KOBIECA STRONA HISTORII, CZYLI O CO CHODZI W TEJ
HERSTORII?
SCENARIUSZ LEKCJI HISTORII LUB LEKCJI WYCHOWAWCZEJ
AGNIESZKA JANKOWIAK-MAIK
1. CELE LEKCJI
Podczas lekcji uczennice i uczniowie:
• zapoznają się z pojęciem herstorii
• zrozumieją, dlaczego warto poszerzać wiedzę na temat roli kobiet w historii
• zapoznają się z listą inspirujących lektur
• rozwiną umiejętność pracy w grupie
• rozwiną umiejętność posługiwania się technologią komunikacyjno-informacyjną poznają biografie 6 wybitnych kobiet, które zapisały się w historii Polski: Maria
Skłodowska-Curie, Wanda Rutkiewicz, Irena Sendlerowa, Zofia Moraczewska, Tamara Łempicka, Elżbieta Zawacka
• rozwiną umiejętność selekcjonowania informacji i myślenia kreatywnego
2. METODY, FORMY, NARZĘDZIA PRACY
• praca z aplikacją Formularz Google
• praca w grupach
• burza mózgów
• dyskusja sterowana
• praca z aplikacją Card Maker
3. WPROWADZENIE
Nauczyciel/ka, nie zdradzając tematu lekcji, prosi klasę o wymienienie najsłynniejszych postaci historycznych związanych z historią Polski. W jednym miejscu spisuje wszystkie propozycje (można w tym celu wykorzystać tablicę, aplikację Mentimeter lub Formularz Google).
Po zakończonej burzy mózgów nauczyciel/ka podkreśla wymienione kobiety.
Nauczyciel/ka wyświetla wyniki i zadaje pytanie: „Czy częściej wymienialiście kobiety, czy mężczyzn?” (najprawdopodobniej zdecydowanie więcej padnie się odpowiedzi, że mężczyzn).
WSKAZÓWKA DLA NAUCZYCIELA/NAUCZYCIELKI:
Najprościej będzie wykorzystać aplikację Formularz Google i przygotować kilka gotowych pytań. Kliknięcie w polu „odpowiedzi” pozwala na podgląd wszystkich odpowiedzi na konkretne pytanie. Możliwe jest więc procentowe wskazanie odpowiedzi tak/nie oraz zebranie wszystkich postaci, które pojawią się przy pierwszym pytaniu.
Nauczyciel/ka prosi, aby uczennice i uczniowie otworzyli podręczniki i policzyli, ile kobiet i w jakich okolicznościach (narracja główna, ciekawostka, zdjęcie itp.) pojawia się w wybranym dziale podręcznika.
Nauczyciel/ka zadaje pytanie: „Dlaczego tak się dzieje?”. Prowadzi krótką dyskusję sterowaną.
Tłumaczy, że narracja historyczna, na której bazują podręczniki szkolne, faworyzuje postacie męskie. Wiele kobiet zniknęło z historii, mimo iż miały na nią ogromny wpływ, albo występują one jedynie w tle męskiej historii.
Nauczyciel/ka przedstawia temat lekcji: „Kobieca strona historii, czyli o co chodzi w tej herstorii?”. Przeprowadzając głosowanie lub szybką ankietę w Formularzu Google, prosi o udzielenie odpowiedzi na pytanie, czy uczennice i uczniowie spotkali się z pojęciem „herstoria”.
Jeśli nauczyciel/ka korzystał/a z aplikacji – wyświetla podsumowanie na tablicy. Zadaje pytania:
„Jak sądzicie, czym jest herstoria? Dlaczego warto pokazywać kobiecą stronę historii?”.
Nauczyciel/ka pokazuje klasie film „Herstoria – ale o co chodzi?”, w którym zaprezentowane są najważniejsze założenia herstorii oraz zalety zgłębiania i promowania historii kobiet.
Link do filmu https://m.youtube.com/watch?v=1haS8SfybQ0
4. CZĘŚĆ GŁÓWNA
Nauczyciel/ka dzieli klasę na 6 grup i rozdaje instrukcję pracy (załącznik nr 1). Każda z grup losuje postać historyczną oraz otrzymuje skrócony biogram swojej bohaterki (załącznik nr 2).
Uczennice i uczniowie otrzymują skrócone biogramy bohaterek. Ich zadanie polega na samodzielnym znalezieniu i wyselekcjonowaniu określonych informacji. Nauczyciel/ka może przygotować fragmenty artykułów, słowników biograficznych czy stron WWW
(np. https://encyklopedia.pwn.pl/). Po zakończonej pracy zespoły prezentują efekty na forum klasy. Każda grupa uzasadnia dobór cyfr w kategoriach „Życie”, „Moc”, „Los”, „Siła”.
