Advies en onderzoek waterkeringen en overige waterbouwkunde binnen de RWS naar aanleiding van de afloop van de Deltawerken.

(1)

van de Deltawerken. M-83.018

Noot: Deze n o t a i s i n samenwerking met de h o o f d a f d e l i n g WT van de D e l t a d i e n s t samengesteld t.b.v. gedacht- vorming binnen de Operatie D r i e l u i k en i n j u l i 1983 v o o r l o p i g a f g e s l o t e n i .v.m. opdracht t o t maken n o t a van de voorberei dingsgroep werkgroep WBD.

Centrum voor Onderzoek Waterkeringen i r .

P.C.

Mazure

(2)

' 1. I n l e i d i n q .

Met h e t oog op h e t a f l o p e n van de Deltawerken is onder meer a l s onderdeel van de O p e r a t i e D r i e l u i k nagegaan i n h o e v e r r e

de h u i d i g e waterbouwkundige k e n n i s van de D e l t a d i e n s t behou- den moet b l i j v e n en eo J a , b i j welke d i e n s t ,

Door de werkgroep Waterbouw i s d a a r b i j , i n a f w i j k i n g van de opdracht van de Stuurgroep D r i e l u i k , a l l e e n gekeken n a a r h e t toekomstig takenpakket voor g r o o t s c h a l i g e waterbouwkundige werken

waarna

op grond h i e r v a n c o n c l u s i e s z i j n getrokken. Aan de s t u d i e - en a d v i e s t a a k , onder meer t e n behoeve van de

door de b s h e e r s d i r e o t i e s u i t t e voeren waterbouwkundige werken, i n c l u s i e f h e t beheer en onderhoud, werd voorbijgegaan

e v e n a l s a a n de r e l a t i e van d e R i j k s w a t e r s t a a t met de lagere

bestuursorganen d i e eveneens taken hebben op h e t gebied van de

w a t erbouwkunde en voor hun k e n n i s v e r g r o t i n g g e d e e l t e l i j k s t e u - nen op de Rijkswaterstaatsactiviteiten.

Voor de Stuurgroep DrBhluik i s d i t a a n l e i d i n g geweest i n h a a r a d v i e s a a n de D i r e c t i e r a a d (DR) onder meer aan t e bevelen om

na h e t nemen van een b c t a l i ~ l e i n g over h e t formeren van een wen- t r a l e waterbouwkundige eenheid ( v o o r g r o o t s c h a l i g e werken dus) een n a d e r onderaoek t e v e r r i c h t e n naar p l a a t s en toekomst van h e t Centrum v o o r Ondereoek Waterkeringen. Tevens i s op b l z . 12

van h e t e i n d r a p p o r t van de Stuurgroep vermeld, d a t voor de

s p e c i a l i s t i s o h e deskundigheden van de D e l t a d i e n s t een p l a a t s moet worden ingeruimd b i j een technisoh-wetenschappelijke

d i e n s t . D i t g a a t v e r d e r dan de aanwijaing dat h e t grondmecha- n i e c h s p e c i a l i s m e van de D e l t a d i e n s t samengevoegd moet worden met h e t COW, a l v o r e n s deze d i e n s t naar de D i r e c t i e S l u i s e n en Stuwen over t e p l a a t s e n ( a d v i e s van de Kerngroep Toekomst Del-

t a d i e n s t ) . D i t i s ook v e r k l a a r b a a r omdat e r op meerdere gebie-

den een o v e r l a p bestaat t u s s e n bepaalde s p e c i a l i s m e n van de a f d e l i n g e n WT en ONW van de D e l t a d i e n s t en h e t Centrum voor Onderzoek Waterkeringen.

Maar ook a n d e r e d i e n s t e n o f d i e n s t o n d e r d e l e n van de RWS z i j n met bepaalde deskundigheden betrokken b i j de waterbouw.

I n h e t kader van r a t i o n a l i s a t i e van onderzoek en a d v i e s en het bundelen van k e n n i s l i g t een nadere bezinning op de organiatra-

(3)

a l s de H.I.D. i n de D i r e c t i e Waterhuishouding en Waterbeweging h e e f t dan ook een nadere a n a l y s e p l a a t e gehad n a a r de bestaan- de s p e c i a l i s t i s c h e deskun d i gh eden op wat erbouwkun d i g g eb i e d, n i e t a l l e e n binnen de eerdergenoemde dienrsten, maar ook bij de

a n d e r e d i e n s t e n van de R i j k s w a t e r s t a a t .

Vervolgens is nagegaan welke behoefte e r aan deskundigheid op waterbouwkundig g e b i e d binnen de Rijkswaterstaat t e voorzien i r s . Aan de hand h i e r v a n is nagegaan welke a r g a n i s a t i e v o r m wen- plelijk i s om i n deze b e h o e f t e t e voor%ien.

(4)

2. Probleemanalyse.

2.1 Probleemst elli*

A l s b e l a n g r i j k s t e taakgebieden van de R i j k s w a t e r s t a a t kunnen worden genoemd:

-

de b e v e i l i g i n g van h e t land tegen h e t water;

-

de zorg voor goede scheepvaart- en landverkeersverbinding 5

-

de waterhuishouding en h e t m i l i e u ; en a l s gevolg h i e r v a n

.Ide a a n l e g en h e t beheer en onderhoud van Rijkswaterstaats-

werken.

Dese taakgebieden, waarin ook suberidieverlening aan l a g e r e overheden begrepen zit, 5ijn opgedragen aan de r e g i o n a l e d i -

r e e t i e s .

Voor u i t v o e r i n g van deze taak i a 3 kennie en ontwikkeling van

d i e kennis nodig op d i v e r s e kennisgebieden, 50alS wegbouw-

kunde, verkeerskunde, waterhuishouding, a f v a l w a t e r z u i v e r i n g , eaologie, waterbouwkunde, etc.

Binnen deae kennisgebieden i s i n d e loop der t i j d behoefte gegroeid aan deskundigheid op g e s p e c i a l i s e e r d e vakgebieden. Voor v e r s a h i l l e n d e kennisgebieden maar soma ook voor een en-

k e l vakgebied z i j n dence deskundigheden, i n overeenstemming met de r e s u l t a t e n van de Tweede B i l d e r b e r g bijeenkomst (OR-

S400)

,

gebundeld binnen s p e o i a l i s t i s u h e d i r e c t i e i s , z o a l s der

WBD, DVK, RIZIA en W Q W.

