R O C Z N I K I G L E B O Z N A W O Z E T . X I I , W A R S Z A W A 1962
OLGIERD NOWOSIELSKI
ILOŚCIOW E OZNACZANIE FO SFO RU I PO TA SU ZA POM OCĄ A S P E R G I L L U S N IG E R
Z a k r e s , dokładność, powtarzalność i opis m e to d y Zakład Chemii Rolniczej SGGW W arszawa
K ierow nik — prof. dr M. Górski
W p o przednich p racach badano, w jak im sto pn iu Aspergillus niger m oże k o rzystać z ró żn ych zw iązków fosforu i p o tasu oraz przy d atn o ść uproszczonej m eto d y A. niger do ilościowego' oznaczania ty ch p ie rw ia st
ków w m a te ria ła c h rolniczych [4, 5, 6]. Stw ierdzono, że w roztw o rach
naw ozów i spopielonych ro ślin m etodą tą stw ie rd z a się tak ie sam e lub bard zo zbliżone ilości fosforu i p otasu co m etodam i chem icznym i i in n y m i o raz że m ożna n ią oznaczyć potas w p ro st w odw ażkach m a te ria łu ■
roślinn eg o bez uprzed niego spopielania go [6].
W tej* p rac y badano:
— zak res m etody, tj. ilości fosforu i potasu, ja k ie m ożna tą dro gą oznaczyć,
— dokładność oznaczeń p rzy ró żn y m zakresie, tzn. w zależności od stężenia oznaczonego p ierw ia stk a w pożyw ce.
W zakończeniu podano opis uproszczonej m etod y i uw agi dotyczące jej w ykonania.
ZAKRES METODY
J u ż B u t k i e w i c z i К o ś с i e 1 e с к i [1, 2], a później i in n i [7, 9], zw iększali p lony grzy b ni sto su jąc w iększe ilości pożyw ki. W nin iejszej p rac y postanow iono w yko rzy stać m ożliw ość zw iększenia plonów g rzyb n i w celu rozszerzenia zak resu m etody. P lo n y grzybni, a zatem i zak res m etody, p róbow ano zw iększyć stosu jąc w iększe ilości pożyw ki, pożyw kę o w iększym stężen iu składn ik ó w oraz naczynia o w iększej pow ierzchni.
270 O. N ow osielski
METODYKA
Z a k res uproszczonej m etody, opisanej poniżej, badano p rzy 50 i 100 m l pożyw ki, p rz y n o rm a ln y m i p o d w ójny m stężen iu cu k ru i in n y ch sk ła d ników po karm ow ych (tylko stężenie k w asu taninow ego lu b cytry no w ego było jednakow e) o raz p rz y zlew kach o śred n icy 7 i 9 cm. Dla ty ch w a ru n k ó w w zro stu u stalo n o zależność m ięd zy ró żny m i stężen iam i fosforu i p otasu w pożyw ce <a plonam i suchej m asy grzybni. P o ta s daw k ow an o w postaci KC1, fosfor — w postaci N aH 2P 0 4 (rys. 1— 4).
