ROCZNIKI TEOLOGICZNE T om iU iiiil, H ilp i l - 2001
WALDEM AR RAKOCY CM
2 K o r 1, 154116: P A W Ł O W Y P L A N W IZ Y T W K O R Y N C IE I J E G O R E A L IZ A C J A
Przedm iot o p raco w an ia|itan o w j|S n fb rm 4 iii w 2 Kor[[|, 15-16: w edług niej apostoł Paw eł nie zrealizow ał w izyty zapow iedzianej K oryntianom , co usiłuje wyjaśnić w kolejnych w ierszach (zwł. w. 23). Z 1 K or 16, 5 - 6 |§ |n ik a , że nie zrealizow ana w izyta była sam a w sobie zm ianą w cześniejs|§|jj» p la n u ||£ h o - ciaż apostoł pow rócił do pierw otnego zam ierzenia (1 K or),gfnteresuje n is ew entualny stopień realizacji odw ołanej w izyty. W e w spółczesnej biblistyce istnieją dw ie podstaw ow e opinie na tem at zapow iedzianej i następnie odw oła nej w izyty. W szyscy są zgodni, że Paw eł udał się z E fezu do K o r y n t i |||i K or
12, 14; 13, 1-2; też 2, 1) - praw dopodobnie f j odpow iedzi na wigści od Tym oteusza - gdzie doznał przykrości (2, 1. 5-10; 7, 8-12); zapow iedział też w K oryncie, że pow róci do nich (13, 2). R óżnica dotyczy rekonstrukcji dal szych w ydarzeń.
(1) W edług pierw szej h ip o te z y 1 Paw eł po przykrej w izycie w K oryncie udał się do M acedonii, zapow iadając pow rót (13, 2); stam tąd jed n ak nie w rócił do K oryntu, lecz udał się do Efezu, skąd napisał „L ist we łzach” p rliij kazany K oryntianom przez T ytusa; w liście odw ołał d ru g ą część w||żyty. W edług tego scenariusza apost§§ zrealizow ał pierw szą część ||> dróży, z czego tłflfnaczy sięg y 2 K or l,jg |5 - 1 6 i nn.
Dr hab. Wa ld em ar RAKOCY - adiunkt Katedry Egzegezy Ksiąg Narracyjnych NT w Instytucie Nauk Biblinych KUL; adres do kcJSspondencji: al. Warszawska 31126, 20-803 Lublin.
1 Zob. np. C. K. B a r r e t t, The Second Epistle to the Connthiąjts, London 1973, s. 7-8; G. D. F e e, Charis in II Corinthim s fijiglS: ApostolmlParousmmnd Paul - Cśtifttłi Chronolo- S^iN T S 8 l | S i f | l l l * s - 538; G. L i i d e m a n n ! |f ||§ |j ||||§ ||j | to the GeĘj/fes. Studies in Chronology, London 1984, s. 93-94; R. P. M a rilU n, 2 CciMnthians (WBC 40||iW aco 1986, s. 24; J. M u r p h y - O ' C o n n o r, Paul. A cĘ fical Life, Oxford 1996, s. 296.
1 3 4 W A LD EM A R RA KO CY CM
(2) W edług drugiej hipotezy2 Paweł podczas przykrej i krótliSbj wizyty w K oryncie 1; 13, §|) zapow iedział ponow ne, bliskie przybycie, aby od nich udać się do M acedonii i następnie pow rócić do K oryntu (por. 1, 15-16). K iedy jednak w rócił do Efezu, odw ołał tę w izytę i pow rócił do pierw otnego planu, tj. 1 K or 16, 5-6. O zm ianie planu pow iadom ił K oryntian w „Liście we łzach” . W edług tego scenariusza apostoł nie zrealizow ał w ogóle zapo w iedzianej w izyty.
(2a) H ipoteza (2) m oże mieć jeszcze inny w ariant przy założeniu, że 2 K or 1 0 -1 3 (i zav!l!|BItarn in fih n a c je ) stanow i jjjList we łzach”3. W takim razie po pow rocie z K oryntu do Efezu Paw eł, pisząc pcjjifyższy list (tj. 2 Kor 1 0 -1 3 )p a ) tłum aczy w nim , dlaczego nie przyffyłjfgta część listu zaginęła) i zapow iada kolejne bliskie przybycie | | 2 , 14; l | | 1), albo b) j|b<j!|zym uje w nim zam iar przybycia i inform uje, że nastąpi to w k n p p ; następnie..;po w ysłaniu T ytusa z listem zm ienia pierwotny~2$iiitiar, o czym pow iadam ia ich później i w inny sposób.
