nr nr 39 39

Pełen tekst

(1)nr. 39 2012. Sytuacja na światowym rynku wybranych produktów ogrodniczych i jej wpływ na polski rynek ogrodniczy.

(2) Sytuacja na światowym rynku wybranych produktów ogrodniczych i jej wpływ na polski rynek ogrodniczy.

(3)

(4) Sytuacja na światowym rynku wybranych produktów ogrodniczych i jej wpływ na polski rynek ogrodniczy. Autorzy: dr Bożena Nosecka mgr Anna Bugała dr Dariusz Paszko, Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie mgr inż. Łukasz Zaremba.

(5) Prac zrealizowano w ramach tematu Monitoring rynków rolno-spoywczych w warunkach zmieniajcej si sytuacji ekonomicznej, w zadaniu Monitoring i ocena zmian na wiatowych rynkach rolnych. Celem opracowania byo przedstawienie sytuacji na wiatowym rynku wybranych owoców i warzyw wieych, zagszczonego soku jabkowego, mroonych owoców i warzyw oraz okrelenie wpywu tych zmian na moliwoci wzrostu eksportu objtych analiz produktów ogrodniczych w Polsce.. Recenzent prof. dr hab. Lilianna Jaboska, SGGW w Warszawie. Opracowanie komputerowe Alicja Capiga. Korekta Krzysztof Kossakowski. Redakcja techniczna Leszek lipski. Projekt okadki AKME Projekty Sp. z o.o.. ISBN 978-83-7658-236-8. Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki ywnociowej – Pastwowy Instytut Badawczy 00-950 Warszawa, ul. witokrzyska 20, skr. poczt. nr 984 tel.: (22) 50 54 444 faks: (22) 50 54 636 e-mail: dw@ierigz.waw.pl http://www.ierigz.waw.pl.

(6) Spis treci Wstp……………………………………………………………….... Struktura rzeczowa i podstawowe tendencje w produkcji, eksporcie i spoyciu owoców, warzyw i ich przetworów w Polsce……………… 1. wiee owoce………………………………………………………… 2. wiee warzywa……………………………………………………… 3. Przetwory owocowe i warzywne……………………………………... II. Geograficzna struktura polskiego eksportu owoców i warzyw oraz zagszczonego soku jabkowego i mroonek owocowych i warzywnych... 1. wiee owoce i warzywa…………………………………………….. 2. Zagszczony sok jabkowy i mroonki owocowe i warzywne………. III. wiatowy rynek owoców i warzyw wieych……………………… 1. Owoce wiee………………………………………………………… 1.1. Produkcja wiatowa…………………………………………………... 1.2. Gówni eksporterzy i importerzy owoców strefy umiarkowanej…….. 2. Warzywa wiee……………………………………………………… 2.1. Produkcja wiatowa…………………………………………………... 2.2. Gówni eksporterzy i importerzy warzyw……………………………. IV. Spoycie owoców i warzyw wieych w wiecie…………………… V. wiatowy rynek zagszczonego soku jabkowego………………… 1. Gówni producenci…………………………………………………… 2. Gówni eksporterzy i importerzy……………………………………... 3. Ceny w obrotach zagszczonym sokiem jabkowym………………… 4. Czoowi dostawcy koncentratu soku jabkowego na podstawowe rynki zbytu……………………………………………………………. VI. Spoycie soków pitnych i nektarów w wiecie…………………….. VII. Sytuacja na wiatowym rynku mroonych owoców i warzyw…… VIII. Warunki lokowania produktów ogrodniczych na podstawowych wiatowych rynkach zbytu…………………………………………. IX. Organizacja skupu i eksportu produktów ogrodniczych w Polsce i wybranych krajach UE……………………………………………. Podsumowanie i wnioski……………………………………………. Bibliografia………………………………........................................................... 7. I.. . 9 10 11 13 15 16 18 19 19 19 23 36 36 39 52 55 55 60 64 66 69 71 75 78 82 87.

(7)

(8) Wstp Handel zagraniczny (a gównie eksport) to swego rodzaju „silnik” napdzajcy wzrost gospodarki, a poziom konkurencyjnoci midzynarodowej jest „paliwem” do owego „silnika” (Misala 2011)1. Ta istotna rola handlu zagranicznego w rozwoju gospodarczym (i w rozwoju poszczególnych sektorów gospodarki) podkrelana bya ju przez przedstawicieli merkantylizmu, a nastpstwie „klasyków” ekonomii politycznej, a zarazem teorii handlu midzynarodowego (gównie Smith, Ricardo oraz Mill) i póniej przedstawicieli teorii neoklasycznych (zwaszcza Heckcher-Ohlin-Samuelson) i badaczy wspóczesnych (m.in. Vernon, Krugman, Lindner). Wszyscy teoretycy i badacze zajmujcy si problematyk handlu zagranicznego zajmowali si poszukiwaniem odpowiedzi na pytanie, jakie s przyczyny przewag poszczególnych gospodarek (sektorów, firm) nad innymi. Najogólniej, co podkrelaj niemal wszyscy teoretycy i badacze problemów handlu zagranicznego, a jednoczenie szeroko rozwinitego nurtu bada „podaowych” nad konkurencyjnoci bytów gospodarczych, pozycja na rynkach zagranicznych zaley przede wszystkim od poziomu kosztów i/lub zrónicowania produktów, czyli oferowania produktów ta szych lub lepszych (m.in. Porter 1980, Adamowicz 1999, Wo 2001, Wzitek-Kubiak 2003). Koszty i jako produktów zale od ogromnej liczby czynników, a gównie technologii stosowanych w celu poprawy produktywnoci czynników produkcji, skali produkcji i poday, ale te czynników zewntrznych (nakady na dziaalno badawczo-rozwojow, polityka kredytowa czy dochodowa). S to tzw. czynniki kontrolowane przez konkurujce podmioty (firmy, sektory, gospodarka) tzn. w duym stopniu od nich zalene2. Czynniki niekontrolowane to przede wszystkim dostpno do zasobów naturalnych. W literaturze przedmiotu wszystkie czynniki kontrolowane okrela si te mianem czynników aktywnych czyli instrumentów konkurowania zwizanych z wykorzystaniem potencjau konkurencyjnego (i rozwojem eksportu) mierzonym na wszystkich poziomach dziaalnoci gospodarczej. Aktywnymi (kontrolowanymi) czynnikami wzrostu eksportu i poprawy konkurencyjnoci na rynku midzynarodowym analizowanymi od strony „popytowej” s przede wszystkim: promocja, reklama, marketing, logistyka sprzeday, sprawno jednostek handlowych, ale te umiejtno dostosowania rozmiarów i struktury poday do preferencji konsumentów i zmieniajcej si koniunktury na rynkach (m.in. Sulmicki 1997). Czynniki bierne, niekontrolowane ujmowane od strony popytowej to przede wszystkim ksztatowanie si popytu i poday na zagranicznych rynkach zbytu, ale te wpywa 1. J. Misala, Midzynarodowa konkurencyjno gospodarki narodowej, PWN, Warszawa 2011, s. 20. Podzia na czynniki kontrolowane i niekontrolowane wprowadzili Reiljan, Hinrikus i Ivanov, za W. Poczt [w:] Wybrane aspekty konkurencyjnoci rolnictwa, IERiG

(9) -PIB, 2011, s. 24.. 2. 7.

(10) jca na poziom zapotrzebowania w okrelonych krajach polityka handlowa innych krajów czy ugrupowa uczestniczcych w obrotach wiatowych. Czynniki decydujce o rozwoju eksportu mona te podzieli na cenowe i pozacenowe (m.in. Bosak 2000). Ceny stanowi skumulowany efekt wspódziaania czynników decydujcych o poziomie kosztów (czynniki pozacenowe to gównie szeroko pojte dziaania jednostek gospodarczych, polityki pa stwa w zakresie zarzdzania i marketingu). Znaczenie czynników pozacenowych (m.in. Abbott i Bredahl 1994) jest szczególnie istotne w odniesieniu do produktów gotowych do spoycia (zuycia), do których nale w brany rolno-spoywczej produkty spoywcze wysoko przetworzone ale te przeznaczone do bezporedniej konsumpcji produkty rolne (przede wszystkim owoce i warzywa). Przewagi kosztowo-cenowe i dziaania powodujce zmniejszenie kosztów, maj podstawowe znaczenie w poprawie pozycji konkurencyjnej i wzrostu eksportu surowców rolniczych oraz produktów spoywczych o niszym stopniu przetworzenia. Celem opracowania byo okrelenie moliwoci zwikszenia polskiego eksportu wybranych produktów ogrodniczych i ich przetworów przede wszystkim z punktu widzenia ksztatowania si relacji popytowo-podaowych w czoowych krajach importerach tych produktów w wiecie. Ze wzgldu na brak odpowiednich danych statystycznych dotyczcych spoycia produktów ogrodniczych, popyt na rynkach zbytu mierzono gównie wielkoci importu objtych analiz produktów i tendencjami w ich przywozie. Badano te poziom cen oferowanych przez gównych odbiorców wiatowych oraz wielko poday i ceny czoowych dostawców na wytypowanych gównych rynkach zbytu. Szczególn uwag powicono sytuacji na rynku krajów UE i krajów WNP, tj. gównych odbiorców polskich produktów ogrodniczych. Badanie zmian wielkoci eksportu i importu, poziomu sald handlu zagranicznego i samowystarczalnoci produkcji pozwolio na okrelenie szans i zagroe na rynkach zbytu ze strony czoowych konkurentów Polski, na wiatowym i europejskim rynku zbytu, wytypowanych do badania produktów ogrodniczych. Analiz sytuacji na rynku wiatowym poszerzono o regulacje celne na rynkach zbytu i system organizacji sprzeday eksportowej produktów ogrodniczych w Polsce w porównaniu z niektórymi krajami UE. W pracy nie badano wpywu importu na rozwój krajowej produkcji ogrodniczej, bowiem w odniesieniu do niemal wszystkich produktów ogrodniczych i ich przetworów udzia importu w ich produkcji krajowej nie przekracza 10%. Podstawowym czynnikiem wzrostu produkcji artykuów tego sektora, zwaszcza w wietle braku tendencji wzrostowej zapotrzebowania na rynku krajowym s moliwoci i szanse zwikszenia sprzeday na zagranicznych rynkach zbytu. W opracowaniu dokonano analizy sytuacji popytowo-podaowej i cenowej na wiatowym rynku niemal wszystkich podstawowych owoców i warzyw wieych ze. 8.

