Paweł Antonowicz

(1)

(2)

Paweł Antonowicz

Upadłości przedsiębiorstw w Polsce w 2007 r. oraz w I połowie 2008 r.

UWAGA:

Chcąc cytować tekst zawarty w niniejszej publikacji pamiętaj, iż respektując prawa autorskie przysługujące twórcy tej książki, jesteś zobowiązany do stworzenia przypisu bibliograficznego, wskazującego autora, tytuł, wydawnictwo, rok i miejsce publikacji, strony.

Spełnienie powyższego warunku oznacza, iż autor niniejszej publikacji wyraża zgodę na jej wykorzystywanie w procesie dydaktycznym i naukowym.

Baza dostępnych artykułów autorstwa Pawła Antonowicza:

http://antonowicz.wzr.pl/

(3)

recenzja naukowa:

prof. dr hab. Jerzy Bieliński autor:

dr Paweł Antonowicz

Uniwersytet Gdański, Wydział Zarządzania, Katedra Ekonomiki Przedsiębiorstw

Nowy Sącz 2009 Wydawnictwo Assembly

www.assembly.com.pl

Powielanie, publikowanie pracy w całości i fragmentach bez zgody autora zabronione

ISBN 978-83-61037-36-1

(4)

Spis treści:

1. Wstęp……….……….. 6

2. Analiza procesów upadłościowych Polsce w okresie 01.2007-06.2008………. 8

2.1. Liczba procesów w przedmiocie ogłoszenia upadłości na tle podmiotów gospodarki narodowej zarejestrowanych w REGON……….. 10

2.2. Upadłość a likwidacja przedsiębiorstw w Polsce………...………. 11

2.3. Charakter procesów upadłościowych w Polsce – upadłości z możliwością zawarcia układu oraz upadłości obejmujące likwidację majątku dłużnika…. 13 2.4. Analiza geograficznej koncentracji procesów upadłościowych w Polsce przy zastosowaniu współczynnika lokalizacji (LQ)……… ……... 14

2.5. Upadłości w Polsce pod względem formy organizacyjno-prawnej…………. 18

2.6. Upadłości w Polsce pod względem formy własności………….………. 19

2.7. Analiza sektorowa upadłości w Polsce………...………... 20

3. Analiza procesów upadłościowych w podziale administracyjnym Polski w okresie 01.2007-06.2008……….……… 22

3.1. Województwo mazowieckie………...………. 22

3.2. Województwo śląskie……….………. 26

3.3. Województwo dolnośląskie………. 30

3.4. Województwo zachodniopomorskie………...………. 34

3.5. Województwo lubelskie………..………….... 38

3.6. Województwo kujawsko-pomorskie………...……… 42

3.7. Województwo warmińsko-mazurskie……….………….... 46

3.8. Województwo małopolskie……….………….... 50

3.9. Województwo podkarpackie………...……… 54

3.10. Województwo pomorskie………...………. 58

3.11. Województwo wielkopolskie………..……… 62

3.12. Województwo łódzkie………... 66

3.13. Województwo lubuskie………..………. 70

3.14. Województwo świętokrzyskie………. 74

3.15. Województwo opolskie………..………. 78

3.16. Województwo podlaskie……….………. 82

4. Podsumowanie……….... 86

Spis tabel………. 88

Spis wykresów……….... 91

Bibliografia……….………….... 94

(5)

(6)

1. Wstęp

Funkcjonowanie przedsiębiorstw na rynku opartym na zasadach wolnej konkurencji nie tylko dynamizuje otoczenie biznesowe, ale również stymuluje do pozyskiwania wiedzy na temat działania szeroko rozumianej konkurencji. Coraz częściej przedsiębiorstwa monitorują nie tylko czynniki o charakterze popytowym, ale również podlegające sezonowości i wahaniom zmiany elementów makrootoczenia gospodarczego.

Wśród tradycyjnych metod badania otoczenia przedsiębiorstwa wyróżniamy analizę opierającą się na monitoringu czterech podstawowych obszarów makrootoczenia, do których zaliczamy w szczególności uwarunkowania: polityczne, ekonomiczne, społeczno- kulturowe i technologiczne¹. Pochodną tych analiz w ujęciu sektorowym może być również analiza warunków funkcjonowania podmiotów w danej branży, której ilościowym miernikiem jest stopień koncentracji tych przedsiębiorstw na rynku. Ich liczba nie jest stała i zmienia się w czasie. Corocznie w bazie podmiotów gospodarki narodowej REGON prowadzonej przez Główny Urząd Statystyczny rejestrowane są nowe i likwidowane dotychczas funkcjonujące przedsiębiorstwa. Wśród nich znajdują się również podmioty, które doświadczają problemów związanych z terminowym regulowaniem swoich zobowiązań względem kooperantów. Niniejsza publikacja poświęcona została właśnie tej części otaczającego nas życia gospodarczego. Dotyczy analizy skali oraz natężenia procesów upadłościowych w Polsce, które miały miejsce w roku 2007, a także w I połowie 2008 r.

Zgodnie z art. 10 i 11 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe i naprawcze² przedsiębiorstwo, które nie wykonuje swoich wymagalnych zobowiązań staje się dłużnikiem niewypłacalnym. Za niewypłacalny uważa się również taki podmiot, którego zobowiązania przekroczą wartość majątku, nawet wówczas, gdy zobowiązania te są na bieżąco wykonywane. Dłużnik niewypłacalny zobligowany jest w terminie dwóch tygodni od dnia, w którym wystąpiła podstawa do ogłoszenia upadłości, zgłosić w sądzie wniosek o ogłoszenie upadłości. Na podstawie zgłoszonego przez dłużnika bądź wierzycieli wniosku sąd może wydać postanowienie o ogłoszeniu upadłości, które zgodnie z art. 53.1.³ podaje się niezwłocznie do publicznej wiadomości przez obwieszczenie w Monitorze Sądowym i Gospodarczym oraz opublikowanie w dzienniku o zasięgu lokalnym.

1 Analiza PEST.

2 Ustawa z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz. U. z 2003 r. nr 60, poz.

535).

