Widok Tekstotwórcza rola modalnego znaczenia konieczności w dyskursie gazetowo-publicystycznym (na podstawie gazet rosyjskich i polskich)

ISSN 1427-549X

Arina Tkaczenko, Ekaterina Magdalinskaja Kaliningrad

Òåêñòîîáðàçóþùàÿ ðîëü ìîäàëüíîãî ìèêðîïîëÿ íåîáõîäèìîñòè â ãàçåòíî-ïóáëèöèñòè÷åñêîì äèñêóðñå

(íà ìàòåðèàëå ðóññêèõ è ïîëüñêèõ ãàçåò)

Ñîïîñòàâèòåëüíîå èññëåäîâàíèå ÿçûêîâûõ ÿâëåíèé ÿâëÿåòñÿ, êàê èçâå- ñòíî, àêòóàëüíûì è ïåðñïåêòèâíûì ââèäó çíà÷èòåëüíîé èíòåíñèôèêàöèè ìåæêóëüòóðíûõ âçàèìîäåéñòâèé â ñîâðåìåííîì ìèðå è ðàñøèðåíèÿ êîììóíèêàòèâíûõ ñâÿçåé. Ïðè ýòîì îñîáîå âíèìàíèå èññëåäîâàòåëåé ïðèâëå- êàþò ÿçûêîâûå åäèíèöû è êàòåãîðèè, èìåþùèå îò÷åòëèâóþ êîììóíè- êàòèâíóþ íàïðàâëåííîñòü è âûïîëíÿþùèå òåêñòîîáðàçóþùóþ ðîëü.

 ÷èñëå èõ, áåçóñëîâíî, íàõîäèòñÿ ñåìàíòè÷åñêàÿ êàòåãîðèÿ ìîäàëüíîñòè, êîòîðàÿ, ïî âûðàæåíèþ àêàäåìèêà Âèêòîðà Âèíîãðàäîâà, „îõâàòûâàåò âñþ òêàíü ðå÷蔹 è ðåàëèçóåòñÿ êàê íà óðîâíå ïðåäëîæåíèÿ/ âûñêàçûâàíèÿ, òàê è íà óðîâíå ñàìîé êðóïíîé ðå÷åâîé åäèíèöû – íà óðîâíå òåêñòà.  ïî- ñëåäíåì ñëó÷àå îñîáóþ çíà÷èìîñòü, êàê îòìå÷àåò Íàòàëüÿ Êëóøèíà, ïðèîáðåòàåò ðåàëèçàöèÿ â òåêñòå àâòîðñêîãî çàìûñëà, ïîñêîëüêó íà ïåðå- äíèé ïëàí âûäâèãàþòñÿ åãî êîììóíèêàòèâíûå õàðàêòåðèñòèêè: öåëåíàïðà- âëåííîñòü (òåêñò êàê êîììóíèêàòèâíî-îðèåíòèðîâàííîå ïðîèçâåäåíèå), àäðåñàòíîñòü (îðèåíòèðîâàíèå íà îïðåäåëåííîãî ÷èòàòåëÿ), èíòåíöèîíàëü- íîñòü (ðåàëèçàöèÿ àâòîðñêîãî çàìûñëà)².

 äàííîé ñòàòüå ïðåäñòàâëåíû ðåçóëüòàòû ñîïîñòàâèòåëüíîãî ôóíêöèî- íàëüíî-ñåìàíòè÷åñêîãî àíàëèçà ýêñïëèêàòîðîâ ìîäàëüíîãî çíà÷åíèÿ íåîáõîäèìîñòè, ïðîâåäåííîãî íàìè íà ìàòåðèàëå ñîâðåìåííûõ ãàçåò, âûõîäÿùèõ íà ðóññêîì è ïîëüñêîì ÿçûêàõ. Íàø âûáîð îáúåêòà èññëåäî- âàíèÿ îïðåäåëÿåòñÿ òåì, ÷òî ãàçåòíàÿ ñòàòüÿ â ñîâðåìåííîì ñîöèîêóëüòóðíîì

* Èññëåäîâàíèå âûïîëíåíî ïðè ïîääåðæêå ãðàíòà ÐÔÔÈ ¹ 09-06-00172-à.