(11) szczególnym uwzgldnieniem produktów dominujcych w produkcji i eksporcie polskim (jabka, pieczarki, kapusta) lub charakteryzujcych si du dynamik wzrostu eksportu (kapusta woska i peki ska, pomidory). Sporód przetworów owocowych i warzywnych analizie poddano jedynie trzy grupy produktów dominujcych w produkcji i eksporcie przetworów, tj. zagszczony sok jabkowy oraz mroone owoce i warzywa, przy czym najwicej uwagi powicono koncentratowi soku jabkowego, którego Polska jest drugim w wiecie producentem i eksporterem3. Sytuacj na rynku poszczególnych produktów badano w gównych krajach importerach i eksporterach przy wykorzystaniu metod statystycznej analizy tendencji rozwojowych (rednioroczne tempo wzrostu) analizy zmian salda handlu zagranicznego oraz udziau w rynku wiatowym, a w odniesieniu do eksporterów take ich pozycj na poszczególnych rynkach zbytu. Analiz objto lata 1997-2011 z podziaem na trzy okresy picioletnie, tj. 1997-2001, 2002-2006 i 2007-2011. Ze wzgldu na dostpno danych statystycznych informacje dotyczce produkcji w wiecie obejmuj lata 1996-2010, spoycia lata 2002-2009, a importu do krajów UE lata 1999-2011. Analiza sytuacji na rynku wiatowym i europejskim dokonana zostaa w oparciu o dane Faostat, Eurostat, USDA, AIJN (European Fruit Juice Association), AMI (Agarmarkt Informations-Gessellachaft mbH), a na rynku polskim w oparciu o dane GUS, Centrum Informatycznego Handlu Zagranicznego (CIHZ) i Centrum Analitycznego Administracji Celnej (CAAC). Ponadto korzystano z taryf celnych wybranych krajów i ich ugrupowa oraz dostpnej literatury dotyczcej organizacji eksportu w Polsce i niektórych krajach UE. I.. Struktura rzeczowa i podstawowe tendencje w produkcji, eksporcie i spoyciu owoców, warzyw i ich przetworów w Polsce. Udzia owoców i warzyw w towarowej produkcji rolinnej rednio w latach 2007-2011 wyniós 28%. Wyszy by jedynie udzia zbó (32%). W cznej wartoci polskiego eksportu rolno-spoywczego produkty sektora ogrodniczego stanowiy w tych latach 16%, a w imporcie 17% (w 90% s to produkty innych stref klimatycznych). W eksporcie wyszy by jedynie udzia misa i jego przetworów. Saldo handlu zagranicznego wszystkimi owocami i warzywami strefy umiarkowanej oraz ich przetworami jest zdecydowanie dodatnie. W wartoci produkcji przemysu spoywczego, przetwory owocowe i warzywne stanowiy 19% (drugie miejsce po produktach przemysu misnego i mleczarskiego). W spoyciu artykuów rolnych 3. Szczegóowa analiza sytuacji na wiatowym rynku poszczególnych gatunków mroonych owoców i warzyw, ale te pozostaych przetworów owocowych i warzywnych przedstawiona bdzie w kolejnym opracowaniu dotyczcym wpywu sytuacji na rynku wiatowym na rynek produktów ogrodniczych i jego moliwoci rozwojowe w Polsce, które przygotowane bdzie w 2014 r. 9.

(12) i spoywczych produkty sektora ogrodniczego zajmuj czwarte miejsce po misie, przetworach zboowych i nabiale. 1.. wiee owoce. W strukturze produkcji, eksportu i spoycia owoców wieych w Polsce dominuj jabka. rednio w latach 2007-2011 jabka stanowiy 71% rednich zbiorów owoców i 55% wartoci produkcji towarowej tych produktów. W wolumenie eksportu owoców (bez reeksportu owoców poudniowych) udzia jabek wyniós 86%, a w wartoci eksportu 64%. W spoyciu owoców strefy umiarkowanej jabka stanowiy 52%, a w spoyciu ogóem tych produktów 36%. Sporód pozostaych owoców, najwikszy w strukturze zbiorów, by rednio w latach 2007-2011 udzia porzeczek (6,4%), truskawek (5,8%) i wini (5,4%). liwki i maliny stanowiy odpowiednio 3,0 i 2,8%. czny udzia pozostaych owoców (gruszki, agrest, borówka, brzoskwinie, morele, czerenie, orzechy) wyniós 6,3%. W wolumenie eksportu owoców (oprócz jabek) istotne znaczenie miay maliny i truskawki – odpowiednio 3,4 i 2,2%, a w wartoci sprzeday zagranicznej 10,1 i 5,7%. W spoyciu owoców strefy umiarkowanej czny udzia owoców jagodowych wynosi 18,7%, w tym truskawek okoo 10%. Rys. 1. Struktura wolumenu produkcji, spoycia i eksportu owoców rednia z lat 2007-2011 w procentach Produkcja 2,7. Pozostae. Eksport* 1,7. Spoycie** Pozostae. Pozostae. 21,9. 70,8. 6,6 6,4 5,8 3,0 2,8 1,9. Jabka. Jabka. Jabka. Winie iczerenie. Maliny. Truskawki***. Porzeczki iagrest. Truskawki. 85,7. 51,6. Winie iczerenie***. Truskawki. Gruszki. liwki. liwki. Winie iczerenie. Gruszki. Maliny. liwki. Gruszki. 3,4 2,2 2,1 2,12,0 0,8. Porzeczki iagrest. * bez reeksportu owoców poudniowych ** bez owoców cytrusowych i bananów *** szacunek wasny. ródo: Na podstawie danych GUS oraz CAAC.. 10. 9,0. Maliny***. 6,0 6,0 1,5 3,5 0,5. Porzeczki iagrest***.

(13) W latach 1997-2011 najwysze byo tempo wzrostu produkcji malin – 8,1%. Tempo wzrostu zbiorów jabek wynioso 2,1%, a porzeczek 1,2%. Ujemne byo rednioroczne tempo rozwoju produkcji truskawek i agrestu (-0,1 i -7,1%) oraz gruszek (-1,7%) i liwek (-1,4%). Najbardziej zwiksza si w tych latach eksport jabek – rednioroczny rozwoju wolumenu eksportu wyniós 7,6%, a wartoci sprzeday zagranicznej 15,7%4. Ujemne byo tempo rozwoju wolumenu eksportu porzeczek, truskawek i malin, cho dodatnie byo tempo wzrostu wartoci eksportu tych owoców. Ujemne tempo eksportu malin wynikao gównie ze wzrostu zapotrzebowania na te owoce na rynku wewntrznym, a truskawek (przemysowych) i porzeczek ze spadku popytu na zagranicznych rynkach zbytu. W latach 1997-2011 tendencj spadkow wykazywao spoycie niemal wszystkich gatunków owoców, a najbardziej obniao si spoycie jabek (3,7% rednioroczne). Spowodowane to byo wzrostem konsumpcji owoców poudniowych i owocowych przetworów, gównie soków i nektarów, ale te generalnie zmian modelu konsumpcji w kierunku wzrostu spoycia tzw. fast food. Spadek spoycia wywoa presj na zwikszenie zagospodarowania produkcji wikszoci owoców (gównie jabek) poprzez eksport. Zmniejszenie konsumpcji na rynku wewntrznym i wynikajcy std w duym stopniu wzrost eksportu zadecydowao o zwikszeniu udziau sprzeday zagranicznej w poday rynkowej jabek z 10% w latach 1997-2001 do 26% w latach 2007-2011. Udzia eksportu w zbiorach wini utrzyma si na poziomie ok. 4%, truskawek na poziomie ok. 6%, a malin ok. 20%. Udzia eksportu w poday rynkowej porzeczek spad z 15 do 5%, a liwek wzrós z 5 do 14%. Eksportowane owoce jagodowe, winie ale te liwki przeznaczane s gównie do przetwórstwa. 2.. wiee warzywa. W produkcji warzyw dominuje kapusta i marchew. rednio w latach 2007-2011 udzia tych warzyw w zbiorach wyniós odpowiednio 22,2% i 16,0%. Udzia pomidorów (gruntowych i spod oson) wyniós 12,7%, cebuli 12,3%, a ogórków 9,4%. W produkcji licz si te buraki wikowe (6,3%) i kalafiory (4,2%). W wartoci produkcji podstawowe znaczenie maj pomidory (ok. 23%) i ogórki (17%). Udzia cebuli wyniós 10%, kapusty 12%, marchwi ok. 8%, kalafiorów 4%, a brokuów 2%. W eksporcie dominuj cebula i pomidory odpowiednio 28,4 i 18,4% wolumenu eksportu i 22,0 i 31,1% wartoci sprzeday zagranicznej. Udzia kapusty biaej i czerwonej wyniós odpowiednio 14,2 i 6,7%, marchwi 7,2% i 3%, ogórków 3,4 i 4,1%, kalafiorów 4,9% i 5,0%, a pozostaych warzyw kapustnych (kapusta woska, peki ska) 11,8 i 10,1%. W spoyciu dominuj pomidory i ogórki 4. Wysokie byo tempo wzrostu eksportu gruszek, ale wynikao to przede wszystkim ze zwikszenia reeksportu tych owoców, sprowadzanych gównie z krajów UE. 11.

(14) (32,9%). Udzia kapusty i marchwi wyniós odpowiednio 13,6 i 12,5%, cebuli 11,1%, buraków 5,9%, a kalafiorów i brokuów 3,7%. Rys. 2. Struktura wolumenu produkcji, spoycia i eksportu warzyw rednia z lat 2007-2011 w procentach Produkcja Pozostae. 19,2. Eksport. 23,1. Marchew. 28,4. Ogórki. Pomidory. 19,3. Cebula. 13,7 Innewazrzywa kapustne. Ogórki. 14,2. Marchew. 12,3. Kalafiory. 11,8. Kalafiory. Innewarzywa kapustne*. Kapustabiaa iczerwona. Kapustabiaa iczerwona. 18,4. 12,7. 9,4 4,2 4,0. Pomidory. Cebula. Pomidory. 16,0. Pozostae. Pozostae. 11,7. Kapustabiaa iczerwona. 22,2. Spoycie. 7,2 4,9 3,4. Ogórki. Marchew. 13,6. Cebula. 12,5. Kalafiory. 11,1 3,7 3,0. Innewarzywa kapustne. *szacunek wasny. ródo: Na podstawie GUS oraz CAAC.. W latach 2002-2011, sporód warzyw „podstawowych” wzrastay jedynie zbiory pomidorów i ogórków spod oson – odpowiednio 5,1 i 6,6% rednioroczne5. Zbiory kapusty obniay si w tempie 3,8% rocznie, buraków 3,3%, cebuli 0,5%, kalafiorów 0,7%, a cebuli 0,5%. W grupie warzyw o mniejszym znaczeniu w strukturze produkcji najszybciej wzrastaa produkcja kapusty woskiej i peki skiej, brokuów i saaty. W latach 1997-2011 najbardziej wzrasta eksport pomidorów (44,1% redniorocznie w wyraeniu ilociowym i 48,2% rocznie w ujciu wartociowym) oraz kapusty woskiej i peki skiej (33,5 i 47,5%). Eksport marchwi zwiksza si w tempie odpowiednio 6,6 i 15,2%, ogórków 5,3 i 12,8%, cebuli 3,3 i 11,7%, kapusty biaej i czerwonej 2 i 13,1%, a kalafiorów 9,1 i 15,9%. W latach 1997-2011 najwiksze byo rednioroczne tempo spadku konsumpcji kapusty (3,2%), marchwi (2,7%) i buraków (4,2%). Tendencj wzrostow wykazywao jedynie spoycie pomidorów (1,0%) oraz kalafiorów i brokuów (1,7%). 5. Dane z lat poprzednich nie s porównywalne z danymi z lat 2002-2011. Wyniki Powszechnego Spisu Rolnego z 2002 r. wykazay, e szacunki zbiorów warzyw gruntowych w latach poprzednich byy znacznie zawyone, a warzyw spod oson byy niedoszacowane. 12.