3 Ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe i naprawcze.

(7)

Przedstawione w książce wyniki badań zostały uzyskane na drodze analizy postanowień o ogłoszeniu upadłości opublikowanych w MSiG (Monitor Sądowy i Gospodarczy) nr 12/2007-252/2007 i 1/2008-51/2008 (dotyczy upadłości przedsiębiorstw ogłoszonych w 2007 roku), oraz 13/2008-149/2008 (dotyczy upadłości mających miejsce w I połowie 2008 r., tj. opublikowanych do dnia 31.07.2008 r. Analiza struktury łącznie 667 poddanych badaniu przedsiębiorstw możliwa była do przeprowadzenia w szczególności w oparciu o dane pochodzące z:

 Monitor Sądowy i Gospodarczy (MSiG),

 Rejestr KRS – informacje o podmiotach⁴,

 Krajowy Rejestr Sądowy – wyszukiwarka podmiotów w KRS⁵,

 Bazę Danych REGON – Główny Urząd Statystyczny⁶,

 Bank Danych Regionalnych – wg klasyfikacji NTS w układzie 66 podregionów⁷,

 Badania uzupełniające przeprowadzone w GUS (dotyczące upadłych osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą) – w zakresie ustalenia kodów PKD⁸ oraz formy własności.

Przeprowadzone w niniejszym opracowaniu badania zostały oparte na bazie ogłoszeń o postępowaniach upadłościowych zamieszczonych w MSiG nr: 1-252/2007 oraz 1-149/2008, które zostały opublikowane do 31.07.2008 r.⁹

4 http://www.rejestrkrs.pl/

5 http://www.krs-online.com.pl/

6 http://www.stat.gov.pl/regon/

7 http://www.stat.gov.pl/bdr_n/app/strona.indeks

8 Z uwagi na zmianę kodów PKD z klasyfikacji PKD 2004 na PKD 2007, którą muszą dokonać przedsiębiorcy do końca 2009 roku w niniejszej publikacji autor posługuje się aktualnie obowiązują- cym schematem, tj. układem PKD 2004.

9 Ostateczna liczba upadłości w I półroczu 2008 r. powinna zostać również skorygowana o dane za- warte w później publikowanych MSiG. Z uwagi na brak tych publikacji w momencie przeprowadzania badań, oraz biorąc pod uwagę fakt nawet 3-4 miesięcznych opóźnień publikacji w MSiG w stosunku do ogłoszeń sądowych, faktyczna liczba upadłości mających miejsce w II kwartale 2008 r.

może nieznacznie różnić się.

(8)

2. Analiza procesów upadłościowych Polsce w okresie 01.2007-06.2008

Opublikowane w 2007 r. i w pierwszej połowie 2008 r. postanowienia o ogłoszeniu upadłości przedsiębiorstw w Polsce na tle długiego horyzontu czasu wykazują tendencję malejącą. Od 2003 roku sukcesywnie maleje liczba podmiotów, względem których ogłoszona została upadłość. Relatywnie (względem roku ubiegłego) najwyższa dynamika in minus upadłości odnotowana została w 2004 roku (-38%). W kolejnych latach należy zauważyć powoli stabilizujący się, jednocześnie jednak w dalszym ciągu malejący trend liczby ogłoszeń o upadłości przedsiębiorstw. Analiza historyczna omawianego zjawiska w ostatnich 12 latach została przedstawiona na wykresie 1.

Wykres 1. Upadłości w Polsce w latach 1997-2007 i w I połowie 2008 r.

* dane za I półrocze 2008 obejmują postanowienia o ogłoszeniu upadłości podane do publicznej wiadomości przez obwieszczenie w Monitorze Sądowym i Gospodarczym zgodnie z art. 53.1. Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz. U. z 2003 r. nr 60, poz. 535), które zostały opublikowane do dnia 31 lipca 2008 r. (MSiG nr 149/2008).

Źródło: Dane za lata 1997-2006 Coface Poland, od 2007 roku: badania własne na podstawie publikacji MSiG (2007: nr 12/2007-252/2007 i 2/2008-51/2008; 2008: 13/2008-149/2008).

W pierwszym półroczu 2008 roku odnotowano niemal połowę liczby upadłości, jakie miały miejsce w całym 2007 roku. Miesięczny rozkład w czasie postanowień o ogłoszeniu upadłości w roku 2007 został przedstawiony na wykresie 2, natomiast analizę dla I półrocza 2008 r. przedstawia wykres 3.

794 864

1 017 1 289

1 674 1 863

1 798

1 116

793 576

447 220 0

200 400 600 800 1 000 1 200 1 400 1 600 1 800 2 000

1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008*

Lata ana lizy

Liczba podmiotów gospodarczych

Lata analizy: 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008*

Postępowania upadłościowe i układowe 794 864 1 017 1 289 1 674 1 863 1 798 1 116 793 576 447 220

Dynamika zmian (t1-t0)/t0 - 9% 18% 27% 30% 11% -3% -38% -29% -27% -22% -

(9)

Wykres 2. Rozkład w czasie postanowień o ogłoszeniu upadłości w układzie miesięcznym dla 2007 roku

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych: MSiG nr 12/2007-252/2007 i 2/2008-51/2008.

Wykres 3. Rozkład w czasie postanowień o ogłoszeniu upadłości w układzie miesięcznym dla I połowy 2008 roku

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych: MSiG nr 13/2008-149/2008.

Średnio w roku 2007 w skali ogólnopolskiej ogłaszanych było 37 postanowień upadłościowych na miesiąc. Wśród toczących się postępowań dominujący udział stanowiły upadłości w celu likwidacji majątku. Miesięcznie ogłaszanych było średnio 31 postępowań w tej formie. Druga kategoria upadłości - z możliwością zawarcia układu stanowiła 16% ogółu toczących się spraw. Średnio w każdym miesiącu 2007 roku wszczynanych było 6 postępowań w przedmiocie ogłoszenia upadłości z możliwością zawarcia układu. Analiza ilościowa za I półrocze 2008 wskazuje na utrzymywanie się ubiegłorocznego trendu. W okresie tym średnio w każdym miesiącu ogłaszanych było w Polsce 31 postępowań upadłościowych. Upadłości obejmujące likwidację majątku dłużnika stanowiły 83% toczących się spraw, natomiast pozostałe 17% spraw było prowadzonych z możliwością zawarcia układu dłużnika z wierzycielami.

