T A D E U SZ K A R D A SZ , JA D W IG A R UZIEW ICZ
PR ZY STO SO W A N IE DO A N ALIZ SER Y JN Y CH
M ETODY SCHARRERA I SC H A U M LÖ FFELA OZNACZANIA M IEDZI
W W YCIĄGACH GLEBOW YCH
O środek M e to d y czn o -N a u k o w y i P ra co w n ia N a w o żen ia IU N G W rocław K iero w n ik — prof. dr K. B o ra ty ń sk i
W celu oznaczenia zaw artości m iedzi p rzy sw aja ln e j dla ro ślin w gle
bie stosow ane są różnorodne ro ztw o ry e k stra k cy jn e ; na p rzy k ła d 0,1 n,
1,0 n i 10% HC1, 1,0 n kw as ostowy, 2% kw as cytry no w y, odczynnik oc
tanow y B arona, EDTA i w iele in n y ch [1, 3, 4, 5, 9, 11]. W e s t e h o f f
[13] zaproponow ał stosow anie do tego celu około 2°/o kw asu azotowego
i stw ierdził, że odczynnik te n n a d a je się do oceny zasobności gleb
w m iedź p rzy sw aja ln ą dla ro ślin ró w nie dobrze, jak poprzednio często
stosow any 10% HC1, a m a tę wyższość, że pozw ala na znacznie szybsze
uzyskanie w yników . P o ró w n ał on rów nież m etodę e k stra k cji gleb 2%
H N 0 3 i 10*% HC1 z m etodą biologiczną Aspergillus nig er , stw ierd zając
dużą zgodność w szystkich trzech m etod p rzy w ycenie zasobności gleb
w m iedź.
Za n ajlep szą k o lo ry m etry czn ą m etodę oznaczania m iedzi w w y cią
gach glebow ych uw ażana je st obecnie m etoda S c h a r r e r a i S c h a
u m l ö f f e l a [2, 10], w k tó re j sto su je się d w u ety lo d w u tio k a rb a m in ia n
ołow iu Pb(D D TK )2. J a k w y k azały b ad an ia S e d i v e c a i V a s a k a
[12] Pb(D D TK )2 dzięki selek ty w n y m w łaściw ościom n a d a je się lepiej do
w iązania m iedzi niż NaDDTK. R eaguje on tylk o z ty m i katio nam i, k tó
ry ch k a rb a m in ia n y są tru d n ie j rozpuszczalne niż Pb(D D TK )2, tzn. z Cu,
Hg, Ag [7, 12].
M etoda sporządzania w yciągu glebow ego w edług W esterho ffa oraz
oznaczania w nim m iedzi w edług S c h a rre ra i S chaum löffela została zale
cona do b ad an ia gleb w k ra ja c h d em o k racji ludow ych na k o n fere n c ji
k o o rd y n acy jn ej w Je n ie w 1950 r. [2].
P rzeb ieg an alizy w e d łu g w y żej w y m ie n io n e j m etod y jest n astęp u jący: w y cią g g leb o w y sporządza się p rzez w y tr z ą sa n ie w ciągu 2 godz. 10 g g leb y z 100 m l roz cień czonego H N 0 3. W 25 m l k la ro w n eg o przesączu u tlen ia się zw ią zk i organ iczn e (na gorąco) za pom ocą K M n 0 4. N adm iar K M n 0 4 red u k u je się k w a sem szcza w io w y m . Po o stu d zen iu w y c ią g g leb o w y p rzen osi się do le jk ó w rozd zielczych , rozcieńcza w od ą red esty lo w a n ą i zadaje k olejn o stężo n y m i roztw oram i o rtofosforan u sodu, cy try n ia n u sodu i am oniaku. N a stęp n ie dodaje się roztw ór P b(D D T K )2 w cztero ch lorku w ę g la lub w ch loroform ie i w y trzą sa przez 2 m in. Po rozd zielen iu fa z odrzuca się fa zę w odną, n a to m ia st fa zę organiczną, zaw ierającą C u(D D T K )2, za barw ion ą w zależności od ilo ści m ied zi na kolor od jasn ożółtego do b ru n atn ego, przenosi się do k u w et i oznacza e k sty n k c ję na fo to m etrze P u lfrich a przy filtrz e S-47.