(15) Udzia eksportu w poday rynkowej wikszoci warzyw stale ronie. rednio w latach 2007-2011 eksport stanowi 12% poday pomidorów, 13% poday kapusty, 8% marchwi i 12% kalafiorów, wobec odpowiednio 5, 9, 7 i 8% w latach 2002-2006. W poday ogórków wskanik ten zwikszy si z 2 do 3%, a cebuli z 17 do 18%. Niewielki wzrost tego wskanika na rynku cebuli spowodowany by spadkiem zapotrzebowania na polska cebul na rynkach zagranicznych. Zmniejszenia spoycia nie zrekompensowa wzrost popytu na warzywa sektora przetwórczego. W Polsce dynamicznie rozwija si produkcja i eksport pieczarek. rednio w latach 1997-2011 zbiory pieczarek zwikszay si w tempie 5,1% rocznie, a ich eksport w tempie a 33% rocznie. Udzia eksportu w poday rynkowej rednio w latach 2007-2011 wyniós a 62%, wobec zaledwie 7% w latach 1997-2001. 3.. Przetwory owocowe i warzywne. W produkcji przetworów owocowych i warzywnych dominuj zagszczone soki owocowe (gównie sok jabkowy) oraz mroone owoce i warzywa. rednio w latach 2007-2011 w wolumenie produkcji przetworów owocowych i warzywnych zagszczone soki owocowe stanowiy 14,3%, w tym zagszczony sok jabkowy 11%. Udzia mroonych owoców wyniós 17,7%, a mroonych warzyw 27,5%. W wartoci sprzeday przetworów, soki zagszczone stanowiy 17%, mroone owoce 18%, a mroone warzywa 19%. W produkcji mroonych owoców dominuj mroone truskawki, maliny i winie (75% wolumenu i wartoci produkcji), a w produkcji mroonych warzyw – mroona cebula, marchew, kalafiory i mroone warzywa strczkowe (cznie 70% wolumenu i wartoci produkcji). Dominacja w produkcji przetworów soków zagszczonych i mroonek ma cisy zwizek z uksztatowan struktur polskiego eksportu przetworów owocowych i warzywnych. Soki i mroonki, z uwagi na rozbudowan baz surowcow i przetwórcz oraz relatywnie niskie koszty produkcji, ju w latach siedemdziesitych byy przedmiotem zainteresowania odbiorców zagranicznych, gównie z krajów Europy Zachodniej i wykorzystywane byy w produkcji przetworów wyej przetworzonych w krajach importerach. rednio w latach 2007-2011 udzia zagszczonych soków owocowych w wolumenie eksportu przetworów owocowych i warzywnych wyniós 19%, a w wartoci sprzeday zagranicznej 25%. Udzia mroonych owoców wyniós odpowiednio 23 i 28%, a mroonych warzyw 28 i 15%. Udzia eksportu w produkcji zagszczonych soków owocowych, w tym zagszczonego soku jabkowego przekracza 90%. W produkcji mroonek owocowych wskanik ten wyniós w latach 2007-2011 ok. 82%, a mroonek warzywnych 64%. Moliwoci zbytu wszystkich tych produktów wyznaczone s w bardzo duym stopniu relacjami popytowo-podaowymi na rynkach wiatowych i cenami na rynku midzynarodowym. Wpywy z eksportu tych. 13.

(16) produktów wyznaczaj w znaczcy sposób czne wpywy z eksportu przetworów owocowych i warzywnych, ale te produktów caego sektora ogrodniczego. Rys. 3. Struktura produkcji i eksportu przetworów owocowych rednia z lat 2007-2011 w procentach Produkcja 15,0. Eksport 18,4. 23,8. 15,4. 4,3. 38,7. 31,9. 39,4. 31,2. 34,3. 32,5. 15,1. Wolumen. Warto. 28,0 5,3. 38,1. 28,6. Wolumen. Warto. Pozostae. Demy,mamolady,przeciery. Pozostae. Demy,marmolady,przeciery. Owocemroone. Sokizagszczone. Owocemroone. Sokizagszczone. ródo: Na podstawie GUS i CAAC.. Rys. 4. Struktura produkcji i eksportu przetworów warzywnych rednia z lat 2007-2011 w procentach Produkcja 8,3. Eksport 5,5. 5,9. 5,5. 36,4 54,0. 50,6 69,2. 4,8 2,3. 30,3. 10,3. 26,9 23,0 11,9. Wolumen. Przetworypomidorowe Susze Pozostae. Warto. 4,2 14,0. 20,1. 6,7. 10,1. Wolumen. Marynatyikonserwy Mroonki. Przetworypomidorowe Susze Pozostae. ródo: Na podstawie GUS i CAAC.. 14. Warto. Marynatyikonserwy Mroonki.

(17) W latach 1997-2011 produkcja i wolumen eksportu zagszczonych soków owocowych zwikszay si w tempie odpowiednio 5,0 i 4,6% rocznie, w tym zagszczonego soku jabkowego odpowiednio 4,5 i 1,3%. rednioroczne tempo wzrostu produkcji i eksportu mroonek owocowych wynioso odpowiednio 7,2 i 1,8%, a mroonek warzywnych 7,3 i 7,4%. czna produkcja przetworów owocowych obniaa si w tempie 1,2%, a ich eksport wzrasta w tempie 3,8%. Produkcja i eksport przetworów warzywnych wzrastay w tempie odpowiednio 11,5% i 7,2%. czne spoycie przetworów owocowych i warzywnych zwikszyo si z 7,6 kg/osob rednio w latach 1997-2001 do 9,4 kg/osob w latach 2007-2011. Wzroso spoycie mroonek warzywnych, konfitur i konserw warzywnych, a spada konsumpcja marynat warzywnych i kwaszonej kapusty. Stabilne pozostao bezporednie spoycie owoców mroonych, a wzroso ich wykorzystanie w przemyle spoywczym. Z powodu spadkowej tendencji spoycia w kraju, eksport jest i pozostanie wanym czynnikiem zagospodarowania owoców i warzyw wieych w Polsce. Rónice cen skupu produktów przeznaczonych do sprzeday zagranicznej i kierowanych do przetwórstwa powoduj, e zagospodarowanie wieych produktów ogrodniczych poprzez eksport jest dla producentów bardziej opacalne ni ich sprzeda do zakadów przetwórczych. Zmniejszenie czy nawet stabilizacja eksportu mroonek (gównie owocowych) i soków zagszczonych, przy ograniczonym popycie na rynku wewntrznym, oznacza moe niewykorzystanie rozbudowanych mocy przetwórczych i pogorszenie sytuacji podmiotów przetwórczych, ale te bilansu w handlu zagranicznym produktami sektora ogrodniczego. II.. Geograficzna struktura polskiego eksportu owoców i warzyw oraz zagszczonego soku jabkowego i mroonek owocowych i warzywnych. W latach 2007-2011 udzia krajów UE-15 w cznej wartoci polskiego eksportu owoców, warzyw i ich przetworów wynosi rednio 60%, wobec 66% w okresie 2002-2006 i 73% w latach 1997-2001. Spadek udziau krajów „starej” Wspólnoty spowodowany by wikszym wzrostem eksportu do nowych krajów czonkowskich oraz do krajów WNP (zwaszcza Rosji). Zmniejszy si udzia w eksporcie pozostaych krajów – gównie krajów EFTA oraz krajów Ameryki Pn.. 15.

(18) Rys. 5. Struktura geograficzna wartoci polskiego eksportu owoców, warzyw i ich przetworów w procentach 5. 5. 4 13. 14 8. 21. 16 15. 73. 66. 1997-2001 UE-15. 60. 2002-2006 UE-12. 2007-2011 WNP. Pozostae. ródo: Na podstawie danych CIHZ i CAAC.. 1.. wiee owoce i warzywa. W latach 2007-2011 udzia krajów WNP w wartoci polskiego eksportu wieych owoców wynosi 56%, wobec 35% w latach 2002-2006 i 39% w okresie 1997-2001. Udzia Rosji, gównego odbiorcy z tego ugrupowania, zwiksza si i wynosi odpowiednio: 26, 22 i 17%. Udzia Ukrainy wynosi 22, 6 i 12%. W polskim eksporcie wieych owoców zmniejsza si natomiast znaczenie Biaorusi. Udzia krajów UE-15 ksztatowa si na poziomie 23% i by o 16 pkt. proc. niszy ni w latach 2002-2006 i o 27 pkt. proc. niszy od notowanego w okresie 1997-2001. Sporód krajów „starej” Wspólnoty najwikszymi odbiorcami, mimo spadku udziau, pozostay Niemcy (9, 19 i 23%) i Holandia (4, 6 i 8%). Zmniejszyo si te znaczenie Austrii i Belgii, a wzroso Wlk. Brytanii (4, 3 i 1%). Udzia krajów UE-12 wynosi odpowiednio: 20, 25 i 9%. Do 11% zwikszy si udzia Litwy, wobec 8 i 2% w poprzednich okresach. Znaczcymi odbiorcami byy te Czechy i Sowacja. Udzia pozostaych krajów w wartoci eksportu wieych owoców nie przekracza 2%. W strukturze eksportu wieych warzyw czoow pozycj zajmuj kraje UE-15. W latach 2007-2011 udzia krajów „starej” Wspólnoty w wartoci sprzeday wieych warzyw wynosi 44%, wobec 55% w okresie 2002-2006 i 45% w latach 1997-2001. Zwikszy si udzia Wlk. Brytanii (z 2% w 1997-2001 do 17% w 2007-2011), a obniy Niemiec (z 17 do 11%) i Holandii (z 17 do 8%). Udzia krajów UE-12 by stabilny i wynosi 30-31%. Sporód nowych krajów czonkowskich Wspólnoty najwikszymi odbiorcami wieych warzyw byy Cze-. 16.