31 29 30

36

29 27

43

29 27

40 31

24

7 6 5

10

6 9

4

7 4

7

4

2

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50

I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII

2007 r.

A - w celu likwidacji majątku dłużnika B - z możliwością zawarcia układu

2 3 2 3

3 2

2 7 2 5

3 3

2 0 6

1 2 5

6 2

4

2

0 5 1 0 1 5 2 0 2 5 3 0 3 5 4 0

I I I I I I I V V V I V I I V I I I I X X X I X I I

2 0 0 8 r.

A - w c e lu li k w i d a c j i m a j ą tk u d łu ż n i k a B - z m o ż li w o ś c ią z a w a rc i a u k ła d u

(10)

2.1. Liczba procesów w przedmiocie ogłoszenia upadłości na tle podmiotów go- spodarki narodowej zarejestrowanych w REGON

Na koniec czerwca 2008 r. w Polsce zarejestrowanych było 3.685.608 jednostek gospodarczych. W stosunku do roku 2007 w okresie tym przybyło 31.331 podmiotów.

Na ten stan w 37% wpłynęła sytuacja mająca miejsce na terenie woj. mazowieckiego, w którym łączna liczba podmiotów w I półroczu 2008 w stosunku do grudnia 2007 wzrosła o 11.597 jednostek. W 3 spośród 16 województw Polski liczba podmiotów w analizowanym okresie zmniejszyła się. Sytuacja ta miała miejsce w: woj. lubuskim (-5.349 jednostek), woj. śląskim (-1.574 jednostki), oraz woj. łódzkim (-197 jednostek).

Tabela 1. Jednostki gospodarcze w Polsce - (XII.2007 i VI.2008)

Źródło: obliczenia własne na podstawie danych opublikowanych w MSiG 2007/2008 (12/2007-252/2007 i 1/2008-149/2008) oraz informacji z Banku Danych Regionalnych GUS (generowane z dnia: 20.10.2008 r. oraz 16.11.2008 r.).

Na podstawie danych zawartych w tabeli 1 należy zauważyć, iż w skali ogólnopolskiej w I półroczu 2008 r. przybyło 0,85% zarejestrowanych w bazie REGON podmiotów gospodarczych. Udział przedsiębiorstw sektora prywatnego stanowił 96%

ogółu funkcjonujących w Polsce podmiotów.

W 2007 r. zarejestrowanych zostało w bazie REGON łącznie 295.033 nowych podmiotów gospodarczych, natomiast wyrejestrowano 242.790 firm. W tym samym okresie postępowaniem upadłościowym objętych zostało 447 przedsiębiorstw. W pierwszych sześciu miesiącach 2008 r. zarejestrowanych zostało 169.875 nowych jednostek, zaś wyrejestrowano 137.119 podmiotów. W stan upadłości zostało postawionych 220 przedsiębiorstw¹⁰. Szczegółową analizę jednostek postawionych w stan upadłości na tle firm zarejestrowanych w poszczególnych województwach Polski przedstawia tabela 2.

10 Liczba upadłości w I półroczu 2008 r. uwzględnia również 22 postanowienia sądowe ogłoszone w lipcu 2008 roku (opublikowane w MSiG:140-149/2008).

[rok] [półrocze]

I-X II.2007 I-VI.2008

A S ektor prywatny ogółem - zarejestrowane w RE G ON 3 546 103 3 576 951

a1 S ektor prywatny - nowo zarejestrowane w REG O N 291 369 168 034

a2 S ektor prywatny - wyrejestrowane z RE GO N 240 966 136 441

B S ektor publiczny ogółem - zarejestrowane w RE GO N 139 505 139 988

b1 S ektor publiczny - nowo zarejestrowane w REG O N 3 664 1 841

b2 S ektor publiczny - wyrejestrowane z RE GO N 1 824 678

C O gółem jednostek zarejestrow anych w RE G ON: 3 685 608 3 716 939

c1 O gółem nowo zarejestrowanych w REG ON 295 033 169 875

c2 O gółem wyrejestrowanych z REG O N 242 790 137 119

c3 O G ÓŁE M PO STAW IO NY CH W S TAN UPADŁO ŚCI 447 220

Kategoria jednostek gosp odarczych:

Liczba jednostek w okresie:

PO LSKA - ogółem

(11)

Tabela 2. Jednostki gospodarcze upadłe i zarejestrowane w REGON (XII.2007 i VI.2008) w podziale administracyjnym Polski

2.2. Upadłość a likwidacja przedsiębiorstw w Polsce

Zdecydowana większość przedsiębiorstw w Polsce kończąc swoją działalność nie podlega procedurom upadłościowym, lecz jest likwidowana i tym samym wykreślana z bazy REGON. Prowadząc działalność gospodarczą w oparciu o składany w Urzędzie Statystycznym wniosek RG-2 dokonuje się skreślenia podmiotu z Krajowego Rejestru Urzędowego Podmiotów Gospodarki Narodowej. W tabeli 3 przedstawiona została liczba podmiotów zlikwidowanych oraz postawionych w stan upadłości jednostek gospodarczych w podziale administracyjnym Polski.

