Rys. 24.6. Korpus - rysunek wykonawczy
Pytania, polecenia:
1. Jakie części maszynowe można umownie nazwać korpusami?
2. Rysowanie korpusów jest zadaniem złożonym; dlaczego?
Znam 1) czynności wstępne, ¡akie należy wykonać przed wykonaniem szkicu części klasy korpus,
2) reguły rysowania opisane w PN-91/N-01604 (rozdz. 7), 3) reguły wymiarowania opisane w rozdz. 8.
U m ie m 1) odczytać rysunek wykonawczy części klasy korpus,
2) opracować szkic i rysunek wykonawczy części klasy korpus.
j
—
aj Rysunek złożeniow y
25.1. R odzaje rysunków złożeniow ych
Problemy tego rozdziału dotyczą zagadnień rysunkowego przedstawiania nie pojedynczych części, lecz całych wyrobów maszynowych (imadła, zawory, pompy, silniki, reduktory, sprzęgła, obrabiarki, samochody itp.). W yroby różnią
/ r
---f r r -
i ii i
E l
- -SU L
\
■ ¿ oX
--- f- ! i i;i i
s Napinacz 1 2 5 .0 5
4 Podstawa i 25.04
3 R e d u k to r i 25 03
2 S p rz ę g ło 1 2 5 0 2
1 S iln ik 1 25.01
Irp o i N azwa '.iczba Oznaczenie M ateriał Uwagi
Tabliczko
Rys. 25.1. Rysunek złożeniowy wyrobu maszynowego (napęd przenośnika) z oznaczonymi zespołami
www.wsip.com.pl 311
$ X4>
■g
łf |Ul2ttJŁJ IL2DD
Rys. 25.2. Rysunekzestawuelementów
się znacznie między sobą stopniem złożoności i przede wszystkim liczbą poje
dynczych części, z których są zbudowane. Imadło lub prosty zawór składają się z kilku części, samochód - z kilku tysięcy.
Liczba zespołów i części, ich poziom strukturalny oraz zakres informacji, ja
kie zawierają, określają rodzaj rysunku złożeniowego stosowanego w budowie maszyn. Jeżeli wyrób ma budowę bardzo skomplikowaną i złożoną, czyli stano
wi tzw. „wyższy poziom strukturalny", wówczas sporządza się rysunek złożenio
wy przedstawiający tylko wzajemne usytuowanie zespołów danego wyrobu, ewentualnie jeszcze ich kształt (rys. 25.1).
Dla wyrobów złożonych z małej liczby części wykonuje się rysunki zesta
wów elementów. Rysunki te przedstawiają wszystkie części, ich wymiary, wy
różnienia identyfikacyjne oraz inne informacje dotyczące wykonania wszystkich elementów (rys. 25.2). Inne przykłady takich opracowań to rysunki 17.10*17.13.
Wyroby o przeciętnym stopniu złożoności i komplikacji, które można zobrazo
wać w całości, przedstawia się za pomocą rysunku złożeniowego ogólnego.
Rysunek taki musi zawierać wszystkie zespoły i części w takiej podziałce, aby można je było graficznie przedstawić i odczytać.
W przypadku wyrobu dużego, o skomplikowanej budowie, np. samochodu, obrabiarki, dźwigu itp., przedstawienie wszystkich zespołów i części na jednym rysunku nie jest możliwe. W takich przypadkach wyrób dzieli się na funkcjonalne zespoły i podzespoły, które przedstawia się na oddzielnych rysunkach. Rysunek taki, o niższym poziomie strukturalnym, przedstawiający ograniczoną liczbę czę
ści, w PN nazywa się rysunkiem podzespołu.
Najprostszym rysunkiem złożeniowym jest rysunek połączenia. Jest to ry
sunek, który zawiera informacje potrzebne do złożenia i dopasowania dwu czę
ści. Informacje te m ogą dotyczyć wymiarów, ograniczeń kształtu, wymagań do
tyczących eksploatacji itp.
25.2. Funkcje i cechy rysunku zło żen iow eg o zespołu m aszynow ego
Rysunek złożeniowy zespołu maszynowego lub wyrobu o względnie pro
stej budowie powinien:
1) w rzucie głównym przedstawiać wyrób w położeniu użytkowym,
2) odzwierciedlać w rzucie głównym przede wszystkim budowę całego wyrobu, natomiast inne rzuty m ogą te informacje jedynie uzupełniać,
3) przedstawiać wszystkie części tworzące wyrób, ich wzajemne położenie oraz zastosowane połączenia,
4) zawierać wykaz części, a wszystkie części powinny być oznaczone zgodnie z tym wykazem,
5) umożliwiać odczytanie budowy i zasady działania wyrobu.