Binnen dom d i r e u t i e s v i n d t ( b e g e l e i d i n g van) onderzoek p l a a t s t e n behoeve van de speur- en ontwikkelingstaak (S en O-taak) t e r w i j l de s p e o i a l i s t i s c h e k e n n i s besohikbaar is voor

teuhnisuh-wetensahappelijke ondersteuning en a d v i s e r i n g a a n r e g i o n a l e d i r e c t i e s en de H o o f d d i r e c t i e ( z i e ook bijlage i ) .

O p h e t vakgebied van det waterbouwkunde h e e f t een d e r g e l i j k e bundeling n o o i t consequent plaatsgevonden. I n een d e e l van de bestaande b e h o e f t e aan deskundigheid wordt v o o r ~ i e n door zowel de D e l t a d i e n s t a l s andere RWLdienaten, z o a l s onder meer W P W , WBD, DVK

,

SI.

en S t .

A l s na a f l o p e n van de deltawerken geen beroep meer kan worden gedaan op de s p e c i a l i s t i a u h e kennis b i j de D e l t a d i e n s t , z a l een d u i d e l i j k e leemte o n t s t a a n waarin de bestaande d i e n s t e n

(5)

n i e t sonder meer kunnen voorzien. Verder bestaat de indruk dat er t u s s e n de deskundigheden van de v e r s c h i l l e n d e dien- e t e n zowel o v e r l a p als g a t e n z i t t e n , waardoor aan de tWe8t e f f i o i b t e i n z e t van middelen en p e r s o n e e l ge.twijfeld kan worden.

Tenrslotte o n t b r e e k t voor de r e g i o n a l e d i r e c t i e s een duide-

li j k s a d r a s f u n c t i e bij veraoeken om o n d e r s t e u n i n g en ad-

vies, waardoor de bestaande deskundigheid n i e t optimaal wordt i n g e z e t

Het opheffen van de D e l t a d i e n s t noopt e r t o e nu na t e gaan

of i n deae rptruotuur v e r b e t e r i n g kan worden g e b r a o h t , aodat zo mogelijk voorkomen wordt d a t binnen a f z i e n b a r e t i j d op- nieuw r e0 r g a n i a a t les noo d a a k e l i j k worden.

(6)

2 . 2 . Nadere afbakening probleemgebied waterbouwkunde

Uitgaande van de bestaande o r g a n i s a t i e van technisch-wetenschap- p e l i j k e d i e n s t e n en de h o o f d s t r u c t u u r van de RWS kan de volgende i n d e 1 in g voor de waterbouwkunde worden gemaakt:

a. Onderzoek (S en O) en advies op h e t gebied van de waterhuishouding en de waterloopkunde behoort t o t de taak van de d i r e c t i e s W en W , Riza en D e l t a d i e n s t

(MI)

(kennisgebieden t y p e A, b i j de h o o f d d i r e c t i e afd. AW).

H i e r i n z i j n dus begrepen zaken a l s w a t e r k w a l i t e i t en k w a n t i t e i t , waterbeweging en bodembeweging ( m o r f o l o g i e ) en n a t t e m i l i e u . I n h e t kader van deze n o t a z a l op deze s p e c i a l i s t i s c h e kennis, ook wel aan t e duiden a l s zaken b e t r e f f e n d e h e t f y s i s c h gedrag van h e t systeem water, n i e t v e r d e r worden ingegaan.

b. Vervolgens h e t onderzoek ( S en O ) en de a d v i s e r i n g op h e t gebied van de n a t t e , (meer c o n s t r u c t i e v e ) , waterbouwkunde zoals havens en scheepvaartwegen, waterkeringen en i n p o l d e r i n g e n (kennisgebieden t y p e

B,

b i j de h o o f d d i r e c t i e afd. N en AL.

D i t b e t r e f t dus c o n s t r u c t i e v e a c t i v i t e i t e n i n en aan h e t water w a a r b i j met name h e t gedrag van de bouwmaterialen en de t o t a l e c o n s t r u c t i e onder i n v l o e d van uitwendige f a c t o r e n a l s stroom, waterdruk, golven en wind een voorname r o l s p e e l t . Het h a n d e l t h i e r b i j dus om h e t f y s i s c h gedrag van h e t systeem grond met o f zonder andere bouwmateri a l en.

I n concreto gaat h e t h i e r b i j dus zowel om de waterbouwkunde van de binnenwateren a l s de kustwaterbouwkunde. De kunstwerken worden h i e r b i j b u i t e n beschouwing gelaten.

De h i e r v o o r genoemde waterbouwkunde van h e t type B omvat o.a.: r i v i e r w e r k e n , stroom en binnenscheepvaartkanalen

,

r i v i e r ,

-

meer en kanaal d i j k e n , boezemkaden

,

oever en bodembeschermingen, stuw- meren, r e s e r v o i r s , opslagbekkens, binnenhavens, s t r a n d - en duin- voetverdedi gingen, zeehavens, scheepvaartgeulen, landaanwinning aan en i n zee, zeedijken, duinen, e x p l o i t a t i e van d e l f s t o f f e n i n zee.

Alhoewel misschien ook de r i v i e r - , k u s t - en zeebodem m o r f o l o g i e h i e r t o e gerekend zou kunnen worden i s vanwege de s t e r k e r e l a t i e met de waterloopkunde ervan uitgegaan d a t d i t t o t t y p e A behoort.

(7)

2.3. Nadere inventarisatie van dienst (-en/onderdelen)

I n de huidige organisatie zijn meerdere diensten resp. dienst- onderdelen met speur- en ontwikkel ingswerk, resp. advieswerk op het gebied van de waterbouwkunde bezig.

Ondanks de verbrokkelde structuur zal i n het kort een overzicht hiervan worden gegeven.

a.

Het Centrum voor Onderzoek Waterkeringen ( C O W ) .