Województwo

Jednostki upadłe

2007

Jednostki upadłe I poł. 2008

Ogółem jednostek w bazie REGON

2007

Ogółem jednostek w bazie REGON

I poł. 2008

Różnica jednostek w REGON 2008-2007

mazowieckie 99 57 627 277 638 874 11 597

śląskie 67 37 427 413 425 839 -1 574

dolnośląskie 41 22 308 308 311 773 3 465

zachodniopomorskie 28 21 210 750 212 532 1 782

lubelskie 27 13 151 514 153 238 1 724

kujawsko-pomorskie 26 9 188 531 190 177 1 646

warmińsko-mazurskie 24 5 113 058 114 586 1 528

małopolskie 23 9 293 845 297 350 3 505

podkarpackie 22 5 142 056 143 397 1 341

pomorskie 19 9 232 806 237 984 5 178

wielkopolskie 19 8 352 236 356 414 4 178

łódzkie 18 7 240 862 240 665 -197

lubuskie 10 6 106 450 101 101 -5 349

świętokrzyskie 10 6 106 904 107 823 919

opolskie 9 3 94 933 95 829 896

podlaskie 5 3 88 665 89 357 692

OGÓŁEM 447 220 3 685 608 3 716 939 31 331

(12)

Tabela 3. Jednostki gospodarcze upadłe i zlikwidowane z REGON (XII.2007 i VI.2008) w podziale administracyjnym Polski

W 2007 roku udział jednostek upadłych w ogólnej liczbie podmiotów zlikwidowanych wynosił 0,18%. W pierwszym półroczu 2008 r. wskaźnik ten jeszcze bardziej obniżył się, uzyskując poziom 0,16%. Te wielkości nie mogą jednak świadczyć o marginalizacji instytucji upadłości. Należy zauważyć, iż wniosków upadłościowych, które składane są corocznie przez wierzycieli do wydziałów gospodarczych sądów rejonowych jest znacznie więcej. Bardzo często są one składane w celu wymuszenia na dłużniku realizacji przeterminowanych zobowiązań i z chwilą złożenia wniosku firma reguluje swoje zobowiązania względem danego wierzyciela. Bardzo duża część wniosków ze względów formalnych jest odrzucana, ale także zdarza się, iż dłużnik nie posiada wystarczającej masy upadłościowej umożliwiającej wszczęcie procesu upadłościowego.

Zgodnie z art. 12.1. ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze¹¹ sąd może również oddalić wniosek o ogłoszenie upadłości, jeżeli opóźnienie w wykonaniu zobowiązań nie przekracza trzech miesięcy, a suma niewykonanych zobowiązań nie przekracza 10%

wartości bilansowej przedsiębiorstwa dłużnika. Przepisów tych nie stosuje się jednak w sytuacji, gdy niewykonanie zobowiązań ma charakter trwały albo gdy oddalenie wniosku może spowodować pokrzywdzenie wierzycieli. Ponadto sąd może oddalić wniosek o ogłoszenie upadłości w razie stwierdzenia, że majątek dłużnika jest obciążony hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym lub hipoteką morską w takim stopniu, że pozostały jego majątek nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania.¹²

11 Ustawa z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz. U. z 2003 r. nr 60, poz.

535).

12 Ibidem, art. 13.2.

postawione w stan upadłości

(upadłe)

wykreślone z bazy REGON (zlikwidowane)

postawione w stan upadłości

(upadłe)

wykreślone z bazy REGON (zlikwidowane)

mazowieckie 99 30 647 57 15 682

śląskie 67 28 520 37 18 728

dolnośląskie 41 20 201 22 11 107

zachodniopomorskie 28 16 234 21 8 516

lubelskie 27 11 440 13 5 415

kujawsko-pomorskie 26 13 805 9 7 106

warmińsko-mazurskie 24 8 532 5 4 724

małopolskie 23 19 489 9 10 712

podkarpackie 22 9 280 5 5 029

pomorskie 19 18 971 9 8 728

wielkopolskie 19 22 486 8 12 129

łódzkie 18 17 849 7 9 964

lubuskie 10 7 946 6 9 703

świętokrzyskie 10 6 492 6 3 331

opolskie 9 3 824 3 2 761

podlaskie 5 7 074 3 3 484

OGÓŁEM 447 242 790 220 137 119

Województwo

Jednostki gospodarcze w 2007 r.

Jednostki gospodarcze w I połowie 2008 r.

(13)

2.3. Charakter procesów upadłościowych w Polsce – upadłości z możliwością za- warcia układu oraz upadłości obejmujące likwidację majątku dłużnika Zgodnie z ustawą Prawo upadłościowe i naprawcze upadłość przedsiębiorstwa może być ogłoszona w dwóch wariantach: obejmującym likwidację majątku dłużnika oraz uwzględniającym możliwość zawarcia układu z wierzycielami. Jeżeli zostanie uprawdopodobnione, że w drodze układu wierzyciele zostaną zaspokojeni w wyższym stopniu, niż zostaliby zaspokojeni po przeprowadzeniu postępowania upadłościowego obejmującego likwidację majątku dłużnika, ogłasza się upadłość dłużnika z możliwością zawarcia układu.¹³ Ponadto zgodnie z art. 14.2. omawianej ustawy postępowania upadłościowego z możliwością zawarcia układu nie prowadzi się, gdy z uwagi na dotychczasowe zachowanie się dłużnika nie ma pewności, że układ będzie wykonany, chyba że propozycje układowe przewidują układ likwidacyjny. W razie gdy brak jest podstaw do ogłoszenia upadłości z możliwością zawarcia układu, ogłasza się upadłość obejmującą likwidację majątku dłużnika. Ta forma upadłości w Polsce dominuje. W roku 2007 udział procesów upadłościowych obejmujących likwidację majątku dłużnika w ogóle toczących się spraw stanowił 84,12%, natomiast w I półroczu 2008 roku wskaźnik ten wyniósł 83,18%. Średnio w analizowanym okresie 16,35% spraw upadłościowych w Polsce uwzględniało możliwość zawarcia układu. W tabeli 4 przedstawiona została liczba upadłości w podziale na oba warianty w poszczególnych województwach Polski w okresie I-XII.2007 i I-VI.2008 r.