J a k w y n ik a z podanego przebiegu analizy, m etoda w zasadzie p ro sta
jest jed n a k w w y k onan iu pracochłonna i uciążliw a, zaleca stosow anie
niew ygodnych w użyciu lejk ó w rozdzielczych oraz w ym aga w ielu k o le j
no po sobie n astęp u jący ch czynności.
Celem naszej p rac y było w p row adzenie technicznych u sp ra w n ie ń
i pew nych uproszczeń, by m etoda stała się szybsza i jak n ajlep iej p rz y
stosow ana do w yk o nyw ania w iększych serii analiz.
U sp raw n ien ia i uproszczenia polegały na:
1. zastąpieniu lejków rozdzielczych p rostszym i łatw iejszy m w obsłu
dze urządzeniem opisanym przez K a r d a s z a [6];
2. zred u kow an iu do m inim um ilości czynności lab o ra to ry jn y c h w tra k
cie w y k o n yw an ia analizy, przy g o to w y w an ia odczynników i sporządza
nia roztw orów wzorcow ych;
1.
W edług p rzepisu S c h a r r e r a i S c h a u m l ö f f e l a
[2] po
u tle n ie n iu su b stan cji organicznej w yciąg glebow y przenosi się do lejków
rozdzielczych i przeprow adza w nich dalszy ciąg oznaczenia aż do m o
m en tu uzyskania e k s tra k tu Cu(D D TK )2 w CC14 1.
W edług naszej propozycji zarów no u tle n ia n ie su b stan cji organicznej,
m askow anie jonów przeszkadzających w oznaczaniu m iedzi oraz e k s tra k
cję m iedzi czterochlorkiem w ęgla przep ro w ad za się w kolbkach stożko
w ych o pojem ności 100 ml. W ty ch sam ych kolbkach przeprow adza się
rozdział faz i usuw a fazę w odną p rzy użyciu k a p ila ry szklanej połączonej
z pom pką w odną [6].
K olbki stożkow e są nie ty lk o znacznie w ygodniejsze w p rac y niż roz
dzielacze, ale dzięki ich zastosow aniu u nik a się jednej czynności, tj. p rze
noszenia roztw orów z innych naczyń do rozdzielaczy po u tle n ie n iu su b
stan cji organicznej. Poza ty m stosow anie kolbek um ożliw ia p rzep ro w ad ze
1 W b ad an iach za sto so w a liśm y CC14 jako tań szy i w y k a z u ją c y k o rzy stn iejsze w ła śc iw o ś c i niż chloroform . CC14 b y ł w y p ró b o w a n y przez N y d a h 1 a [8] do ozn a czania Cu w sian ach i przez W e s t e r h o f f a [13] do oznaczania Cu w glebach.
nie e k stra k c ji w sposób jed n o lity , dzięki zastosow aniu p ro sty ch m echa
nicznych u rząd zeń do w y trz ą sa n ia rów nocześnie w iększej ilości próbek.
W celu spraw dzenia, czy zm iana sposobu e k stra k c ji i rozdziału faz
nie w p ły n ęła na uzyskane w yniki, w ykonano porów naw cze oznaczenia
w 9 pró b k ach glebow ych. W yniki zostały zestaw ione w tab. 1; w y k azu ją
d użą zgodność, a śred n ia różnica m iędzy nim i w ynosi + 0 ,0 9 + 0 ,0 4
ppm Cu.
T a b e l a 1 P o r ó w n a n i e o z n a c z e n i a z a w a r t o ś c i m i e d z i p r z y u ż y c i u r o z d z i e l a c z y i k o l b s t o ż k o w y c h A n a l y t i c a l d a t a o f c o p p e r e s t i m a t i o n o b t a i n e d w i t h s e p a r a t o r y f u n n e l s a n d w i t h c o n i c a l f l e a k s Lp. ppm Cu b - a rozdzielacze (a)separatory funnels kolbki stożkowe (b) conical fla sk s
1 0,40 0,40 0 2 0,20 0,20 0 3 1,85 2,00 + 0,15 4 1 ,00 0,90 - 0,10 5 2,40 2,50 + 0,10 6 :>12 > 1 2 -7 4,80 5,00 + 0,20 6 8,50 8,65 + 0,15 9 6,65 6,85 + 0,20 ér.+0,09^0,04* mean
* Ś red n ią o b liczo n o w g w z o iu X ± M ean v a lu e c a lc u la te d fr o m t h e fo r m u la
2.
