i w środku wyrazu wskazują, z jak ich cząstek wyraz się składa. T u w prow adzo­

no je, żeby ułatw ić naukę; ale w zwyczajnym p iś­

m ie i d ru k u nie są używane.

E sti być

jed y n e słowo posiłkowe w języku E sp e ra n to . hodiafi dziś

liver-ant-o dostaw ca kaj i

bon-a dobry mal-bon-a zły

grand-a wielki, duży mai-granda m ały Petr-o P io tr Karol-o K a ro l tie tam (ob. T ab elę) tie-ti tu

nun teraz.

m i estas j a jestem ci estas ty jesteś li estas on je s t U estas ona jest gi estas ono je s t

ni estas my jesteśm y vi estas wy jesteście iii estas oni są iii estas one są

oni estas je st, są (nieoso-

biście)

ZAIMKI ci, gi, oni.

Z aim ek osobowy ci (ty) używa się tylko w sto ­ sunkach poufałych. W ogóle używany bywa zaim ek vi (wy). W stosunkach handlow ych zaim ek ci b y ł­

by zgoła niewłaściwym .

Z aim ek gi stosuje się tylko do zw ierzęcia lub rzeczy, i znaczy: ono, to; jed n ak że sam tw ó rca E sp e ra n ta zastosow ał te n zaim ek i do m ałego dziec­

ka, o ile nie wyróżniam y jego płci („ L a infano plo- ras, car gi volas m angi”. — D ziecko płacze, bo ono chce jeść; m i m ontris al la infano, kie kusas gia pupo—pokazałem dziecku, gdzie leży jego lalk a) *).

Z aim ek oni, nieosobisty liczby mnogiej, nie tłu ­ maczy się n a polski. J e g o użycie m ogą wyjaśnić następujące przykłady: oni skribas piszą; oni rakontis opowiadano; oni miros będą się dziwili (domyślnie:

ludzie).

ZAIMEK ZWROTNY.

Z aim ek zw rotny je s t si; odpow iada m niej więcej polskiemu: siebie, sobie. O d niego tw orzy się zw rot­

ny dzierżawczy sia, odpowiadający mniej więcej p o l­

skiem u swój, swoja, swoje **).

PRZEDIMEK la.

O bjaśnienie tego przedim ka w § 23 przytoczo­

nego dziełka, brzm i w przekładzie polskim , ja k n a ­ stępuje:

*) Dr L. Zamenhof — Esperanto. Język międzynarodo­

wy. Wyd. trzecie. Cz. I. Gramatyka i ćwiczenia. §§ 12 i 14.

**) Co do szczegółów ob. lekcje 20 i 26.

P rzed im ek „ la ” używa się w tenczas, kiedy m ó­

wimy o osobach albo rzeczach wiadomych. J e g o użycie jest tak ie samo, ja k w innych językach *).

Osoby, k tó re nie rozum ieją użycia przedim ka (na- p rzy kład R osjanie albo P o la c y nie znający innego języka oprócz własnego) mogą, w początkach w cale nie używać przedim ka, gdyż je s t on dogodny, ale nie konieczny. Z am iast „ la ” m ożna tak że powie­

dzieć 1’ (ale tylko po przyim kach, k tó re się kończą n a sam ogłoskę).

P rze d im k a nieokreślnego (odpow iadającego fra n ­ cuskiem u: un, uiie, niem ieckiem u: ein, eine, ein) n ie­

m a w języku E sp eran to .

RZECZOWNIKI.

W szystkie rzeczowniki, w łasne i pospolite, m ęs­

kie, żeńskie i nijakie; kończą się w m ianowniku (przypadku 1-ym) liczby pojedyńczej n a o, a w ty m ­ że przypadku liczby mnogiej przy b ierają j .

P rz y k ła d p a t r -o ojciec.

p atr-oj ojcowie.

1 — T badtjktj P ole

1. M i estas kom ercisto. — 2. Yi estas in d u stri- isto. — 3. K a ro lo estas kom ercisto. — 4. P e tro estas in d u striisto . — 5. K a ro lo estas bona knabo.

6. K a ro lin o estas m albona knabino. — 7. N i esta»

kom ercistoj. — 8. I l i estas industriisto j. — 9. L a

*) Naprzykład jak we francuskim le, la, fes, w niemieckim

der, die, das, die, w angielskim the. (przyp. tłumacza).

viro estas g randa. — 10. L a yirino estas m algran - d a .— 11. L a knabinoj kaj la knabo j.— 12. L a kna- boj kaj la knabinoj estas tie. — 13. L a fabrikan- toj estas ci tie. — 14. L a bela knabino kaj la bona knabo. — 15. L a liv eran to j estas 6i tie hodiau. — 16. Y i n u n estas g ran d a. — 17. L a in d ustriistoj kaj la kom ercistoj estas ci tie. — 18. P e tro kaj K a ro lo estas kom ercistoj. — 19. L a m alg ran d a K arolo kaj la g ran d a P e tro . — 20. L a liv eran to j de K a ro lo estas ci tie.

1 — T r a b u k k E s p e e a n t e

1. J e s te m tu. — 2. On jest tam . — 3. D obry chłopiec. — 4. Z ła dziewczyna. — 5. P io tr je s t d u ­ żym chłopcem (tłum aczyć: P io tr je s t duży chłopiec).

6, O ni są dużemi chłopcam i. — 7. D ziś K a ro l je s t tu.