Tabela 4. Postępowania upadłościowe obejmujące likwidację majątku dłużnika i możliwość zawarcia układu - XII.2007 i VI.2008, w podziale administracyjnym Polski

Źródło: obliczenia własne na podstawie danych opublikowanych w MSiG 2007/2008 (12/2007-252/2007 i 1/2008-149/2008)

13 Ibidem, art. 14.1.

likwidację m ajątku dłużnika

m o żliwość zaw arcia

układ u

likwidację m ajątku dłużnika

m ożliw ość zaw arcia

układu

m azow ieckie 86 13 49 8

śląskie 55 12 27 1 0

d olno śląskie 37 4 16 6

zachod nio pom orskie 22 6 16 5

lubelskie 24 3 12 1

kujaw sko -pom orskie 23 3 8 1

w arm ińsko-m azurskie 20 4 4 1

m ałopo lskie 17 6 8 1

p odkarp ackie 21 1 5 0

p om o rskie 18 1 7 2

w ielko polskie 13 6 8 0

łódzkie 16 2 7 0

lubuskie 5 5 5 1

św iętokrzyskie 8 2 5 1

o polskie 7 2 3 0

p odlaskie 4 1 3 0

O GÓ ŁEM 376 71 183 37

OG ÓŁ EM w okresie:

Up adłości w 2007 r.

o bejm ujące:

U padło ści w I p oł. 2008 r.

obejm ujące:

W o jew ództw o

447 220

(14)

W 2007 roku poza województwem lubuskim, w którym proporcja obu analizowanych rodzajów upadłości była taka sama, najwyższy wskaźnik spraw upadłościowych uwzględniających możliwość zawarcia układu do postępowań obejmujących likwidację majątku dłużnika miał miejsce w woj. wielkopolskim (46%), małopolskim (35%), opolskim (29%), a także na terenie woj. zachodniopomorskiego (27%). W pierwszym półroczu 2008 r. najwyższy poziom wskaźnik ten osiągnął w woj.

dolnośląskim (38%), śląskim (37%), zachodniopomorskim (31%) i pomorskim (29%).

W pięciu województwach na szesnaście analizowanych nie toczyły się ponadto w ostatnim półroczu procesy upadłościowe uwzględniające możliwość zawarcia układu (dotyczy to woj.: podlaskiego, opolskiego, łódzkiego, wielkopolskiego oraz podkarpackiego).

2.4. Analiza geograficznej koncentracji procesów upadłościowych w Polsce przy zastosowaniu współczynnika lokalizacji (LQ)

Analizując natężenie procesów upadłościowych w poszczególnych województwach w 2007 i I połowie 2008 r. należy zauważyć, iż w ujęciu bezwzględnym największa ich liczba miała miejsce w województwie mazowieckim (99 w 2007 r. i 57 w I połowie 2008 r.), śląskim (odpowiednio 67 i 37), dolnośląskim (41 i 22). Trzy wymienione obszary Polski obejmowały łącznie 46% upadłości mających miejsce w 2007 roku, a także 53% upadłości zarejestrowanych w I połowie 2008 r. Na wykresach 4 i 5 przedstawiona została liczba upadłości w podziale na poszczególne województwa Polski.

Wykres 4. Geograficzny rozkład upadłości w 2007 r. w podziale administracyjnym Polski

Źródło: obliczenia własne na podstawie danych opublikowanych w MSiG 2007/2008 (12/2007-252/2007 oraz 1/2008-149/2008).

99 67

41 28

27 26 24 23 22 19 19 18 10 10 9 5

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100

MAZOWIECKIE ŚLĄSKIE DOLNOŚLĄSKIE ZACHODNIOPOMORSKIE LUBELSKIE KUJAWSKO-POMORSKIE WARMIŃSKO - MAZURSKIE MAŁOPOLSKIE PODKARPACKIE POMORSKIE WIELKOPOLSKIE ŁÓDZKIE LUBUSKIE ŚWIĘTOKRZYSKIE OPOLSKIE PODLASKIE

Liczba podmiotów

(15)

Wykres 5. Geograficzny rozkład upadłości w I połowie 2008 roku w podziale administracyjnym Polski

Źródło: obliczenia własne na podstawie danych opublikowanych w MSiG 2008 (1/2008-149/2008).

Analizując skalę procesów upadłościowych w Polsce należy również odnieść ich intensywność do liczby podmiotów zarejestrowanych w danym województwie. W ten sposób relatywizowana jest mapa procesów upadłościowych względem faktycznego natężenia procesów gospodarczych w danym regionie kraju. Na podstawie liczby zarejestrowanych w bazie REGON podmiotów obliczony został udział firm upadłych w danym województwie w ogóle firm funkcjonujących na tym obszarze. Ponadto przeprowadzone zostało badanie intensyfikacji procesów upadłościowych w podziale na województwa w relacji do poziomu tego zjawiska obserwowanego w roku 2007 oraz w I połowie 2008 roku w skali całego kraju (tabele 5 i 6). W tym celu wykorzystana została formuła LQ (z ang. location quotient) - wskaźnika lokalizacji.

(1)

gdzie:

LQ – współczynnik lokalizacji

Eij – liczba firm upadłych w danym regionie (województwie) Ej – łączna liczba firm w regionie

Ein – liczba firm upadłych w całej gospodarce En – łączna liczba firm w gospodarce narodowej

Dla potrzeb realizowanych badań określono, iż współczynnik LQ stanowi relatywną ocenę koncentracji danej grupy przedsiębiorstw w określonym regionie [Eij/Ej]

względem łącznej liczby firm przynależących do analizowanej zbiorowości w gospodarce w stosunku do wszystkich podmiotów funkcjonujących w gospodarce narodowej [Ein/En].

Współczynnik LQ jest powszechnie wykorzystywanym w geografii ekonomicznej oraz analizie ekonomicznej regionów wskaźnikiem, który służy określaniu poziomu natężenia badanego zjawiska w danym regionie w relacji do całej gospodarki. Przyjmuje się, iż LQ >

57 37

22 21 13 9 5

9 5

9 8 7 6 6 3 3

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100

MAZOWIECKIE ŚLĄSKIE DOLNOŚLĄSKIE ZACHODNIOPOMORSKIE LUBELSKIE KUJAWSKO-POMORSKIE WARMIŃSKO - MAZURSKIE MAŁOPOLSKIE PODKARPACKIE POMORSKIE WIELKOPOLSKIE ŁÓDZKIE LUBUSKIE ŚWIĘTOKRZYSKIE OPOLSKIE PODLASKIE

Liczba podmiotów



 En Ein Ej Eij LQ

(16)

1 oznacza ponadprzeciętną koncentrację analizowanego zjawiska w danym regionie.