W celu zw iązania jonów p rzeszkadzających oraz u zy sk an ia odpo
w iedniego odczynu (pH około 8,5) S c h a r r e r i S c h a u m l ö f f e l
[2] polecają rozcieńczyć w yciąg glebow y do objętości około 50 m l, a n a
stęp n ie dodaw ać kolejno 1 m l nasyconego ro ztw o ru o rto fosforanu sodu,
4 m l 50% c y try n ia n u sodu i 4 m l stężonego am oniaku. K o lejne dodaw anie
tych trzech odczynników zastąpiliśm y przez jednorazow e w p row ad ze
nie m ieszanin y ty ch odczynników (m ieszanina buforow a i m ask u jąca —
odczynnik 4). Z aw iera ona w 1000 m l 13 g ortofo sforanu sodu, 100 g cy
try n ia n u sodu i 200 m l stężonego am oniaku. P rzez dodanie do w yciągu
glebow ego 20 m l tej m ieszaniny w prow adza się po trzeb n e ilości odczyn
ników i u zy sk u je odpow iednią objętość (ok. 50 ml).
T o b o l a 2
Oznaczenia miedzi przyswajalnej według uproszczonej (A i b) oraz oryginalnej (C) metody Scharrera i ochaumloflela
Determination of p l a n t s - a v a i l a b l e copper by the s im p li f i e d (A and b) and the o r i g i n a l (C) Scharrer-Scnaumlüffel method
Lp.
ppm Cu Ocena zasobności*
dumber Abundance estimate В - A В - С
of sam p le s А В С A В С 1 0 , 1 0 ,2 0 , 0
_
_
_
0, 1 0 , 2 2 0,3 0,3 0,4 - - - 0 , 0 - 0 ,1 3 0,3 • 0,3 0, 5 - - - 0 , 0 - 0, 2 4 0,8 0,7 1,3 - - - - 0, 1 - 0, 6 5 0 ,8 0 ,8 0 , 0 - - _ 0, 0 0 , 8 6 0 , 6 0 ,8 1, 2 - - - 0, 2 - 0, 4 7 1,4 1,4 2, 9 _ - + 0 , 0 - 1,5 8 1.4 1.6 1,7 _ + + 0 ,2 - 0, 1 9 1,8 1, 7 2, 1 + ± + - 0 ,1 - 0, 4 10 1,8 1,6 2,3 + ± + 0 , 0 - 0 ,5 11 2,2 2,3 2, 5 + + + 0 ,1 - 0 , 2 12 3 , 0 3 , 2 2, 9 + + + 0 , 2 0 ,3 13 2 ,9 3 , 2 3 , 0 + + + 0,3 0 , 2 14 3 , 1 3, 4 3,3 + + + 0,3 0 ,1 13 3,4 3, 5 2,4 + + t 0 ,1 1,1 ló 3,4 3 ,7 3 , 6 + + + .0,3 0, 1 17 3 , 8 3, 8 4 ,3 + + + 0, 0 - 0 ,5 13 3 , 6 3 ,9 3,8 . + + + 0,3 0 , 1 13 3 , 9 3 ,9 4 , 2 + + + 0 ,0 - 0,3 20 3, 6 3 , 9 5 ,1 + + + 0,3 - 1 ,2 21 4 , 1 4 , 1 3 ,5 + + + 0 , 0 0 , 6 22 4 ,3 4 , 1 4, 4 + + + - 0 , 2 - 0, 3 23 4 , 2 4 , 1 4 , 7 + + + - 0 ,1 - 0 ,6 24 3 ,9 4 , 4 3 , 4 + + + 0, 5 1, 0 25 4 , 3 4 , 6 5 ,5 + + + 0,3 - 0 , 9 26 4 , 1 4 , 7 4 , 2 + + + 0 ,6 0, 5 27 4,4 4 , 7 5 , 0 + + + 0,3 - 0,3 23 5, 1 5 , 0 5 , 2 + + + - 0 , 1 - 0 , 2 29 5 ,3 5, 3 6, 0 + + + 0 , 0 - 0 , 7 30 4 , 7 5, 4 5 ,5 •+. + + 0,7 - 0 ,1 31 5,3 5,4 6,0 + + + 0 ,1 - С-,6 32 5 , 1 5,4 6 ,0 + + + 0,3 - 0, 6 33 5, 3 5 ,6 6 ,2 + + + 0,3 - 0, 6 34 5 , 1 5,7 4 , 2 + + + 0 , 6 1,5 35 4 , 9 6 , 1 6 , 0 + + + 1,2 0 , 1 36 5 , 7 6 ,1 6, 2 + + + 0,4 - 0, 1 37 5, 9 6,5 6,6 + + + 0, 6 - о д 38 6,1 6, 6 7,1 + + + 0, 5 - 0,5 39 6,3 6,8 7,5 + + + 0, 5 - 0 ,7 40 6, 1 6,9 8 ,1 + + + 0 ,8 - 1, 2 41 6,7 7,1 7, 2 + + + 0 , 4 - 0 ,1 42 7,2 7,2 7, 7 + + + 0 , 0 - 0 , 5 43 7,7 7,5 7, 2 + + + - 0 , 2 0, 3 44 7, 7 7,7 8, 6 + + • + 0 ,0 - 0 , 9 45 7,7 8 , 1 6, 6 + + + 0,4 1,5 46 7,9 8 , 6 9 , 0 + + + 0, 7 - 0 , 4 ś r . 0,2^0,04 ś r . - 0 , 1 5 - 0 , 0 9 mean mean* - Zasobność zł a - Lov; abundence; - - Zasobność śred nis - iiedium abundance; + - Zasobność dobra - High abundance.