8. T y je ste ś do b ra dziewczyna.— 9. M ały mężczyzna i duży chłopiec. — 10. On je s t złym chłopcem. —11.

Człowiek *) je st kupcem . — 12. My jesteśm y p rze­

mysłowcami i k u p ca m i.— 13. Kupcy *) są, tu te ra z . 14. My jesteśm y dużymi teraz. — 15. K obieta *) je s t tu . — 16. D ostaw ca *) K a ro la je s t tu . — 17.

P io tr i K a ro l są dobrym i chłopcam i. — 18. K o b ie­

ta *) i dziewczyna *) są m ałe. — 19. F a b ry k a n c i *) i kupcy *) są tu dziś. — 20. On i j a jesteśm y ku p­

cami. — 21. D ostaw ca *) je s t kupcem .

Lekcja 2-ga.

mend-o obstalunek, za­

mówienie

stof-o m aterja , m a te rja ł

drap-o sukno tol-o płó tn o katun-o p erk al

*) Przy wszystkich wyrazach tej lekcji, opatrzonych od­

syłaczami, przedimek la będzie stosowny, gdyż mowa o ludziach wiadomych (np. z poprzedniej rozmowy).

Esperanto. Kurs handlowy. 2

led-o skóra w ypraw na komerc-aj-o tow ar domo dom blanka biały nigra czarny

mendi stalow ać, zam a­

wiać

kurten-o firanka, k u rty n a kar-a drogi

malkar-a ta n i akcept-i przyjm ować rifuz-i odm awiać send-i posyłać

fid-i al albo konfid i al ufać

Pariz-o P a ry ż London-o L o ndy n tuj zaraz, n atychm iast

Wzór odmiany jakiegobądź czasownika.

T r y b o z n a j m u j ą c y Czas teraźniejszy

T ry b oznajm ujący w yraża, że coś rzeczywiście dzieje się, działo się, albo dziać się będzie; je st to try b w yrażający pewność.

m i mendas: j a zamawiam ci mendas: ty zamawiasz U mendas: on zam awia

ni mendas: my zam aw ia­

my vi mendas: wy zam aw iacie iii mendas: oni zam aw iają Uwaga. W języku E sp e ra n to niem a słów niefo- rem nych (z odm ianą niepraw idłow ą).

Przypadek 4-ty (B iernik, Accusativus).

P rzy p a d ek 4-ty kładzie się:

1) po słow ach czynnych przechodnich;

2) przy oznaczaniu czasu trw a n ia czynności;

3) przy oznaczaniu czasu (daty), kiedy czynność

m a się odbywać;

do którego ru ch zm ierza (zwykle p rzed wyrazem , oznaczającym cel ru c h u i położonym w przyp. 4-ym, staje przyim ek en, gdy ten wyraz je s t nazw ą m iej­

scowości;

5) przy oznaczaniu ceny.

P rzykłady : 1) M i mdas domon: widzę dom;

mi vidas domojn: widzę domy.

2) L i parolis unu horon: on mówił godzinę;

li vojagos tri semajnon: ona będzie podróżow ała trzy tygodnie.

3) N i iros la. dekkvinon de januaro: pójdziem y p ię t­

nastego stycznia.

4) l i i veturas en la vilagon: oni (one) ja d ą n a wieś;

vi rojagas en Farizon: podróżujecie do P ary ż a.

5) Tio kostas unu frankon: to kosztuje franka;

tio kostas dek frankojn: to kosztuje dziesięć fra n ­ ków.

0 WYRAZIE: U

W yraz: &i oznacza wskazanie bliższe i tak:

tiu: ten, ów, tam ten ; ta , owa, tam ta;

ci tiu: ten, ten oto, ten tu, ta,, ta oto, ta tu;

tie: tam ; t'( tie.- tu, tu taj;

tio: to, tam to, owo; ći tio: to oto.

O PRZY1MKU: de

Przyim kow i de odpow iada w polskim języku przyim ek oJ, niekiedy zaś przyim ek 2 . O ba te zn a­

czenia przyim ka de poznam y w n astępn ych le k ­

cjach. N ajzw yklej wszakże tłum aczy się przyim ek

—

20

de z następującym po nim w yrazem przez p rzy p a­

dek 2 gi (D opełniacz, G enitivus).

P rzykłady: L a mano de la viro: rę k a mężczyzny;

la domo de la patro: dom ojca;

la patro de la familio-, ojciec rodziny;

la vo£o de la vero: głos praw dy;

la boneco de la patrino: dobroć m atki;

la flanko de la turo: bok wieży;

la policestro de la urbo: policm ajster m iasta;

la konfesuntoj de unu religio: wyznawcy jedn ej re- ligji;

la uzado de la kafo: używanie kawy.

2 — T r a d u k u P o l e

1. Mi m endas la kom ercajon. — 2. N i m endas la tolon. — 3. L a kom ercisto sendas la k o m erca­

jon. — 4. L i m endas la katu n o n hodiau. — 5. L a b lan k a tolo estas k ara. — 6. M i rifuzas la drapon.

7. Y i ak ceptas la m endon. — 8. H i ak cep tas la m endojn de drapo. — 9. M i tuj akceptas. — 10, H odiau, mi rifuzas. — 11. P e tro * rifuzas la stofon blankan: gi estas k ara. — 12. Ci tiu viro estas la liy eran to de P e tro . — 13. Tiuj viroj m endas la kom ercajon. — 14. T iu kom ercajo estas k a ra . — 15. T iu n ig ra drapo estas m alk ara. — 16. Mi tuj sendas la to lo n kaj la k urtenojn. — 17. L a domoj de L ondono. — 18. L a kom ęrcajoj de P arizo . —

19. Mi m endas la śtofojn, — '20. T iu virim> estas bona kom ercistino.

2 — T r a d u k u E s p e r a n t e

1. On wysyła skórę. — 2. M y stalujem y p łó t­

no. — 3. P io tr stalu je tow ar. — 4. K u p iec odma-

\

wia (odrzuca) czarne sukno. — 5. T a oto ko b ieta je s t kupcow ą *). — 6. P osyłam zaraz firanki. — 7.