Ilość P dodana do p ożyw ki w m g - Aliquot o f P added îo nutr sol. in гцд * >
Rys. 1
Ilość P dodana do pożyw ki n m g - Aliquot oF P added to nutr. sol. m m g
---Rys. 2
Rys. 1. W pływ ilości pożyw ki i średnicy naczynia na zakres metody oznaczania fosforu przy zw ykłym stężeniu składników w pożyw ce
1 — 100 m l p o ż y w k i , 0 n a c z y n i a 9 c m , 2 — 50 m l p o ż y w k i, 0 n a c z y n i a 9 c m , 3 — 100 m l p o ż y w k i,
0 n a c z y n i a 6 m m , 4 — 50 m l p o ż y w k i — 6 c m 0 n a c z y n i a
Influence of amount of nutrient solution and container diam eter on range of the phosphorus determ ination at normal nutrients concentrations in the solution
1 — 100 m l n u t r . s o l u t . — 9 c m 0 c o n t a i n e r , 2 — 50 m l n u t r . s o l u t . 9 c m 0 c o n t a i n e r , 3 — 100 m l n u t r . s o l u t ., 6 c m 0 c o n t a i n e r , 4 m 50 m l n u t r . s o l u t ., 6 c m 0 c o n t a i n e r
Rys. 2. Zakres m etody oznaczania fosforu w zależności od ilości pożywki, stężenia składników w pożyw ce i średnicy naczynia
1 — 100 m l p o ż y w k i o p o d w ó jn y m i s t ę ż e n i u , 0 n a c z y n i a 9 c m , 2 — 50 m l p o ż y w k i o p o d w ó j n y m s t ę ż e n i u , 0 n a c z y n i a 9 c m , 3 — 50 m l p o ż y w k i o p o d w ó j n y m s t ę ż e n i u , 0 n a c z y n i a 6 c m , 4 — 100 m l p o ż y w k i o p o d w ó j n y m s t ę ż e n i u , 0 n a c z y n i a 6 c m , 5 — 50 m l p o ż y w k i o p o j e d y ń c z y m s t ę ż e n i u
0 n a c z y n i a 6 c m
Range of phosphorus determ ination as influenced by amount of nutrient solution, concentration of components in the solution and container diameter
1 — 100 m l n u t r . s o l u t . o f d o u b l e c o n c e n t r â t . , 9 c m ф c o n t ., 2 — 50 m l n u t r . s o l u t . o f d o u b l e c o n c e n t r â t . , 9 c m 0 c o n t ., 3 — 50 m l n u t r . so lu ti. o f d o u b l e c o n c e n t r â t . , 6 c m 0 c o n t ., 4 — 100 m l n u t r . s o l u t . o f d o u b l e c o n c e n t r â t . , 6 c m 0 c o n t r . , 5 — 50 m l n u t r . s o l u t . o f n o r m a l c o n c e n t r â t . , 6 c m
Oznaczanie fosforu i potasu met. A. niger 271
Rys. 3 Rys. 4
Rys. 3. Zakres m etody oznaczania potasu w zależności od ilości pożyw ki i stężenia składników w pożyw ce przy naczyniach o 0 6 cm
1 — 100 m l p o ż y w k i, s t ę ż e n i e 2X , 2 — 50 m l p o ż y w k i, s t ę ż e n i e 2X , 3 — 100 m l p o ż y w k i — s t ę ż e n i e I X , 4 — 50 m l p o ż y w k i s t ę ż e n i e IX
Range of potassium determ ination as influenced by amount of nutrient solution and concentration o f components in the nutrient solution, w ith 6 cm 0 container
1 — 100 m l n u t r . s o l u t . — d o u b l e c o n c e n t r a t i o n , 2 — 50 m l n u t r . s o l u t ., d o u b l e c o n c e n t r a t i o n , я — 100 m l n u t r . s o l u t ., n o r m a l c o n c e n t r a t i o n , 4 — 50 m l n u t r . s o l u t ., n o r m a l c o n c e n t r a t i o n
Rys. 4. Zakres m etody oznaczania potasu w zależności od czasu w zrostu grzyba i średnicy naczynia przy dwukrotnym stężeniu pożyw ki
1 — 4 d o b y w z r o s t u , 0 n a c z y n i a 9 c m , 2 — 3 d o b y w z r o s t u , 0 n a c z y n i a 9 c m , 3 — 5 d ó b w z r o s t u ,