A - Y/yniki uzyskane w kolbkach stożkowych przy stosowaniu odczynników maskujących o d dz ie ln ie Resul ts obtained in co n ic a l f la s k s by applying three separate masking reagents В - ’.Yyniki uzyskane 7; kolbkach stożkowych prsy stosowaniu mieszaniny buforowej i maskującej
Res ults obtained in c o n ic a l f l a s k s by mixed masking buffer s o lu t io n С - Wyniki uzyskane wg oryginalnej metody Scharrera i Schaumltfffela
Możliwość stosow ania m ieszan in y buforow ej i m ask u jącej spraw d zo
no p rzep ro w adzając a n alizy porów naw cze w 46 pró bk ach glebow ych
0 różnej zaw artości m iedzi.
O znaczenie m iedzi w ykonano dw om a sposobam i:
— p rzy k o lejn y m dodaw aniu trzech odczynników m ask ujący ch
(tab. 2, A),
— p rzy dodaniu m ieszan iny buforow ej i m asku jącej (tab. 2, В).
Z aw artość m iedzi oznaczona obu sposobam i jest bardzo zbliżona.
W praw dzie p rzy stosow aniu m ieszaniny buforow ej i m ask ującej o trz y
m ano w w iększości w ypadków w y n ik i nieco w yższe niż p rzy dodaw aniu
o dczynników m asku jących oddzielnie, ale różnice m iędzy ty m i w y n ik am i
(tab. 2, В-A) w a h a ją się w w ąskim zakresie od —0,2, do + 1 ,2 ppm Cu,
a śre d n ia różnica w ynosi + 0 ,2 + 0 ,0 4 ppm Cu.
W yniki uzy sk ane p rzy stosow aniu m ieszan iny buforow ej i m a sk u ją
cej (tab. 2, В) porów nano rów nież z w y n ik am i oznaczenia m iedzi, w yko n a
nego w edług orygin alneg o przep isu S c h a r r e r a i S c h a u m l ö f
f e l a (tab. 2, С) w K ate d rz e Chem ii Rolnej W SR we W rocław iu 2. P o ró w
nan ie to potw ierdza rów nież m ożliwość stosow ania m ieszanin y buforow ej
1 m asku jącej, gdyż u zyskane ty m sposobem w y n ik i są w zasadzie zgodne
z w y n ik am i uzy sk an y m i w edług przepisu oryginalnego, a śre d n ia różnica
m iędzy nim i (tab. 2, B-C) w ynosi —0,15+0,009.
O cena zasobności gleb w miedź, dokonana na podstaw ie tym czasow ych
liczb g ranicznych podanych przez W e s t e r h o f f a, o p a rta o w arto ści
uzy sk an e trzem a w yżej w ym ien ion y m i sposobam i, w y k azu je rów nież
pełn ą zgodność (z w y ją tk ie m trzech w ypadków — tab. 2).
W prow adzono rów nież pew ne uproszczenia w sposobie przyg oto w an ia
roztw o rów w zorcow ych. W edług o ry g in aln ej m etody
S c h a r r e r a
i S c h a u m l ö f f e l a przez k o lejn e rozcieńczenie w odnego ro ztw o ru
C u S 0 4*5 H 20 o trz y m u je się ro ztw ó r z aw ierający 2 у Cu w 1 ml.