To płó tn o je s t dobrym tow arem . — 8. To sukno i te n p erk al są drogie. — 9. Zam aw iam natychm iast sukno tanie. — 10. On odm awia (odrzuca) o b sta­

l u n e k . — 11. To sukno je s t dobrym m a te r ja łe m .—

12. J a przyjm uję płó tn o b iałe i sukno czarne. — 13. T en człowiek je st dostaw cą K a ro la . — 14. Dziś wysyłam o bstalun ek na płótno ( = o b stału n ek p łó t­

na). — 15. Dom P io tra je s t biały. — 16. P rz y j­

m ujem y te n m ały obstalunek. — 17. O ne zam a­

w iają płótno i sukno tera z. — 18. K u p iec w ysyła to w a r/. — 19 To b iałe płótno je s t tan ie. — 20.

W ysyłam y duży obstalunek.

Lekcja 3-cia.

lazaro ta rg , bazar fidro ja rm a rk

firm o firm a, dom h a n ­ dlowy, dom przem ysło­

wy i t. p.

fakturo fa k tu ra modelo wzór, p róbka sur-skrib-et-o ety k ieta (k a r­

teczka przyczepiona do toTW.ru z oznaczeniem gatunku, ceny, pocho­

dzenia i t. p.).

prezo cena kosto koszt mono pieniądze

ruga czerwony

blua niebieski, błękitny bela ładn y, piękny fa r i robić

vidi widzieć doni daw ać aóeti kupować vendi sprzedaw ać en w

al do, ku baldafi w krótce ne nie

afero in tere s, spraw a tre bardzo

ricevi otrzym yw ać, d o sta­

wać

*) Tłumaczyć: ta kobieta jest kupcowa,

—

22

G z a s p r z e s z ł y

zarówno niedokonany jak i dokonany tw orzy się za pom ocą p rz y ro stk a —is.

P rzy k ład : N i v en dis.- sprzedaw aliśm y, sprzedaliśm y.

PRZYMIOTNIK

zawsze się kończy n a a (w liczbie pojedynczej, p rzy­

padku 1-ym). O dm ienia się ta k ja k rzeczowniki.

P rzyk łady:

K ara fdo: drogi syn; kara filino: droga córka.

M i arnas karan fdon kaj karan filinon: kocham d ro ­ giego syna i drogą córkę.

K araj Moj: drodzy synowie; karaj filinoj: drogie córki.

M i amas karajn jilojn kaj karajn filinojn: kocham drogich synów i drogie córki.

M ożna kłaść przym iotnik p rz ed rzeczow nikiem albo po rzeczowniku.

PREFIKS (PRZEDROSTEK) mai

dodaje się do wyrazu, k tó rem u chcem y dać zn a­

czenie przeciwne.

P rzykłady:

arniko: przyjaciel, malamiko: nieprzyjaciel;

goji: cieszyć sią, malgoji: smucić się;

forta: mocny, silny, malforta: słaby, w ątły;

supre.- powyżej, malsupre: poniżej;

antaiie: pierw ej, mdlantatie: później, potym .

O PRZYIMKTJ al

P rzyim ek al znaczy po polsku do, ku; najczęściej wszakże tłum aczy się on z następującym po nim w yrazem przez p rzypadek 3-ei (Celownik, D ativus).

P rzykłady:

Venu al mi: chodź do m nie.

N i iras al la onklo: idziem y do wuja.

Pełu lin al mi: poproś go do m nie.

A

S i pregis al Dio: m odliła się do B oga.

De loko al loko: z m iejsca n a miejsce (z jednęgo m iejsca n a inne).

L a filo estas simila al la patro: syn jest podobny do ojca (podobny ojcu).

L a pago apartenas al la komercisto: z a p ła ta należy do kupca (należy kupcowi).

L a filino diras al la patrino la veron: córka mówi do m atki (m atce) praw dę.

L i pardonis al la malamiko: on przebaczył niep rzy ­ jacielow i.

L a jabrikanto sendis al la komercisto la komercajon:

fa b ry k an t p o słał kupcow i (do kupca) tow ar.

L a oficiro ordonas al la soldatoj: oficer rozkazuje żołnierzom .

0 CZASOWNIKACH PRZECHODNICH

W języku polskim po czasownikach przechodnich z przeczeniem , tudzież po n iek tó ry ch innych, k ła ­ dzie się rzeczownik z przypadkiem 2-gim. W języ­

ku E sp e ra n to po wszystkich słowach czynnych p rz e ­

chodnich kładaie się przypadek 4-ty; a naw et je śli

—

24

zachodzi w ątpliw ość, czy słowo je s t przechodnie, wolno po nim rzeczownik położyć w przyp. 4-tym.

P rzykłady:

T iu knabo ne vidis vila§on (4 przyp.): te n chłopiec nie w idział wsi (2 przyp.).

L a koko ne batas la kokino (4 przyp.): kogu t nie bi­

je k ury (2 przyp.).

L i rifuzas akcepton (4 przyp.): on odm awia przy ję­

cia (2 przyp.).

M i esperas la rekompencon (4 przyp.): spodziewam się nagrody (2 przyp.).