0 n a c z y n i a 9 c m , 4 — 3 diqby w z r o s t u , 0 6 c m , 5 — 4 d o b y w z r o s t u , 0 6 c m n a c z y n i a , 6 — 5 idób w z r o s t u , 0 n a c z y n i a 6 c m
Range of potasium determ ination method as influenced by growth period and container diam eter at double concentration of nutrient solution components
1 — 4 d a y s o f g r o w t h , 9 c m 0 c o n t a i n e r , 2 — 3 d a y s o f g ro w lth , 9 c m 0 c o n t a i n e r , 3 — 5 d a y s o f g r o w t h , 9 c m 0 c o n t a i n e r , 4 — 3 d a y s o f g r o w t h , 6 c m 0 c o n t a i n e r , 5 — 4 d a y s o f g r o w t h , 6 c m
0 c o n t a i n e r , 6 — 5 d a y s o f g r o w t h , 6 c m 0 c o n t a i n e r
WYNIKI
P rz y 50 m l pożyw ki ze zw y k ły m stężen iem składników i zlew kach
0 0 7 cm fosfor oznacza się w ilościach do 4 mg. P rz y ty m stężen iu
fosforu plon suchej m asy grzy bn i w ynosi około 1 g. D odatek w iększych ilości fosforu do pożyw ki nie zw iększa p lo n u w tak im stopniu, b y m ożna było dokonyw ać oznaczeń (rys. 1). Dzięki zastosow aniu naczy ń o 0 9
cm-272 O. N ow osielski
zak res m eto d y w zrósł do 6 m g P. Dzięki zw iększeniu ilości pożyw ki do
100 m l p rzy n aczyniach о ф 1 cm zakres m etody w zrósł do 14 mg, dzięki
zaś jednoczesnem u zw iększeniu ilości pożyw ki do 1 0 0 m l i zastosow aniu
naczyń 0 0 9 cm — w zrósł do przeszło 16 mg, a plon suchej m asy grzybni
do przeszło 1800 mg.
P rz y 50 m l pożyw ki o podw ójnym stężeniu składników i naczyniach 0 Ф 7 cm zatkres m etody w zrósł do 10 mg, a plon such ej m asy grzybni do 1700 mg; p rz y 50 m l tak iej pożyw ki i n aczyniach o 0 9 cm w zrósł on do 14 mg, plon suchej m asy grzy b n i do 2200 m g (rys. 2). P rz y 100 m l tak ie j pożywlki i naczyniu o 0 7 cm zakres m etody w zrósł do 20 mg, p rzy naczy niach o 0 9 cm do przeszło 26 m g P, a plon suchej m asy grzybni do blisko 4 g.
P rz y 50 m l pożyw ki ze zw y kłym (pojedynczym ) stężeniem sk ładn ikó w 1 naczyniach o 0 7 cm »potas oznacza się w ilościach do 2 mg; przy ty m
jego stężeniu w pożyw ce plon suchej m asy grzybni w ynosi około 1 g
(rys. 3). Dzięki zastosow aniu 100 m l pożyw ki o pod\yojnym stężeniu
sk ładnik ó w i n aczyń o 0 9 cm zakres m eto d y w zrósł do 2 0 mg, z>aś plon
suchej m asy do 4100 m g (rys. 4).
N ajw iększe plony i n ajw ięk szy zakres m etody uzyskano już po 3 d o bach w zrostu. P rzed łu żen ie czasu w zro stu do 4 i 5 d n i spow odow ało n ie znaczne zm niejszenie plonów grzy b ni i zakresu m eto d y (dla p rzy k ła d u rys. 4).
WNIOSKI
Z akres m etody A. niger m ożna zw iększać przez stosow anie do ozn a czeń w iększych ilości pożyw ki, pożyw ki o w iększym stężeniu składników i naczyń o w iększej pow ierzchni. N ajlepszy efek t d a je jednoczesne zw ięk szanie ty ch czynników . Dzięki zastosow aniu 100 m l pożyw ki o p o d w ó j nym stężeniu składników i n aczyń o 0 9 cm zw iększono zakres m eto d y
oznaczania potasu do 2 0 mg, zaś plony suchej m asy grzy bn i odpow iednio
do 4 g i przeszło 4 g.
M im o zm iany w a ru n k ó w w zrostu, o k res czasu, w jak im uzy sk u je się n ajw yższe plony i n ajw ięk szy zak res m etody, nie ulega zm ianie, tzn. w ynosi 3 doby.