Celem artykułu je st zw eryfikow anie w iarygodności pow yższych hipotez i |u s ||le n ie (o ile to m o ż liw ||, która z nich odpfjjgjada rijc z y w is to le i histo rycznej. Inne w w fanty nie w y d ają realne* W eryfikacja w iarygodności p o w y ż sz fih hipotez będzie polegać na przedstaw ieniu argum entów za i prze ciw , poczynając od tych drugich. S łabą stro n ą przedstaw ionych hipotez jest t l i l i autow y popierają je zdaw kow ym i racjam i5 i częśjj) pow ołują się jed y nie na opinię w cześniejszych prac.
2 Np. E. B. A 1 I o, Saint Pdm. Seconde E p itre aux Corinthiens, Paris 1956, s. 53-54; W. G. K ii m m e 1, Introduction iSkhe New Testament, London 1973, s. 286-287; V. P. F u r- n i s h, I I Corinthians |K b 32A), New York 1984, s. 143-144; J. W. R o s I o n, R. R u- b i n k i e w i c z, Listy do K o ryn iia n , ;[v/:\ ;Wstęp do Nowego Testamentu, red. R. Rubinkie- wi|Jjg§znaiE|{|§|g{jgj|<{l-342; też Hughes (The Second EpistJe to the Corinthians (NlCNTj, Grand Rapids 1962, s. 32), chociaż uważa, że wizyta miała miejsce przed 1 Kor.
3 Zob. stan badań na tem |i|B i|iygodności tejli|j9iłS jj' w; W. R a k o c y, 2 K o r 1 0 -1 3 :
„4 § f w ic a c h " ? , RT 48<§f)01), z. 1, s. 121-132.
4 Hughes (2 0aĘhthians, s. XXVIII nn.) uważa, że we Izach" - to 1 Kor. Stąd o wizycie Paweł pcjSiadomił ich przed 1 Kor, gdzie w 16,;j§r6 nie w y r a || pierwotnego zamie rzenia, lecz zapófiiada zmianę wcześniejszego planu, tj. 2 Kor I, 15-16 (dz. cyt., s. 58). Przyjęcie, że 1 Kor to „List we łzach” wydaje się niepSwdopodobne (zob. A 1 \ixiS e co n d e Epitre aux CorlM hiens. s. 70-72).
5 Zwłaszcza w przypadku pierwszej z nich aufijzy nie K JIH lują jej rozpoczęci||zakładają z góry, że taki scenariusz jest bardziej wiarygodny. Przedstawiają racje, dlaczego nie została dokończona: zdaniem Barretta ( I I C o rin tM w s , s. 7-8) - z powodu wrogości względem Pawła P Koryncie; M urphy-0’Connor (Mm/, 311296) - wrogość wzmocniła w apostole pierwotny zamiar udania się do Macedonii.
PA W ŁO W Y PLA N W IZ Y T W K O RY N C IE I JE G O R EA LfflA C IA 1 3 5
l i w e r y f i k a c j a h i p o t e z y ( i )
H ipotezie m ożna przedstaw ić następujące obiekcje:
1 .1 . P ierw szą trudność stanjiwi fakt, że Paw eł w obliczu pow ażnych trud ności w K oryncie m ógł np. odczekać jak iś czas w M acedonii i dopiero w ów czas pow rócić. N ie w idać pow odu, dla którego udał się do E fezu6. Jeżeli jednak taki był, dlaczego nie udał się następnie do K oryntu d rogą m orską? D laczego p o w raca o k fężp ą flr^gą przez M acedonię, k tórą - w edług tej hipo tezy - dopiero co odw iedził i która nie przysparzała mu trudności; zebrała też na czas składkę dla braci w Judei (2 K or 8, 1-2; 9, 4)? N asuw a się w nio sek, że apostoł idzie przez M acedonię (2 K or 2, 12-13; 7, 5), jak p la ib w a ł na sam ym p o c z ||k i |||§ r . 1 K or l |§ ||- 6 ) , poniew aż nie udał się tam z Koryn-E tu podczas zapow iedzianej w izyty.
1 .2 . To sam o dotyczy trasy podróży Tytusa. Jeżeli po w y p ||p iu Tytusa do Koryntu z „Listem we łzach ” Paw eł oczekiw ał z utęsknieniem na w ieści od niego (por. 2 K or 2, 12-13 |q |« 5-6 i nn®i dlaczego nie kazał mu w ró^jć do siebie do E fezu czy do T roady k rótszą d rogą przez Efez - ale dłu ższą przez M acedonię. O dpow iedź w ydaje się następująca: T ytus m iał do załatw ienia w ażną spraw ę (sk ład f|j) w M acedonii. W takim razie Paw eł nie był w cześniej w-iMaćedonii, gdyż załatw iłby ju ż ją osobiście7.