3 — TjłADUKtr P olu

1. L a firmoj sendas faktu rojn. — 2. L a m odeloj estjs tr e belaj. — 3. L a surskribetoj estas blankaj kaj rugaj. — 4. M i ricevis hodiau la ru g ajn mode- lojn. — 5. Y i ne akceptis la fak tu ro n . — 6. L a liv eran to ne ricevis la monon. — 7. L i vendas la to lo n kaj la drapon. — 8. L a su rskribeto j bluaj estis k araj. — 9. M i acetas la m a lk a ra ja kom erca- jojn. — 10. L a in d u striisto j acetas kaj vendas ko- m ercajojn. — 11. L a kom ercisto ricevas la mode- lojn de la fab rik an to *). — 12. M i donas la to ­ lon al la knabino. - 13. T iuj bluaj katunoj estas m alk araj. — 14. Y i donis la b lu an drapon al la yirino. — 15. Y i ricevis la m onon de li. — 16. L a kom ercajoj de la kom ercisto estas bonaj kaj m a l­

k araj. — 17. Y i vidis lin en la domo. — 18. N i ne fa ras bonajn aferojn. — 19. L a ru g a drap o ne estas k ara. — 20. T iu tolo b lan k a estas m alkara.

*) Modele fabrykanta albo od fabrykanta.

3 — T r a d u k u E s p b k a n t e

1. K u pcy byli w bazarze *). — 2. T a p ró bk a je s t bardzo ład n a. — 3. D ostaw ca po słał fa k tu rę K arolow i. — 4. N ie przyjm uję ety k iet białych. — 5. P io tr odrzucił sukno niebieskie, było ono drogie.—

6. K upujem y tera z d obre tow ary. — 7. N ie o trzy ­ m ałem pieniędzy. — 8. T e p łó tn a niebieskie są bardzo drogie. — 9. B y ł w dom u kupca. — 10.

D a ł sukno czerwone kobiecie. — 11. N ie dostałem fak tu ry to w a ró w .— 12. W ysyłam y p e rk a le do L o n ­ dynu *). — 13. D aliście m u skórę. — 14. T en k u ­ piec nie sprzedaje p łó tn a . — 15. K u p iłem sukno czerwone tanio. — 16. K u p ie c przy słał nam p ie­

niądze. — 17. Sprzedajem y dobre perk ale. — 18.

N ie robili dobrych in teresó w .— ]9 . B y ł w dom u *), widzieliśmy go. — 20. O trzym ałem pró bki skóry dzisiaj.

C z a s p r z y s z ł y (dokonany i niedokonany) m a zakończenie — os.

P rzy k ład : li atetos: on kupi, on będzie kupował.

*) Pamiętać o prawidle gramatycznym 8-ym (str. 7), Lekcja 4-ta .

tago dzień semajno tydzień monato m iesiąc jaro rok

ovo ja je brando wódka ćokolado czekolada salo sól

pano chleb verda zielony

longa długi pura czysty propra własny ferm i zam ykać

mal-fermi otw ierać atendi czekać fabriki fabrykow ać

hieraii wczoraj

antati pierw ej, przed

h m z, wespół z, razem z

—

26

LCCZEBNIKI GŁÓWNE

są nieodm ienne, z w yjątkiem zera i m iljona (z koń­

cówką o).

0 nulo 5 kvin 10 dek

1 unu 6 ses 100 cent

2 du 7 sep 1000 mil

3 tri 8 ok 1000000 miliono

4 kv ar 9 nau

11 dekunu 18 dekok 20 dudek 21 dudek unu 40 kvardek

P rzyk łady:

44 koardek kvar 70 sepdek 75 sepdek kvin 90 naitdek

163 cent sesdek tri itd.

PRZYROSTEK (SUF1KS) - ist

oznacza zajęcie zawodowe, fachowe, a nie chwilowe, dorywcze. N p : panisto: piekarz; pentristo: m alarz.

4 — T r a d u k u P o l e

1. L a panisto A faras p an o n .— 2. M i acetas kaj vendas ovojn.— 3. Oi tiu b rando estis m albona. — 4. L i venos b ald au kun P e tro . — 5. L a blankaj śtofoj estas m alk araj en P arizo . — 6. L a kom erci­

sto vendas bonan kom ercajon. — 7. Yi aćetis m al- bonan cokoladon. — 8. L a b lu a tolo estos m albo­

na. — 9. Mi sendis h ie ra u la dek m odelojn a l J o - zefo. — 10. M i atendos vin a n ta u la domo. — 11, L a n ig ra stofo estas ci tie ku n la ru g a drapo.— 12.

L i m endos ilin bald au . — 13. M i sendos al vi cen t

ovojn. — 14. L a panisto n e vendis al mi tiu n do-

mon. — 15, M i mendo? baldau la kom ercajon, —

16. N i m endis gin hodiau. — 17. L a drapo estos v erd a kaj la tolo estos blan k a. — 18. L i ricevos la m onon kaj la kom ercajon. — 19. L i rifuzis la m endon kaj mi gin akceptis. — 20. L a nigraj stofoj estas belaj kaj fortaj.