1 Â.Â. Âèíîãðàäîâ, Î êàòåãîðèè ìîäàëüíîñòè è ìîäàëüíûõ ñëîâàõ â ðóññêîì ÿçûêå, [â:] Òðóäû Èíñòèòóòà ðóññêîãî ÿçûêà, Ìîñêâà – Ëåíèíãðàä 1950, ò. II, ñ. 43.

2 Ñì.: Í.È. Êëóøèíà, Èíòåíöèîíàëüíûå êàòåãîðèè ïóáëèöèñòè÷åñêîãî òåêñòà (íà ìàòåðèàëå ïåðèîäè÷åñêèõ èçäàíèé 2000–2008 ãã.): Àâòîðåô. äèñ. … ä-ðà ôèëîë. íàóê, Ìîñêâà 2008, ñ. 16.

ïðîñòðàíñòâå ÿâëÿåòñÿ ïîñðåäíèêîì „ìåæäó ìèðîì äåéñòâèòåëüíîñòè è èíäè- âèäóàëüíûì ñîçíàíèåì ÷åëîâåêà, à òàêæå îòäåëüíûìè ñîöèàëüíûìè ãðóïïàì蔳. Ãàçåòíûé òåêñò, êàê çàìå÷àåò Èðèíà Äåìèäîâà, îòëè÷àåò öåëåâîå íàçíà÷åíèå – èíôîðìèðîâàòü ÷èòàòåëÿ, âîñïèòûâàòü åãî, óáåæäàòü, äàâàòü ñîöèàëüíóþ îöåíêó ñîáûòèÿì è ÿâëåíèÿì âíóòðåííåé è ìåæäó- íàðîäíîé æèçíè. ßçûê ñîâðåìåííûõ ãàçåò ÿâëÿåòñÿ ïðåêðàñíûì ìàòåðèà- ëîì äëÿ ïðàãìàòè÷åñêîãî àíàëèçà, ïîñêîëüêó îïåðàòèâíî îòðàæàåò ïðîèñõîäÿùèå â ÿçûêå èçìåíåíèÿ è „â èçâåñòíîé ìåðå ìîäåëèðóåò ðå÷åâîå ïîâåäåíèå ÷åëîâåêà”⁴.

Èçâåñòíî, ÷òî ìèêðîïîëå íåîáõîäèìîñòè â ðàìêàõ îáùåé ôóíêöèî- íàëüíî-ñåìàíòè÷åñêîé êàòåãîðèè ìîäàëüíîñòè è åå îòäåëüíûõ ñèòóàòèâíûõ ôðàãìåíòîâ (âîçìîæíîñòü, æåëàòåëüíîñòü) èìååò ñâîè îñîáåííîñòè, ñâÿçàí- íûå ïðåæäå âñåãî ñ ôàêòîðàìè, îïðåäåëÿþùèìè âîçíèêíîâåíèå ñèòóàöèè íåîáõîäèìîñòè, êîòîðûå, êàê ïîëàãàþò èññëåäîâàòåëè, íàïðèìåð, ïðîôåñ- ñîð Ñâåòëàíà Âàóëèíà, èìåþò îáúåêòèâíî-ñóáúåêòèâíóþ ïðèðîäó⁵. Ïîýòîìó ðàññìîòðåíèå ýêñïëèêàòîðîâ ìîäàëüíîãî çíà÷åíèÿ íåîáõîäèìîñòè â ãàçåòíî-ïóáëèöèñòè÷åñêîì äèñêóðñå, íàèáîëåå ïîëíî è îò÷åòëèâî ðåàëè- çóþùèõ èíòåíöèè àâòîðà, õàðàêòåðèçóþùèåñÿ øèðîòîé ñâîåé ôóíêöèè è ïåðåäàþùèå ðàçëè÷íûå îòòåíêè è ñìûñëû âûñêàçûâàíèÿ, ïðåäñòàâëÿåòñÿ èíòåðåñíûì. Ñðåäè ÿçûêîâûõ ñðåäñòâ, ýêñïëèöèðóþùèõ ìîäàëüíîñòü íå- îáõîäèìîñòè â ãàçåòíûõ òåêñòàõ, âûäåëÿåòñÿ øèðîêèé ïëàñò ëåêñè÷åñêèõ ìîäèôèêàòîðîâ (ìîäàëüíûõ ãëàãîëîâ è ïðåäèêàòèâîâ).  ðóññêîì ÿçûêå ýòî áåçëè÷íûé ãëàãîë òðåáóåòñÿ „áûòü íóæíûì, íåîáõîäèìûì”, ïðèëà- ãàòåëüíîå äîëæåí „îáÿçàí äåëàòü ÷òî-ëèáî”, ïðåäèêàòèâíûå íàðå÷èÿ íàäî