1.3. W edług tej hipotezy Paw eł zdecydow ał najpóźniej w M acedonii o tym , że nie pow róci do K oryntu, gdyż stam tąd (tj. M acedonii) udaje się do Efezu. W takim razie dlaczego „L ist we łzach” w ysyła dopiero z E ||z u - jak utrzym ują autorzy - a nie od razu z M acedonii?8 Sugeruje to, żejfjie był w M acedonii.
1 .4 . Jeżeli §|j|§§§j zm ienił w cześniejszy plan podróMjM i 1 K or 16, 5-6), czy znaczy to, że opuścił E fez przed planow anym term inem w l i j 8? Jeżeli tak - to zreilto n o w ał z m ożliw ości ew angelizacyjnych, ja k ie otw arły się w Efezie (w. 9) i dla których chciał tam pozostać aż do P ięćdziesiątnicy
8). Cżift tak szybko, tj. po w ieściach od Tym oteusza, zr^zygiiow ałby z m isji w E fezie? Jeżeli zam ierzał opuścić E fez zgodnie z w cześniejsżjjm pla
6 Czy nie szukałby innego rozwiązania po zmianie planów [|iż powrót do wspólnoty, z którą ostatecznie i dopiero co się rozstał (przy założeniu planu w 2 Kor 1, 15-16: z Koryntu zamierzał udać się bezpośrednio do Judei)?
7 Tym bardziej, że jak zostało stwierdzone wlpoprzednim punkcie!; iMacedonia nie spra wiała apostołowi trudności jjjebrała na czas składkę.
8 Teoretycznie mógł w y sjg iiist z Macedonii, g d i | niejjjwierdza się nigdzie, że uczynił to z Efezu; czy wtedy udałby się jednak do EfeiztW
1 3 6 W A LD EM A R RAKOCY CM
nem , podróż do K oryntu nie nastąpiła n |( |c h m ia s t po pow rocie T ym oteusza - w ątpliw e, aby z n ią z ^ f | | p . Rjjpuje się sytuacja patow a.
1 .5 . Jeżeli apostołow i zależało, aby list przekazać przez T ytusa , czy ten pozostał w Efezie po zakończonej m isji w m ieście - mało praw dopodobne; jeżeli natom iast był przy Paw le, ten m ógł go w ysłać ju ż z M acedonii; dlacze go uczynił to dopieroez Efezu? Pozostaje w ciąż bez odpow iedzi pytanie, jaki sens m iało przybycie z M acedonii do Efezu i ponow ne w yruszenie w drogę do M acedonii?
1 .6 . W 2 Kor 1, 15-16 Paweł pisze, że zam ierzał z M acedonii przyjść ponow nie (palin... elthein) do K oryntu. Kiedy tłum aczy się ze zm iany planów w w. 23, stw ierdza: „[...] nie przybyłem (óuketi elthori)". 0'uketi oprócz zna czenia czasow ego ma rów nież znaczenie logiczne, które spotykam y u Pawła (Rz 7, 20; 11, 6; 14, 15; Ga 3, 18), gdzie stanow i zaprzeczen ie10. Sens zda nia przem aw ia za niezrealizow aniem planów , czyli za nieprzybyciem w ogóle; in a c z e j|||re c y z o w a łb y , że nie przyszedł ponow nie, jak czyni to w w. 16. T rzeba od ra z u p rzy zn ali że nie było to nieodzow ne, poniew aż pisał do ludzi, którzy dobrze w iedzieli, w jakim stopniu jego plany nie z o sta ł^ sp e łn io n e .
1 .7 . W edług hipotezyg^li) Paw eł podjął decypjję -pj zm ianie planu podróży jl| Efezie - bez uprzedniego pow iadom ienia o tym K oryntian. Ci dow iadują się o jeg o zam iarze dopiero ;po przybyciu do nich. Na ile je st to m ożliwe? W przypadku hipotezy (2) decyzję o zm ianie planów podjął podczas krótkiej w izyty w K oryncie, gdzie zapow iedział ponow ne p rz y b p 3 e . O ba w arianty są w rów nym stopniu dopuszczalne.
Kolejnym krokiem je st próba odparcia pow yższych obiekcji (zw łaszcza pierw szych pięciu) pod adresem hipotezy (1).
W odpow iedzi na punkty 1.1; 1.2 i 1.3 (por. 1.5) trzeba pow iedzieć, że to, co w ydaje się bardziej logiczne, nie musi być praw dziw e. Pow tarzanie się tej sam ej trudności w pow yższych przypadkach je st znam ienne, m im o to me w yklucza ostatecznie hipotezy (1), przem aw ia tylko na korzyść (2).