(19) chy oraz Litwa i Sowacja. Warto eksportu wieych warzyw do krajów WNP stanowia 24% cznej sprzeday tych produktów, wobec 13 i 23% w poprzednich okresach. Udzia Rosji wynosi odpowiednio: 14, 8 i 18%. Zmniejszyo si znaczenie Biaorusi, a wzroso Ukrainy (z 1% w latach 1997-2001 do 7% w latach 2007-2011). Rys. 6. Struktura geograficzna wartoci eksportu wieych owoców i warzyw w procentach wiee owoce 2. 2. wiee warzywa 2. 1. 23. 35. 39. 2. 1. 13. 56. 24. 30 31. 30. 9. 25 20. 50. 55. 45. 39. 44. 23 1997-2001. UE-15. 2002-2006. UE-12. WNP. 2007-2011. 1997-2001. Pozostae. UE-15. 2002-2006. UE-12. WNP. 2007-2011. Pozostae. ródo: Na podstawie danych CIHZ i CAAC.. Gównym odbiorc polskich jabek jest Rosja. W latach 2007-2011 sprzeda jabek na rynek rosyjski wyniosa rednio 579,2 tys. ton i bya trzykrotnie wysza ni w latach 1997-2001. W ostatnich latach w eksporcie jabek zwikszyo si te znaczenie Ukrainy i Litwy, a obniyo Biaorusi, otwy, Rumuni, Niemiec i Czech. Rosja bya równie gównym rynkiem zbytu dla polskich truskawek, liwek, wini i czereni. Ukraina to gówny odbiorca reeksportowanych owoców poudniowych (zwaszcza mandarynek, nektaryn, winogron i owoców kiwi), a take jabek, gruszek i liwek. Do Niemiec kierowane s przede wszystkim owoce przeznaczone do przetwórstwa – maliny, truskawki, porzeczki, winie i liwki. Litwa jest drugim, po Rosji, odbiorc owoców poudniowych (gównie bananów, arbuzów i cytryn) oraz jabek, liwek, czereni, wini, gruszek i truskawek. Najwikszym odbiorc wieych warzyw z Polski w latach 2007-2011 bya Wlk. Brytania, gdzie sprzedawana bya gównie cebula, pomidory, kalafiory, ogórki i papryka. Sporód krajów UE znaczcym rynkiem zbytu s take Niemcy (cebula, pomidory, ogórki, kapusta, kalafiory, brukselka i szparagi) i Holandia (cebula, 17.

(20) brukselka, pomidory, kalafiory, kapusta). Do Czech Polska eksportuje przede wszystkim kapust, pomidory, ogórki, warzywa korzeniowe, kalafiory i cebul, a do Rosji – kapust, pomidory, marchew i cebul. Kraje UE-15 (przede wszystkim Niemcy, Wlk. Brytania, Francja i Holandia) rednio w latach 2007-2011 odbieray 72% polskiego wolumenu eksportu pieczarek i 81% wartoci ich sprzeday. Udzia nowych krajach czonkowskich Wspólnoty (gównie Czech, Rumunii i Sowacji) wynosi odpowiednio 10 i 8%. Kraje WNP uczestniczyy w eksporcie w 17 i 10%, w tym Rosja w 15 i 9%. Rosja jest drugim po Niemczech odbiorc pieczarek z Polski. Sporód krajów WNP w eksporcie pieczarek z naszego kraju liczy si te Biaoru i Ukraina (cznie ok. 2% polskiego eksportu). 2.. Zagszczony sok jabkowy i mroonki owocowe i warzywne. Czoowym odbiorc polskiego zagszczonego soku jabkowego s Niemcy, cho ich udzia zmniejsza si i w latach 2007-2011 wynosi rednio 62% cznej wartoci sprzeday, wobec 71% w okresie 2002-2006 i 81% w latach 1997-2001. Udzia pozostaych krajów „starej” Wspólnoty (gównie Austrii, Wlk. Brytanii i Holandii) wynosi odpowiednio: 33, 24 i 17%. Udzia UE-12 waha si w granicach 1-2%. Kraje WNP praktycznie nie liczyy si w polskim eksporcie tego produktu. Rys. 7. Struktura geograficzna wartoci polskiego eksportu zagszczonego soku jabkowego i mroonek owocowych i warzywnych w procentach Zagszczony sok jabkowy 1. 1. 4. 17. 1997-2001. Niemcy. 4. 32. 1. 6. 24. 81. Mroonki 5. 5. 6. 79. 78. 2002-2006. 2007-2011. 85 62. 2002-2006. Inne UE-15. 11. 8. 33. 71. 5. 8. 1997-2001. 2007-2011. UE-12. Pozostae. UE-15. ródo: Na podstawie danych CIHZ i CAAC.. 18. UE-12. WNP. Pozostae.

(21) W latach 1997-2011 gównym odbiorc polskich mroonek owocowych i warzywnych byy kraje UE-15. W okresie 2007-2011 ich udzia w cznej wartoci eksportu mroonek wynosi rednio 78%, wobec 79% w okresie 2002-2006 i 85% w latach 1997-2001. Polskie mroonki kierowane s gównie na rynek niemiecki. Warto eksportu do tego kraju w latach 2007-2001 stanowia rednio 36% sprzeday mroonych owoców i 25% sprzeday mroonych warzyw. Sporód krajów „starej” Wspólnoty znaczcymi odbiorcami mroonek s take: Francja, Holandia, Wlk. Brytania, Belgia i Szwecja. Udzia krajów WNP (zwaszcza Rosji) wyniós 11%, wobec 8 i 5% w poprzednich okresach. Udzia nowych krajów czonkowskich UE waha si w granicach 6-8%, a pozostaych krajów 4-5%. Sporód krajów UE-12 gównymi odbiorcami mroonek s Czechy, Wgry i Litwa, a z sporód pozostaych krajów: Norwegia, Szwajcaria, Chiny i Kanada. III.. wiatowy rynek owoców i warzyw wieych. 1.. Owoce wiee. 1.1.. Produkcja wiatowa. W wiatowej produkcji owoców, z udziaem ok. 65% (w latach 2006-2010), dominuj owoce poudniowe (gównie owoce cytrusowe, banany i winogrona). Sporód owoców strefy umiarkowanej czoowe miejsce zajmuj jabka i gruszki, których czny udzia w globalnych zbiorach owoców w wiecie wynosi 15-16%. czny udzia pozostaych owoców z drzew (liwki, morele, winie, czerenie, orzechy woskie i laskowe) wynosi ok. 3%, a owoców jagodowych (truskawki, maliny, porzeczki, agrest, borówki, jagody) zaledwie 1%. W latach 1996-2010 produkcja wikszoci owoców wykazywaa tendencje wzrostowe. Najwiksze byo (ok. 4%) rednioroczne tempo wzrostu produkcji bananów, brzoskwi i nektaryn, owoców awokado oraz gruszek. Zbiory jabek wzrastay w tempie 2% rocznie. Tempo wzrostu produkcji pozostaych owoców strefy umiarkowanej wynosio od 1% (winie, czerenie) do 6% rocznie (borówka wysoka). Nie zwikszaa si produkcja porzeczek, a w tempie 3% redniorocznie obniay si wiatowe zbiory agrestu. W strukturze produkcji wyranie wzrasta udzia bananów, brzoskwi , nektaryn oraz gruszek i owoców mango, a obnia si jabek. Stabilny by udzia pozostaych owoców. Najwikszym producentem owoców w wiecie s Chiny. rednio w latach 2006-2010 udzia tego kraju w wiatowych globalnych zbiorach owoców siga 19%. Chiny dominuj w produkcji wikszoci gatunków owoców, a najwikszy jest udzia tego kraju w wiatowych zbiorach: mandarynek, grejpfrutów (ok. 30%), brzoskwi (49%), jabek (44%), gruszek (64%) i liwek (51%). Sporód owoców strefy umiarkowanej kraj ten nie liczy si tylko w wiatowych zbiorach: czereni (1%), wini (1%), malin czy borówek. Drugim w wiecie producentem owoców (z udziaem. 19.

(22) ok. 11% rednio w latach 2006-2010) s Indie. Kraj ten jest czoowym producentem w wiecie: cytryn, bananów i owoców mango, ale liczy si te w zbiorach pomara czy i mandarynek. W grupie owoców strefy umiarkowanej najwikszy jest udzia Indii w produkcji jabek (ok. 3%). Trzecim najwikszym wiatowym producentem owoców jest Brazylia (udzia w zbiorach 7%). Brazylia jest obok Chin dominujcym w wiecie producentem owoców cytrusowych (gównie pomara czy) i liczy si te w wiatowej produkcji bananów (7%) oraz jabek (2%). USA – czwarty w wiecie producent owoców jest najwikszym wiatowym producentem truskawek (28%) i drugim w wiecie producentem czereni (15%). USA liczy si te w produkcji owoców cytrusowych (9%), brzoskwi (6%), winogron (10%), jabek (6%), wini (10%) i malin (10%). Pierwsz pitk najwikszych w wiecie producentów owoców z udziaem ok. 3% zamykaj Wochy. Kraj ten jest najwikszym w wiecie producentem winogron (12%) i ma znaczenie w wiatowej produkcji owoców cytrusowych (3%), brzoskwi (8%), jabek (3%), gruszek (4%), czereni (6%), truskawek (4%). Znaczcy producenci (udzia powyej 2%) to te: Hiszpania (liczcy si producent owoców cytrusowych), Francja, Indonezja, Meksyk, Filipiny i Turcja. Udzia UE w globalnych zbiorach owoców wynosi w latach 2006-2010 10,5%. Znaczenie Wspólnoty najwiksze jest w wiatowych zbiorach owoców cytrusowych (trzecie miejsce po Chinach i Brazylii), brzoskwi (drugie miejsce po Chinach), winogron (najwikszy udzia w wiecie). W zbiorach jabek, gruszek, liwek, wini i truskawek UE z udziaem odpowiednio ok. 17%, 13%, 14%, 24% i 27% rednio w latach 2006-2010 zajmowaa drugie miejsce w wiecie po Chinach. Wspólnota dominuje w wiatowej produkcji czereni (27%) i zajmuje trzecie miejsce w wiatowej produkcji malin (27%). Kraje WNP, a przede wszystkim Rosja s najwikszym w wiecie producentem wini (34%) i malin (39%). Kraje te licz si równie w produkcji czereni (czwarte miejsce w wiecie po krajach UE, Turcji i USA), liwek (czwarte miejsce po Chinach, UE i Serbii), truskawek (trzecie miejsce po USA i krajach UE), jabek (trzecie miejsce po Chinach, UE i USA) i gruszek (trzecie miejsce po Chinach i UE). czny udzia krajów WNP w wiatowej produkcji owoców rednio w latach 2006-2010 wyniós 2%, w tym w produkcji owoców strefy umiarkowanej 6%.. 20.

