Dygo, Marian
"Nummus et historia. Pieniądz Europy
średniowiecznej", pod red. Stefana K.
Kuczyńskiego i Stanisława
Suchodolskiego, Warszawa 1985 :
[recenzja]
Przegląd Historyczny 77/4, 832-833
1986
Artykuł umieszczony jest w kolekcji cyfrowej bazhum.muzhp.pl,
gromadzącej zawartość polskich czasopism humanistycznych
i społecznych, tworzonej przez Muzeum Historii Polski w Warszawie
w ramach prac podejmowanych na rzecz zapewnienia otwartego,
powszechnego i trwałego dostępu do polskiego dorobku naukowego
i kulturalnego.
Artykuł został opracowany do udostępnienia w Internecie dzięki
wsparciu Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego w ramach
dofinansowania działalności upowszechniającej naukę.
832 Z A P I S K I
zostal nader łaskaw ie (ponad 1/3 całości). Trudno ustalić listę obiektów odrzuco nych, bo autor miał pełne praw o do dokonania ostrej selekcji, przyznał się również do świadomości łatwego w ykazania licznych braków takiego wyboru. Budzi tylko pewien niedosyt m izerny udział obiektów z Lublina, drugiego co do znaczenia ośrodka Małopolski (tylko 13 zdjęć) oraz Przemyśla. Ze zrozumiałych względów uwidoczniła się przewaga pomników sztuki sakralnej wobec katastrofalnego stanu zachowania się obiektów ze sfery świeckiej. Także tu ta j można by pokusić się o kilka uwag — zbyt mało chyba w doborze słynnych polskich pomników n a grobnych, w tym typu z figuram i klęczącymi (Niepołomice), za mało czarnego m arm uru dębnickiego, ukochanego m ateriału polskiego baroku, dotkliwie brakuje choćby jednego p o rtretu trum iennego. Niezbyt wiele również architektury histo ryzującej, i secesyjnej, i neogotyckiej. Nie za wiele też pałaców (poza Krakow em znalazło się miejsce tylko dla 5!). Zupełnie praw ie brak judaików , nie ma ani jednego cm entarza (chrześcijańskiego czy żydowskiego), pominięto architekturę przemysłową i czynszową. Za duży plus dokonanego w yboru uznać trzeba sze rokie, jak na nasze zwyczaje, uwzględnienie budowli drew nianych, w liczbie przeszło dwudziestu. Sm utnym przykładem zanikania tej kategorii pomników n a szej architektury stał się los kościoła w Libuszy, który spłonął w lutym 1986 roku, czyli w momencie gdy książka zaw ierająca zdjęcia bezcennej renesansow ej poli chromii w tej św iątyni dotarła do rą k odbiorcy.
Mimo tych k ilku uwag, nie tyle pod adresem autora co możliwości w ydaw niczych, „Pomniki sztuki w Polsce” zapełniają dotkliw ą lukę i z niecierpliwością oczekiwać należy na pozostałe tomy dzieła.
B.K.
N um m us et historia. Pieniądz Europy średniowiecznej, pod red.
Stefana K. K u c z y ń s k i e g o i Stanisław a S u c h o d o l s k i e g o , Pol skie Towarzystwo Archeologiczne i Numizmatyczne, Komisja Num izm a tyczna, W arszawa 1985, s. 328, X II tabl.
Jest to księga pam iątkow a opublikowana ku uczczeniu 60-lecia znakomitego m ediewisty — prof, dr Ryszarda K i e r s n o w s k i e g o . Oprócz bibliografii Ju b i la ta tom zaw iera 39 rozpraw pióra autorów polskich (18) i obcych. Praw ie w szyst kie poświęcone są tem atyce szczególnie bliskiej prof. R. Kiersnowskiemu — historii pieniądza europejskiego w średniowieczu. W ścisłym zakresie jego zainteresowań mieszczą się również dwie prace z zakresu historii Pomorza Zachodniego we wczes nym średniowieczu. Zamieszczono ponadto kilka prac dotyczących m ennictw a no wożytnego.
Do ściśle numizm atycznych można zaliczyć około 30 rozpraw. Dominuje w nich problem atyka późnośredniowieczna (XIV—XV w.). Około 1/4 autorów pisało o wcze snym średniowieczu (X—X I w.), natom iast reszta rozpraw rozdzielona jest między średniowiecze pełne (XII—X III w.) i czasy nowożytne.