WSKAZÓWKA DLA NAUCZYCIELA/NAUCZYCIELKI:
Możesz wybrać dowolne elementy, które powinny się pojawić w karcie. Instrukcja zawiera jedynie sugestie, a aplikacja pozostawia pełną dowolność. Być może będziesz chcieć położyć akcent na zupełnie inne rzeczy. Podgląd przykładowej karty znajduje się w załączniku nr 3.
5. CZĘŚĆ PODSUMOWUJĄCA
Nauczyciel/ka zadaje pytanie: „Jak sądzicie, dlaczego wybraliśmy do pracy właśnie te postacie?”
(na potrzeby tej lekcji postacie kobiece prezentują rozmaite dziedziny, każda z nich osiągnęła spektakularne sukcesy) oraz „Dlaczego warto pokazywać kobiecą stronę historii?”. Prowadzi krótką dyskusję sterowaną, w której podkreśla takie elementy, jak: przeciwdziałanie szkodliwym stereotypom płciowym, wzmacnianie poczucia wartości dziewcząt poprzez ukazywanie
ciekawych postaci kobiecych, które zmieniały historię, tworzenie pełnego obrazu historii zamiast zawężania go do jedynie męskiego punktu widzenia. Zauważa, iż nasze bohaterki działały
w różnych dziedzinach: nauka, kultura, wojskowość, polityka, sport, działalność społeczna (ten moment lekcji jest bardzo istotny, gdyż najczęściej kobiety pojawiają się w kontekście historii kultury, dając mylny obraz ich obecności w historii).
Nauczyciel/ka podpowiada tytuły ciekawych i inspirujących książek, które mogą zachęcić do zgłębiania kobiecej historii.
WSKAZÓWKA DLA NAUCZYCIELA/NAUCZYCIELKI:
Scenariusz można dowolnie modyfikować. Proponuję zastosować wariant odwróconej lekcji*, w trakcie której zespoły przedstawią lokalne bohaterki. Bohaterki można dobierać również według innego klucza. Na potrzeby scenariusza, który ma być wprowadzaniem do tematyki herstorycznej, zaproponowałam kobiety, które były wybitne w różnych dziedzinach – nauka, kultura, polityka, sport, wojskowość, działalność społeczna. Innym kluczem może być: dobór ze względu na epokę, jedną dziedzinę (np. kultura, polityka, region itp.)
*Odwrócona lekcja to metoda polegająca na przydzieleniu klasie zadań przed lekcją właściwą. Dzieci/młodzież zapoznają się w domu z przygotowanymi materiałami lub przygotowują własne, a ze zdobytej wiedzy korzystają na lekcji. Pozwala to zaoszczędzić nieco czasu, uczy większej dyscypliny, a w przypadku atrakcyjnego tematu - pozytywnie wpływa na motywację.
6. LISTA INSPIRUJĄCYCH LEKTUR
1. Seria „Mali WIELCY”, wydawnictwo Smart Books (m.in. Maria Skłodowska-Curie, Frida Kahlo, Audrey Hepburn) – nauczanie początkowe, pierwsze klasy szkoły podstawowej 2. Seria: „Opowieści na dobranoc dla młodych buntowniczek”, wydawnictwo Debit – szkoła
podstawowa, szkoła średnia
3. Joanna Kończak, „Kobiety. Badaczki, czempionki, awanturnice”, wydawnictwo Nasza Księgarnia – szkoła podstawowa, szkoła średnia
4. Penelope Bagieu, „Tupeciary. O kobietach, które robią, co chcą”, wydawnictwo Fundacja Bęc Zmiana – szkoła podstawowa, szkoła średnia