Zaproponowane przez autora badań odniesienie liczby podmiotów upadłych do ogółu zarejestrowanych w bazie REGON jednostek jest jednym z wielu możliwych sposobów na relatywizację intensyfikacji danego zjawiska na określonym obszarze w odniesieniu do całego kraju. Można również wykorzystać w formule LQ liczbę podmiotów zlikwidowanych (wykreślonych) z REGON, bądź np. zawęzić liczbę jednostek z bazy REGON wyłącznie do spółek handlowych i / lub osób samodzielnie prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą.

Tabela 5. Współczynnik LQ - postępowania upadłościowe w 2007 r. na tle jednostek gospodarczych z rejestru REGON

Tabela 6. Współczynnik LQ - postępowania upadłościowe w I połowie 2008 r. na tle jednostek gospodarczych z rejestru REGON

Liczba podmiotów postawionych

w stan upadłości

[A]

Udział w ogóle podmiotów

upadłych [B]

Liczba podmiotów w sektorze prywatnym (REGON)

[C]

Liczba podmiotów w sektorze publicznym (REGON)

[D]

Łącznie podmioty (REGON)

[E]=[C+D]

Relacja upadłości

do ogółu podmiotów

[F]=[A/E]

Współczynnik Lokalizacji

LQ [G]=[F]/[? A/?E]

1 MAZOWIECKIE 99 22% 613 087 14 190 627 277 0,01578% 1,30

2 ŚLĄSKIE 67 15% 408 698 18 715 427 413 0,01568% 1,29

3 DOLNOŚLĄSKIE 41 9% 290 359 17 949 308 308 0,01330% 1,10

4 ZACHODNIOPOMORSKIE 28 6% 202 212 8 538 210 750 0,01329% 1,10

5 LUBELSKIE 27 6% 145 353 6 161 151 514 0,01782% 1,47

6 KUJAWSKO-POMORSKIE 26 6% 182 132 6 399 188 531 0,01379% 1,14

7 WARMIŃSKO - MAZURSKIE 24 5% 106 453 6 605 113 058 0,02123% 1,75

8 MAŁOPOLSKIE 23 5% 284 992 8 853 293 845 0,00783% 0,65

9 PODKARPACKIE 22 5% 135 941 6 115 142 056 0,01549% 1,28

10 POMORSKIE 19 4% 222 842 9 964 232 806 0,00816% 0,67

11 WIELKOPOLSKIE 19 4% 342 074 10 162 352 236 0,00539% 0,44

12 ŁÓDZKIE 18 4% 233 386 7 476 240 862 0,00747% 0,62

13 LUBUSKIE 10 2% 100 390 6 060 106 450 0,00939% 0,77

14 ŚWIĘTOKRZYSKIE 10 2% 103 006 3 898 106 904 0,00935% 0,77

15 OPOLSKIE 9 2% 89 738 5 195 94 933 0,00948% 0,78

16 PODLASKIE 5 1% 85 440 3 225 88 665 0,00564% 0,46

447 100% 3 546 103 139 505 3 685 608 0,01213% - Łącznie

ROK 2007

Upadłości w Polsce według województw

L ic zba p od m iotów p os taw ionyc h

w stan up adłośc i

[A ]

Ud ział w ogóle p odm iotów

u pad łych [B ]

L icz ba pod m iotów w sektorze p ry w atn ym (REG O N)

[ C]

Liczb a p odm iotów w s ektorze pu blicz ny m (REG ON )

[ D]

Ł ączn ie podm ioty (R EG O N)

[ E]= [C+ D]

R elacja upad łości

d o og ółu pod m iotów [F] =[ A/ E]

W sp ółczy nnik L okalizacji

L Q [G ]= [F ]/[? A/ ?E]

1 MAZOW IECK IE 57 13% 624 679 14 195 638 874 0,00892% 1 ,51

2 ŚLĄSK IE 37 8% 407 152 18 687 425 839 0,00869% 1 ,47

3 DO LNO ŚLĄSK IE 22 5% 293 631 18 142 311 773 0,00706% 1 ,19

4 ZACHO DNIOPOM ORSK IE 21 5% 203 941 8 591 212 532 0,00988% 1 ,67

5 LU BE LSKIE 13 3% 147 065 6 173 153 238 0,00848% 1 ,43

6 K UJAW SKO -POM ORSKIE 9 2% 183 718 6 459 190 177 0,00473% 0 ,80

7 W AR MIŃSKO - M AZUR SK IE 5 1% 108 091 6 495 114 586 0,00436% 0 ,74

8 MAŁO PO LSKIE 9 2% 288 491 8 859 297 350 0,00303% 0 ,51

9 PODK ARPACKIE 5 1% 137 261 6 136 143 397 0,00349% 0 ,59

1 0 POMO RSKIE 9 2% 228 003 9 981 237 984 0,00378% 0 ,64

1 1 W IE LK OPOLSK IE 8 2% 346 061 10 353 356 414 0,00224% 0 ,38

1 2 ŁÓD ZK IE 7 2% 233 206 7 459 240 665 0,00291% 0 ,49

1 3 LU BU SK IE 6 1% 95 014 6 087 101 101 0,00593% 1 ,00

1 4 ŚWIĘT OK RZYSK IE 6 1% 103 925 3 898 107 823 0,00556% 0 ,94

1 5 OPOLSK IE 3 1% 90 587 5 242 95 829 0,00313% 0 ,53

1 6 PODLASK IE 3 1% 86 126 3 231 89 357 0,00336% 0 ,57

2 2 0 49 % 3 5 7 6 9 51 13 9 9 8 8 3 7 1 6 9 39 0 ,0 0 5 92 % - RO K 2008 (I poł.)