Het COW i s a l s werkorgaan van de TAW en a l s dienstonderdeel van de d i r e c t i e W en W specifiek werkzaam op het t e r r e i n

van

a l l e typen waterkeringen zoals zeedijken, duinen, r i v i e r - meer- en kanaaldi jken en boezemkaden en eventueel reservoir- dijken. Daarbij worden a l l e aspecten bestreken die hiermee

samenhangen, zoals: aanval door

stroom

en golven op constructies, grondwaterstroming, grondmechanica, glooiingen en bekledingen van grondlichamen, duinen a l s flexibele waterkering, constructies en vreemde elementen in waterkeringen, waaronder pijpleiding- kruisingen, probabilistisch ontwerpen en biologische a c t i v i t e i t e n . De werkzaamheden omvatten zowel i n i t i ë r e n en begelei den van

technisch-wetenschappelijk onderzoek, het leiden

van

het syste- mati sch onderzoek naar de vei 1 i ghei d

van

bestaande waterkeringen en het uitdragen van kennis naar belanghebbenden z o a l s beheerders en ontwerpers, ondermeer i n de

vorm voor

leidraden.

Daarnaast i s het COW betrokken b i j het TOW-grondmechanica onderzoek en diverse normal i s a t i e werkzaamheden.

De werkzaamheden

staan

verder beschreven in het jaarverslag van de TAW.

In 1977 i s formeel de advisering aan regionale d i r e c t i e s van de RWS opgedragen

t . b . v . lagere overheden i s b i j het COW gebleven.

aan de d i s t r i c t e n van W en W ; de taak

b. De d i s t r i c t e n van de d i r e c t i e W en W.

De d i s t r i c t e n Noord, Zuidoost en Zuidwest (de zgn. landdis- t r i c t e n ) en de Adviesdiensten Vlissingen, Hoorn en Delfzijl

van

het d i s t r i c t

Kust

en Zee z i j n voortgekomen u i t de voor- malige studiediensten

van

de Rijkswaterstaat.

B i j het formuleren van de taakopdracht in de jaren ' 7 0 i s de n a d r u k vooral gelegd op de waterhuishouding en de waterloopkunde.

(8)

Een meer gespecificeerde taakopdracht ten aanzien

van

de waterbouwkunde i s n i e t geformuleerd, met uitzondering

van

de advisering op het gebied van waterkeringen aan regionale d i r e c t i e s die in 1977 e x p l i c i e t

aan

-

kennisoverdracht.

Op het moment i s e r een grote betrokkenheid b i j de Ooster- schel dewerken maar vervult de afdel ing verder een vraagbaak- functie

voor

onderzoek en het instandhouden en be- schi kbaar s t e l l e n

van

bestanden met grondmechanische gegevens en grondmechanische model len.

De afdeling WTF heeft haar doelstelling ten aanzien

van

hydraulische

en

waterbouwkundige problemen, waarbij met

name

de

aandacht

voor

de mathematische modellen sterk i s toegenomen naast de fysische schaalmodellen.

Vanwege het belang

voor

een gecombineerde grondmechani sche- hydraulische benadering voor een aantal waterbouwkundi ge

problemen i s e r een nauwe samenwerking tussen deze afdelingen. Als studiedienst van de Deltadienst z i j n de adviserende

werk-

zaamheden voor de overige diensten van RWS nooit formeel vast- gelegd hetgeen voor deze dienst a l s bouwdienst ook n i e t voor de hand lag.

e. De afdeling Onderzoek Nieuwe Werkmethoden (ONW)

van

de Del

t a d i e n s t .

De afdeling ONW heeft als onderdeel van Waterbouwkundige Werken West (WWW)

van

de Deltadienst veel onderzoek verricht en kennis verzameld over het gebruik van kunststofmaterialen

( g e o t e x t i l e r ) in de waterbouw en de toepassing van a s f a l t .

Daarnaast

i s veel kennis verkregen over het beproeven van nieuwe werkmethoden onder p r a k t i j komstandi gheden.

f . Afdeling Vaarwegen (SXS) van de Dienst Verkeerskunde. De afdeling Vaarwegen van de DVK, h o u d t zich ondermeer

ook bezig met onderzoek

n a a r

de oeverbescherming

van

vaarwegen. I n hoeverre i n de overige d i r e c t i e s waaronder de bouwdirectie Sluizen en Stuwen, de d i r e c t i e s Bovenrivieren, Benedenrivieren en Noordzee nog a c t i vi t e i ten, waaronder studie en advies,

p l a a t s -

vindt d a t i n deze context

p a s t ,

i s n i e t gecontroleerd.

In bijlage 3 i s een globaal overzicht gegeven van de aanwezige kennisgebieden per d i r e c t i e .

(10)

2.4. Hui d i ge personeelsinzet

Teneinde een indruk t e geven van de

omvang

van de diverse dienst- onderdelen i s het volgende overzicht

van

het personeelsbestand resp. de inzet die op het gebied

van

de waterbouwkunde plaats- vindt, weergegeven. ad a. WW/COW b . d i s t r i c t e n W en W C . WBD-MAW d . DD-WTF en WTG e. DD-ONW f . DVK bezetting Opm.

2 1 inclusief reken- en teken- groep, exclusief P en BX ondersteuning

.

groep, exclusief P en BX ondersteuning.

25(inzet) inclusief reken- en teken-

13 20 12 II II I I II I I II I I II I 1 1 II I I II

(11)

3 .

3.1.

Overwegingen b i j de opzet

v a n

een toekomstige structuur

van

technisch-wetenschappelijke kennis binnen één s p e c i a l i s t i s c h e d i r e c t i e heeft echter naast voordelen ook nadelen. Enerzijds kan voor de onderzoeker binnen een specialistische

d i r e c t i e de afstand t o t de p r a k t i j k

zo

groot worden d a t het onderzoek n i e t optimaal i s afgestemd op de behoefte.

Anderzijds kan de afstand

van

de adviesvrager binnen een regionale d i r e c t i e t o t de adviseur b i j de s p e c i a l i s t i s c h e d i r e c t i e

zo

g r o o t

worden d a t het inzicht in de technische mogelijkheden achter- b l i j f t ,

waardoor

de probleemformulering t e l a a t of in het geheel n i e t t o t stand komt.

Het bedoelde nadeel i s t e typeren a l s een zowel fysiek a l s psychologisch t e grote afstand tussen adviseur en adviesvrager. Dit nadeel i s r e l a t i e f eenvoudig t e ondervangen b i j r e l a t i e f grote projecten, vooral b i j nieuwbouw. Daarbij wordt veelal i n een projectorganisatie gewerkt

waardoor

de t e grote afstand weer verkleind wordt. Regelmatige persoon1 i jke contacten spelen

daarbij een belangrijke rol.