O dnośnie do punktu 1.1 o |J z 1.7 - nigdzie nie stw ierdza się, że PawEŚt w yruszając z Efezu ju ż zdecydow ał o zm ianie trasy podróży i tym samym
9 P raw dopodo||ie nie mógł tego u c z y ® przez l|}jjioteijjjca, którego relacje z|gjm ti|g|^m kościołem nie były fjjk dobre (por. I Kor 16, 10-11) i mogły ulec pogorszeniu po poinformo waniu apostoła o trudnej |j|tu a c j|jw Koryncie, w związku z czym ten się tam udał z wizytą, którą określa się jakóf przykrą, boleSflą (por. J. M u r p h y - 0 ’ C o n n o r , The D ale o f 2 Corimhians 10-13, AusBR 39(1991), s. 41-42).
W. B a u e r, i4 Greek-Englishl Lexicon o f the Ne\v'\ Tcstament and Other E a rly C h ri
PA W ŁO W Y PLA N W IZ Y T W K O R Y N C IE I JE G O R EA LIZA C JA 1 3 7
ostatecznie się rozstaw ał - w jego przekonaniu - ze w spólnotą. Z m iana planu m ogła się zrodzić w K oryncie, ja k w przypadku hipotezy (2) - byłaby to racja pow rotu do Efezu z M acedonii. W ydaje się jed n ak mało praw dopo dobne, aby apostoł postanow ił zakończyć m isję w Efezie bez uprzedzenia 0 tym w spólnoty i bez pożegnania; brak też na to dow odów (czyste przypu szczeni!!.
T rudność w yrażoną w punkcie 1.4 m ożna rozw iązać w ten sposób, że apostoł opuścił E fez przed pierw otnym term inem i z tej racji pozostaw ił
nowvm m ^ ł|w o ś c io m ew angelizacyjnym (por. 1 K or 16, 8-9). Po zm ianie p l a n ® był to pow ód p o w ro tcjd o E fezu. T |lu s byłby w łaściw ą osobą w przekonaniu apostoła do d o r ę c ||n ia „Listu we łzach” 11. T rzeba jednak pow iedzieć, że ponow nie m am y do czynienia z rekon strukcją faktów dopasow aną do s y tu a c ji aby j ą rozw iązać - nie znajduje to żadnego pośw iadczenia.
W podsum ow aniu stw ierdzam y, żellhipoteza (1) napotyka na pow ażne zastrzeżenia (zw ł. pierw szych pięć), Hlóre nie je st łatw o odeprzeć; jed n o cześnie brak w yraźnych racji przem aw jpjących za nią.
2. W E R Y F IK A C JA H IPO T E Z Y g ) i!!(2a)
Przeciw ko hipotezie (2) trudno je st p rz e d s ta \||ć pow ażne obiekcje, ponie waż zakłada, że zapow iedziana w izyta nie d o s |§ i w ogóle do skutku - podob nie (2a). H ipoteza (2) nie napotyka zatem na trudności przedstaw ione w punktach 1.1; 1.2; 1.3; 1.4 i 1.512; m ożna natom iast przedstaw ić povilżniej- sze racje za nią.
2.1. H ipoteza (2) w tym , co dotyczy nagłegiiipow rotu z K oryntu do Efezu, nie n a p o illja na trudności, opiera siflljjednak na dom niem aniu w ynikającym z 2 K or 13, 2 oraz 2, 1 (por. też 12, 14; 13, 1). Faktem , który m ożem y w y k azali je st 'tylko to, że ostatecznie apostjH pow rócił do Efezu, gdyż stam tąd wjjjgjgsza p ||e z T roadę do M acedonii (2 K or 2, 12-13; 7, 5 nn.; Dz 20* ł |i Z astrzeżenia co do hipotezy (1) p rzem aw iają za w ia ry g o d n o ś c i tego przy- puszczenia - tym bardziej, że nie w id aciirzeciej m ożliw ości.
2.2.rfńfątpliwość budzi fiakt^czy Paw eł m ógł w K oryncie, podczas krótkie go p i p t u , podjąć’ bardzo w ażną decyzję o zm ianie planu pojfróży. O tóż,
11 Zob. punkt 1.5.
1 3 8 W A LD EM A R RA KO CY CM
apostoł w 2 K or 2, 1 -4 stw ierdza, że po w izycie w K oryncie (i przed napisa niem |:|L is tu we łzach ”) postanow ił nie przychodzić do nich ponow nie w smutku; następnie: że napisał im o tym (iripiitó auto), aby kiedy przybędzie ponow nie (= 1 K or 16, 5-6), nie doznał sm utku (w. 3 ) 13). W ynika z tego, że iw pow yższym liście tłum aczył się, dlaczego nie zrealizow ał swego planu, tzn. nie chciał przybyć w sm utku. N asuw a się w niosek, że w pow stałym po pow rocie do Efezu „Liście we łzach” odw oływ ał zapow iedzianą w izy tę14, czyli tę (i zm ianę planów ) m usiał z a p o w ||d z ie ć w K oryncie - w obliczu now ych trudności (por. 13, 2 ) 15.