(23) Rys. 8. Geograficzna struktura zbiorów owoców w wiecie w procentach Pozostae Turcja 37,6. 36,0. 2,3 2,8 2,4 1,7 6,8 8,0. 2,3 2,6 2,7 2,8 4,5 6,6. Filipiny Meksyk. 11,4. 9,5. Indonezja USA Brazylia Indie. 12,8 1,9. 18,7. Chiny. 14,2. 1,9 10,5. WNP. 19962000. 20062010. UE27. ródo: Na podstawie FAOSTAT.. Udzia Polski w wiatowej produkcji owoców w latach 2006-2010 wyniós ok. 0,5%, a w produkcji owoców strefy umiarkowanej 2,5%. Najwikszy jest udzia naszego kraju w wiatowej i unijnej produkcji jabek (odpowiednio 3 i 20%), wini (14 i 59%), truskawek (17i 45%), malin (15 i 54%) oraz porzeczek (27 i 68%) i borówek (3 i 25%). Polska dominuje w produkcji tych owoców we Wspólnocie, a wikszym od naszego kraju producentem truskawek w tym ugrupowaniu jest jedynie Hiszpania. Nie liczymy si w wiatowej i unijnej produkcji brzoskwi , orzechów i gruszek. Sporód krajów najwikszych producentów jabek w wiecie (udzia w produkcji ponad 2%) najbardziej w latach 2006-2010 w relacji do lat 1996-2000 zwikszyy si zbiory tych owoców w Chinach – z 19 do 30 mln ton (o 56%), Indiach (z 1,3 do 1,8 mln ton) i w Polsce (z 1,8 do 2,1 mln ton). W krajach WNP produkcja zwikszya si o 16% do 4,2 mln ton, w tym w Rosji pozostaa na poziomie 1,5 mln ton, a w Ukrainie zbiory spady z 0,9 do 0,8 mln ton. Produkcja w Ukrainie zwikszya si jednake z 0,5 mln ton w 2006 r. do 0,9 mln ton w 2010 r. (tendencja wzrostowa utrzymana zostaa równie w 2011 i 2012 r.). Wyran tendencj spadkow wykazuj zbiory jabek w USA (spadek w latach 2006-2010 w relacji do lat 1996-2000 o 11% do 4,3 mln ton) oraz we Francji – spadek o 19% do 1,9 mln ton. Produkcja we Woszech i Niemczech zwikszya si zaledwie o 3% do odpowiednio 2,2 i 1 mln ton, a w Turcji o 2% do 2,5 mln ton. W caej UE zbiory jabek spady o 7% do 11,3 mln ton, a w Brazylii wzrosy a o 28% do 1,1 mln ton. W latach 1996-2010 rednioroczne tempo wzrostu zbiorów jabek w Chinach wynioso ok. 5%, w Brazylii 4% i Indiach 3%. Zbiory w krajach WNP obniay si w tempie 0,3% rocznie, a w Iranie 1% rocznie. 21.

(24) O wystpieniu tendencji wzrostowej w wiatowej produkcji gruszek w latach 1996-2010 zadecydowa dynamiczny wzrost zbiorów w Chinach. W latach 2006-2010 zbiory gruszek zwikszyy si w tym kraju, w relacji do rednich z lat 1996-2000 o 89% do 13,7 mln ton. Nie zmieniy si w tych okresach zbiory w krajach WNP i w Turcji, a obniyy si w UE, Japonii i Chile. Wzrost zbiorów w Chinach (o ok. 60% do 5,3 mln ton) zadecydowa równie o zwikszeniu wiatowej produkcji liwek. Produkcja tych owoców wzrosa równie w latach 2006-2010 w relacji do lat 1996-2000 w Chile, w krajach WNP, a sporód krajów UE – w Hiszpanii i Rumunii. W caej UE produkcja liwek obniya si w tych okresach o 2% do 1,5 mln ton. W latach 2006-2010 w porównaniu z okresem 1996-2000 produkcja czereni znaczco zwikszya si w Turcji (o 73%), w USA (o 60%) i krajach WNP (o 41%). Obniyy si natomiast zbiory w UE-27 (o ok. 10%). Nie zmienia si znaczco produkcja w innych liczcych si producentach tych owoców w wiecie, tj. w Chinach, Australii i Indiach. Produkcja wini najbardziej zwikszya si w Turcji (o ponad 60%), w krajach WNP (o 20%) i Iranie (ponad dwukrotnie). Spada natomiast w USA, a stabilna na poziomie 0,3 mln ton pozostaa w krajach UE. Zbiory truskawek zwikszay si w latach 1996-2010 w wikszoci krajów, liczcych si ich producentów w wiecie, a najbardziej w USA, Turcji, krajach WNP (gównie Rosji) i Meksyku. W krajach UE produkcja zwikszya si w latach 2006-2010 w relacji do lat 1996-2000 o 8%, a decydujcy by wzrost zbiorów w Niemczech i Polsce. Nie zmieniy si zbiory truskawek w Hiszpanii i Woszech – czoowych obok Polski, producentów tych owoców we Wspólnocie. W latach 1996-2010 wzrosa te niemal we wszystkich krajach, znaczcych producentów w wiecie produkcja malin. Najbardziej (o niemal 60%) wzrosy zbiory tych owoców w krajach WNP (gównie w Rosji i Ukrainie). Produkcja w USA zwikszya si o 25%, a w krajach UE o 8%. Decydujcy by wzrost o ok. 75% zbiorów w Polsce. Produkcja porzeczek w wiecie zwikszya si w latach 2006-2010 w relacji do redniej z lat 1996-2000 o 8% do 700 tys. ton. Decydujcy by wzrost o 84% do 390 tys. ton produkcji w Rosji. Zwikszyy si zbiory w Polsce, drugiej po Rosji, z udziaem ok 26%, w latach 2006-2010, produkcji porzeczek w wiecie. W pozostaych krajach Wspólnoty (gównie w Niemczech) produkcja spada a o 65% do 86 tys. ton, a czny udzia Wspólnoty w produkcji wiatowej spad z 64 do 39%. Produkcja borówki wysokiej wzrosa w tych okresach o 64% do 297 tys. ton. Decydujcy by wzrost produkcji w Kanadzie i USA, których udzia w wiatowej produkcji wzrós z 77 do 86%. Udzia UE obniy si z 21 do 11%, w tym Polski z 4 do 2,5%. wiatowa produkcja agrestu spada ze 181 do 169 tys. ton, tj. o 7%. Spadek zbiorów dotyczy wszystkich gównych producentów w wiecie (poza Rosj). Udzia UE w produkcji tych owoców obniy si z 74 do 62%, w tym Polski z 19 do 9%. Popyt na agrest niemal we wszystkich krajach wykazuje systematyczn tendencj spadkow.. 22.

(25) 1.2.. Gówni eksporterzy i importerzy owoców strefy umiarkowanej. Do obrotów wiatowych trafia ok. 10-12% wiatowych zbiorów owoców. Sporód owoców strefy umiarkowanej wskanik ten najniszy jest (5-7%) w odniesieniu do owoców atwopsujcych si (nietrwaych), tj. gównie liwek, owoców jagodowych, wini i czereni. Udzia eksportu w wiatowych zbiorach jabek wynosi rednio w latach 2006-2010 ok. 10%. Jabka Eksporterzy Najwikszymi w wiecie eksporterami brutto i netto jabek s: Chiny, USA, Wochy, Francja i Chile. rednio w latach 2007-2011 czny udzia tych krajów w wiatowym wolumenie eksportu jabek wyniós 53%, a w jego wartoci ok. 60%. W wolumenie eksportu z udziaem ok. 14% dominuj Chiny, a w wartoci sprzeday Wochy – 13%. Udzia Chin w eksporcie wiatowym dynamicznie si zwiksza do 2009 r., kiedy to eksport osign poziom 1,2 mln ton. W dwu nastpnych latach eksport z tego kraju wykazywa tendencje spadkowe z powodu wzrostu zapotrzebowania na rynku wewntrznym. W 2009 r. udzia eksportu w produkcji jabek w Chinach wyniós 4%, w 2010 r. 3,3%, a w 2011 r. ok. 3%. Dynamiczn tendencj wzrostow wykazuje eksport z Woch i Chile. Przecitny wolumen eksportu z obu tych krajów w latach 2007-2011 by wyszy od notowanego w latach 1997-2001 odpowiednio o 47 i 66% i wyniós 811 i 773 tys. ton. Eksport brutto z USA zwikszy si w tym okresie o 16%, a eksport netto o 19%. USA w odrónieniu od pozostaych krajów nalecych do grupy piciu najwikszych eksporterów brutto jabek w wiecie jest równie liczcym si w wiecie ich importerem. Systematycznie zmniejsza si natomiast eksport jabek z Francji (z 784 tys. ton rednio w latach 1997-2001 do 685 tys. ton przecitnie w latach 2007-2011). W wyniku wzrostu cen eksportowych zwiksza si jednak we Francji warto eksportu jabek, a w pozostaych krajach – czoowych eksporterach w wiecie warto eksportu ronie bardziej ni jego wolumen. Najwikszy i rosncy jest udzia eksportu w zagospodarowaniu zbiorów jabek w Chile (ponad 60% w latach 2006-2010). We Francji i Woszech wskanik ten sign niemal 40%, a w USA wynosi 18%. W wiatowym eksporcie brutto (ok. 3% udzia w wolumenie obrotów midzynarodowych) licz si równie: Polska, Belgia, Holandia, Argentyna, Nowa Zelandia i RPA. Sporód tych krajów w latach 2007-2011 najwikszym eksporterem brutto i netto jabek bya Polska (odpowiednio 570 i 510 tys. ton). W Polsce w 1997-2011 rednioroczna dynamika wzrostu eksportu brutto tych owoców wynosia 12%, w Argentynie 0,7%, Nowej Zelandii 0,3%. Sporód krajów UE zwiksza si eksport brutto jabek z Woch (5% redniorocznie), Belgii (2%) i Holandii (0,1%). Relatywnie wysoki udzia w wiatowym eksporcie brutto Belgii i Holandii wynika w bardzo 23.

(26) duym stopniu z realizowanego przez nie reeksportu jabek. W Polsce, Argentynie i RPA udzia eksportu w zbiorach jabek zwiksza si i w latach 2007-2011 wyniós odpowiednio 27%, 22% i 45%. W Nowej Zelandii wskanik ten wyniós ok. 75%, a w Belgii ok. 80%. W wiatowym eksporcie jabek zwiksza si znaczenie nowych dostawców, nie liczcych si w obrotach wiatowych tych owoców w drugiej poowie lat dziewi dziesitych. Dotyczy to zwaszcza: Modawii, Serbii, ale te Turcji i Indii. W Modawii eksport jabek rednio w latach 2007-2011 wyniós 133 tys. ton, wobec 10 tys. ton w latach 1997-2001. W Serbii eksport wzrós z ok. 10 do 77 tys. ton, w Turcji z 24 do 52 tys. ton, a w Indiach z 6 do 29 tys. ton. Udzia wszystkich tych krajów w wiatowym wolumenie eksportu jabek wzrós z 0,8 do 3,8%. Zmniejsza si natomiast eksport tych owoców z Iranu (o 37% do 84 tys. ton). W Iranie rosn, w zagospodarowaniu zbiorów, dostawy na rynek wewntrzny. Unia Europejska, gównie w wyniku rosncego eksportu z Polski i Woch przeksztacia si, w drugiej poowie ubiegej dekady, z importera netto jabek w ich eksportera. rednio w latach 2007-2011 eksport netto jabek w UE wyniós a 402 tys. ton. Przecitnie w latach 2002-2006 ujemne saldo handlu wynioso 26 tys. ton, a w latach 1997-2001 – 158 tys. ton. Eksportem netto s take kraje Ameryki Pn. rednio w latach 2007-2011 wolumen eksportu netto jabek z tego kontynentu wyniós 229,5 tys. ton, a warto eksportu 225,1 mln USD, wobec odpowiednio 300,2 tys. ton i 118,7 mln USD w latach 1997-2001. Eksport netto w krajach Ameryki Pd. (Chile, Argentyna, Brazylia) zwikszy si z 599,9 tys. ton do 1 021 tys. ton i z 284,9 mln USD do 778,9 mln USD, a w krajach Oceanii obniy z 352,5 do 308 tys. ton i wzrós z 222,5 do 259,9 mln USD. Najwyszy jest wskanik samowystarczalnoci produkcji w krajach Ameryki Pd. (Chile, Argentyna, Brazylia) 44% w latach 2006-20106. W Ameryce Pn. wskanik ten wyniós 105%, w krajach Oceanii 185%, w krajach UE-27 – 102%, w tym UE-12 – 112%, a w krajach UE-15 – 99%. Sporód indywidualnych eksporterów netto jabek najwyszy i stale rosncy jest wskanik samowystarczalnoci produkcji jabek w Nowej Zelandii i Chile. W Nowej Zelandii wskanik ten zwikszy si z 235% w latach 1996-2000 do 405% w latach 2006-2010, a w Chile wzrós ze 194 do 256%. W Modawii samowystarczalno w produkcji jabek wzrosa ze 105 do 199%, w RPA ze 108 do 178%, w Belgii ze 125 do 140%, w USA ze 111 do 115%, we Woszech ze 130 do 147%, w Polsce ze 109 do 130%, a w Chinach ze 101 do 104%. Obniya si samowystarczalno w produkcji we Francji (o 7 p.p. do 138%) i Holandii (o 8 p.p. do 107%). W Iranie i Turcji wskaniki te pozostay na poziomie odpowiednio 106 i 101%. 6. Wskanik samowystarczalnoci jest ilorazem produkcji i poday (produkcja powikszona i import i pomniejszona i eksport). 24.