B i j r e l a t i e f kleine projecten en i n nog sterkere mate b i j problemen die geleidelijk

n a a r

boven komen v a n u i t het beheer en onderhoud i s e r

t o t

n u

toe geen pasklare oplossing voor het geschetste probleem gevonden. Mede omdat daar de projectorganisatie n i e t t o t stand

komt.

Voor

het ondervangen

van

het probleem z i j n diverse organisatorische middelen t e bedenken. Hier wordt volstaan met de opmerking d a t het voor goed funtioneren

van

specialistische diensten nodig i s om bewust organisatievormen en werkwijzen i n t e bouwen die de afstand tussen adviseur en adviesvrager verkleinen. Tevens moeten opbouw en onderlinge afstemming van taken van s p e c i a l i s t i s c h e diensten logisch z i j n .

(12)

3 . 2 . De behoefte aan onderzoek

-

Daarom i s bundeling en behoud van deze kennis b i j de RWS noodzakelijk. I n deze nota i s n i e t getracht

om

een scherpe, kwantitatieve schatting

van

de omvang van de

t a a k

t e

maken maar

i s a l s onderbouwing

van

de voorgaande punten een nadere uitwerking gegeven.

a . I n Nederland zal in de komende 20 j a a r tenminste f 3 miljard uitgegeven moeten worden

voor

versterking van de waterkeringen. Omdat het beheer over deze waterkeringen voor een belangrijk deel berust b i j de waterschappen zullen deze verbeteringswerken ook grotendeels d o o r de waterschappen gerealiseerd worden. De meeste van deze werken worden voor 80 t o t 100% gesubsidieerd door het Rijk. (Een nadere s p e c i f i c a t i e

i s

gegeven i n bijlage 2 ) .

Bij de subsidieverlening hebben de regionale d i r e c t i e s behoefte aan technisch-wetenschappelijke ondersteuning b i j de beoordeling van de projecten. Daarbij i s het van belang e r op t e wijzen d a t verbeter! ngswerken veel al meer onderzoek

en

advies vergen dan t o t a l e nieuwbouw, mede vanwege de opgelegde randvoorwaarden a l s milieu, landschap e t c .

Op de functie en de rol die de Technische Adviescommissie

voor

de Waterkeringen hierin s p e e l t , wordt l a t e r i n de h o o f d s t u k teruggekomen.

(13)

b. A l s g e v o l g van de Deltawerken en de d a a r b i j g e r e a l i s e e r d e kunstwerken z i j n b i j de beheersdi r e c t i e s g r o o t s c h a l i ge bodemverdedigingswerken i n beheer gekomen, t e r w i j l met name

i n Zeeland maar ook e l d e r s op g r o t e schaal o e v e r v e r d e d i g i n g en z i j n aangelegd. Het systeem van z i n k s t u k k e n i s d a a r b i j d e e l s

komen t e v e r v a l l e n maar daarvoor i n de p l a a t s h e t systeem van f i 1 t e r c o n s t r u c ti es.

Verwacht moet worden d a t de r e g i o n a l e d i r e c t i e s b i j h e t beheer en onderhoud b e h o e f t e z u l l e n hebben aan o n d e r s t e u n i n g .

c . De g r o t e scheepvaartkanalen e n de g r o t e r i v i e r e n z u l l e n b i j de RWS i n beheer b l i j v e n . Daarnaast z u l l e n met name de kanalen tussen Noord-Brabant en Limburg en h e t kanaal door Zuid-

Beveland v e r b e t e r d worden. De a a n l e g van nieuwe b o o r d v o o r z i e n i n g e n maar nog s t e r k e r de r e p a r a t i e c . q . v e r b e t e r i n g van bestaande

b o o r d v o o r z i e n i n g e n z a l de nodige i n s p a n n i n g v e r e i s e n .

d . T o t voor e n i g e j a r e n z i j n een a a n t a l b e l a n g r i j k e havens i n ons 1 and aanzien1 i j k u i t g e b r e i d en v e r b e t e r d . De b i j behorende havenwerken z u l l e n onderhoud vragen w a a r b i j ook t e c h n i s c h - w e t e n s c h a p p e l i j k e o n d e r s t e u n i n g v e r e i s t z a l z i j n .

U i t h e t bovenstaande moge b l i j k e n d a t h e t o p e r a t i o n e e l aanwezig z i j n en h e t behoud van technisch-wetenschappelijke kennis nood- z a k e l i j k i s .

Bovendien i s door de o r g a n i s t i t i e s t r u c t u u r van RUS i n r e g i onale

d i r e c t i e s een lande1 i j k e c o ö r d i n a t i e v e r e i s t van v e r s p r e i d aanwezige k e n n i s en e r v a r i n g voor d o e l m a t i g e constructiemethoden.

D i t z a l n i e t a l l e e n t o t v e r g r o t i n g van de v e i l i g h e i d l e i d e n maar ook t o t b e s p a r i n g op a a n l e g en onderhoudskosten.

Ten aanzien van w a t e r k e r i n g e n i s h i e r v o o r i n h e t v e r l e d e n een aanzet gegeven. Zo i s n a a s t de e i g e n v e r a n t w o o r d e l i j k h e i d van de R i j k s w a t e r s t a a t om o v e r een zekere h o e v e e l h e i d k e n n i s t e beschikken, door de m i n i s t e r van Verkeer en W a t e r s t a a t b i j de i n s t e l l i n g van de Technische Adviescommissie voor de Waterkeringen (TAW) aan d i e commissie opgedragen om z o r g t e dragen v o o r v e r g r o t i n g en bundel i ng van k e n n i s op h e t g e b i e d van w a t e r k e r i n g e n .

De h i e r v o o r benodi gde i nspanni ng op personeel en f i nanci e e l gebied w o r d t o v e r i g e n s overeenkomstig de toezegging van de m i n i s t e r g r o t e n d e e l s

(14)

g e l e v e r d door de R i j k s w a t e r s t a a t i n de vorm van h e t Centrum Voor Onderzoek Waterkeringen (COW)

als

dienstonderdeel van de d i r . W en W.

D i t i s ondermeer

de TAM en de R i j k s w a t e r s t a a t en de taakopdracht v a n u i t de TAM aan h e t COW i n 1969.'