Rysunek złożeniowy nie musi i nie powinien:
1) zawierać wymiarów szczegółowych poszczególnych części lub całego wyro
bu (może on zawierać wymiary gabarytowe lub inne charakterystyczne wy
miary),
2) odzwierciedlać szczegółów konstrukcyjnych poszczególnych części tworzą
cych wyrób, a szczególnie tych, które nie mają żadnego wpływu na zasadę działania (ścięcia, zaokrąglenia, podcięcia, otwory zmniejszające ciężar itp.), 3) zawierać dodatkowych rzutów odzwierciedlających jedynie ciekawe szcze
góły konstrukcyjne lub charakterystyczne kształty.
Tak jak w każdym przypadku liczbę rzutów (widoków, przekrojów) należy ograniczać do takiej, aby zachować podstawowe funkcje rysunku złożeniowe
go: przedstawienie wszystkich części przy możliwości odczytania budowy i zasady działania narysowanego obiektu.
25.3. O zn aczan ie części składow ych na rysunkach złożeniow ych
Poszczególne części składowe na rysunkach obrazujących zespoły lub kompletne w yroby maszynowe muszą mieć oznaczenia jednoznacznie je iden
tyfikujące (rys. 25.3a).
Oznaczenia zespołu lub części należy pisać cyframi arabskimi (tylko wyjąt
kowo wielkimi literami) odpowiednio połączonymi z liniami odniesienia i ozna
czonymi wyrobami. W norm ie PN-EN ISO 6433, która ten problem reguluje, stwierdza się, że:
1) przedstawione na rysunku elementy należy oznaczać w kolejności, w jakiej występują w zespole łub osobno każdą część na rysunku,
2) wszystkie oznaczone części należy umieścić w wykazie części (patrz rys. 25.4), 3) znaki oznaczeń - cyfry, wyjątkowo litery - należy pisać taką w ysokością pi
sma, która odróżnia je od wszystkich innych opisów znajdujących się na tym rysunku, np. o podwójnej wysokości w stosunku do liczb wymiarowych, ob
wodzić kółkami lub stosować połączenia tych sposobów,
4) oznaczenia powinno się rozmieszczać w kolumnach lub/i wierszach, stosując numerację:
- zgodną 2 możliwością montażu 2espołu lub, - zgodną z ważnością zespołu (części) lub,
- zgodną z dowolną logiczną kolejnością (rys. 25.3a),
5) każdą część (zespół) należy oznaczyć tylko jeden raz, a podczas ewentual
nych powtórzeń stosować to samo oznaczenie, 6) oznaczenie należy pisać:
- na półkach linii odniesienia (rys. 25.3a),
- jako obwiedzione okręgami rysowanymi linią ciągłą cienką o jednakowej średnicy (rys. 25.35),
- przy końcu linii odniesienia (rys. 25.3c),
314
bl
Rys. 25.3. Oznaczanie części składowych na rysunkach złożeniowych
7) oznaczenia części złącznych, np. śrub, nakrętek, podkładek, można pisać przy jednej linii odniesienia (rys. 25.3c),
8) linie odniesienia należy rysować:
- jako cienkie ciągłe nie przecinające się,
- pod pewnym kątem w stosunku do oznaczanych elementów, - jako najkrótsze z możliwych,
- promieniowo do okręgów, gdy oznaczenia są obwiedzione okręgami, - zakończone kropką po stronie oznaczonej części.