(27) Importerzy Zdecydowanie najwikszym importerem brutto i netto jabek w wiecie jest Rosja. Udzia tego kraju w wiatowym imporcie tych owoców dynamicznie wzrasta i rednio w latach 2007-2001 w wolumenie przywozu wyniós a 16% (1,1 mln ton), a w wartoci przywozu 10%, wobec odpowiednio ok. 7 i 4,5% w latach 1997-2001. Wzrost importu wynika ze zwikszajcego si spoycia przy stabilnych zbiorach w tym kraju. Dynamicznie zwiksza si równie import jabek w Ukrainie, przy czym w odrónieniu do Rosji, przywóz jabek do Ukrainy obejmuje zarówno jabka deserowe jak i „przemysowe”, tj. kierowane do zakadów przetwórczych. Przywóz brutto jabek do Ukrainy zwikszy si z 1,3 tys. ton w latach 1997-2001 do 175 tys. ton przecitnie w latach 2007-2001 (niemal 3% wolumenu importu wiatowego). Dodatnie saldo w Ukrainie przeksztacio si w ujemne w wysokoci 127,3 tys. ton i 38,6 mln USD. Sporód innych krajów WNP import brutto i netto jabek wykazuje tendencj wzrostow take w Kazachstanie, Biaorusi i Kirgistanie. Kraje te w duym stopniu reeksportuj jabka do Rosji. W latach 2007-2011 kraje WNP uczestniczyy w wiatowym wolumenie przywozu jabek w ok. 21%, a w jego wartoci w 13%, wobec 7 i 4,5% w latach 1997-2001. czne rozmiary przywozu wzrosy z 0,3 do 1,4 mln ton, a import netto zwikszy si 4-krotnie do 1 152 tys. ton. cznie w krajach WNP udzia importu w zbiorach jabek rednio w latach 2006-2010 wyniós 34%, wobec 9% w latach 1996-2000, a w poday jabek wzrós z 7 do 26%. W Rosji wskaniki te zwikszyy si z 20 do 79% i z 17 do 42%. Najwikszymi po Rosji importerami brutto i netto jabek w wiecie s Niemcy i Wlk. Brytania. Import w Wlk. Brytanii jest w miar stabilny, a w Niemczech wyranie si obnia. rednio w latach 2007-2011 przywóz brutto jabek do Niemiec w relacji do poziomu z 1997-2001 r. obniy si o 16% do 638 tys. ton, a netto o 24% do 527 tys. ton. czny udzia obu tych krajów w wiatowym wolumenie przywozu jabek obniy si z 27 do 16%, a w wartoci przywozu z 31 do 21%. Brak tendencji wzrostowej w imporcie w obu tych krajach spowodowany jest wyran stabilizacj zapotrzebowania na jabka deserowe (a take przemysowe). W Wlk. Brytanii import przekracza zbiory jabek rednio w latach 2006-2010 o 95%, wobec 105% w latach 1996-2000. W Niemczech udzia importu w zbiorach obniy si z 80 do 65%.. 25.

(28) Liczcymi si importerami jabek s take Kanada i Meksyk. czny import brutto jabek zrealizowany przez oba te kraje zwikszy si z 266 tys. ton w latach 1997-2001 do 394 tys. ton rednio w latach 2007-2011, a warto przywozu wzrosa ponad dwukrotnie do 408 mln USD. Systematycznie zwiksza si równie import realizowany przez Indonezj. Kraj ten rednio w latach 2007-2011 zakupi na rynku wiatowym 170 tys. ton jabek, co oznaczao trzykrotny wzrost w porównaniu z przecitnym importem w latach 1997-2001. Sporód importerów netto najniszy, na poziomie 28-35%, by w latach 1996-2010 wskanik samowystarczalnoci w produkcji jabek w Wlk. Brytanii. W Rosji wskanik ten obniy si z 83% w latach 1996-2000 do 60% w latach 2006-2010. W Kanadzie samowystarczalno zmniejszya si z 94 do 74%, w Meksyku z 78 do 72%, a na Ukrainie ze 100 do 85%. W Niemczech wskanik ten wzrós z 57 do 64%. Na wiatowym rynku jabek dominuj rejony i kraje o wyra nej przewadze produkcji nad zapotrzebowaniem krajowym. O rynki zbytu, charakteryzujce si niedoborami jabek, którymi s gównie kraje WNP, niektóre kraje UE-15, kraje Ameryki Pn., konkuruje dua liczba dostawców, z których wikszo charakteryzuje si rosnc poda eksportow na rynek wiatowy. Tabela 1. Produkcja i obroty handlu zagranicznego jabkami w wiecie Produkcja. Wyszczególnienie. Eksport. 1996-2000. 2006-2010. tys. ton. tys. ton. 1997-2001. tys. ton. Import 2007-2011. mln USD. tys. ton. 1997-2001. mln USD. tys. ton. 2007-2011. mln USD. tys. ton. mln USD. Ogóem. 56 117,0. 67 706,0. 5 041,1. 2 524,3. 7 858,0. 6 110,6. 4 490,5. 2 625,9. 6 871,0. 5 652,0. UE-27. 12 112,3. 11 310,9. 2 561,4. 1 262,7. 3 329,8. 2 721,6. 2 719,0. 1 602,4. 2 927,6. 2 787,7. Polska. 1 758,3. 2 132,2. 191,9. 32,0. 569,8. 232,4. 21,5. 11,1. 59,7. 36,2. Wochy. 2 151,4. 2 220,4. 551,7. 261,2. 811,2. 803,4. 35,6. 24,5. 44,6. 38,3. Francja. 2 290,3. 1 873,4. 783,6. 462,9. 684,5. 687,5. 93,9. 59,4. 161,2. 140,4. Holandia. 521,2. 374,4. 310,2. 167,8. 367,2. 356,8. 256,7. 155,5. 329,0. 352,2. Belgia. 440,8. 341,0. 347,4. 205,9. 281,6. 224,6. 236,0. 172,8. 178,5. 173,8. Niemcy. 957,4. 994,1. 68,4. 35,2. 111,3. 94,4. 759,5. 414,1. 638,0. 608,4. Wlk. Brytania. 209,9. 243,9. 19,1. 13,2. 29,4. 18,7. 431,6. 387,6. 475,2. 555,3. 5 814,4. 5 285,7. 723,1. 424,9. 796,9. 819,2. 422,9. 306,2. 567,4. 594,1. 4 835,5. 4 334,6. 653,2. 388,6. 763,2. 790,9. 157,3. 112,8. 173,4. 186,3. 536,1. 398,1. 69,6. 36,2. 33,4. 27,9. 116,4. 83,8. 183,9. 182,2. Kraje Ameryki Pn. USA Kanada Meksyk Kraje Ameryki Pd. Chile. 442,8. 553,0. 0,3. 0,1. 0,3. 0,4. 149,2. 109,6. 210,1. 225,6. 2 889,3. 3 390,3. 688,8. 332,3. 1 093,9. 836,3. 88,9. 47,4. 73,1. 57,4. 950,0. 1 244,0. 465,4. 214,1. 773,3. 614,8. 0,1. 0,1. 0,4. 0,4. 26.

(29) cd. tabeli 1 Argentyna. 1 063,9. 1 025,4. 185,6. 99,0. 228,2. 162,0. 8,2. 4,5. 1,0. 0,7. 875,4. 1 120,9. 37,8. 19,2. 92,4. 59,5. 80,6. 42,8. 71,7. 56,3. 3 657,4. 4 230,6. 39,6. 8,9. 282,3. 97,3. 325,8. 124,4. 1 434,4. 710,6. 1 504,4. 1 503,5. 1,0. 0,5. 2,6. 1,7. 299,3. 117,2. 1 092,9. 589,1. Modawia. 331,6. 218,7. 10,0. 2,6. 133,3. 40,0. 0,0. 0,0. 0,0. 0,0. Ukraina. 890,4. 752,2. 4,2. 0,7. 47,7. 16,6. 1,3. 0,5. 175,0. 55,2. 68,1. 107,4. 5,0. 1,1. 2,7. 1,5. 2,9. 0,6. 41,5. 15,4. Brazylia Kraje WNP Rosja. Kazachstan Kraje Oceanii. 880,0. 668,8. 352,6. 222,6. 309,6. 262,5. 0,1. 0,1. 1,6. 2,6. Australia. 319,2. 274,4. 33,0. 22,5. 4,0. 6,3. 0,0. 0,0. 0,2. 0,4. Nowa Zelandia. 560,8. 394,4. 319,6. 200,1. 305,6. 256,2. 0,1. 0,1. 1,4. 2,2. 19 005,1. 29 746,2. 235,8. 83,0. 1 100,5. 733,8. 22,5. 9,1. 55,4. 65,0. 573,9. 732,1. 89,2. 27,7. 334,1. 245,1. 0,0. 0,0. 0,2. 0,2. Iran. 2 029,2. 2 348,2. 134,8. 15,1. 84,3. 71,9. 0,0. 0,0. 1,8. 1,8. Turcja. 2 420,0. 2 469,3. 23,9. 11,7. 51,5. 22,0. 3,0. 1,2. 4,1. 3,8. Indie. 1 254,1. 1 840,2. 5,9. 1,8. 29,2. 10,9. 3,8. 2,5. 104,0. 101,4. 899,8. 845,3. 2,9. 6,9. 22,2. 70,4. 0,7. 0,9. 0,1. 0,2. 0,0. 0,0. 0,1. 0,1. 0,0. 0,0. 56,4. 32,5. 169,8. 141,3. Chiny RPA. Japonia Indonezja. ródo: FAOSTAT i Comtrade.. Ceny w eksporcie i imporcie jabek Ceny w obrotach midzynarodowych jabkami systematycznie wzrastaj. rednio w latach 1997-2011 przecitne ceny w wiatowym eksporcie tych owoców (na bazie fob) wyniosy 0,78 USD/kg i byy wysze od redniego poziomu z lat 1997-2001 o 56%. Sporód czoowych eksporterów najwysze w latach 1997-2011 byo tempo wzrostu cen eksportowych jabek w Polsce (7% redniorocznie), w RPA (8%), Woszech (5%) i Chinach (6%). Mniej wzrastay ceny w eksporcie jabek z Nowej Zelandii, Belgii, Argentyny, a zwaszcza z Modawii i Indii. We wszystkich tych krajach rednioroczne tempo wzrostu cen tych owoców nie przekraczao 2%. Najwysze ceny uzyskuj eksporterzy z USA i krajów UE-15. W USA rednio w latach 2007-2001 ceny przekraczay 1 USD/kg, a we Francji, Holandii, Woszech i Niemczech wynosiy ok. 0,9-1,0 USD/kg. Najnisze ceny pacone s eksporterom z Indii, Modawii i Turcji – poniej 0,4 USD/kg. Ceny w eksporcie z Polski i Serbii rednio w latach 2007-2011 wynosiy odpowiednio 0,41 i 0,43 USD/kg. Ceny z Chin wyniosy ok. 0,7 USD/kg. Relatywnie wysokie ceny w eksporcie z Chin wynikaj z dominacji w eksporcie jabek deserowych. W latach 1997-2011 najbardziej wzrastay ceny w imporcie jabek realizowanym przez Holandi i USA (4% redniorocznie), a najwolniej w przywozie do-. 27.