4 — T r a d u k u E s p e r a n t e

1. C zarne sukno będzie drogie. — 2. M alarz i kupiec będą tu . — 3. J a kupiłem wódki, on k u ­ pił ja j *). — 4. P o ślę ci je w krótce. — 5. O trzy­

m ał sukno zielone i pieniądze. — 6. T e n oto m ie­

siąc je s t k ró tk i **). — 7. M aterja ły białe były brudne. — 8. O n sprzedał złą czekoladę. — 9. B ył przed domem piekarza. 10. Czekam was przed domem. — 11. Odm ówiliśmy (odrzuciliśm y) p ien ią­

dze wczoraj. — 12. Oni przyjm ą tow ar. — 13. P ie ­ karz czekał p rzed domem z P io trem . — 14. S p rze­

dajem y dobre i piękne firanki. — 15. K u p iec nie d o stał dziesięciu próbek. — 16. P e rk a le białe są drogie. — 17. P łó tn o niebieskie będzie tan ie. —

18. S przedaw ca (vendisto) był w P a ry ż u z J ó z e ­ fem. — 19. P rz y sła li mi tow ar. — 20. O drzuciłem go natychm iast.

Lekcja 5 ta.

po§ horlogo zegarek ceno łańcuch kulero łyżka fo r k o widelec fo r ń o ognisko, piec tir-k esto szuflada

argen to srebro śła lo stal k u p ro miedź

fla v a k u p ro mosiądz horlogisto zegarm istrz v a r m a ciepły

*) Porówn. o czasownikach, przechodnich na str, 23 i 24.

**) : .Kiótki - przeciwieństwo: długi. Ob. prefiks mai str. 22.

rekta praw y ciam zawsze ankoraii jeszcze aU lub, albo

ne veref niepraw daż?

će u havi mieć

man§i jeść trinki pić

versi nalew ać, n alać

B e z o k o l i c z n i k (T ry b bezokoliczny).

kończy się zawsze n a i. N iekiedy p rzed bezokolicz­

nikiem dodaje się d la jasności przyim ek odpowiedni.

M i lernas legi: uczę się czytać.

M i veńis por abeti bovinon: przyszedłem kupić krow ę (d la kupienia krowy).

M i havas ion por diri al vi: m am wam coś pow ie­

dzieć (dosł. d la pow iedzenia w am ).' LICZEBNIKI PORZĄDKOWE

T w orzą się z głównych za pom ocą przyro stk a a.

N aprzy k ład : unua pierwszy, sepa siódmy i t. p.

PRZYROSTEK in

służy do tw orzenia wyrazów oznaczających p łeć żeńską (ino-, sam ica). N aprzy k ład : patro: ojciec, pa- trino: m atka; frato: b ra t, fratino: sio stra; filo: syn, fi- Mno: córka; sinjoro: pan, sinjorino: pani; bovo: byk, bovino: krowa; koko: kogut, kokino: k ura.

1. M i havas belan posborlogon. - 2. L a kule- roj kaj la forkoj estas en la tirk esto . — 3. A rg e n ­ to estas b lan k a kaj kupro estas ruga. — 4. M i estis

P rzykłady :

5 — T b a d u k u P o l e

en la domo kun la p atro . — 5. L a frato kaj la fratin o estas kom ercistoj. — 6. Y i sendos al P a ri- zo la k atu n o n b lu a n .— 7. N i donos la m odelojn al la fa b rik a n to .A — 8. L a sem ajno havas sep ta- gojn. — 9. Si havas b elan poshorlogon a rg e n ta n .—

10. L a ja ro hayas dekdu m onatojn. — 11. N i aten- dis vin h ierau a n ta u la domo. — 12. T iu ói ko­

m ercisto v endas arg en tajn kulerojn. — 13. V i men- dos tion kaj ni m endos ci tion. — 14. Mi faras kaj vendas panon; mi estas panisto. — 15. L i mangis cokoladon au o v o jn .— A16. I li ne bavas la k u lero jn kaj la forkojn. — 17. Si estis ku n la fra to en la g ra n d a domo. — 18. N u n K a ro lo estas g ra n d a kaj forta. — 19. N i vendis la forkojn, ne v ere, Sinjo- rino? — 20. Jo zefo estas anko rau m alg ran d a kaj m alforta.

1. W asz ojciec m a ładny łańcuch od zeg ark a.—

2. J e g o b r a t piecze chleb (tłum aczyć: robi chleb), on je s t piekarzem . — 3. O n je s t ze swoją (ob. Z a ­ im ek zw rotny str. 16) sio strą w m ałym *) dom u.—

4. M iesiąc m a dwadzieścia osiem, dw adzieścia dzie­

więć, trzydzieści albo trzydzieści je d e n d n i.— 5. P o ­ czekacie n a waszą m atkę, niepraw daż? — 6. Łyżki sreb rn e są w szufladzie. — 7. T eraz J ó z e f je s t du ­ ży i mocny. — 8. B ył m ały i słaby. — 9. P o ślecie w idelce fabrykantow i. - 10. N a la ł m i wódki, od­

mówiłem jej. — 11. K u p iec nie był zawsze u siebie.

12. J e g o ojciec je s t zegarm istrzem , sprzedaje ze­

garki. — 13. On pośle łyżki i w idelce srebrne- — 14. P a n K a ro l je s t jeszcze przemysłowcem . — 15.

B ędę was czekał przed bazarem . — 16. O ni je d li czekoladę i jaja. — 17. D ziś dostaw cy są tu ta j. — 18. Byliśm y przed dom em m alarza Jó zefa. — 19.

P ie c je s t jeszcze ciepły. — 20. O tw orzył szufladę i dał mi łań cu c h srebrny.

*) Alały — przeciwieńst' ' ' prefiks mai str. 22).