W sygnalizowanej publikacji znajdujem y szereg interesujących przyczynków, czy to prezentujących nowe m ateriały, czy nowe metody badawcze, czy wreszcie nowe in terpretacje faktów i zjawisk już znanych. Wymienimy jedynie część prac mogących szczególnie zainteresować czytelników „Przeglądu Historycznego”: W ła dysław F i l i p o w i a k , „«Garnek Wulikana» — najstarsza latarn ia m orska nad Bałtykiem ”, s. 91—102 (lokalizacja i rekonstrukcja wczesnośredniowiecznej lata rn i morskiej -w, Wolinie); Ledh L e c i e j e w i c z , „Za denara otrzymasz wóz świeżych śledzi...”, s. 103—109 (autor ukazuje^ handel i konsum pcję śledzia na południowych wybrzeżach B ałtyku we wczesnymi średniowieczu); Stanisław T r a w k o w s k i , „Obieg a renow acja m onety w Polsce na przełomie X II i X III wieiku”, s. 111—118
(n iw a interpretacja problemu); Bogumiła H a c z e w s k a , „Insygnia koronacyjne na monetach polskich w okresie rozbicia dzielnicowego”, s. 119—129; Stanisław K u r a ś . „Papieska taryfa świadczeń należnych w izytatorom z 1336 r. jako źródło poznania sytuacji gospodarczej Polski”, s. 159—162 (o znalezisku z zasobów A rchi wum W atykańskiego); Halina M a n i k o w s k a , „»Gra o pieniądze« w późnośred niowiecznej Florencji”, s. 187— 193; Janusz S z t e t y ł ł o , „Testes de gris et de
martres. Pieniądz w Nowogrodzie na początiku XV w. w relacji G ilberta de
Lannoy”, s. 213—220; Pierre C o c k s h a w , „Fausses monnaies fabriquées par des pauvres à la fin du Moyen Age”, s. 221—226 (publikacja tekstów źródłowych pod ważających tradycyjny obraz fałszerstw m onetarnych w średniowieczu); Stefan K. K u c z y ń s k i , „Herby terytorialne na polskich moinetach średniowiecznych", ?. 227—235; Stanisław a K u b i a k , „Udział monet zagranicznych w obiegu pienięż nym w K rólestwie Polskim w XV w ieku”, s. 277—287; Jean D u p l e s s y , „La circulation des monnaies hongroises en France et aux Pays-Bas (XIVe—X V I' siècles)”, s. 289—295; Henryk S a m s o n o w i c z , „Stosunki m onetarne w G dań sku na przełomie XV/XVI w ieku”, s. 297—302; Andrzej W y c z a ń s k i , „Uwagi o utow arow ieniu gospodarki chłopskiej w dawnej Polsce”, s. 303—314 (teza, iż dopiero w XVI w. gospodarstwo chłopskie w Polsce weszło w orbitę gospodarki towarowo-pieniężnej).
M.D. _ ____ ____ _____ _________ z a p i s k i_________ _____ ^ __833
Lituano-Slavica Posnaniensia. Studia Historica t. I, Wydawnictwo
Naukowe U niw ersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Poznań 1985, s. 227.
Powyższym tytułem rozpoczęto nowe wydawnictw o ciągłe. Poświęca się je dziejom ziem Wielkiego Księstwa Litewskiego nie staw iając żadnych ograniczeń rzeczowych, zaś zakres chronologiczny wyznacza jedynie granica dolna, tj. śred niowiecze. Przew iduje się także włączanie publikacji dotyczących związków między Litwą a państw am i i narodam i ościennymi.
W ydawnictwo poza tradycyjnym i działami: rozpraw y i artykuły, m ateriały źródłowe, recenzje i nekrologia przewidziało przedruk dawniejszych, w artościo wych, a trudno dostępnych prac w specjalnym dziale „Lituanica Classica”. Tom niniejszy otw iera publikacja należąca do tego ostatniego działu, rozpraw a H. Ł o w - m i a ń s k i e g o „Geografia polityczna Bałtów w dobie plem iennej”. Jest to roz dział pierwszy drugiego tomu „Studiów nad początkami społeczeństwa i państw a litewskiego” (1932), którego to tekstu nie włączono, mimo, że zachował naukową aktualność, do zbioru prac H. Łowmiańskiego pt. „Studia nad dziejam i Wielkiego Księstwa Litewskiego” (Poznań 1983). Ponadto w prezentow anym tomie piszą: J. O c h m a ń s k i o autorze odnalezionego i opublikowanego niedawno „Descrip- tiones te rra ru m ” z lat 1255—1260, którego próbuje identyfikować z franciszkaninem Adolfem — nie Słowianinem, świadkiem koronacji Mendoga. Dotychczas w autorze „Descriptiones” widziano bądź biskupa jaćwieskiego dom inikanina H enryka, który naw racał Jaćwingów w 1249 r. (K. G ó r s k i ) bądź nieznanego kronikarza czeskie go (G. L a b u d a ) .
Zb. W o j t k o w i a k zajął się D ryświatam i jako litew ską rubieżą średnio wieczną. D ryświaty od czasów plemiennych aż do współczesnych stanow iły g ra nicę między Bałtam i a Słowianami. Funkcja D ryśw iat uchw ytna jest od XV w., kiedy to stanowiły one punkt oporu zabezpieczający Wilno.
G. B ł a s z c z y k zanalizował fundaje 20 klasztorów w diecezji żmudzkiej w latach 1618—1795. Dwanaście spośród nich założono przed 1654 r., pozostałe