(30) konywanym przez Wlk. Brytani (1%) i Rosj (2%). Najwysze ceny pacone s przez odbiorców z Wlk. Brytanii (ponad 1,2 USD/kg rednio w latach 2007-2011). Ceny w pozostaych krajach importerach netto z UE-15 (Niemcy, Holandia, Belgia) wahay si w latach 2007-2011 wokó 0,95-1,07 USD/kg. Poziom 1 USD/kg osigay te ceny importowe w krajach Ameryki Pn. Przecitne ceny w Rosji niewiele przekraczay 0,5 USD/kg, a w Ukrainie 0,3 USD/kg. Relatywnie niskie ceny w imporcie ukrai skim w znacznym stopniu wynikaj z duego udziau w przywozie jabek kierowanych do przetwórstwa. Rónice przecitnych cen importowych ksztatowane s poziomem dochodów konsumentów w poszczególnych krajach, ale te geograficzn struktur przywozu. Geograficzna struktura przywozu jabek na gównych rynkach zbytu W krajach UE udzia dostaw od partnerów ze Wspólnoty w pokryciu popytu importowego odbiorców z tego ugrupowania wynosi 73-76%. Gówni dostawcy z UE to: Wochy, Francja, Holandia i Belgia. Dostawy z Polski rednio w latach 2007-2011 stanowiy 5% wolumenu przywozu do UE i 7% obrotów wewntrznych, wobec odpowiednio 2 i 3% w latach 1999-2001. Czoowymi dostawcami zewntrznymi s: Chiny, Nowa Zelandia, RPA, Brazylia i Argentyna. W latach 1999-2011 zwiksza si jedynie przywóz do UE z Chile i Brazylii. Dostawy z Chin rednio w latach 2007-2011 stanowiy zaledwie 0,7% ogólnego importu jabek do UE. Ceny w imporcie niemal z wszystkich krajów dostawców do Wspólnoty wykazuj tendencj wzrostow (poza Brazyli i RPA). Najwysze ceny uzyskuj dostawcy z Nowej Zelandii, a najnisze z Polski i Wgier. Przecitne ceny z Polski w latach 2007-2011 stanowiy ok. 55% rednich cen w imporcie unijnym. W eksporcie polskim do UE, tak jak w wgierskim, due znaczenie maj jabka przemysowe. Najwikszym dostawc jabek do Rosji i Ukrainy jest Polska. Udzia naszego kraju w rosyjskim imporcie jabek zwikszy si z 11% w latach 1997-2001 do 24% w latach 2007-2011. Udzia Chin pozosta na poziomie 17%, a Modawii spad z 13 do 11%. W imporcie rosyjskim wzrasta udzia dostaw z Azerbejdanu (z 4 do 7%), Woch (z 4 do 5%), Serbii (z 1 do 5%), Ukrainy (z 3 do 5%), Belgii (z 2 do 4%), a obnia si z Argentyny (z 6 do 5%), Francji (z 12 do 4%), Holandii (z 5 do 2%). Udzia pozostaych krajów w imporcie (m.in. Chile, USA, Wgier, Hiszpanii, RPA, Nowej Zelandii) nie przekracza 1%. Nisze od paconych dostawcom z Polski s tylko ceny jabek sprowadzanych do Rosji z Chin, Modawii i Azerbejdanu. Dominujca pozycja Polski w dostawach na rynek rosyjski wynika zatem w bardzo duym stopniu z dostosowania polskiej oferty do wymogów tego rynku zbytu, ale te z wieloletnich powiza handlowych i znajomoci jabek produkowanych w Polsce przez konsumentów w Rosji.. 28.

(31) Gównym dostawc jabek do USA jest Chile, Kanada i Nowa Zelandia, a do Indonezji Chiny. Gruszki Polska jest importerem netto gruszek, a ujemne ilociowe saldo handlu tymi owocami byo w latach 2007-2011 wysze od redniego z lat 1997-2011 2,3-krotnie i wynioso 10 tys. ton. Analiza sytuacji na wiatowym rynku tych owoców jest wana gównie dla wytypowania gównych rynków zbytu i moliwych do uzyskania cen gruszek reeksportowanych z naszego kraju. Najwikszymi w wiecie eksporterami brutto i netto gruszek s Belgia, Holandia, Wochy, USA, Argentyna, Chile, Chiny i RPA. czny udzia tych krajów w wolumenie poday gruszek na rynek midzynarodowy rednio w latach 2007-2011 wyniós niemal 85%, a w wartoci eksportu 83%. Sporód tych krajów najszybciej zwiksza si w latach 1997-2011 eksport z Chin i RPA (ponad 10% redniorocznie), a najwolniej z USA (1,3%). Przecitny wolumen eksportu gruszek z Holandii w latach 2007-2011 by wyszy w relacji do przecitnego z lat 1997-2001 dwukrotnie i wyniós 334 tys. ton. Eksport z Argentyny wzrós o 56% do 453 tys. ton, z Chin ponad trzykrotnie do 431 tys. ton, a z RPA prawie piciokrotnie do 178 tys. ton. Tendencji wzrostowej nie wykazywa eksport z Woch, a obnia si eksport z Chile. Pozostae kraje, liczce si w eksporcie netto gruszek to Hiszpania, Portugalia i Francja. czny eksport netto z tych krajów, w wyniku spadku sprzeday w Hiszpanii i Francji, zmniejszy si z 304 tys. ton w latach 1997-2001 do 208 tys. ton w okresie 2007-2011. Tendencj wzrostow wykazuje eksport gruszek w wielu innych krajach, znacznie mniej liczcych si w eksporcie tych owoców. Do grupy tej nale gównie Korea Pd., w której eksport wzrós z 6,5 tys. ton do 22 tys. ton w latach 2007-2011, Turcja (wzrost z 12 do 18 tys. ton), Liban (wzrost z 7 do 12 tys. ton), Syria (odpowiednio z 2 do 12 tys. ton), a take Tunezja (z 1 do 7 tys. ton). Eksport brutto zwiksza si take w Polsce i na Litwie, co wynika przede wszystkim z realizowanego przez te kraje reeksportu gruszek. Najwikszym wiatowym importerem brutto i netto jest Rosja. Udzia tego kraju w wiatowym wolumenie importu gruszek rednio w latach 2007-2011 wyniós a 16%, a w jego wartoci 15%. Realizowany przez Rosj import zwikszy si w tych latach w relacji do przecitnego w latach 1997-2001 3,2-krotnie do 381 tys. ton, a warto przywozu zwikszya si 10-krotnie do 349 mln USD. Znaczcymi importerami brutto i netto w wiecie s równie: Francja, Niemcy, Wlk. Brytania, Kanada, Meksyk i Brazylia oraz Indonezja. Sporód tych krajów wyranie zwiksza si przywóz (netto i brutto) jedynie we Francji, Brazylii i Indonezji. Samowystarczalno Rosji w produkcji gruszek obniya si z 68% rednio w latach. 29.

(32) 1996-2000 do 40% w latach 2007-2011. W Wlk. Brytanii wskanik ten obniy si z 19 do 16%, we Francji z 91 do 65%, a w Niemczech wzrós z 30 do 32%. UE-27 generuje najwiksze po Chinach nadwyki eksportu nad importem gruszek, przy czym dodatnie saldo handlu tymi owocami systematycznie si zwiksza i rednio w latach 2007-2011 byo niemal trzykrotnie wysze ni w latach 1997-2011 (373 tys. ton). W krajach Ameryki Pd. (Chile, Argentyna i Brazylia) dodatnie saldo handlu wzroso w tych okresach z 308 do 412 tys. ton. W krajach Ameryki Pn. ujemne saldo handlu gruszkami wzroso z 49 do 71 tys. ton, a w krajach WNP z 116 do 398 tys. ton. Poniewa na wiatowym rynku gruszek nie pojawiaj si, nowi, liczcy si odbiorcy, na rynku krajów WNP, a przede wszystkim na rynku rosyjskim zaostrza si konkurencja wiatowych dostawców, któr wygrywaj kraje oferujce relatywnie najnisze ceny i prowadzce na tym rynku aktywne akcje promocyjne. Bardzo chonny rynek rosyjski pozwala jednak na zwikszanie eksportu gruszek na ten rynek z ssiednich krajów (gównie z Polski, ale te Litwy) zajmujcych si reeksportem tych owoców – gównie z charakteryzujcych si wysokimi nadwykami krajów UE-15. Zdecydowanie najwysze ceny osigane s przez eksporterów z UE-15, w tym zwaszcza Wochy. rednio w latach 2007-2011 ceny w eksporcie z tego kraju wyniosy 1,4 USD/kg, wobec redniego poziomu wiatowego na poziomie 0,9 USD/kg. Znacznie nisze s oferty cenowe z krajów Ameryki Pd. – 0,8-0,9 USD/kg i z Chin – 0,5 USD/kg. Najwysze ceny s pacone dostawcom eksportujcym gruszki do importerów z UE. Ceny w imporcie rosyjskim rednio w latach 2007-2011 wyniosy 0,9 USD/kg, co stanowio 79% przecitnych cen importowych w UE-27. Obroty gruszkami w krajach UE w ok. 70% realizowane s w ramach Wspólnoty. Gównymi dostawcami zewntrznymi s: Argentyna, RPA i Chile. Sporód tych krajów wyranie zwikszaj si jedynie dostawy do UE z RPA. Systematycznie rosn te dostawy z Chin, cho ich udzia w imporcie unijnym by jeszcze w latach 2007-2011 nieznaczny i wyniós 1,5%, a w imporcie zewntrznym 5%. Gównym dostawc gruszek do Rosji s: Belgia, Argentyna, Holandia, Chiny, RPA i Hiszpania. Jeszcze w latach 1997-2001 udzia Polski w rosyjskim imporcie tych owoców wynosi zaledwie 1,3%, a w latach 2007-2011 ju 2,4%, a Polska przesuna si z jedenastego miejsca na licie dostawców gruszek do Rosji na miejsce siódme. liwki Najwikszymi w wiecie eksporterami brutto i netto liwek s: Hiszpania, Wochy, USA, Chile i RPA. czny udzia tych krajów w wiatowym wolumenie eksportu liwek w latach 2007-2011 wyniós 58%, a w wartoci poday na rynek. 30.