5 — T b a d u k u E s p e r a n t u

30

Lekcja 6-ta.

lado b lach a mino k o palnia karbo węgiel oro złoto fero żelazo

rust-aj-o rd za ringo pierścień jingro palec

akra ostry pinta szpiczasty

alta wysoki

tranci ciąć, przeciąć kudri szyć, uszyć fa jli pilnikiem ścierać premi ściskać, ścisnąć

dekstre n a prawo die wszędzie

la pasinta semajno w ze voja.gisto ag e n t podróżu­

jący (z fachu)

vojaganto podróżnik (wy­

padkowo odbywający podróż)

szłym tygodniu nek ani

ministo górnik (pracow nik

aero pow ietrze kopalni)

mano rę k a

T r y b w a r u n k o w y

w yraża czynność lub stan jako zależne od spełnie nia jakiegoś w arunku. K ończy się n a us.

P rzyk łady:

Se m i estus sana, m i estus kontenta.- gdybym był zdrów (była zdrowa), byłbym k o n te n t (byłabym kon­

ten ta).

Se vi estus sendinta la monon, m i estus gin ricevinta-.

gdybyście byli wysłali pieniądze, byłbym je otrzy ­ m ał.

RZECZOWNIKI LICZEBNE I PRZYSŁÓWKI LICZEBNE L iczebnik może przyjąć p ostać rzeczow nika, przy­

b ierając końcówkę — o. N aprzy k ład : unuo-. jed n o st­

ka; deko: dziesiątek; dekduo: tuzin.

Może też otrzym ać p o stać przysłów ka z koń­

cówką — e. N ap rzy k ład : unue.- popierw sze; due: po- . drugie; trie: potrzecie i t. d.

LICZEBNIKI WIELORAKIE CZYLI MNOŻNE Tworzym y je za pom ocą p rzy ro stk a — obi. M o­

gą one przyjm ować po stać bądź rzeczow nika (koń­

cówka — o), bądź przym iotnika (końców ka — a), bądź przysłów ka (końcówka e).

N p.: la duoblo: podwójność, dwoistość; d u obla:

podwójny, dwoisty, dwojaki; duoble: podw ójnie, dwo­

iście, dwojako, dwa razy, w dwójnasób.

PRZYROSTKI (SUFIKSY) et i eg P rz y ro ste k et oznacza zdrobnienie.

N p : dom bro: pokój, ta m b re to : pokoik; r id i: śmiać się, r id e ti: uśm iechać się; d o rm i: spać, dorrheU: d rz e ­ mać.

P rz y ro ste k eg oznacza zgrubienie, wzmożenie właściwości.

N p.: g r a n d a : duży, g ra n d e g a : ogrom ny; p lu v o : deszcz, p lm e g o : ulewa; tre: bardzo, treege: nadzw y­

czaj; | iedo: noga, piedego-. łapa; p o r d o : drzwi, p o r d e - go: bram a.

PRZYIMEK da

Używa się po w yrazach oznaczających m iarę, wagę, liczbę, ilość.

N p.: ta so d a teo: filiżanka herb aty ; u n u kilom e-

tro d a f e n o j o : je d e n k ilo m e tr drogi żelaznej; dekdu o

d a fo rk o j: tu zin widelców; n a u fu n to j d a sukero: dzie-

—

82

więć funtów cukru; kelke da knaboj: kilku chłopców;

amaso da homoj: tłu m ludzi; iorn da pano: nieco chleba.

WYRAZY ZŁOŻONE

Tworzą, się przez p ro ste zestaw ienie wyrazów odpow iadających pojęciu, k tó re m a oddać wyraz złożony. W yraz, przedstaw iający rzecz, o k tó rej mowa, kładzie się n a końcu, a p rzed nim wyraz, bliżej tę rzecz określający. Ów n a pierw szem m iej­

scu położony wyraz najczęściej tra c i przytym swoją końcówkę gram atyczną. J e ż e li jed n ak z takiego zestaw ienia wynikłoby brzm ienie zbyt przykre, albo jeśli n a odrzuceniu końcówki trac iła b y jasność po­

jęcia, to końcówkę się zachowuje:

N p.: vaporo: p ara; Sipo: statek; vaporśipu: p aro ­ sta te k — pośo: kieszeń; horlogo: zegar; poShorlogo.- ze­

garek — unu: jeden; taga: dzienny; unutaga-. jed n o ­ dniowy — unua: pierwszy; unuataga: pierw szodnio- wy — skribo: pisanie; talio: stół; skribtahlo albo skri- botablo: stó ł do pisania, biurko — rozo: róża; koloro:

kolor; rozkolora albo rozokolora: różowy.

6 — T r a d t u o j P o l e

1. A ero m alseka ru s ta s la feron. — 2. M i tra n - ćas la to lo n kaj la drapon. — 3. T iu kom ercisto vendis poshorlogojn kaj ćenojn. — 4. Yi sendos al mi du dekduojn d a forkoj. — 5. M i m endos al li karb on. — 6. L a p asin tan sem ajnon, mi estis en L ondono. — 7. L a virino tra n c u s la stofojn. — 8.

L a knabino kudras la drapon. — 9. L a p a tro dor-

m as en la cam bro. — 10. L a cam broj en tiu ći

domo estas a lta j. — 11. M i yendas karbon; mi es-

estis m ald ek stre. — 13. O ni sendos al li unu tri- dekon d a cenoj. — 14. I li acetas nek feron nek flavanA k u p ro n .— 15. Y i vendos al mi la centoblon.

16. Si h av as ringon sur la fingro. — 17. T iu ci ringo estas fingroringo. — 18. L i acetas feron, li estas fervendisto. — 19. Via vojagisto ne fa ras afe- rojn. — 20. M i ne fidus al via liyeranto.