DOKŁADNOŚĆ METODY
D okładność m etod y oznaczania fosforu i p otasu b adan o p rzy ró żn ym zakresie, tj. p rz y ró żn y m stężeniu ty ch p ierw ia stk ó w w pożywce. U sta lono ją n a podstaw ie odchy leń rów noległych oznaczeń od śred n iej w y
rażo n y ch w procencie, o bliczając rów nież m ak sy m aln e od chylenia od śre d n ic h i błąd pojedynczego oznaczenia c | c = ± ~ j ^ / ~ æi_ j w y ra -
żony w p ro centach od śred n iej (tabl. 1— 5).
Fosfor oznacza się p rzeciętn ie z b łęd em około ± 2% , tzn. ty le w yn o siła śre d n ia od chy leń od śred n iej a ry tm e ty c z n e j dla różnych dośw iadczeń (tabl. 1— 3) i różnych stężeń fosforu w pożywce. Podobną w arto ść m a błąd pojedynczej obserw acji. M aksym alne odćh ylen ia od śred n iej a r y t m ety czn ej nie p rzek ro czy ły p rze c ię tn ie 5°/o, a w krańcow ych p rz y p a d k a c h 9°/oi.
D okładność oznaczania fosforu n ie zależy od zakresu m etody; b łąd je st w y ra ź n ie w iększy ty lk o p rz y n a jm n ie jszy m stężeniu fosforu w po żyw ce (0— 0,01 m g w 50 ml), p rz y k tó ry m nie d o k o n u je się oznaczeń ze w zględu na zbyt m ałe plony grzybni (tabl. 1, 2, 3).
Oznaczanie fosforu i potasu met. A. niger 27 3
T a b l i c a 1
Dokładność oznaczeń fo s f o ru p rz y różnym z a k r e s ie metody* The accuracy o f phosphorus d e te rm in a tio n as dependant on the method range
P w mg/50 ml pożywki P in mg p e r 50 ml o f n u t r . s o l u t .
Plon s.m . g rzy b n i - mycelium y i e l d s d.w.
mg Błąd po je dyncz. o b se rw a c ji E rro r of s in g le d eterm in , с pow tórzenia - r e p l i c a t i o n s Ś rednia
a rytm. Average M Ś rednie odchyl. Average d e v ia t. Maksym. o d chyl. Maximal d e v ia t. 1 2 3 4 5 6 0 ,2 90 90 92 93 98 102 94 i 3 ,8 ( i 4%) *- 8,5% ± 4 ,4 {*- 4,6%) 1 0,0 1610 1615 1759 1775 1830 1910 1750 ± 91 ( i 5,2%) i 9 .1 * i 108 ( i 6 ,1 $ ) , _ \ j / k
- X/2
* Pojedyncze s tę ż e n ie składników w pożywce
S in g le c o n c e n tra tio n o f elem ents in n u t r ie n t s o lu tio n
P o tas oznacza się p rzeciętn ie z b łędem l ,8<Vo, a w ięc z nieco w iększą
dokładnością niż fosfor (stw ierdził to taikże M i c h n i e w i с z [3]). M ak sy m aln e o d chylenia od śred n iej nie p rzek raczały przeciętnie 4%. Nie stw ierdzono zależności m iędzy dokładnością oznaczeń a zakresem m e tody (tabl. 4 i 5).