2.3. W przypadku 1.4 logicznym w y ||c ie m Ib rz ^ lljS i^ io n y c h wątpliwości jest hipoteza (2), tzn. po w ieściach od Tymoteflfisza apostoł udaje się od razu do K oryntu - w obliczu nie dających się rcffiffiiąSi trudności zapow iada kolejną w izytę i pow raca do Efezu.
2.4. Sposób obrony Paw ła w 2 K or 1, 15-16 o d p o w flia H jw ołaniu planu w całości:
(a) „[...} ęjb(3i#6rn najpierw ij|proteroń) przyjść do was, (b) abyście dostąpili podw ójnej lask i (ch a rin '6), (c) od was z | | udać się do M aced o n i||
(d) z M a c e d g jii znow u (palin) przyjśś|[do was, (e) abyście m nie w ypraw ili w p o d r || do Ju d ei”.
A kcent spoczyw a na członjjjch (a) i (d), gdyż dotyczą one zapow iedzianych w izyt w K oryncie, z czego Paw eł się tłum aczy. Zdanie celow e (b) znajduje się po członie (a), nie po (d), gdyż to człon (a) spraw ia, że będzie u nich dw a razy; (d) = 1 K or 16, 5-6. W zm ienionym planie i w argum entacji waż niejszy je st człon (a) i zw iązany z nim (c). G dyby Paw eł zrealizow ał tę część podróży, czy nie s tw ie iiz iłb y tejłgp w czasie przeszłym (czynność dokonana): „[...] p rzy b )|§ m najpierw do was [...] następnie udałem się do M acedonii
O całym planie mówi natom iast w tycH pam gęh kaijgjbriachi^e&oHio- men). Sugeruje to, że (a) oraz (c) zostały zrealizow ane w takim samym stop niu co p a p czyli nie m ialfgm ittpsa.
13 egrapsa nie jest tutaj aorystem epistulamym, jest w relacji do ekrinaW f. 1) i następnie 'Sm grapsa w w. 4 i 9 (por. H u g h e s, 2 C orinthiam gi. 54-55; F u r mi s h, / / Geninthians, s. 153-154).
14 Zob. R a k o c y, 2 Kor 1 0 -1 3 , punkt 2 .lc JS. 128).
15 Postanowienie Pawia o nieprzybywaniu do nich ponownie w smutku autorzy hipotezy (I) tłumaczą nieprzybyciem do Kofyijjtjj z Macedonii. Autorzy h ip o te z ||2 ) odnoszą to do całej zapowiedzianej i nie zrealizowanej wizyty (po krótkiej i przykrej wizycie z Efezu do Koryntu).
PA W ŁO W Y PLA N W IZ Y T W K O RY N C IE 1 JE G O R EA LIZA C JA 1 3 9
2.5. W przypadku hipotezy (2) w ydaje się bardziej zrozum iałe, dlaczego Paw eł kazał T ytusow i w racać dłu ższą trasą przez M acedonię (ad 1.2), chociaż bardzo m u zależało na szybkim spotkaniu z nim (2 K or 2, 12-13; 7, 5 nn.). Skoro apostoł nie udał się do M acedonii, jak w cześniej to planow ał (1, 15- 16), został tam w ysłany T ytus, który m iał się zorientow ać w przygotow aniach zbiórki. H ipoteza (2) pozw ala też zrozum ieć podróż Paw ła do K oryntu przez M acedonię po ostatecznym opuszczeniu Efezu (ad 1.1) i zakładane w ysłanie „L istu we łzach ” z E fezu, a nie z M acedonii (ad 1.3).
Z przeprow adzonych analiz w ynika, że hipoteza (2) jeśffbardziefplptrygod- na niż (1). W tym m iejscu rozw ażym y rów nież w ariant ( 2 a U S u r o w ||ć rozdz. 10-13. w ydaje się niektórym d z i f p a po pojednaw czym tonie rozdz. 2 i 7 17. Y ip w iązjjp z tym na te fty rozpatrzyć ew entualność sugerow aną przez n iektó rych autorów , że 2 K or 1 0 -1 3 stanow i JJMst we łzach” 18.
Przy przyjęciu tej hipotezy Paw eł, po zapow iedzi ponow nej w izyty (13, 2), pow raca z K oryntu do Efezu. Pisze do nich „List we łzach” ( - 2 K or 10-13), w którym a) odw ołuje zapow iedzianą w izytę (zaginiona część listu) i zapow ia da kolejne, bliskie przybycie (12, 14; 13, 1), albo b) inform uje najpierw , że niebaw em odbędzie zapow iedzianą w izytę, ale jakiś czas później odw ołuje ją, do czegdiijiawiązuje w pow stałym później w M acedonii 2 K or 1, 23.