1. K o p a ln ia żelaza i kopalnia węgla. — 2. Ści­

skam waszą (— pana, pani) rękę. — 3. Mój b ra t je s t węglarzem , (on) nie je s t górnikiem . — 4. Ob- staluję blachę. — 5. D asz mi w dziesięciornasób (dziesięciokrotnie). — 6. T en kupiec sprzedaje p ie r­

ścienie i zegarki złote. 7. P ie c je s t zawsze go­

rący ( = ciepły, z przyrostkiem eg). — 8. P rz y s ła ł mi trzy tuziny łyżek srebrnych. — 9. W idziałem kupca żelaza w jego dom u. — 10. P rz e tn ie c ie dziś płótno i sukno. — 11. O bstalujem y u niego (al li) żelazo i węgiel. — 12. D ziew czyna przecięłaby i ze­

szyłaby płótno. — 13. N asz ag e n t podróżny nie robi dobrych interesów . — 14. Ci kupcy ro b ią ogrom ne interesy. — 15, D om y w P a ry ż u są wy­

sokie i piękne. — 16. T en człowiek sprzedaje że­

lazo i węgiel. — 17. Dziewczynka sp ała w pokoiku.

18. Jed liśm y i piliśm y w ja d a ln i (jadalnym pokoju).

19. Sypiam y w sypialni. — 20. Oni kupu ją węgiel w L ondynie.

6 — T r a d u k u e s p e r a n t e

Lekcja 7- ma.

agento agient bindisto in tro lig a to r bindi opraw iać (książki) libro książka

librejo księgarnia butiko sklep barelo beczka metalo m etal

E s p e r a n t o . K u rs h a n d lo w y . 3

multekosta kosztowny ora złoty

arfjenta srebrny konsemi zachowywać (fajni zyskiwać malgajni tra c ić poluri polerow ać

atenti uważać

en-ten-at-e w załączeniu morgau ju tro

la morgau-a tago dzień jutrzejszy, nazaju trz cu czy

ćambristino pokojówka donaci podarow ać

T r y b r o z k a z u j ą c y tw orzy się za pom ocą końców ki — u.

N p.: (ci) laboru: pracuj ni laboru: pracujm y li laboru: niech (on) (vi) laboru: pracujcie

J e ż e li czasownik w zdaniu głównym w yraża ko­

nieczność, rozkaz lub życzenie jakiej czynności, to czasownik w zdaniu podrzędnym (pobocznym ), wy­

rażający tę czynność, przyjm uje zakończenie try b u rozkazującego.

N p.: Estas necese, ke mi joriru: trzeb a, żebym o d ­ szedł; M i volas, ke vi parolu: chcę, żebyście mówili.

L i deziras, ke m i sendu la respondon: on życzy sobie, żebyśmy w ysłali odpowiedź.

Uwaga. Z aim ek m ożna k łaść przed czasowni­

kiem albo po czasowniku; m ożna też opuścić zai­

m ek, jeże li jasność n a tym nie ucierpi.

pracu je li laboru: niech (ona)

pracu je

iii laboru: niech (oni, one) p ra c u ją

T r y b ż y c z ą c y

LICZEBNIKI UŁAMKOWE

tw orzą się za pom ocą p rz y ro stk a — on.

N p.: la duono: połowa; la kvarono ćwierć, czwar­

ta część (także kw adrans).

PRZYROSTEK - e j

oznacza m iejsce dla wykonywania jakiej czynności (ejo m iejsce d la . . . ) .

N p.: lerni: uczyć się, lernejo: szkoła;

kuiri: gotow ać, kuirejo: kuchnia;

6evalo: koń, ceralejo: stajnia;

bovino: krow a, bovinejo: obora.

7 — T r a d u k u F o l e

1. L a horlogisto vendas horlogojn kaj c e n o jn .—

2. L a bindisto bindas librojn. — 3. A te n d u , ne tra n c u la stofon. — 4. L a p o luristo po lu ras la me- talo jn . — 5. A O ro kaj arg ento estas m ultekostaj m etaloj. — 6. Cu vi acetas tiu n ci poshorlogon? — 7. L a m orgauan tag o n mi sendos la orajn A cenojn.

8. Oni p o lu ras oron kaj argenton. — 9. C u v ia fin - groringo estas ora? — 10. M i konservos tio n ci. — 11. L a libristo vendas librojn A kaj libretoju. — 12.

L i estas en la librejo. — 13. Cu vi yidis la agen- ton? — 14. L a bindisto labo ras en la bindejo.A —

15. L a butikisto estas en sia butiko. — 16. C u vi iros kun mi al la librejo? — 17. M i sendas al vi e n ten a te la specim enojn de drapo. — 18. L a kui- ristino estas en la kuirejo. — 19. N i seados al yi m orgau la cokoladon. — 20. T iu kom ercisto mai- gajnas monon.

7 — T r a d u k u E s p e r a n t e

1. Mój pierścień nie je s t złoty, on je s t srebrny.

2. J u t r o poślę wam łańcuszki i zegarki.— 3. P rz y ­ ślijcie zaraz książkę waszego b ra ta . — 4. Sklep ze­

garm istrza jest p rzed domem mojego ojca. — 5. On

je st w sklepie księgarza ze swoją siostrą. — 6. I n ­ tro lig a to r je s t w swoim w arsztacie ( = m iejscu na opraw ianie książek). — 7. To je s t książka kosztow ­ na, dam ją wam ju tro . — 8. P róbki p łó tn a są w szufladzie, czy je widzicie? — 9. M alarz pracow ał w swojej pracow ni ( = m iejscu przeznaczonym na wykonywanie tam m alow ideł). — 10. Czy widzieli­

ście ag ien ta p an a T eodora? — 11. N a zaju trz przy­

słał mi łańcuchy sreb rn e. — 12. N ie kupiłem tego zegarka, podarow ano mi go. — 13. N ie sprzedaję wam tego pierścienia, darow uję go wam. — 14. N ie uważacie n a to *). — 15. Dziś je s t siódmy dzień tygodnia. — 16. Pokojów ka je s t w jad aln i. — 17.