274 O. N ow osielski
T a b l i c a 2
Dokładność oznaczania fo s fo ru p rzy różnym z a k r e s ie metody* The accuracy of phosphorus d e te rm in a tio n as dependant on the method range F w mg/50 ml poż. P in mg/50 ml of n u t r ie n t s o l u t . Srodnia z 6 rów noległych plonów g rz y b n i mg Average od 6 mycelium y i e l d mg ś re d n ie odchylenie od ś r e d .a r y tm e t. Average d e v ia tio n s % 0 35 3 ,0 0,01 50 4 ,2 0,05 106 1 ,8 0,3 288 2 ,0 0,5 470 2,4 1,0 650 1 ,8 г ,о 960 1,4 3 ,0 1200 1 ,8 6 ,0 1612 1 ,9 10,0 2068 1,9
* Podwójne s tę ż e n ie składników w pożywce
•Double c o n c e n tra tio n o f elem ents in n u t r ie n t s o lu tio n
7 e b i i с a 3 j o w l a r z e l L O ś ć w z o r c a i d o k ł a d n o ś ć o z n a c z a n i a f o s f o r u p r z y r ó i n y m z a k r e s i e m e t o d y T h e r eproduci bi l i ty o f s t a n d a r d c a r v e a n d t h e a c c u r a c y o f p h o s p h o rj s d e t e r m i n a t i o n a t d i f f e r e n t r a n g é e o f m e t h o d P W mg/50 ml poiywki
Plon ь -m. g rzy b n i - dry mycelium y i e l d s mg
Średnia ze śre d n ic h odchylę^ data n a s taw ien ia wzorca - d a te oi growing sta n d .m y c e l.
P in mg 25. 11 1 0 .1 2 5 Л 2 .XI Average of
per 50 ml of
n u t r .s o l u t . p o w tó rŁ rre p ]. p o w ló rŁ -re p l. pow tórzr-repl. powtórz#-repl.
average d e v ia tio n s 1 2 1 ? 1 2 1 2 % 0 ,00 26 26 32 36 37 39 36 45 4.5 0,10 143 14? 111 113 145 151 UO 141 i 2,3 0,25 18 L 189 169 174 202 210 214 228 - 1 ,9 0 ,50 240 248 271 274 330 337 317 333 i 1.5 0,75 З49 359 319 328 452 461 425 449 i 1,6 1,00 *52 - 346 - 590 - 565 - -2,00 778 - 641 - 990 - 778 - -4 ,00 1012 908 1231 1079 î - - 2,3%
Oznaczanie fosforu i potasu met. A. niger 275
T a b l i c e ^
D okładność o z n ac z e ń p o ta s u p rz y różnym z a k r e s i e m etody The a c c u ra c y o f p o ta s s iu m d e te r m in a tio n a t d i f f e r e n t ra n g e o f method
I w mg/50 ml pożywki £ in mg p e r 50 ml of n u t r . s o l u t . P lo n з .ш . g r z y b n i w mg - m ycelium y i e l d s d.w . in щ £ łą d p o je d y n c s e j o b s e rw a c j i E r r o r o f s i n g l e d e t e r m i n a t . с p o w tó rz e n ia - r e p l i c a t i o n s ś r e d n . a ry tm . a v e ra g e Ы ś r e d n ie o d c h y l. a v e ra g e d e v ia t i o n maks. o d c h y l. maxim. d e v ia t i o n 1-2 3-4 5-6 7-8 9-10 11 0 ,1 133 134 137 138 141 142 139 i З Д (± 2,3%) i 4,3% i 5 ,5 ( i 2.5W 0,3 408 410 412 422 426 427 428 438 447 424 i 10,0 ( - 2,3%) * 5 ,4 * i 12,5 ( i г,э%) 2 0 ,0 3063 3175 3184 3200 3227 3235 3235 3255 3278 3325 3396 3218 i 4 9 ,7 (* 1,5%) - 4,8% i 6 7,0 ( - 2,0%) с -
*V ( U - 1)2
n T a b l i c a 5P o w ta rz a ln o ś ć w zorca i d o k ła d n o ść o z n a c z a n ia p o t a s u p rz y różnym z a k r e s i e m etody The r e p r o d u c i b i l i t y o f s t a n d a r d c u rv e and th e a c c u ra c y o f p o ta s s iu m d e te r m in a tio n a t