U i t de voornoemde stukken b l i j k t d a t e r f e i t e l i j k een overeen- komst b e s t a a t tussen de R i j k s w a t e r s t a a t en de TAW.

Deze b e h e l s t h e t door de R i jk s w a t e r s t a a t s a p p a r a a t i n stand houden van een werkorgaan om bepaalde taken voor de TAW t e v e r r i c h t e n . D i t s l u i t aan op de i n 1969 gedane toezeggingen door de m i n i s t e r van Verkeer en Waterstaat aan de S t a t e n Generaal d a t h e t COW toegevoegd z a l z i j n aan de TAW en t e n d i e n s t e z a l staan voor adviezen aan

-

a l l e l a g e r e overheden. D a a r b i j werd vermeld d a t h e t Centrum z i j n opdrachten i n de e e r s t e p l a a t s van de TAW zou o n t - vangen.

geregeld i n de b r i e f w i s s e l i n g u i t 1977 tussen

- .

Tot s l o t wordt een g l o b a a l o v e r z i c h t gegeven van de v a k d i s c i p l i n e s d i e van belang z i j n b i j de beschouwde m a t e r i e s en van de diensten waar deze d i s c i p l i n e s nu aanwezig z i j n ( z i e b i j l a g e 3).

x

-

B r i e f van de Directeur-Generaal van de R i j k s w a t e r s t a a t van

-

B r i e f van de TAW van 10 j a n u a r i 1978 n r . S 78-11 aan de

16 september 1977 n r . AL 55193 aan de TAW.

DG- RWS

.

I

(15)

4. Ontwikkelen voorstel len toekomstige structuur

4.1. Uitgangspunten. --

Bij het zoeken naar oplossingen

voor

een toekomstige structuur zullen een aantal overwegingen in de besluitvorming betrokken moeten worden.

Daarbij v a l t t e denken aan het volgende:

a. bundeling van speur en ontwikkelingswerk (S en O ) en de adviestaak op bepaalde vakgebieden zal b i j voorkeur zodanig moeten plaatsvinden d a t de benodigde disciplines voor die vakgebieden doelmatig en e f f i c i ë n t ingezet kunnen worden en d a t e r n i e t t e veel overlap ontstaat tussen deze disciplines.

b. Speur en ontwikkelingswerk (S en O ) en adviestaak moeten b i j voorkeur gebundeld z i j n binnen één dienst om wederzijds be- vruchtend t e kunnen werken.

c.

De advisering dient zoveel mogelijk d a a r t e geschieden waar de klant/opdrachtgever gevestigd i s en de problematiek l i g t zodat van plaatselijke kennis geprofiteerd kan worden.

d . De r e l a t i e met aanverwante d i s c i p l i n e s , bijvoorbeeld ten aanzien van randvoorwaarden, moet goed geregel d z i j n .

e. De adviesstructuur moet eenduidig u i t s l u i t s e l geven

t o t

wie de klant/opdrachtgever zich kan wenden

voor

advies.

f . Indien e r meerdere klanten z i j n voor het advieswerk verdient het voorkeur d a t de studie en adviesdienst organisatorisch onafhankelijk i s van één of enkele van de klanten.

g. De eenheid dient voldoende g r o o t t e z i j n

om

levensvatbaar t e z i j n c.q. voldoende omvang t e hebben z o d a t soepel op f l u c t u a t i e s in onderzoek en advieswerk kan worden ingespeeld, onafhankelijk van tijdrovende formatiezaken.

h . Vanwege de bijzondere r e l a t i e

van

het COW a l s werkorgaan van de TAW moet het COW a l s herkenbare eenheid aanwezig blijven.

i . Het

s t a a t

n i e t vast d a t voor een goede vervulling

van

de onderzoek en adviesfunctie een vaste t a a k voor uitvoering, c.q. ontwerp en begeleiding noodzakelijk i s .

(16)

4.2. Genereren van mogel i j k e oplossingen

G e l e t op de geschetste versnipperde s t r u c t u u r op h e t gebied

van de waterbouwkunde

,

e x c l u s i e f waterhuishouding en kunstwerken

,

en h e t gegeven d a t de D e l t a d i e n s t wordt opgeheven, i s b u n d e l i n g van de waterbouwkundige kennis gewenst.

Omdat i n m i d d e l s door de d i r e c t i e r a a d b e s l o t e n i s t o t de vorming van een D i e n s t G e t i j d e Wateren (DGW) en de D i e n s t Binnen Wateren (DBW) kan de s t r u c t u u r van de d i s t r i c t e n en h e t COW binnen de d i r e c t i e W en W b u i t e n beschouwing b l i j v e n .

Ook een andere extreme o p l o s s i n g , w a a r b i j geen b u n d e l i n g van technisch-wetenschappel i j k e kennis p l a a t s v i n d t maar d a t deze taak aan i e d e r e r e g i o n a l e d i r e c t i e z e l f wordt o v e r g e l a t e n l i j k t n i e t r e ë e l .

De oplossingen waaraan vervolgens gedacht kan worden z i j n : A. waterbouwkennis concentreren b i j de DGW.

B. I' I' DBW

C. I ' I' DGW en DBW

D. waterbouw concentreren binnen een waterbouwkundi ge S t u d i e en

II II

Advieseenheid (WSAE).

B i j deze l a a t s t e o p l o s s i n g , d i e binnen de betrokken d i e n s t e n a l s gedachte g e s t a l t e h e e f t gekregen

,

1 i j k t

"bestaande" d i e n s t of d i r e c t i e gewenst.

H i e r b i j v a l t t e denken aan WBD o f S1. en S t . Een v a r i a n t , w a a r b i j k l e i n e advieseenheden "gedetacheerd" worden b i j m o g e l i j k e

r e g i o n a l e v e s t i g i n g e n van DGW o f DBW i s d a a r b i j mogel i j k . aansl u i t i n g b i j een

4.3. Afweging voor- en nadelen van de m o g e l i j k e oplossingen B i j de oplossingen A, B en C worden de DGW en DBW betrokken. Zoals reeds e e r d e r vermeld hebben de d i s t r i c t e n van de d i r . W en W op d i t moment ook een waterbouwkundige t a a k .