Do sporządzenia krzy w ej p obiera się z tego ro ztw o ru 1, 2,5, 5, 10, 15
ml, co odpow iada 2, 5, 10, 20, 30 у Cu, u zu p ełn ia ro ztw o rem e k s tra k c y j
nym do 25 m l i po stęp u je n astęp n ie w ten sam sposób jak z w yciągiem
glebow ym (od m om entu dodaw ania K M n 0 4).
W edług podanego przez nas sposobu (p atrz sposób w ykonyw an ia ozna
czenia) ro ztw o ry w zorcowe, zapasow e i robocze sporządza się na roztw orze
e k stra k cy jn y m . Z ro ztw o ru zapasowego, zaw ierającego 2 у Cu w 1 ml,
p rzy go tow u je się 5 roztw orów roboczych, zaw ierających odpow iednio
2, 5, 10, 20 i 30 у Cu w 25 m l. Do sporządzenia krzy w ej pobiera się 25 m l
każdego ro ztw o ru roboczego i n ad al p o stęp u je jak z w yciągiem glebow ym .
D zięki w prow adzonym u sp raw n ien io m ilość czynności la b o ra to ry j
nych, w yk on yw an y ch p rzy oznaczaniu m iedzi p rzy sw aja ln e j, znacznie
się zm niejszyła, a ilość oznaczeń, k tó rą m ożna w ykonać w ciągu dnia,
k ilk a k ro tn ie w zrosła.
P oniżej podano opis sposobu w y k o nan ia oznaczenia zaw artości Cu
p rzy sw aja ln e j w glebie m etodą S c h a rre ra i S chaum löffela, p rzy stoso
w an ą do analiz se ry jn y ch .
O D C ZY N N IK I
Do p rzy g o to w a n ia w sz y stk ic h o d czy n n ik ó w n a leży u ży w a ć w o d y p o d w ó jn ie d e sty lo w a n e j z d esty la to rek szk la n y ch lub d em in era lizo w a n ej w w y m ien ia cza ch jo n o w y ch .
1. R o z t w ó r e k s t r a k c y j n y — 30 m l stężon ego H N 0 3 cz.d.a. (d = 1,39) ro zcień czyć w o d ą r e d y sty lo w a n ą do 1000 m l.
2. 0,5% r o z t w ó r n a d m a n g a n i a n u p o t a s o w e g o — 0,5 g K M n 0 4 cz.d.a. rozpuścić w w o d zie w k o lb ie m ia ro w ej na 100 m l i u zu p ełn ić do kreski.
3. 5°/o r o z t w ó r k w a s u s z c z a w i o w e g o — 5 g (COOH)22 H 20 cz.d.a. rozpuścić w w o d zie w k o lb ie m ia ro w ej n a 100 m l i u zu p ełn ić do kresk i.
4. M i e s z a n i a b u f o r o w a i m a s k u j ą c a — 13 g N a 3P 0 4 1 2 H 20 cz.d.a. i 100 g cy try n ia n u sodu cz.d.a. rozpuścić w ok. 500 m l w o d y w k o lb ie m ia ro w ej na 1000 m l, dodać 200 m l stężon ego a m on iak u cz.d.a. (d = 0,910) i u zu p ełn ić w o d ą do kresk i.
5. R o z t w ó r Pb(D D T K )2 — 664 m g d w u ety lo d w u tio k a rb a m in ia n u sodu cz.d.a. w y trzą sa ć w lejk u rozd zielczym z 1000 m l CC14 cz.d.a., n a stęp n ie dodać roztw ór azotanu ołow iu — 489 m g P b ( N 0 3)2 cz.d.a. ro zp u szczon ego w 100 m l w od y, p o w tó rn ie w y trzą sa ć przez ok. 5 m in, o d sta w ić w celu ro zd zielen ia fa z i p rzesączyć fa zę czteroch lork u w ę g la przez fa łd o w a n y sączek do su ch ej ciem n ej b u telk i.