5. Kate Pankhurst, seria „Nadzwyczajnie wspaniałe kobiety, które...”, Grupa Wydawnicza K.E.
Liber – szkoła podstawowa, ewentualnie szkoła średnia
6. Rachel Ignotofsky, seria Art „Kobiety i nauka. One zmieniły świat”, wydawnictwo Egmont – starsze klasy szkoły podstawowej, szkoła średnia
7. Marek Łuszczyna, „Igły. Polskie agentki, które zmieniły historię”, wydawnictwo Znak – szkoła średnia
8. Anna Kowalczyk, „Brakująca połowa dziejów. Krótka historia kobiet na ziemiach polskich”, wydawnictwo W.A.B. – szkoła średnia
9. Claire L. Evans, „Pionierki internetu”, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego 10. Olga Wiechnik, „Posełki. Osiem pierwszych kobiet”, Wydawnictwo Poznańskie 11. Anna Sulińska, „Olimpijki”, Wydawnictwo Czarne
7. BIBLIOGRAFIA DLA NAUCZYCIELI
1. Iwona Chmura-Rutkowska, Edyta Głowacka-Sobiech, Izabela Skórzyńska „Niegodne historii? O nieobecności i stereotypowych wizerunkach kobiet w świetle podręcznikowej narracji historycznej w gimnazjum”, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza
2. Anna Nowakowska-Wierzchoś, „Muzeum zasłużonych Polek” w: „Pismo. Magazyn Opinii”
2019: https://magazynpismo.pl/idee/esej/muzeum-zasluzonych-polek-liga-kobiet- feminizm-historia-herstory/
3. Projekt ONE Poznań 1918-2018: http://onepoznan.pl/herstoria/
4. Archiwum Historii Kobiet – badania i projekty: http://www.herstorie.pl/
5. Agnieszka Jankowiak-Maik, „Niezwykłe kobiety na kartach książek”, LubimyCzytać.pl:
https://lubimyczytac.pl/publicystyka/13510/niezwykle-kobiety-na-kartach-ksiazek [dostęp 20.02.2021]
ZAŁĄCZNIK NR 1: INSTRUKCJA PRACY DLA GRUPY
Wyobraźcie sobie, że przygotowujecie grę, której bohaterkami są kobiety – postacie historyczne.
Wasze zadanie polega na stworzeniu Karty Postaci (podobnej do tych, wykorzystywanych np. w grach RPG) za pomocą aplikacji Card Maker
(http://cardmaker.pythonanywhere.com/static/card/generator_postaci.html).
Na podstawie dołączonych materiałów oraz informacji znalezionych w internecie wybierzcie 5 elementów „Specjalne zdolności”, które wpiszecie w kartę: Dziedzina, Cytat, Mocne strony, Doświadczenie, Osiągnięcia.
Zwróćcie również uwagę na takie elementy, jak „Siła”, „Moc”, „Życie” i „Los” – punkty
dostosujcie do prawdziwej historii. Wybierzcie miasto startowe (miejsce urodzenia) i charakter (dobry/zły). Znajdźcie zdjęcie/portret Waszej bohaterki, korzystając z legalnych zasobów (np. na Wikimedia Commons).
Na wykonanie zadania macie 15 minut.
Miłej zabawy!
ZAŁĄCZNIK NR 2: POSTACIE I KRÓTKIE BIOGRAMY
Maria Skłodowska-Curie – żyła w latach 1867-1934. Była naukowczynią – chemiczką i fizyczką, dwukrotną laureatką Nagrody Nobla w dziedzinie chemii i fizyki. Uczęszczała na Uniwersytet Latający, a następnie studiowała na Sorbonie. Została prekursorką radiochemii, rozwinęła teorię promieniotwórczości, odkryła dwa nowe pierwiastki: rad i polon. Była pierwszą kobietą
uhonorowaną Nagrodą Nobla i pierwszą kobietą z tytułem profesora na Sorbonie.
Wanda Rutkiewicz – żyła w latach 1943-1992. Była jedną z najwybitniejszych himalaistek i alpinistek na świecie, pierwszą Europejką, która zdobyła Mount Everest. Była autorką i współautorką wielu książek, promowała samodzielność kobiet w alpinizmie, brała udział w kobiecych wyprawach. Jako pierwsza kobieta i pierwsza osoba z Polski zdobyła K2.
Irena Sendlerowa – żyła w latach 1910-2008. Była działaczką społeczną, w czasie II wojny światowej kierowała referatem dziecięcym Rady Pomocy Żydom, ratowała dzieci z getta warszawskiego, byłą również sanitariuszką w czasie powstania warszawskiego. Została odznaczona tytułem Sprawiedliwa wśród Narodów Świata, Orderem Uśmiechu, jest także damą Orderu Orła Białego.
Zofia Moraczewska – żyła w latach 1873-1958. Była działaczką społeczną, polityczką lewicy i jedną z ośmiu pierwszych kobiet w polskim parlamencie. Aktywnie wspierała kobiety, m.in.
działając w Lidze Kobiet, Lidze Kobiet Polskich, pracując w redakcji gazety „Głos Kobiet”, stała na czele „Demokratycznego Komitetu Wyborczego Kobiet Polskich” przekształconego w Związek Pracy Obywatelskiej Kobiet. Została odznaczona Krzyżem Kawalerskim, Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski oraz Krzyżem Niepodległości.
Tamara Łempicka – żyła w latach 1898-1980. Była artystką, jedną z najsłynniejszych malarek epoki art deco. Jej obraz „Autoportret w zielonym bugatti” roku stał się symbolem emancypacji kobiet w czasach dwudziestolecia międzywojennego. Jej obrazy biły rekordy najdrożej
wylicytowanych obrazów polskich artystów w historii.
Więcej biogramów znajdziesz na stronie patronki.pl