Czy zachow aliście łańcuszek (od) zegarka tego p a­

na? — 18. N ie pracujem y zawsze. — 19. Czy pój­

dziecie ze m ną do szkoły? — 20. P ró b k i nie są jeszcze u in tro lig a to ra.

—

36

Lekcja 8 ma.

fabrikado fabrykacja vendisto sprzedaw ca, eks­

p ed y to r u kupca negocisto negocjant fabrikisto ro bo tn ik fa ­

bryczny tajloro kraw iec

kudrilo igła (do szycia) trancilo nóż

butono guzik sego krzesło larga szeroki fandejo h u ta dum podczas gdy mallarga wązki

veni przychodzić, przyjść al-veni przybyć

iri iść

for-iri odchodzić, odejść fa n d i roztapiać

fa ndigi topnieć, roztopić się

post po

per przez, za pom ocą preskaii praw ie

tre bardzo teatro te a tr

tuta cały, wszystek facila łatw y

veturi jechać

*) Porówn. o czasownikach, przechodnich na str. 23 i 24.

LICZEBNIKI ZBIOROWE

m ają p rzy ro stek — op- N p.: duope: we dwoje, we dwuch, sam owtór; kvarope: we czworo, w czterech, sam oczw art.

PRZYIMEK po

umieszczony przed liczebnikiem czyni go liczebni­

kiem podziałowym . Używa się szczególniej przy oznaczaniu porcji albo ceny. N p.: po kvin gramoj:

po pięć gramów; po ok frankoj: po ośm franków . PRZYIMEK per

Z rzeczownikiem odpowiednim w yraża polski przypadek 6-ty (N arzędnik, In stru m e n ta lis), gdy ten rzeczow nik oznacza narzędzie. N p.: per kudrilo: igłą, per fa j filo: świstawką, per plumo: piórem .

PRZYROSTEK - n

doczępiony do przysłów ka m iejsca w yraża kierunek.

N p.: dome w domu, domen do domu;

fl,anke z boku, flanken! n a bok!

dekstre z praw ej strony, dekstren na praw o.

PRZYROSTEK — U oznacza narzędzie (narzędzie: ilo).

N p.: Iranci ciąć, tranbilo nóż;

fajfi. świstać, jajfilo świstawka;

falci kosić, falcilo kosa;

tondi strzyc, tondilo nożyczki;

rasti grabić, rastilo grabie;

haki rąb ać, lutMlo siekiera,

—

38

8 — T e a d u k u P o l e

]. L a kudrilo estas ilo de la tajlo ro . — 2. N i tra n c a s p er tran c ilo kaj falcas p e r fa lc ilo .— 3. O ni fandas la m etalojn. — 4. L a yendisto acetas kaj vendas kom ercajojn. — 5. N egocisto estas g ra n d a vendisto. — 6, T iu ci v iro ne estas ^kom ercisto.—

7. L i ne yendas kom ercajojn. — 8. C u li iras ho­

diau en la te a tro n ? — 9. J e s , mi volas ke li iru kun vi. — 10. L a tajlo ro k u d ras p e r k u d rilo .A — 11. N i foriros m orgau kun nia p atro . — 12. C u v i iam vidis fandejon? — „13. Y ia fratin o ne estas bo­

na vendistino. — 14. C u vi volas tiu n d rap o n au tiun ci? — 15. V i yenos post mi domen. — 16. K a­

rolo, venu tu j kun v ia fra to . — 17. P e tro alvenis bieraii kun Jozefo. — 18. Tiu ci m onato estas mal- longa. — 19. L i yendis presk au la tu ta n drapon.

Cu la stofo estas larga? N e, gi estas m allarga.

8 — T jia dttk u E s p e b a n t e

1. B ędę ta m , podczas gdy podróżni p rzyb ędą.—

2. Z ło to i sreb ro tru d n o się topią. — 3. T o je st wielki n e g o c ja n tz (de) L ondynu. — 4. K a ro l p rz y j­

dzie ju tro z kraw cem . — 5. R obotników fabrycz­

nych jeszcze niem a (robotnicy . . . jeszcze nie są) tu taj. — 6. N ie pojadę do B e rlin a (do B e rlin a — tłum aczyć: B erlin o n ) w tym roku. — 7. Szyje się ( = oni kudras) igłą, k raje się nożyczkami. — 8.

W yjadą dziś z Józefem i Fiotrem . — 9. N ie k u p u ­ jem y tow arów te ra z . — 10 N óż je s t narzędziem ostrym ( = je s t narzędzie ostre). — 11. Ig ła je st szpiczasta, ona (gi) je s t stalow a. — 12. Pójdziem y w krótce z naszym agientem zobaczyć ( = widzieć) was. — 13. Czy chcecie pójść z nim i ze mną? — 14. W asz ojciec i wasz b ra t są dobrem i sprzedaw ­ cami. — 15. Czy widzieliście kiedy hutę? — 16.

Chcę, żeby pojechał dziś do L ondynu. — 17. P rz y ­

byłem wczoraj z negocjantauii, — 18. Czy wasza