d i f f e r e n t r a n g e s o f m ethod S tę ż e n ie > P lo n s.m . g r z y b n i w ;mg - Dry m ycelium y i e l d s in mg Ś r e d n ia ze ś r e d n . o d c h y le ń К w p o ź . К conc e n t r a t i o n d a t a n a s ta w ie n ia w zorca - d a te o f g ro w in g s ta n d a r d m ycelium s 28. I I 1 2 .X 2 6 .X 1 2 .XI 28. XI É . Ï I I A verage o f i n n u t r . 8 . p o w t . - r e p l , p o w t..- r e p l . p o w t. - r e p l , p o w t.-- r e p l . p ow t. - r e p l . p o w t.-• r e p l . a v e r , d e v i a t i o n s mg K/50 ml 1 2 1 2 1 2 1 2 1 2 1 2 % 0 ,0 0 43 . 36 37 49 53 61 69 67 68 51 56 3 ,3 0,05 - - 60 76 85 99 113 115 98 100 97 99 2,6 0 ,1 0 138 141 107 109 148 152 144 145 147 153 134 139 1,4 0,25 238 240 238 248 351 358 320 334 318 321 278 288 1 ,2 0,5 0 414 445 439 463 566 592 574 580 619 638 492 514 2 ,0 0,75 557 571 593 606 739 - 772 - 799 - 722 - 1.1 1 .0 650 - 800 - 795 - 814 - 889 - 807 - -2 ,0 724 752 892 900 865 ' 912 ' 1053 925 * 1 ,2 X - 1 ,8 18*
276
POWTARZALNOŚĆ WZORCÓW
A by poznać p ow tarzalność w zorców fosforu i potasu porów nyw ano m iędzy sobą w zorce n a sta w ia n e w o d stęp ach czasu w przeciągu k ilk u m iesięcy. Do każdego w zorca sporządzano now ą pożyw kę, n a to m ia st roz tw o ry w zorcow e fosforu i potasu (ro z tw o ry N:aH2P 0 4 i KC1 zaw ierające 0,5 m g p ierw ia stk a w 1 ml) o raz zarodniki (przechow yw ane około 6 m ie sięcy w stan ie p o w ietrzn ie suchym w w a ru n k a c h pokojow ych) stoso w ano do w szystkich w zorców te same. G rzy bn ie w szystk ich w zorców
ro sły w ty m sam y m termtó!taciie w te m p e ra tu rz e 33— 35 °C, zawsze ^ 2,5 doby ( ± 3 godz.).
P lo n y grzy bn i p rzy tak ich sam ych d aw k ach p ierw ia stk a ró żnią się w zależności od te rm in u n a sta w ie n ia w zorca p rzeciętnie n ie w ięcej niż k ilkanaście procent, w krańcow o ró żn ych w zorcach różnice te jed n ak p rze k ra cz a ją 40%. Na p rzy k ła d p rz y 0,1 m g P w 50 m l pożyw ki grzy b n ie z term in ó w 10 i 25. X w ażyły odpow iednio 112 i 148 m g p rz y 0,75 m g P w 50 m l pożyw ki 324 i 456 m g (tabl. 4). P odobne m ak sy m aln e różnice w y stą p iły w e w zorcach d la p o tasu (tabl. 5). N a p rzy k ła d p rzy 0,1 m g К w 50 m l pożyw ki plony grzyb n i w e w zorcach z 12 i 26. X w ynio sły o d pow iednio 108 i 150 mg.
M ożna zatem uw ażać, że pow tarzaln ość w zorca jest przew ażnie dość dobra, z niew iadom ych przyczy n jed n ak w zorce n a staw io n e n a w e t w po dobnych w a ru n k a ch m ogą się różnić znacznie i d lateg o do każdej serii oznaczeń n ależy nastaw iać now y w zorzec w w a ru n k a ch iden ty czn y ch do oznaczenia, jeśli te m a ją być ilościowe.
W ydaje się, że stw ierd zo n e różnice m iędzy w zorcam i z różnych t e r m inów m ożna przypisać przed e w szy stk im różnicom te m p e ra tu r w t e r m ostacie (rozkładow i te m p e ra tu r i sum ie ciepła) oraz różnicom w okresie w zrostu grzybni; zm iany siły czy energii kiełkow ania zarodników m a ją tu przy p u szczaln ie m niejsze znaczenie.