Up adłości w P olsce w edł ug wojew ództw

Łącznie

Źródło: obliczenia własne na podstawie danych opublikowanych w MSiG 2008 (13/2008-149/2008) oraz

(17)

Pomimo, iż w ujęciu relatywnym najwięcej upadłości w 2007 roku odnotowano w woj. mazowieckim, to w odniesieniu do liczby funkcjonujących firm w każdym z analizowanych regionów najwyższy poziom koncentracji jednostek postawionych w stan upadłości zanotowano w woj. warmińsko-mazurskim (LQ=1,75), lubelskim (LQ=1,47), natomiast dopiero na trzecim miejscu uplasowało się woj. mazowieckie (LQ=1,30).

W pierwszej połowie 2008 roku najwięcej upadłości w stosunku do zarejestrowanych jednostek gospodarczych miało miejsce w woj. zachodniopomorskim (LQ=1,67), a także mazowieckim (LQ=1,51) oraz śląskim (LQ=1,47). W tabeli 7 przedstawiona została zmiana współczynnika lokalizacji w poszczególnych województwach, jaka miała miejsce na przestrzeni analizowanych okresów (XII.2007-VI.2008).

Tabela 7. Analiza zmiany w czasie współczynnika LQ – intensyfikacji postępowań upadłościowych w I połowie 2008 r. w stosunku do roku 2007 w podziale administracyjnym Polski

Źródło: obliczenia własne

Biorąc pod uwagę dynamikę zmian współczynnika LQ w badanym okresie najwyższy przyrost koncentracji firm upadłych zanotowano w woj. zachodniopomorskim (+52,39%), a także w woj. lubuskim (+29,45%). Zdecydowanie obniżyła się koncentracja upadłości względem funkcjonujących podmiotów w woj. warmińsko-mazurskim (-57,88%), a także w woj. podkarpackim (-53,87%). Analiza procesów upadłościowych przez pryzmat współczynnika LQ wydaje się być zdecydowanie bardziej obiektywną, niż dokonywanie porównań w czasie bezwzględnej liczby upadłości, jakie miały miejsce na danym obszarze.

A

LQ 2007

B

LQ I poł. 2008

(B-A)

Zm iana [jed n.]

(B-A)/A

Z m iana [% ]

1 MAZO W IE CKIE 1,30 1,51 0,21 15,84%

2 ŚLĄSKIE 1,29 1,47 0,18 13,58%

3 DOLNOŚLĄSKIE 1,10 1,19 0,10 8,73%

4 ZACHODN IOPOMO RSKIE 1,10 1,67 0,57 52,39%

5 LUBE LSKIE 1,47 1,43 -0,04 -2,45%

6 KU JAW SKO -POMORSKIE 1,14 0,80 -0,34 -29,68%

7 W ARMIŃ SKO - MAZU RSKIE 1,75 0,74 -1,01 -57,88%

8 MAŁOPO LSKIE 0,65 0,51 -0,13 -20,76%

9 PO DKARPACKIE 1,28 0,59 -0,69 -53,87%

10 PO MORSKIE 0,67 0,64 -0,03 -5,05%

11 W IE LK OPO LSKIE 0,44 0,38 -0,07 -14,73%

12 ŁÓ DZKIE 0,62 0,49 -0,12 -20,25%

13 LUBU SKIE 0,77 1,00 0,23 29,45%

14 ŚW IĘTO KRZYSKIE 0,77 0,94 0,17 21,90%

15 OPOLSKIE 0,78 0,53 -0,25 -32,34%

16 PO DLASK IE 0,46 0,57 0,10 21,99%

Poziom intensyfikacji procesów upad łościow ych w wojew ództw ach Polski:

(18)

2.5. Upadłości w Polsce pod względem formy organizacyjno-prawnej

Spośród różnych form organizacyjno-prawnych, w jakich funkcjonują jednostki gospodarcze w Polsce w analizowanym okresie upadłości dotyczyły:

 Spółek z ograniczoną odpowiedzialnością,

 Działalności gospodarczych (osób fizycznych samodzielnie prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą),

 Spółek akcyjnych,

 Spółek jawnych,

 Spółdzielni,

 Przedsiębiorstw państwowych,

 Spółek cywilnych,

 Spółek komandytowych,

 Stowarzyszeń kultury fizycznej (klubów sportowych),

 Fundacji.¹⁴

Pomimo, iż spośród 3.546.103 jednostek gospodarczych w REGON w 2007 roku 2.787.650 podmiotów stanowiły osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą (78,6%), to w strukturze upadłości ta forma aktywności stanowiła 17,45% ogółu spraw upadłościowych (w I półroczu 2008 r. wskaźnik ten wynosił 15,91%). Najwięcej procesów upadłościowych dotyczyło natomiast spółek z ograniczoną odpowiedzialnością. W 2007 roku stanowiły one 65,10% ogółu podmiotów objętych postępowaniami upadłościowymi.

W pierwszej połowie 2008 roku struktura ta utrzymywała się na niezmienionym poziomie (65,00%). Na trzecim miejscu znalazły się spółki akcyjne, które w ogóle przedsiębiorstw postawionych w stan upadłości w 2007 roku stanowiły 7,61%, zaś w I półroczu 2008 roku 6,82%. Szczegółowa analiza form organizacyjno-prawnych jednostek upadłych w poszczególnych województwach Polski zawarta została w rozdziale 3, natomiast w struktura ta w ujęciu ogólnopolskim została przedstawiona w tabeli 8 oraz na wykresach pomocniczych 6 i 7.

Tabela 8. Struktura upadłości przedsiębiorstw w Polsce w 2007 r. oraz w I połowie 2008 r. według formy organizacyjno-prawnej

Źródło: obliczenia własne na podstawie danych opublikowanych w MSiG 2007/2008 (12/2007-252/2007 i 2/2008-51/2008).