Ten w ariant hipotezy (2) napotyka na trudność: otóż apostoł w 2 K or 10-13 nigdzie nie m ów i o p lanie podróży (por. 1, 15-16). Być m oże nie w spo mina trasy zapow iedzianej w izyty, gdyż pow iadom ił o niej podczas pobytu w K oryncie; teraz zapow iada tylko przybycie. W 2 K or 1 0 -1 3 in teresu ją go przede w szystkim relacje ze w spólnotą.
N ajm ocniej js ia e ip J i? (Sa) przem aw ia punkt 2.2, tzn., że P aw eł odw oływ ał w „Liście we łzach ” zap o w iedzianą podróż. 2 K or 10-13 nie odw ołuje, lecz zapow iada kolejną w izytę, sj]j|d nie m oże być „Listem we łzach ” . Z aginięcie części listu, w której jffdwoły w ał w izytę, nie zostało nigdy dow iedzione i nie stanow i solidnej podstaw y, na której m ożna oprzeć argum entację; podobnie wygląda sytuacja w przypadku drugiego w ariantu (2a). H ipoteza (2a) opiera się na nie^ jftffiiedzionym ostatecznie zlIB iżd iu . Z tej racji i t e będziem y przedstaw iać innych argum entów „za” i Jggjg|jjw ”. O dsyłam y natom iast do opracow sp na ten te m a t19.
17 Zob. najbardziej obszerny opis różnic między 2 Kor 1-$ a 10-13 w: A. P 1 u m m e r, The Second Epistle to the Corinthians (ICC), Edinburgh 1915, s. XXIX-XXXVI.
18 Zob. p. 3.
l 9 M u r p h y - 0 ’ C o n n o r , 2 Corinthians 10-13, s. 3 1 - 4 ^ R a k o c y, 2 Kor 10-13, s. 121-132.
1 4 0 W A LD EM A R R A K O C Y CM
H ipotezy (1) i (2) odrzucają założenie, że 2 K or 10-13 to §j|Li§ we łz a ® ”, poniew aż je st ono w sprzeczności z. faktem , że 12, 14 i 13, 1 zapow iadają w izytę. W przypadku hipotezy (1) jest to całkow icie nie do pogodzenia, poniew aż i M s t we łzach ” mógł tylko odw oływ ać w izytę - po pow rocie z M acedonii do Efezu ta ju ż się nie odbyła (M acedonia - K orynt), stąd nie m ógł jej zapow iadać; W przypadku hipotezy (2) „List we łzach ” nie musiał jej od razu odw oływ ać, poniew aż apostoł njj§| zaczął jej jeszcze realizow ać. Przekonanie o jej odw ołaniu w „l|} |cie we łzach ” wynika z 2, 1-4 (zob. 2.2). D latego w p rz y p a d io hipotezy (1) i (2) zapow iadane przebycie do Koryntu w 2 K or 1 2 f g M 13, 1 dotjfljzy późniejszej wizjf|fj, tj. po ostatecznym-opju* szczeniu Efezu i p ilb jśc iu przez M acedonię20.
Za h ipotezą (2) p rz e m lif|a ją jeszijże w ydarzenia po ostatecznym opuszcze niu Efezu. N ioodbyaie podrófśppo której m owa w 2 K or 1, 15-16, i |w e ł tłum aczy chęcąli oszczędzenia K oryntian (w. 23). Czy o b ą |^ a § | pogorszenie relacji była faktycznie jedynym pow odem odw ołania w izyty? Czy zm iana planu nie kolidow ała w jik im ś stopniu z w cześniejszym zam ysłffn apostoła, tak że chętnie do niego w rócił?
Przy realizacji planu w 2 K or 1, 15-16 Paw eł nie przebyłby trasy od Efezu do Troady w łącznie.jj|||§ędzy obydw om ągjniastam i leżały takie ośrodki, j|ak Filadelfia, Sardy, Sm yrna, Nfjlgnezja c f f Pergam on. Istnienie chrześcj|an przynajm niej w niektórych z nich jest w ięcej niż prawdopodobne!,-‘poniew aż byli ju ż w ów czas w m niejszych i odleglejszych ośrodkach regionu, jak K olo sy, H ierapolis czy Laodycea (pcffi Kol 4, 13)21. Jak w ynika z inform acji w Dz 19, 9b-10a, apostoł p r z |i pierw sze dw a lata pobytu w Efezie nie pro w adził ew angelizacji poza m iastem . W ji||H |0 d n o ść tej inform acji potw |pfl|za Kol 2, 1 (por. 1, 7-8): nie był osobiście w m iastach w dolinie Likus; podob nie nie odw iedził w ym ienionych w cześniej ośrodków na trasie przem arszu z EfeBu do Troady.