OPIS UPROSZCZONEJ METODY
W naczyniach о ф 7 cm (zlewki, k ry sta liz ato ry , sziklanki) um ieszcza się b ad an ą su b stan cję oraz 50 md pożyw ki bez oznaczanego p ierw iastk a. Pożyw kę szczepi się p o w ietrzn ie suchym i zarodnikam i i po 2,5— 3,0 dobach w zrostu grzy bn ię zbiera się, w yciska, suszy n ajle p ie j 4— 6 godz. w tem p e ra tu rz e 60— 80°C, w aży i o d czy tu je zaw artość pierwiastika z k rzy w ej w zorcow ej. K u ltu ry w zorca n a sta w ia się w id enty czny sposób, dodając do pożyw ki (zam iast b ad an ej substan cji) w z ra sta ją c e ilości oznaczonego p ierw ia stk a (np. P w postaci N aH 2P 0 4 w ilościach: 0, 0,1 0,25, 0,5, 0,75, 1,0, 2,0, 4,0 zaś К w postaci KC1 w ilościach: 0, 0,05, 0,1 0,25, 0,5, 0,75, 1,0, 2,0 m g n a 50 m l pożyw ki).
Oznaczanie fosforu i potasu met. A. niger 277
Poży w k a do oznaczania fo sforu z a w iera w 1 1: — 50 g sacharozy,
— 5 g K N 0 3,
— 1 g M g S 04 • 7H20 ,
— 2 0 g k w asu taninow ego,
— 5 m l ro ztw o ru m ikro sk ład n ik ów . P oży w k a d o oznaczania p o tasu zaw iera w 1 1:
— 50 g sacharozy,
— 2,5 g N H4NO3,
— 1 g N aH2P 0 4,
— 1 g M g S 04 • 7H20 ,
— 1 0 g k w asu cytrynow ego,
— 5 m l ro ztw o ru m ik ro sk ład nik ó w .
M ikropożyw kę o raz zaro dn ik i do szczepienia p rzy g o to w u je się ta k jak p rzy o znaczaniu m ag n ezu [4, 5].
Pożyw kę d o stateczn ie w olną od fosforu sporządza się z w ody raz desty lo w an ej, zw ykłego c u k ru i soli chem icznie czystej. A b y uzyskać pożyw kę d o stateczn ie w olną od potasu, n a le ż y stosow ać w odę re d y s ty - low aną o raz sach arozę chem icznie czystą (Gliwice).
Z a k res m eto d y i czułość m ożna zw iększyć sto su jąc pożyw kę o w ięk szym stę ż e n iu składników , w iększą jej ilość oraz naczyn ia o w iększej średnicy.
LITERATURA
[1] B u t k i e w i c z W.: K ultura pleśniow ow o griba. A. niger как sposob isled ow a- nia poczw. Żurn. Oypt. Agron., 10, 1909, s. 136— 141.
[2] K o ś c i e l e c k i А.: К woprosu o płodorodii poczw po odnoszeniu к fosfornoj k isłotie. Żurn. Opyt. Agron., 10, 1909, s. 321—354.
[3] M i c h n i e w i c z A.: Ocena metod m ikrobiologicznych określania urodzajno ści gleb. Ann. UMCS 4, 1949, s. 413—443.
[4] N o w o s i e l s k i O.: Zastosow anie uproszczonej m etody A. niger do analizy chem icznej m ateriałów rolniczych; I — Ilościow e oznaczanie pierw iastków , II — W łaściw ości biologiczne grzyba a jego przydatność do oznaczania p ier w iastków . Roczn. Nauk Roln. (w druku).
[5] N o w o s i e l s k i O.: Oznaczanie m agnezu za pomocą uproszczonej m etody
A. niger. Roczn. Glebozn., t. 9, I960, s. 889— 101.
[61 N o w o s i e l s k i O., S k ł o d o w s k i P.: Próba oznaczania za pomocą A. n i
ger potasu w m ateriale roślinnym bez uprzedniego spalania go i usuw ania in
nych pierw iastków . Roczn. Glebozn. (w druku).