6. R o z t w o r y w z o r c o w e :
a) roztw ór za p a so w y A — 1,965 g C u S 0 4- 5 H 20 cz.d.a. o d w ażyć do k olb y m iaro w ej na 500 m l, rozpuścić w roztw orze ek stra k cy jn y m (odczynnik 1), u zu p ełn ić nim do k resk i i w y m iesza ć; 1 m l zaw iera 1 m g Cu;
b) roztw ór zap asow y В — 1.0 m l roztw oru A ro zcień czyć roztw orem e k str a k c y j n ym do 500 m l; 1 m l zaw iera 20 у Cu;
c) roztw ory robocze — 0, 2, 5, liO, 20 i 30 m l roztw oru В p rzen ieść k olejn o do k olb m ia ro w y ch na 500 m l i u zu p ełn ić do k resk i roztw orem ek stra k cy jn y m . RoztwTory te zaw iera ją 0, 2, 5, 10, 20 i 30 у Cu w 25 m l.
SPO R ZĄ D ZA N IE W Y C IĄ G U GLEBOW EGO
10 g g leb y roztartej w m oździerzu ag a to w y m i p rzesian ej p rzez p erlo n o w e sito ( 0 ок. 1 mm ) odw aża się do kolb S toh m an n a na 250 m l, d od aje 100 m l roztw oru e k stra k cy jn eg o (odczynnik 1) i m iesza przez 2 godz. na m iesza d le ob rotow ym (ok. 40 obr./m in) a n a stęp n ie sączy p rzez su ch y fa łd o w a n y sączek do su ch y ch n aczyń . P ie r w sz e k ilk a n a ście m ililitr ó w p rzesączu n a leży odrzucić.
W Y K O N Y W A N IE O ZN A C ZEN IA M IEDZI W W Y C IĄ G U
25 m l k la ro w n eg o p rzesączu od m ierza się do kolb sto żk o w y ch n a 100 m l, zad aje d w om a m l roztw oru 0,5°/o K M n 0 4 (odczynnik 2) i szyb k o ogrzew a do w rzen ia na p a ln ik u g azow ym . G dy p rzesącz po d odaniu K M n 0 4 od b arw ia się sam orzu tn ie na zim no lub przed d op row ad zen iem próbki do w rzen ia , n a leży dodać p o n o w n ie 0,5°/o K M n 0 4 w ta k iej ilości, b y za b a rw ien ie fio le to w e u trzym ało się podczas w rzen ia. N a stęp n ie nad m iar K M n 0 4 od b arw ia się 0,5 m l 5°/o k w a su szcza w io w eg o (od czyn n ik 3).
Po ostu d zen iu p róbki dodaje się 20 m l m iesza n in y b u forow ej i m a sk u ją cej (od czy n n ik 4), m iesza sta ra n n ie, a n a stę p n ie dodaje 15 m l roztw oru P b(D D T K )2 w CC14 (od czyn n ik 5). Z k o lei k olb k i sto żk o w e zatyk a się szczeln ie k ork am i sz lifo w a n y m i lu b w in id u ro w y m i, u m ieszcza w stela żu na w y trzą sa czu p oziom ym , w y trzą sa e n e r giczn ie przez 2 m in, po czym p o zo sta w ia w sp ok oju na k ilk a m inut. Po ro z d z ie le niu fa z odciąga się fa zę w o d n ą za p om ocą k a p ila ry szk la n ej, p ołączon ej z pom pką w o d n ą [6]. F azę CC14 z n ie w ie lk ą ilo ścią n ie d ającego się od ciągn ąć k ap ilarą ro z tw o ru w o d n eg o sączy się p rzez su ch y fa łd o w a n y sączek do su ch y ch naczyń . P om iar e k sty n k c ji roztw oru C u(D D T K )2 w CC14 w y k o n u je się na fo to m etrze P u lfrich a w o bec roztw oru P b(D D T K )2 w CC14 (od czyn n ik 5), w k u w e c ie 2 cm, u ży w a ją c do tego filtr u S-47.
SPO R Z Ą D Z A N IE K R ZYW EJ W ZORCOW EJ
Z ro ztw o ró w w zo rco w y ch roboczych (od czyn n ik 6c) p ob iera się po 25 m l z a w ie r a ją cy ch k o lejn o 0, 2, 5, 10, 20 i 30 у Cu do k olb sto żk o w y ch na 100 m l, dodaje 2 m l K M n 0 4 (odczynnik 2), d oprow adza do w rzen ia i p o stęp u je dalej tak sam o, jak z p rzesączem g leb o w y m .
Z otrzy m a n y ch w a rto ści e k sty n k c ji sporządza się k rzy w ą w zorcow ą, przy czym próbka za w iera ją ca 0 7 Cu jest ró w n o cześn ie próbą ślepą.