U i t de d i s c u s s i e s t u k k e n en de b e s l u i t e n van de D.R. v a l t n i e t t e con- c l u d e r e n d a t v o o r de DGW en DBW ook gedacht i s aan een taak op

h e t gebied van de waterbouwkunde. Desondanks worden de oplossingen A, B en C n i e t zónder meer afgewezen.

B i j beschouwing van de voor en nadelen kan h e t volgende worden opgemerkt:

(17)

A. Waterbouw DGW

7 voor zee en g e t i j d e w a t e r e n goede b i n d

voordelen: randvoorwaarden, z o a l s golven, stroom s t anden

.

-

c o n t i n u e r i n g bestaande taken van d i s t

-

c o n t i n u e r i n g bestaande r e l a t i e s DD WT

K

en Z. B. ng met de en water- i c t Kust en Zee. en

W

en W

nadelen :

-

k o p p e l i n g met binnenwateren i s g e r i n g .

p r i o r i t e i t s t e l l i n g kan problemen geven.

d i s t r i c t e n van W en W.

j a r e n b i j de binnenwateren komen.

g e r i n g .

C. Waterbouw DGW en DBW

voordelen:

-

nauwe r e l a t i e met gebied en de n o o d z a k e l i j k e randvoorwaarden.

nadelen :

-

v e r s n i p p e r i n g over 2 d i e n s t e n van de kennis.

De oplossingen A, B en C hebben verder gemeen d a t d i r e c t e r e l a t i e s met taken van de WBD op gebied v a n . m a t e r i a a l t e c h n o l o g i e , grondmechanica en ontwerpmethodieken ontbreken.

(18)

l a g e r e overheden.

-

omdat S1. en S t . ook een k l a n t i s , z a l p r i o r i t e i t b e p a l i n g m o e i l i j k kunnen z i j n .

-

k o p p e l i n g met m a t e r i a a l t e c h n o l o g i e , grondmechanica en ontwerpmethodieken van WBD o n t b r e e k t .

(19)

5. Aanbeveling voor toekomstige st r uc t u u r

De afweging van voor en nadelen in paragraaf 5 . 3 levert geen duidelijke voorkeur op.

Gelet op de huidige ontwikkelingen en t aa k s t e ll in g

voor

DGW en DBW i s koppeling met de waterbouwkunde n i e t voor h a n d 1 iggend.

Aan het vormen van een WSAE wordt de voorkeur gegeven.

Bij de keuze

het

COW

gewaarborgd worden.

(20)

-=

---

--

---

-

randvoorwaarden ( f y s constructie (fysisch

-

materiaal techno1 ogi e

veiligheid Principe taakverdeling binnen RWS betreffende waterbouwkundige infrastructuur.

r i r i I 1

Taak Bouwdienst

I

Taak Regionale Directies

I

ITaak Specialistische Afdelingen o f Diensten

I

I I I

kustverdediging

(21)

Marktverkenning waterbouwkunde

A.

Waterkeringen,

Waterkeringen vormen binnen de waterbouwkunde een omvangrijk taakonderdeel

terwijl

i n

de komende

20

j a a r een groot pakket aan werken t o t uitvoering

moet komen t e r verbetering. Verder moeten deze waterkeringen beheerd en

+

750 km 2% 98

meer en kanaal-

d i j ken

-

t 800 km

polder en boe-

zemkaden

-

t 4000 km 75%

x

25

-

1 O0

x door

overdrachten vermoede1

i j k i n

komende jaren

aanzienlijk kleiner.

Voor een inzicht

i n

de glkbale kosten t o t verbetering en instandhouding

van de waterkeringen i s

i n

het 5-jarenplan

TAW

1983-1987 het volgende

verrne

1 d :

Naar ruwe schatting

wordt

aan j a a r l i j k s onderhoud van deze waterkeringen

door de verschi

1

lende bestuurslagen a l s beheerders van deze waterkeringen

de vol gende bedragen

u i

tgegeven

:

R i j k : 30

miljoen

Provi nci e

: 5

miljoen

Waterschappen

50

miljoen.

Daarnaast moeten

i n

de komende jaren nog zeer omvangrijke werken worden

uitgevoerd t e r verbetering van deze waterkeringen.

Dit

b e t r e f t a l l e r e e r s t

de

zeewaterkeringen

op grond

van de Deltawet.

Vervolgens de verbeteringen

van de rivierdijken langs de

R i j n

en

h a a r

takken.

Daarnaast v a l t t e voorzien d a t , ofschoon hiervoor nog geen concrete plannen

bestaan, ook waterkeringen

langs

de Maas, de Vecht en het IJsselmeer ver-

beterd moeten worden.

Tenslotte zullen ook vele boezemkaden, overwegend liggend

i n

het westen

van

ons land, versterkt moeten worden.

(22)

Samengevat z i j n de v o l gende bedragen t e v o o r z i e n :

Zeewaterkeringen, e x c l u s i e f Oosterscheldewerken: f 1550 m i l j o e n . R i v i e r d i j k e n l a n g s de R i j n en haar takken : f 600 m i l joen.

~~

f 2150 m i l j o e n Vervolgens op b a s i s van een zeer ruwe s c h a t t i n g :

R i v i e r - en meerdi jk e n langs de Maas, de Vecht

en h e t IJsselmeer : f 200 m i l j o e n Boezemkaden : f 350 m i l j o e n Markerwaard S l u f t e r p l a n en p l a n Waterman f 550 m i l j o e n p.m. p

.m.

De n o t a ' s d i e momenteel op de h o o f d d i r e c t i e worden o p g e s t e l d inzake de p l a n n i n g van de v e r s t e r k i n g van de waterkeringen langs de zee en de r i v i e r e n de R i j n en haar takken z u l l e n b i n n e n k o r t nieuwe en ook meer exacte c i j f e r s kunnen geven.

Voor de onderzoeks- en a d v i e s a c t i v i t e i te n binnen de RWS v o o r waterkeringen i s van belang d a t t e n aanzien van h e t beheer a l s b e l e i d s u i t g a n g s p u n t g e l d t

om

deze taak t e l a t e n c.q. zoveel m o g e l i j k o v e r t e dragen aan waterschappen,

( z i e de r e g e r i n g s n o t a ' s : "Haar een nieuw waterschapsbestel?" en "Het beheer van de waterkeringen l a n g s de Nederlandse k u s t " ) .