B illp c ie przez pow yższe m iejsca zakłada pierw otny plan, tj. 1 K or 16, 5- 622. W edług niego apostoł planow ał po św iętach Pięćdziesiątnicy :ipHgj|ść
20 Autorzy różnią się między jfibą, czy rrodz. 10-13 stanowiły całość z 1-9 (tak Atafci o, Seconde Epitre aux Corinthiens, s. L-LVI; K ii m m e 1, Introduction, s.|fjj)0-293; H u g h e s , 2 Corinihians, s. XXI nn.; W. B a t e sjlir/ie /nfegnjfji o f II Corinthians|jjNTS 12(1965^66^ s. 65-69), czy zostały napisane później (B a r r e t t, II CoriifjĄians, s. 23; F u r n i s h, i i i n i i i a i i i E P i f i i g s i i i r p i ii* o ' c o n n o r, />«*«/, s j s j i j i
21 Zob. liB E R JfliisiE iE i T rd Ę Ę ft i redakcja przekazu o pośpiechu Pawła na święta P ię ć d Ę is ią tn ic ^ D z 20, 16), RT 46(1999), z. 1, s. 162-163.
22 Niewspominanie w 1 Kor 16 o zamiarze odwiedzenia tych ośrodków tłumaczy fakt, że leżaBiiiiiierytoriurn prowincji (Azja), w której się aktualnie znajdował.
PA W ŁO W Y P L A N « f ffllM 3 S 0 X O R Y ia fiE I JE G O R EA LIZA C JA 1 4 1
przez ow e strony i M acedonię, i p ralzim o w ać w K oryncie. D otarcie na zim ę do K oryntu p o tw ierd zają D z, gdzie Ł ukasz stw ierdza, że po pobycie w m ieś cie apostoł spędza św ięta Paschy następnego roku w F ilip p i< 2 0 , 6). Podróż z K oryntu do F ilippi trw ała ok. m iesiąca (730 km )23, co pośw iadcza, że opuścił sto licę A chai zaraz po zim ie - w takim razie m usiał tam przezim o wać. A postoł planow ał zatem w 1 K or 16, 5-6 i 8, że od o p uszczenia Efezu (przełom m aja i czerw ca) do przybycia do K oryntu (połow a listopada, tj. okres kończący podróże lądow e24) będzie m iał do dyspozycji ponad pięć m iesięcy. P rzem arsz tą trasą zajm ow ał m aksym alnie ok. dw óch m iesięcy25. Co zam ierzał uczynić z pozostałym czasem ? W edług 1 K or 16, 5 apostoł zam ierzał przejść (dierchom ai j | przez^W acedorrię, w K oryncie zatrzym ać się (parameniĘ^ a naw et Ij^zezimdJSIić (trzy/cztery m iesiące). S f |d m ów iąc o pobycie w M acedonii m a na m yśli znacznie krótszy okres27, tzn. nie tylko krótsfcy od przezim ow ania, ale rów nież od zatrzym ania się (ok. m iesiąca?)28. P ozostają jeszcze przeszło dw a m iesiące.
N ie m am y pew ności, czy po zm ianie planu i pow rocie do pierw otnego zam iaru P aw eł o p ip p ił Efe?-|w ty m ||a m y m czasie, jfjjfj płąn$iw-3ł; w :{6, 8. D la te g f|w dalszej argum entacji w artość wnicgfjcóH zależy od tego faktu.
Spotkanie apostoła z Tytusem zostało w yznaczgiie w T roadzie. W ynika z tego, że T ytus m iał do pokonania z K oryntu z n a c z ||e dłu ższą trasę (o ok. 400 km) niż apostoł z E fezu29. S ą dw a m ożliw e w ytłum aczenia: 1) apostoł zam ierzał pozostać jeszcze pejSien czas a iiE fe z ie 30 lub IjlBidw iedzić w spól noty na trasie przem arszu z E fezu do T roady. Tych, jak stw ierdziliśm y w cześniej, nie m iał jeszcze okazji poznać. W yznaczenie spotkania w T roa dzie, nie w M acedonii31, w skazuje na duże znaczenie, jakipjapostoł p |pyw
|§-23 M u r p h y - O' C o n n o r, Pawljis. 296-297. 24 W e g | | c j u s z, Epitoma rei milit. IV, 39.
25 Do wspomnianych 730 km i przeprawHprzez MSIte Trackie trzeba dodać olii350 km z Efezu do Troady (zob. M u r p h y - 0 ’ C o n rjijb r, Paul, s. 183).
26 Termin nie oznacza samego przejścia, lecz o d w iązan ie (wspólnot (G. D. F e e, .The First Episile to the CorinMians ffiIC N T ||jG rand Rapids 1987, s. 818-819).