K rzy w ą w zo rco w ą n a leży sporządzać każdorazow o przy każd ej serii analiz. Przy zach ow an iu sto su n k ó w ilo ścio w y ch , jak to podano w p rzep isie (naw ażka g leb y , ilość roztw oru e k stra k cy jn eg o i ilość od p ip etow an ego w y cią g u ), roztw ory te od p o w ia d a ją k o lejn o za w a rto ści 0, 0,8, 2, 4, 8 i 12 ppm Cu w gleb ie.
OCENA Z A SO BN O ŚC I GLEB W M IEDŹ P R Z Y SW A JA L N Ą D LA R O ŚL IN
Do czasu u sta le n ia od p o w ied n ich dla n a szy ch w a ru n k ó w g le b o w o -k lim a ty c z nych liczb g ra n iczn y ch prop on u je się ty m cza so w e sto so w a n ie liczb g ran iczn ych p od an ych przez W e s t e r h o f f a: z a s o b g l e b y n o ś ć le k k ie ciężk ie torfy zła do 2,0 do 1,5 do 1,0 śred n ia 2,1— 3,5 1,6— 2,5 1,1— 2,0 dobra od 3,6 od 2,6 od 2,1
P an u P rof. Dr K. B o ra ty ń sk iem u w y ra ża m y p o d zięk o w a n ie za cen n e w sk a z ó w k i i u w a g i w tra k cie o p ra co w y w a n ia n in iejszej pracy.
L IT E R A T U R A
[1] B a r o n H.: G em ein sa m e E x tra k tio n und c h em isch e B estim m u n g des le ic h t lö slich en A n te ils der M ik ron äh rstoffe Bor, E isen, K up fer, M angan, M olybdän und Z ink im B oden. L an d w . F orsch. 1954/55, t. 7, z. 2, s. 82— 105.
[2] B e r g m a n n W.: M etody ok reślan ia zaw artości m agn ezu i m ik ro elem en tó w w gleb ach . M ięd zy n a ro d o w e C zasopism o R oln icze, 1963, z. 3, s. 49— 53.
[3] B ö n i g G., N e i g e n e r H.: D ie serien m ä ssig e B estim m u n g der v e r fü g b a ren M ik ron äh rstoffe K upfer, Z ink, K obalt und N ick el in B oden u n ter A n w e n dung der P ap ierch rom atograp h ie. Land. Forsch., 1956, t. 9, z. 2, s. 89— 96. [4] H e n r i k s e n A. , J e n s e n H. W.: C h em ical and m icro b io lo g ica l d e te r m in a
tion of copper in soil. A cta A gric. Scand., 1958, t. V III, 4, s. 441— 469.
[5] K a b a t a - P e n d i a s A.: U w a g i o ch em iczn y ch m etod ach oznaczania m ie dzi i k ob altu w form ach p rzy sw a ja ln y ch dla roślin. P a m iętn ik i P u ła w sk ie , 1963, z. 9, s. 31.
[6] K a r d a s z T.: U p roszczen ie sposobu p rzep row ad zan ia ek stra k cji z ro ztw o ró w w o d n y ch rozp u szczaln ik am i organ iczn ym i dla celó w a n a lity czn y ch . Roczn. G lebozn. t. X V , z. 2, s. 643.
[7] M a r c z e n k o Z.: O d czyn n ik i organ iczn e w a n a lizie n ieo rg a n iczn ej. W ar szaw a 1959, PW N, s. 194— 201.
[8] N y d a h l F.: D ie B estim m u n g des K u p fers in R a u h fu tter nach der D iä th y ld i- th io ca rb a m a t M ethode. Zts. f. A n al. C hem ie, 1939, t. 116, s. 315— 328.
[9] P e j w e J., I w a n o w a N. N.: O so d ierża n ii i m ieto d a ch o p ried ielen ija m ie -di w p oczw ach . P o czw o w ied ien ., 1953, z. 11, s. 3.
[10] S c h a r r e r K. , S c h a u m l ö f f e l E.: D ie q u a n tita tiv e B estim m u n g k le in ster M en gen K u p fer m itte ls D iä th y ld ith io ca rb a m a t (DDTC) als C u(DD TC)2 (Vort. M itteilu n g). Land. Forsch., 1958, t. X I, s. 59— 60.