I n d i t l i c h t moet ook v o o r de t a a k s e c t o r waterbouw de toekomstige en de t a a k van de R i j k s w a t e r s t a a t t e n aanzien van w a t e r k e r i n g e n gezien worden.

I n de n o t a o v e r h e t beheer van de waterkeringen langs de Nederlandse k u s t wordt op b l z . 9 par. 3.2.3. g e s t e l d d a t de technische- en wetenschappelijke kennis op h e t gebied van de kustwaterbouw gebundeld zou moeten z i j n i n een

.

goed g e o u t i l l e e r d e technische d i e n s t , w a a r b i j w o r d t g e s t e l d d a t R i jk s - w a t e r s t a a t o v e r een d e r g e l i j k e d i e n s t van voldoende omvang b e s c h i k t .

p o s i t i e

I n de andere nota: "Naar een nieuw waterschapsbestel?" wordt t e n aanzien

-

van de w a t e r k e r i n g e n helemaal geen aandacht besteed aan de w i j z e waarop de technische- en wetenschappel i j k e kennis op h e t gebied van waterkeringen

(23)

Het beheer van waterkeringen i s grotendeels i n handen van waterschappen met Gedeputeerde Staten a l s t o e z i c h t . Voorts h e e f t R i j k s w a t e r s t a a t ook een a a n t a l o b j e c t e n i n beheer, waaronder de g r o t e dammen; op d i t moment ook nog omvangrijke t r a j e c t e n duinen en z e e d i j k e n naar waarvan met name i n Noord- Hol l a n d g r o t e t r a j e c t e n overgedragen moeten worden a l smede s t u k j e s r i v i e r - d i j k en g r o t e

Te v o o r z i e n v a l t d a t ook deze meerdijken aan waterschappen z u l l e n worden overgedragen (IJsselmeerpolders).

Voor deze taken i s technisch-wetenschappelijke kennis n o o d z a k e l i j k . Hoe ver moet R i j k s w a t e r s t a a t nu gaan

om

deze kennis t e b e z i t t e n , zonodig t e o n t w i k k e l e n en waar gevraagd t e r b e s c h i k k i n g t e s t e l l e n van l a g e r e overheden.

l e n g t e s kanaal- en meerdi j k e n .

H i e r b i j wordt dus de vraag g e s t e l d o f de R i j k s w a t e r s t a a t t o t taak h e e f t a l l e beschikbare kennis op h e t gebied van waterkeringen ook t e n d i e n s t t e s t e l l e n van de l a c e r e overheden.

O n g e t w i j f e l d z a l deze vraag i n p r i n c i p e bevestigend beantwoord worden, t o t d a t de vraag g e s t e l d wordt t o t i n welke mate d i t l e i d t t o t een behoefte aan e x t r a f i n a n c i ë l e o f personele middelen ( b i j v o o r b e e l d b i j verzoeken t o t a d v i s e r i n g )

.

Vervolgens wordt dan de vraag g e s t e l d o f en i n hoeverre de R i j k s w a t e r s t a a t nog e x t r a kennis moet vergaren

om

d i e , waar nodig, t e r b e s c h i k k i n g t e s t e l l e n van de l a g e r e overheden.

I n d i t verband l i j k t h e t volgende van belang:

Naast een v e r a n t w o o r d e l i j k h e i d van de R i j k s w a t e r s t a a t om o v e r een zekere hoeveelheid kennis t e beschikken i s door de M i n i s t e r van Verkeer en Waterstaat b i j de i n s t e l l i n g van de Technische Adviescommissie voor de Waterkeringen (TAW) aan d i e commissie opgedragen

om

z o r g t e dragen voor v e r g r o t i n g en bundeling van kennis.

De h i e r v o o r benodigde inspanning op personeel o f f i n a n c i e e l gebied wordt grotendeels geleverd

door

de R i j k s w a t e r s t a a t i n de vorm van het

(24)

Verder

aan de r e g i o n a l e d i r e c t i e s , t e r w i j l de l a g e r e overheden zowel b i j de d i s t r i c t e n

a l s

b i j h e t COW om advies kunnen vragen.

Vraagpunt i s dus i n hoeverre RWS h e t a l s haar taak z a l b l i j v e n beschouwen

om

a d v i e s c a p a c i t e i t o f onderzoeksinspanning beschikbaar t e s t e l l e n voor de 1 agere overheden.

Voor zover h i e r o p geen d u i d e l i j k m t w w r 6 verkreyeti i s

zal

maar pragmatisch van de bestaande s i t u a t i e uitgegaan moeten worden.

z i j n de d i s t r i c t e n van de d i r . W en W b e l a s t met de a d v i s e r i n g

B.

Oeverbeschermi ngen.

Economisch belang ---^---I---

Aanleg, herstel en onderhoud van oeverbeschermingen i n vaarwegen vergen 20 B 30% van het gehele onderhoudsbudget voor de binnenscheepvaartwegen, die in beheer zijn bij het rijk. Het gaat daarbij jaarlijks w een bedrag in de orde

van 40 miljoen gulden

.

Ook

met h e t onderhoud

aan oeverbeschermingen langs niet-rijkcvaarwegen en met de aanleg van oeverbeschermingen langs nieuwe of te reconstru- eren vaarwegen, zoals het %Hartelkanaal, zijn grote bedragen gemoeid. Jaarlijks worden thans (1983) 75 à 100 miljoen g u l - den aan overheidsgelden besteed aan oeverbeschermingen in vaarwegen

.

Daar komen dan

nos

kosten b i j

voor oeverbeschermingen langs de overige binnenwateren. De

oevers daarvan worden in de meeste gevallen minder zwaar aangevallen.: Daarom kan daar in veel gevallen met een lichte, goedkopere constructie worden volstaan of kan een constructie tel f s acht erwege blijven.

Technische aspecten

Gezien de beschikbare financiëie middelen en de grote verscheiàenheid van kon- struktiee, is bet op korte termijn (d.w.z. binnen enkele jaren) niet mogelijk de hele problematiek 'beiacting-sterkte' met betrekking t o t oeverbeschermings-

konstrukties uit te werken.