$p&$>. J j ś j R o b e r t s o i f ||p P 1 u m m e r, The First Episile o f St. Paul r |i|4 f Corin- (łlipnfMCC), Edinbourgh 1986 (ost. wyd.), s. 387.
28 Planowanie przed )5|||f<rjlwiJ§i|j?w Koryncie i zmianą planltt' ty liii krótkiego postoju wsSlacedonii potwierdza, że apostoł nie iiiia|ipHKIemów ze wspólnotą (zwł. ze składką).
Do tego trzeba jeszcze dodać podróż TytusąJB|! Koryntu i pobyt w mielcie związany ze zlefpną n f | misją.
30 Np. Fee (Charis. s. 538) umiejscawia w tjjjfti okresie wydarzenia z 2 Kor lii; 8-11. 31 Łatwiej było się umówić w Macedoniijjgjgw Troadzie, ponieważ Tytus musiał przepły
1 4 2 W A LD EM A R RA KO CY CM
zyw ał M p o iy tu w m ieście32, lecz rów nież na dłuższy czas, jaki m iał upły nąć do m om entu jego przybycia do m iasta. Z 2 K or 2, 12-13 w ynika naw et, że apostoł liczył na to, że T ytus będzie przed nim w T roadzie (pom im o z n a iiS ie dłuższej trasy). Ten dłuższy czas, jaki był mu potrzebny na dotarcie z Efezu do Troady , przem aw ia za odw iedzaniem nieznanych mu ośrodków leżących na tej trasie34.
Z pow yższej analizy w ynika, że zm iana planu (tj. z 1 K or 16, 5-6 na 2 Kor 1, 15-16) pozbaw iała Paw ła m ożliw ości przejścia przez ośrodki m iędzy Efe zem a T roadą włągznie. Jedną z racji (oprócz tej w 2 K or 1, SES1 odw ołania zapow iedzianej zmiany planu podróży i powpótu do pierw otnego planu z 1 K or 16 m ógł być zam iar odw iedzenia w spólnot znajdujących się na tej trasie, ktćlych apostoł nie miał okazji w cześniej poznać, oraz T ro a 4 || znanego mu ijjyażnego ośrodka. C zęściow a realizacja 2 K or 1, 15-16, tj. w edług hi- pote^U ( i i | zajęłaby apostołow i przynajm niej jeden m iesiąc więcej i w znacz nym stopniu redukow ała pow yższą m ożliw ość. T a okolitittttiSjS^pfzemawia rów nież na korzyść hipotezy (2).
W podsum ow aniu stw ierdzam y, że przedstaw ione racje pow ażnie podają w |ivątpliw ość hipotezę (1); w jeszcze w ię liz y m stopniu w ariant (2a). H ipo teza (2) nie stw arza takich tńjdności i w ydaje się bardziej w iarygodna od dw óch pozolfałych. Skoro inne rozw iązania (poza przedstaw ionym i) nie wy- d a ją liię m ożliw e, uznajem y hipotezę|§>) za odpow iadającą faktycznem u sta- n o w riz e c z y .
nąć Morze Trackie dwukrotnie: raz sam, drugi raz ,z Pawiem.
32 Troada byta ważnym ośrodkiem chrzes'cijański||j(M u r p h y j f |0 ’ C o n n o r , Paul, s. 300).
33 O ile nie wynikał ze znacznegoippóźnienia wjrntabszifliaeiwoliśy Azjii
34 Te na szlaku z Filippi do Koryntu założył osobiście. To, co zostało! powiedziane, wyklu cza ewangelizację Epiru w tym okresie życia apostoła (por. Rz 1 5 ,® ; Tt Ewangeliza cja mogła być dziełem jego współpracowników, jak w przypadku Kolosjfw, Laodycei i Hiera- polis.
PA W ŁO W Y PL A N W IZY T W K O RY N C IE I JEG O R E A L B j\C H it 1 4 3
II COR 1, 15-16: PAUL'S PLAN OF VISITS TO CORINTH AND ITS EXECUTION
S u m m a r y
T|ie! $iibjecf§f the article is the information in II Cor 1,15-16, according to which Paul did ilOt put into effect the visit to the Corinthians that he had foretold. In the contemporary bibli- cal studies there are two fundamental opinions on the d e ( |j $ to which the visit was not execu- ted: I) the Apostle dtd not make the foretold visit at all; 2) he made only half of it, that is from Corinth he went to Macedonia, but he did not return to Corinth as he had announced earlier. A verification of the two opinions leads to the conclusion that the latter one meets with Ifbjections that raise ser||bs!8liffl!lpl(il!Siiiffliione i l e ś not lieate such difficulties and seems morę plausitfg!