25.4. W ykaz części
Niezbędnym elementem rysunku złożeniowego lub zestawu elementów jest wykaz części. Zgodnie z PN-85/M-011 21 wykaz części:
1) powinien mieć formę tablicy, w której linie obramowania oraz pionowe linie oddzielające poszczególne kolumny są liniami ciągłymi grubymi,
www.wsip.com.pl 315
7 8
W Kutka ?4 6 tH15
9 Notek walcowy <P4n6-25 1 PN-83/M-85021
8 Pokrętło 1 ZL 200
7 Wpust pryzmatyczny AW5-3*30 1 PN-70/M-85005
6 W kręt 1 PN- EN 27434
5 Tuleja gwintowana 1 8443
4 Śruba 1 St5
3 Końcówka 1 45
2 Pierścień 1 ŁH15
1 Korpus ZL200
'>'roCi Nazwa itcrk: Oznaczenie Materiał Uwagi
T a b lic z k a
Wkręt M3-15 Pierścień
Sprężyna______________
Pierścień uszczel.4A 40x50-6 Dźwignia
N akrętka KM8 Pierścień oporowy prawy
Ptytka sprzęgła zewnętrzna 35HSSA
PN-EN 27434 Uszczelka q r.2 rm
35H6SA Pierścień oporowy
PN-EN27434 Notek walcowy 5n6 -30
PN-EN 27431, Pierścień osadczy 30W
Obudowa
Materiał Oznaczenie Nazwa
Tabliczka
PN-85/M-82207
Tuleja sprzęgła Wkręt M 5*5 Pierścień przesuwny
PN-85/M-82215
2) należy go umieszczać bezpośrednio nad tabliczką rysunkową podstawową lub sporządzać na oddzielnych arkuszach formatu A4,
3) powinien zaczynać się nagłówkiem (rys. 25.4), a poszczególne kolumny po
winny zawierać:
- Nr pozycji, czyli kolejny numer części lub zespołu, jakim są one oznaczone na rysunku.
-N a z w ę części lub zespołu, a dla przedm iotów znormalizowanych - ich oznaczenie według norm y przedmiotowej,
- Liczbę sztuk części lub zespołów potrzebnych do zmontowania jednego przedmiotu przedstawionego na rysunku.
- Oznaczenie numeru rysunku lub zespołu, numeru normy przedmiotu znor
malizowanego lub inne identyfikujące informacje,
- Materiał, czyli wyszczególnienie gatunku i rodzaju materiału według odpo
wiednich norm,
- Uwagi, czyli miejsce na informacje dodatkowe,
4) jeśli jest umieszczony bezpośrednio na rysunku złożeniowym, należy go wy
pełniać od tabliczki rysunkowej ku górze arkusza,
5) jeśli jest umieszczony na oddzielnym arkuszu, należy go wypełniać od na
głów ka umieszczonego u góry w kierunku tabliczki rysunkowej (rys. 25.8), 6) jeśli jest wykonany na oddzielnym arkuszu, arkusz ten powinien - podobnie
jak każdy rysunek - zawierać tabliczkę rysunkową podstawową, w której w rubryce Nazwa przedm iotu należy umieścić napis Wykaz części.
25.5. Przykłady rysunków zło żen iow ych
Rysunki 25.4, 25.5, 25.6 i 25.7 są przykładami opracowań rysunków złoże
niowych względnie prostych wyrobów (zespołów) maszynowych. Są to: prasa śrubowa (rys. 25.4), sprzęgło wielopłytkowe (rys. 25.5), pom pa oleju (rys. 25.6) oraz reduktor prędkości (rys. 25.7). Przykłady te, poza tym, że przedstawiają różne wyroby, różnią się sposobem wykonania wykazu części. Na rysunkach 25.4, 25.5 i 25.6 wykaz części jest wykonany w sposób typowy, to jest tak, że ta
bliczka z wykazem jest umieszczona w całości nad podstawową tabliczką rysun
kową. Wykaz części dla rysunku 25.7 został wykonany na oddzielnych arku
szach jako rys. 25.8.
Materiały wyszczególnione w tych wykazach dla części nie znormalizowa
nych należy traktować jako orientacyjne, jeśli zaś idzie o części znormalizowane, to rodzaj materiału jest określony w odpowiednich normach przedmiotowych, również branżowych lub zakładowych.