[7] S c h e f f e r F. i inni: U ntersuchungen des Boden auf M anganbedürftigkeit nach der m ikrobiologischen Testm ethode... Landw. Forsch. 10, 1957, s. 176— 185.
278 O. N ow osielski о. Н О В О С Е Л Ь С К И КОЛИЧЕСТВЕННОЕ ОПРЕДЕЛЕНИЕ ФОСФОРА И КАЛИЯ ПУТЕМ A. NIGER П ределы, точность, повторяемость и описание метода К а ф е д р а А г р о х и м и и Г л а в н о й С е л ь с к о х о з я й с т в е н н о й Ш к о л ы , В а р ш а в а Р е з ю м е Пределы метода A. niger можно расширить путем увеличения количества питательной среды, посредством питательной среды с более концентрированными компонентами и в сосудах с большей поверхностью. Благодаря применению 100 мл питательной среды с двойной концентрацией элементов и сосудов с ф 9 см расширились пределы метода определения ф осф ора до 26 мг, а пределы метода определения калия — до 20 мг, тогда как урож ай т. наз. лиценция — со ответственно возрос до 4 г и свыше 4 г. Продолжительность определения при рас ширенных пределах метода не увеличивается — равняясь 3 суткам. Ф осфор определялся в среднем с погрешностью i 2°/о, калий — с погрешно стью 1,8°/«; отклонения от средней арифметической редко превосходит 5°/о. Не обнаруж ено взаимозависимости м еж ду точностью определений и пределами ме тода, путем которого проводятся определения. Повторяемость стандартов, устанавливаемых в подобных условиях, но в р аз ные сроки, в большинстве случаев довольно хороша, однако ж е некоторые стан дарты по не выясненным еще причинам весьма значительно разнятся друг от друга величиной урож ая мицелия (при одинаковых концентрациях элемента), а в крайних случаях свыше 40% — и поэтому для каж дой серии определений необходимо устанавливать новый стандарт в идентичных условиях, что и опре деления, если они долж ны быть количественными. Можно предполагать, что урож аи мицелия при данной концентрации компо нента в питательной среде разнятся в очередних установках преж де всего ввиду разницы температур в термостате и различий продолжительности роста мицелия. О. N O W O S IE L S K I
QUANTITATIVE DETERMINATION OF PHOSPHORUS AND POTASSIUM BY MEANS OF A S PE R GILLU S NIGER
Range, accuracy, reproducibility and descrip tio n of the m ethod
D e p t, o f A g r o c h e m i s t r y , C e n t r a l S c h o o l o f A g r i c u l t u r e , W a r s a w
S u m m a r y
The range of th e A. niger m ethod can be extended by using larger quantities of nutrient solution, solutions w ith higher concentration of its com ponents and containers w ith greater surface. By applying 100 m l nutrient m edium w ith double
Oznaczanie fosforu i potasu met. A. niger 279
concentration of the com ponents and using containers of 9 cm diam., the range of the phosphorus determ ination method w as extended to 26 mg, that of potassium determ ination to 20 mg, and the dry m ycelium yields w ere correspondingly raised to 4 g and over. No prolongation of tim e of determ ination w as necessary in the w id er range — it amounted to 3 days.
Phosphorus is as a rule determ ined w ith an error of ± 2°/o, potassium w ith + 1.8°/o, deviations from the arithm etical m ean exceeding rarely 5°/o. No correlation b etw een determ ination accuracy and the method range in w hich determ inations are perform ed w as observed.
R eproducibility of the standards prepared under sim ilar conditions but at d ifferen t periods of tim e is generally fairly good, though (for reasons not yet elucidated) some of the standards show—w ith the same concentration—very marked quantitative deviations in m ycelium yield, w hich in extrem e cases exceeds 40%. For this reason it is necessary to prepare fresh standards for every test series in id entical conditions as those for quantitative determ ination.
It would seem that the m ycelium yields for a given concentration of the elem en t in the nutrient solution vary in su ccessive preparations m ainly due to tem perature d ifferences in the therm ostate and to d ifferen t growth periods of the m ycelium .