Aan de andere kant, in het kader van de ver8Cbilïenbe projekten o.a. met be- trekking t o t d e Deltawerken en ZeeW~~terkeringen, zijn er verschillende onder-

(25)

b

L

I

D

zoeken geweest of lopen er nog onderzoeken, die zeer sterke aansluiting hebben met de o e v e r b e s c h e r m i n g s k o n s t t u k t i e s (o.a. onderzoek naar de stabiliteit van de gezette glooiingen voor waterkeringen, leidraad betonnen glooiingen, fil- teronderzoek voor Deltawerken, leiâraad asfaltbekleding, onderzoek naar atabi- liteit van open asfalt door Bitumarin enz.)

Er zijn ook verschillende praktijkproeven uitgevoerd door de verschillende di- recties van RWS, die een belangrijke bron vormen met betrekking tot het opvul-

len van de nog bestaande leemtes in het intwerpen van de oeverbeschermingskon-

st r u k t ies

.

A l s vervolg op het huidige M1115-programma lijkt het noodzakelijk in de toe- komst aandacht te besteden aan de oeverbeschermingen in kleinere vaarwegen waar onder andere de natuurlijke oeverbeschermingen (eventueel met daarvoor een 'gebroken' profiel) in aanmerking komen zoals rietkragen, zandstranden, grind enz. De huidige ervaringen en onderzoeksresultaten op dit gebied, aanwe- zig bij de Landbouwhogeschool te Wageningen, de Rijksdienst voor Be IJssel-

neerpolders,Uflieu-afdeling bij de Deltadienst en de regionale diensten, moe-

ten geïnventariseerd worden om tot een vervolgaanpak te komen.

Ook d e zogenaamäe 'low-cost protection' konstrukties, waarbij de aandacht wordt besteed aan de toepassing van de goedkope materialen (vaak afvalproduk-

t e n ) en de simpele uitvoering, moeten in de toekomst voldoende aandacht krij- gen. De ervaringen op dit gebied in U.S.A. zijn hoopvol. In Nederland, d e Technische Commissie van de vereniging Kust e n Oeverwerken in samenwerking met Rijksdiensten en bedrijfsleven, willen de eerste aanzet in die richting geven. Uit het voorgaande blijkt, dat o p het gebied van oeverbeschermingen in Neder- land nog erg veel staat te gebeuren. Alleen indien al die diverse uitgevoerde

en uit te voeren onderzoeken in een breed kader geplaatst kunnen worden, z a l

het mogelijk zijn, bestaande raakvlakken te signaleren, overlappen te voorko- men en de onderling bestaande relaties zichtbaar te maken en uit te werken. De motivatie hierbij is, dat het resultaat van de som groter zal zijn dan de som der resultaten.

09 9rond hiervan zal nageaaan moeten worden w a t de mogelijkheden voor

wat

b e t r e f t de i n t e g r a t i e

van

de verschillende onderzoeken op d i t gebied z i j n

om

A

e

B

A

e

e e ONT WERPUETMODIEK

0 B

A

0 A

~

0

0 e

0 A

A

6

M i v c m i f f i s t w m E a

@ [ A

A

DVERZICHT AANWEZIGE KENNISGEBIEDEN m.b.t. OEVERBESCHERMINGEN

SESCHERM. KONSTRWTIE I_ ~ _ _ _ _ _ VEEL

U

REDELIJK

A

GEDEELTELIJK O TABEL

1

(27)

C.

Algemeen entamerend onderzoek.

1. Grondmechanische- hydraulische transportverschijnselen, zoals die zich voordoen b i j waterbouwkundige processen a l s : zandsl uitingen, zettings- vloeiingen, baggeren

+

storten s l i b (ook ondersteuning Commissie

Speurwerk Baggertechniek).

Binnen WT i s in d i t verband een aanvang gemaakt met het ontwikkelen van een programma MODVLO (Modeieren vloei ingsgedrag z a n d ) .

2. Verkennend onderzoek t . b . v . toekomstige grote projecten zoals Waterman, Markerwaarde, energie, opslagbekkens, Slufterplan e.d. 3. Ontwerp richtlijnen en methodische aanpak ( i n c l . probabilisme)

waterbouw.

Om

t o t

een meer evenwichtige ontwerpaanpak binnen de RWS t e komen i s een centrale inspanning ( à l a b i j BWD op wegbouwkundige

problemen) v e r e i s t . Thans i s sprake van grote d i v e r s i t e i t in aanpak binnen de diverse d i r e c t i e s die ook vaak t o t o n n o d i g kostbare con- s t r u c t i e s leiden. Normalisatie en r i c h t l i j n e n staan v.w.b. de waterbouw nog i n de kinderschoenen. I n de

vorm

van

leidraden wordt hier binnen TAW verband de nodige aandacht

aan

besteed, maar dan beperkt

t o t

waterkeringen. D. Bui ten1 and.

p.m.

E. Keuring waterbouwmaterialen. (door WBD t e schrijven).

F. Nieuwe werkmethoden en bui tenmetingen. (door ONW t e schrijven).

(28)

I

HYDDRAULICA (SCHEEPSXWEGING

I

- 0

COW. DI STRI ClEN

GROUDWAT ET1SfRbMiNG

1 G?;PaJDMECH

JTbYLl- iEIT ONbEkW~~TEIIDNElS CDW K Z

*

FUNDRIN 65 TECHNEK

i I

BDDM

BESiH ER

MINLI

I

C E 3 0

STABI

L

i TE1 T iEl

DIN

6E

N C DW

W B b

- 0

VhHUIT DRVGE KANT

o

VANUIT DI066 KAM

G D

0 2

AFB. MAW

0 VEREISTE Y€WNIJ 7iY HET OFITURPEN VhN WITEPYEPINLEN

I DOK IWDIEN DE KEIINIS A.H.W. DVEPLAPPENI Bld ANDFeE

AFhELINMN VODEKJWT IS DRT VEL AAN6EI;FVEN 1

W T K

I

OW, W T F , WW

I

?RAKTYK K€NNIS

03

3 BNW, W T F I WW I I I 1 0 3 0

í

3 !

3 I

I

W T K , W W

I

1

3 i

i

7 1)

INCIPENTEEL NOBIG 3Y

2)

ONMISUBR U DNTWERP VAN

3)

ZLER INCIBEMEEL NDdlG [XY áYZONKRE WATEI XFEINMW BEXLEJiN6EII VAW WRlEK!íEPIWSE)I LOWSTPUCflEJ HET BhMlJANbEN OF

K l f T 3 f i M H E N E.D. ?