318
Nr
poz. Nazwa Liczba Oznaczenie Materiał Uwagi
1 2 3 4 5 6
1 Korpus 1 25.7-1 ZS412
2 Pokrywa korpusu 1 25.7-2 ZS412
3 Nakrętka M24 16 PN-EN 24032
4 Kołek walcowy 12n6 x 50 2 PN-89IM-85021
5 Śruba M24 x 180 8.8 8 PN-EN 24017
6 Śruba z uchem M 16 2 PN-92/M-82472
7 Pokrywka 1 25.7-7 St3S
8 Tabliczka znamionowa 1 25.7-8 AM5
9 Wkręt M4 x 10 5.6 4 PN-85/M-82207
10 Śruba M20 x 70 4 PN-EN 24017
11 Nakrętka M20-6-A 4 PN-EN24032
12 Podkładka sprężysta 20.3 4 PN-77IM-82002
13 Wskaźnik poziomu oleju 1 25.7-013
14 Śruba wieńcowa M16 1 PN-87/M-82301
15 Uszczelka fibrowa 1 PN-69/M-86970
16 Pokrywa łożyska 1 25.7-16 St3S
17 Podkładka regulacyjna 2 25.7-17 18G2
18 Śruba M1 2 * 25-8.8 12 PN-EN 24017
19 Łożysko stożkowe 30315 2 PN-89/M-86250
20 Wałek trzeci 1 25.7-20 45
21 Koło zębate 1 25.7-21 45
22 Wpust pryzmatyczny A22 y 1 4 x 9 0
1 PN-70/M-85005
23 Wpust pryzmatyczny A18 x 11 x 100
1 PN-70IM-85005
24 Pokrywa łożyska 1 257-24 St3S
25 Pierścień uszczelniający A70 x 88 x 7
1 PN -721 M -86964
Nazwa przedmiotu:
Wykaz części
Rys. 25.8. Wykaz części do rys. 25.7
www.wsip.com.pl 319
1 2 3 4 5 6
26 Śruba M6 x 16 12 PN-EN 24017
27 Przysłona uszczelki 1 25.7-27 St3S
28 Podkładka regulacyjna 2 25.7-28 18G2
29 Pokrywa łożyska 2 25.7-29 St3S
30 Śruba M10 x 25 18 PN-EN 24017
31 tożysko stożkowe 30312 * PN-89IM-86250
32 Wałek zębaty 25.7-32 55
33 Wpust pryzmatyczny A18 x11 x60
1 PN-70IM-85005
34 Koło zębate 1 25.7-34 55
35 Koło zębate 1 25.7-35 55
36 Wpust pryzmatyczny A10 x 8 x 50 1 PN-70/M-85005 37 Pierścień osadczy
sprężynujący W110
1 PN-81IM-85111
38 Łożysko walcowe NU112 1 PN-86IM-86180
39 Tuleja 1 25.7-39 21200
40 Podkładka regulacyjna 1 25.7-40 08
41 Śruba M16 x 40 PN-EN 24017
42 Pierścień dystansowy 25.7-42 St3S
43 Podkładka zębata MB W 1 PN-82IM-86482 44 Nakrętka łożyskowa KM 10 1 PN-82IM-86478
45 Pierścień 1 25.7-45 St3S
46 Wkręt M6 x 10-516 1 PN-85IM-82207
47 Wałek 1 25.7-47 St6
48 Wpust pryzmatyczny A12 x 8 x 70
1 PN-70/M-85005
49 Pierścień 1 25.7-49 stos
50 Pierścień uszczelniający A45 x 65 x 8
1 PN -721M -86964
51 Pokrywa 1 25.7-51 21200
52 Podkładka regulacyjna 25.7-52 08
53 Tuleja dystansowa 1 25.7-53 2/200
54 Łożysko stożkowe 32212 PN-89IM-86250
55 Podkładka specjalna 1 25.7-55 stos
56 Śruba M6x 20-8.8 PN-EN 24017
57 Uszczelka PN-69IM-86970
58 Pierścień 1 25.7-58 St6
Rys. 25.8. cd. Wykaz części do rys. 25.7
o>}żjjiqaj
Rys. 25.7. Rysunek złożeniowy dwustopniowego reduktoraprędkości
Wiem ^
Umiem ^
Pytania, polecenia:
1. W czym są podobne, a czym się różnią rysunki: złożeniowy i zło
żeniowy ogólny?
2. Co musi, a czego nie musi przedstawiać rysunek złożeniowy?
3. Jakie informacje musi zawierać wykaz części rysunku złożenio
wego?
4. Jakie wymagania graficzne musi spełniać oznaczenie części na rysunku złożeniowym?
1) jakie wymagania musi spełniać rysunek zestawu elementów, a ja
kie złożeniowy,
2) czego nie musi odzwierciedlać rysunek złożeniowy,
3) jakie informacje wpisuje się do wykazu części w kolumnieOzna
czenie”,
4) jakie są zasady rysowania widoków, przekrojów i kładów, 5) jakie są zasady rzutowania obiektów przestrzennych.
1) odczytać budowę i zasadę działania wyrobu przedstawionego na rysunku,
2) opracować wykaz części do rysunku podzespołu,
3) opracować szkic, a na jego podstawie rysunek podzespołu (ze
społu) wskazanego przez nauczyciela.
w w w .w s ip .c o m .p l