14 Kolejność wymienienia form organizacyjno-prawnych jest zgodna z liczbą odnotowanych upadło- ści w okresie badawczym.

Liczba podmiotów

Udział w ogóle podmiotów

upadłych

Liczba podmiotów

Udział w ogóle podmiotów

upadłych

1 - Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością 291 65,10% 143 65,00%

2 - Działalności gospodarcze 78 17,45% 35 15,91%

3 - Spółki akcyjne 34 7,61% 15 6,82%

4 - Spółki jawne 15 3,36% 8 3,64%

5 - Spółdzielnie 12 2,68% 9 4,09%

6 - Przedsiębiorstwa państwowe 9 2,01% 2 0,91%

7 - Spółki cywilne 6 1,34% 4 1,82%

8 - Spółki komandytowe - - 2 0,91%

9 - Stowarzyszenia kultury fizycznej (kluby sportowe) 2 0,45% 1 0,45%

10 - Fundacje - - 1 0,45%

447 100,00% 220 100,00%

I-VI.2008 Upadłości w Polsce według formy

organizacyjno-prawnej

I-XII.2007

Łącznie

(19)

0,4%

2,7% 0,0%

65,1%

2,0% 1,3%

3,4%

7,6%

0,0%

17,4%

- Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością - Działalności gospodarcze

- Spółki akcyjne - Spółki jawne - Spółdzielnie

- Przedsiębiorstwa państwowe - Spółki cywilne

- Spółki komandytowe

- Stowarzyszenia kultury fizycznej (kluby sportowe) - Fundacje

Wykres 6/7. Struktura upadłości przedsiębiorstw w Polsce w 2007 r. oraz w I połowie 2008 r. według formy organizacyjno-prawnej

2007

I półrocze 2008

2.6. Upadłości w Polsce pod względem formy własności

W strukturze własnościowej jednostek gospodarczych postawionych w stan upadłości w 2007 r. oraz I połowie 2008 r. w 51% przeważają krajowe osoby fizyczne, które łącznie z pozostałą prywatną własnością krajową objęły 69% ogółu upadłości w 2007 roku i 70% upadłości w I połowie 2008 roku. Szczegółową analizę form własność dla jednostek upadłych zestawia tabela 9.

15,9%

0,9%

6,8%

3,6%

0,9%

1,8%

65,0%

4,1% 0,5%

0,5%

- Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością - Działalności gospodarcze

- Spółki akcyjne - Spółki jawne - Spółdzielnie

- Przedsiębiorstwa państwowe - Spółki cywilne

- Spółki komandytowe

- Stowarzyszenia kultury fizycznej (kluby sportowe) - Fundacje

(20)

Tabela 9. Struktura upadłości przedsiębiorstw w Polsce w 2007 r. oraz w I połowie 2008 r. według formy własności¹⁵

2.7. Analiza sektorowa upadłości w Polsce

Zgłaszając jednostki gospodarcze w rejestrze REGON prowadzonym przez GUS we wniosku RG-1 przedsiębiorcy zobowiązani są do podania co najmniej 1-3 kodów prowadzonej działalności. Zgodnie z obowiązującym stanem prawnym w bieżącym roku nowo rejestrowane podmioty obowiązuje klasyfikacja PKD-2007. Niemniej jednak do końca 2009 roku sukcesywnie kody PKD będą zamieniane z dotychczas obowiązującej klasyfikacji PKD-2004. Z uwagi na to, iż w momencie przeprowadzania badań (II połowa 2008 r.) zdecydowana większość poddawanych analizie podmiotów figurowała w rejestrze w układzie PKD-2004, analiza sektorowa jednostek postawionych w stan upadłości została przeprowadzona właśnie w tym układzie.

15 Liczba upadłości w I półroczu 2008 r. uwzględnia również 22 postanowienia sądowe ogłoszone w lipcu 2008 roku (opublikowane w MSiG:140-149/2008).

Liczba podm iotów

Udział w ogóle podm iot ów

upa dłych

Liczba podm iotów

Udział w ogóle podm iot ów

upa dły ch

Kod GUS R ozszerze n ie (opis) form y w łasn ości: [jedn.] [% ] [jedn.] [% ]

21 4 W łasność krajowych o sób fizycznych 2 30 5 1% 113 5 1%

21 5 W łasność prywatna krajowa po została 78 1 7% 41 1 9%

21 6 W łasność zagraniczna 31 7% 15 7%

22 4 W łasność mieszana w sek torze pry watnym z przewagą

własności krajo wych o sób fiz yczny ch 18 4% 8 4%

własności zagranicznej 14 3% 4 2%

własności prywatnej krajowej pozo stałej 12 3% 9 4%

11 2 W łasność państwowy ch osób praw nych 10 2% 4 2%

23 5

W łasność mieszana między sekto ram i z przewagą własności sektora prywatnego, w tym z przewagą własności prywatnej krajowej pozo stałej

9 2% 3 1%

23 4

W łasność mieszana między sekto ram i z przewagą własności sektora prywatnego, w tym z przewagą własności krajo wych o sób fiz yczny ch

6 1% 1 0%

11 1 W łasność Sk arbu Państwa 4 1% 3 1%

13 2

W łasność mieszana między sekto ram i z przewagą własności sektora publicz nego , w tym z przew agą własności państw owych o sób prawnych

4 1% 0 0%

23 6

W łasność mieszana między sekto ram i z przewagą własności sektora prywatnego, w tym z przewagą własności zagranicznej

4 1% 2 1%

12 1 W łasność mieszana w sek torze publicznym z przewagą

własności skarbu państwa 2 0% 0 0%

22 7 W łasność mieszana w sek torze pry watnym z brakiem

prz ewagi któ regoko lwiek rodzaju własnoś ci prywatnej 2 0% 3 1%

11 3 W łasność samo rządowa 1 0% 3 1%

12 2 W łasność mieszana w sek torze publicznym z przewagą

własności państw owych o sób prawnych 1 0% 0 0%

13 3

W łasność mieszana między sekto ram i z przewagą własności sektora publicz nego , w tym z przew agą własności samorządo wej

1 0% 0 0%

- Zakończona działalno ść lub brak danych 20 4% 11 5%

4 47 1 00% 2 2 0 1 00 %

I-VI.2 0 0 8

OGÓ Ł EM

Upadłości w Po lsce w ed ług form y własn ości (klasyfikacja przyję ta p rze z GUS )

I-X II.2 0 0 7