[11] S c h a r r e r K. , R u s s E., M e n g e l K.: U b er die B estim m u n g des p fla n z e n -a u fn eh m b -a ren K u p fers und M -ang-ans. Zts. f. D ü n gu ng u. B od en k u n d e, 1959, t. 85, s. 1— 20.
[12] S e d i v e c V. , V a s a k V., N o v y zpusob o d stra n en i ru siv y ch v liv u n ek tery ch k ovu pri k o lo rim etr ick em sta n o v en i m ed i d ieth y ld ith io rk a rb a m a tem . Chem . L isty , 1951, t. 45, s. 435.
[13] W e s t e r h o f f H.: B eitra g zur K u p ferb estim m u n g im B oden. L andw . Forsch., 1954/55, t. 7, s. 190— 193. Т. К А Р Д А Ш , Я. Р У З Е В И Ч А Д А П Т А Ц И Я М ЕТО ДА Ш А Р Р Е Р А И Ш АУ М Л Ё Ф Ф ЕЛ Я ДЛЯ М А СС О ВЫ Х О П РЕДЕЛ ЕН И Й М ЕДИ В П О Ч В Е Н Н Ы Х В Ы Т Я Ж К А Х И н с т и т у т А г р о т е х н и к и У д о б р е н и й и П о ч в о в е д е н и я , В р о ц л а в Р е з ю м е Б ы ли пров едены и ссл едован и я по уп рощ ени ю и п рисп особлен ию дл я сер и й н ы х ан ал и зов колорим етрического метода Ш аррера и Ш а у м л еф ф ел я о п р ед е л ен и я со д ер ж а н и я м еди усвояем ой дл я растний в почвенной в ы тяж к е п о л у ч ен ной по В е с т е р г о ф ф у .
Н а основании эти х и ссл едован и й п редлагается: 1. зам ени ть д ел и тельн ы е воронки, употр ебл яем ы е при экстракции C u(D D TK )2 с помощ ью органического р астворителя (СС14), коническим и колбами и п рим е нить м ех ан и ч еск ое взбалты ван ие, 2. зам ени ть оч ер едн ы е прибавки т р ех реактивов одинок ратной прибавкой м аск и рую щ ей б у ф ер н о й смеси. С равнительны е анализы , пр ов еден н ы е на 46 п оч в ен н ы х о б р а зц а х (таб. 2) п ок азал и согласованность р езул ьтатов п ол уч ен н ы х классическ им методом с р е зультатам и полученн ы м и при прим енении п р едл агаем ы х и зм ен ен и й и у п р о щ ений. Б л агодар я этим уп рощ ени ям количество ан ал и ти ч еск и х операци й ум ен ь ш илось а количество опр едел ен и й , которое м ож ет быть вы полнено в течение одного дня, зн ач и тельн о повы ш илось. Т . K A R D A S Z , J. R U Z IE W IC Z A D A P T A T IO N OF SC H A R R ER A N D S C H A U M L Ö F F E L N M ETHOD OF COPPER D E T E R M IN A T IO N IN SO IL E X T R A C T S TO R O U TIN E A N A L Y S IS I n s t it u t e o f S o il S c ie n c e a n d P la n d C u lt iv a tio n , W r o c ła w S u m m a r y
T he aim of our te s ts w a s th e sim p lific a tio n of S charrer and S c h a u m lô ffe l’s m ethod of d eterm in a tio n of p la n t-a v a ila b le copper in so il e x tr a c ts o b ta in ed after W esterh o ff and ad ap tation of th is m eth od to th e rou tin e a n a ly sis.
On th e basis o f our fin d in g s w e propose:
1. T he rep la ce m en t of th e sep aratory fu n n e ls used in ex tra ctio n of Cu(DD TC)2 w ith an organic so lv e n t (CC14), by co n ica l fla sk s, and ap p lica tio n o f m ech a n ica l sh ak in g;
2. T h e rep la ce m en t of c o n se c u tiv e ad d ition of th ree rea g en ts by a m a sk in g b u ff er so lu tio n a d m ix ed in one p ortion only.
T he a n a ly sis of 46 soil sa m p les (tab. 2) sh o w ed a good ag reem en t b e tw e e n the resu lts ob tain ed by th e o rigin al m eth od and th a t in w h ic h th e ab ove ch an ges and sim p lific a tio n s w ere in troduced. O w in g to th e la tter, th e a n a ly tic a l proced u re w a s co n sid era b ly sim p lified p erm ittin g to p erform th e a n a ly sis of a m uch la rg er num ber of sam p les.