(33) wiatowy 63%, wobec odpowiednio 64 i 64% w latach 1997-2001. Sporód tych krajów bardzo wyranie zwiksza si jedynie eksport z RPA (redni wzrost roczny w latach 1997-2011 ponad 5%). W grupie mniej liczcych si eksporterów netto tendencj wzrostow wykazuje eksport liwek z Serbii i Modawii. Nie wzrasta natomiast poda eksportowa z Argentyny, a obnia si z Francji, Wgier i Rumunii. Równie w Polsce, uczestniczcej w wiatowym eksporcie liwek w ok. 1%, eksport netto nie zwiksza si, przy czym w eksporcie polskim, podobnie jak realizowanym przez Rumuni czy Modawi, dominuj owoce przeznaczone do dalszego przetwórstwa. Sporód krajów waniejszych importerów netto ronie tylko przywóz liwek do Rosji, Holandii, a take do Chin; obnia si do Wlk. Brytanii i Niemiec, a w miar stabilny jest do Brazylii. rednio w latach 2007-2001 udzia Chin w wiatowym wolumenie importu wyniós ok. 3%, a w wartoci przywozu 3,5%, wobec odpowiednio 1 i 0,6% w latach 1997-2001. Sporód odbiorców europejskich najnisza, ale rosnca jest samowystarczalno w produkcji liwek w Wlk. Brytanii (19% rednio w latach 2006-2010). Wskanik ten w Niemczech wzrós z 47% w latach 1996-2000 do 56% w latach 2006-2010, a w Rosji obniy si z 93 do 67%. Brak wyranej tendencji wzrostowej importu liwek w wikszoci krajach, liczcych si importerów wskazuje na relatywnie stabilne zapotrzebowanie na te owoce na rynku wiatowym – dotyczy to zarówno odmian deserowych, jak i przeznaczonych do przerobu przemysowego. Tak jak w odniesieniu do innych owoców, najwysze ceny w eksporcie i imporcie liwek dotycz krajów UE-15 oraz krajów Ameryki Pn. i Pd., a najnisze w krajach Europy Wschodniej. Ceny w eksporcie liwek z Polski rednio w latach 2007-2011 stanowiy ok. 62% przecitnych cen w eksporcie wiatowym. Nisze od oferowanych przez Polsk byy ceny liwek eksportowych z Serbii, Modawii i Rumunii. Ceny w imporcie rosyjskim rednio w latach 2007-2011 stanowiy 60% przecitnych cen w przywozie realizowanym przez kraje UE-27 i 65% rednich cen w przywozie wiatowym. W krajach UE-27 udzia obrotów zewntrznych w ogólnym imporcie realizowanym przez Wspólnot zwikszy si z 21% w latach 1997-2001 do 28% w latach 2007-2011. Decydujcy by wzrost importu z Chile (z 18 do 29 tys. ton) i RPA (z 30 do 35 tys. ton). Zwiksza si take, cho wci jest nieznaczny, przywóz z Serbii. Dostawy z Polski ustabilizoway si w ubiegej dekadzie na poziomie ok. 7 tys. ton – 2,4% ogólnego importu w UE i 3,3% obrotów wewntrznych. Ceny w przywozie z Polski (i z Rumunii) s zdecydowanie nisze ni pacone innym dostawcom na rynek unijny, przy czym ceny uzyskiwane przez polskich dostawców wykazuj sta tendencj wzrostow. Niskie ceny w polskiej ofercie eksportowej podyktowane s dominacj w sprzeday do UE liwek odmian przemysowych. 31.

(34) (gównie wgierek), cho nisze s take, ni w imporcie z innych krajów, ceny liwek odmian deserowych. Czoowym dostawc liwek do Rosji jest Serbia (udzia 23% w imporcie rednio w latach 2007-2011). Liczcy si dostawcy to take: Modawia, Uzbekistan, Polska i Kirgistan. czny udzia tych krajów w imporcie rosyjskim wynosi w tym okresie 38%, w tym Polski 8%. Dostawy z pozostaych krajów UE stanowiy 20% importu. Ceny liwek sprowadzanych z Polski, Serbii i innych krajów WNP s zdecydowanie nisze w porównaniu z dostarczanymi do Rosji przez kraje UE-15, Turcj czy kraje Ameryki Pd. Winie i czerenie Najwikszymi w wiecie eksporterami netto i brutto wini i czereni7 s USA, Chile i Turcja. W latach 2007-2011 czny udzia tych krajów w wiatowym wolumenie eksportu tych owoców wyniós 50%, a w wartoci sprzeday 64%. Liczcymi si eksporterami z cznym udziaem ok. 20% w wolumenie eksportu i 10% w jego wartoci s take: Wgry, Hiszpania, Polska i Serbia. Sporód tych krajów najszybciej zwiksza si eksport wini i czereni z Chile (16% redniorocznie w latach 1997-2011), Turcji (7%) i Hiszpanii (9%). W USA i w Serbii wskanik ten przekracza 6%. Tendencji wzrostowych nie wykazuje eksport z Wgier. W Polsce uczestniczcej w wiatowym wolumenie eksportu wini i czereni w ok. 4%, rednioroczne tempo wzrostu eksportu w latach 1997-2011 wynioso 0,2%. Zwiksza si, cho. nadal niewiele znaczy w wiatowym eksporcie poda wini i czereni z Ukrainy, Modawii i Kirgistanu (czny udzia w wiatowym eksporcie w latach 2007-2012 to ok. 3%, wobec 0,3% w latach 1997-2001). We wszystkich krajach eksporterach netto (poza USA) zwiksza si samowystarczalno w cznej produkcji wini i czereni, a najbardziej ronie ten wskanik i najwyszy jest w Chile (290% rednio w latach 2007-2011). W Polsce samowystarczalno w produkcji tych owoców wzrosa ze 138% w latach 1996-2000 do 161% w latach 2007-2011. Czoowym importerem wini i czereni w wiecie jest Rosja. rednio w latach 2007-2011 w porównaniu do przecitnego poziomu z lat 1997-2001 import tych owoców do Rosji zwikszy si a osiemnastokrotnie do 72 tys. ton, a udzia Rosji w wiatowym wolumenie importu wzrós z 2 do 23%, a w wartoci przywozu z 1 do 12%. Samowystarczalno Rosji w produkcji wini i czereni spada z 95 do 53%. Liczcymi si importerami netto s te Niemcy, Wlk. Brytania, Holandia i Kanada. czny udzia tych krajów w wolumenie wiatowego importu rednio w latach 2007-2011 wyniós 34%, a w wartoci przywozu 33%. W grupie tych krajów tendencj wzrostow wykazuje jedynie przywóz do Kana 7. Brak odpowiednich danych nie pozwala na odrbn analiz wiatowego rynku obu tych gatunków owoców. 32.

(35) dy. Wyrana stabilizacja importu niemal we wszystkich krajach UE i na poziomie caej Wspólnoty wskazuje na stabilizowanie si popytu na te owoce (gównie winie) na rynku wiatowym i europejskim. W pokryciu popytu importowego na czerenie w UE dominuj dostawy z Turcji i innych krajów Wspólnoty – gównie Hiszpanii, Austrii, Woch i Grecji. Dostawcy z wszystkich tych krajów (poza Wochami), ale te z Serbii i krajów Ameryki Pn. i Pd. systematycznie si zwikszaj. Udzia dostaw z Polski wzrós z 0,1% w latach 1997-2001 do 2% w latach 2007-2011. Nisze od cen czereni sprowadzanych z Polski s jedynie ceny tych owoców importowanych z Wgier. Czerenie produkowane w naszym kraju ustpuj walorami smakowymi wytwarzanym w krajach o cieplejszym klimacie. Bardzo stabilny jest przywóz do UE wini sprowadzanych gównie z Wgier, Polski, Austrii, Serbii i Czech. Udzia dostaw z Polski w przywozie tych owoców do UE obniy si z 13 do 9%. Ceny wini importowanych z Polski s wysze od sprowadzanych z Serbii, a zblione do kupowanych z Wgier i Czech. Najwikszym dostawc czereni do Rosji jest Turcja, Kirgistan i Uzbekistan, a wini Polska i Wgry. czne dostawy tych owoców z krajów UE (bez Polski) stanowi zaledwie 7% wolumenu przywozu rosyjskiego. Udzia Polski w imporcie do Rosji wzrós z 0,1% rednio w latach 1997-2001 do 7% w latach 2007-2011. Truskawki Najwiksi eksporterzy truskawek w wiecie to Hiszpania i USA. czny udzia obu tych krajów w wolumenie wiatowego eksportu tych owoców wyniós w latach 2007-2011 a 51%, a w wartoci sprzeday 48%. W UE znaczcymi eksporterami netto s take Holandia i Belgia, a spoza Wspólnoty: Meksyk, Turcja, Egipt i Maroko. Udzia Polski w wiatowym eksporcie truskawek nie przekracza 2%. Sporód eksporterów netto najbardziej wzrasta eksport z Egiptu i Turcji. W obu tych krajach, w duym stopniu w oparciu o inwestycje zagraniczne, niezwykle dynamicznie zwikszaj si nasadzenia i zbiory truskawek, dokonywane gównie w celu wzrostu eksportu do krajów inwestorów. Jeszcze w latach 1997-2011 Egipt i Turcja uczestniczyy w wiatowym wolumenie eksportu truskawek w 0,2%, a w latach 2007-2011 ju w 10%. Zwiksza si te eksport brutto i netto truskawek z USA, Meksyku, Holandii, Belgii i Grecji. Nie ronie natomiast eksport brutto i netto z Hiszpanii i Maroka. W Hiszpanii, w duym stopniu z powodu zwikszajcego si przywozu z Egiptu i Turcji, rosn nasadzenia malin kosztem truskawek, a w Maroku – zwikszaj si dostawy truskawek do przetwórstwa. Najwysza sporód krajów eksporterów jest wci samowystarczalno. w produkcji truskawek w Hiszpanii i Grecji odpowiednio 649 i 401% w latach 2007-2011, wobec 294 i 101% w latach 1996-2000. W Egipcie wskanik ten. 33.