„íåîáõîäèìî, ñëåäóåò, íóæíî”, íóæíî „íåîáõîäèìî, ñëåäóåò, íàäî”, íåîáõîäèìî „òðåáóåòñÿ, íàäëåæèò”⁶, âûñòóïàþùèå â ñî÷åòàíèè ñ çàâèñèìûì èíôèíèòèâîì.  ïîëüñêîì ÿçûêå ìîäàëüíîå çíà÷åíèå íåîáõîäèìîñòè âåðáàëèçóåòñÿ ñ ïîìîùüþ ìîäàëüíîãî musieæ „1. áûòü ïðèíóæäåííûì, íå èìåòü âîçìîæíîñòè ïîñòóïèòü ïî-äðóãîìó; 2. áûòü îáÿçàííûì; 3. î÷åíü õîòåòü”, îòïðè÷àñòíîãî ïðèëàãàòåëüíîãî powinien „áûòü îáÿçàííûì, áûòü

3 Â.Â. Íåãðûøåâ, Èíôîðìèðîâàíèå èëè âîçäåéñòâèå, [â:] ßçûê. ×åëîâåê. Îáùåñòâî:

Ìåæäóíàðîäíûé ñáîðíèê íàó÷íûõ òðóäîâ, Ñàíêò-Ïåòåðáóð㠖 Âëàäèìèð 2005, ñ. 101.

4 È.À. Äåìèäîâà, Ñðåäñòâà âûðàæåíèÿ ïîáóäèòåëüíîé ìîäàëüíîñòè â ðóññêîì è àíãëèéñêîì ÿçûêàõ (Íà ìàòåðèàëå ãàçåò): Äèñ. ... êàíä. ôèëîë. íàóê, Êàëèíèíãðàä 2005, ñ. 53.

5 Ñì.: Ñ.Ñ. Âàóëèíà, Ê ïðîáëåìå àäåêâàòíîñòè âûðàæåíèÿ ìîäàëüíûõ çíà÷åíèé ïðè ïåðåâîäå (íà ìàòåðèàëå ðîìàíà Á. Ïðóñà „Lalka”), [â:] Ðóññêèé ÿçûê è ëèòåðàòóðà â ìåæäóíàðîäíîì îáðàçîâàòåëüíîì ïðîñòðàíñòâå: ñîâðåìåííîå ñîñòîÿíèå è ïåðñïåêòèâû:

Äîêëàäû è ñîîáùåíèÿ ìåæäóíàðîäíîé íàó÷. êîíô., Ñàíêò-Ïåòåðáóð㠖 Ãðàíàäà 2007, ñ. 10.

6 Ñëîâàðü ðóññêîãî ÿçûêà:  4 ò., Ìîñêâà 1981–1984.

äîëæíûì âûïîëíèòü ÷òî-ëèáî”, ïðåäèêàòèâíîãî íàðå÷èÿ trzeba „1. íóæíî, ñëåäóåò, ñòîèò; 2. ÷òî-ëèáî ÿâëÿåòñÿ íåîáõîäèìûì, íóæíûì, êòî-ëèáî íóæ- äàåòñÿ â ÷åì-ëèáî”, à òàêæå íåñîáñòâåííî ìîäàëüíîãî ãëàãîëà mieæ, âûðàæàþùåãî çíà÷åíèå íåîáõîäèìîñòè ëèøü â ñî÷åòàíèè ñ çàâèñèìûì èíôèíèòèâîì „1. î ÷åì-ëèáî îáÿçàòåëüíîì, íåèçáåæíîì èëè ïîíèìàåìîì êàê íåîáõîäèìîñòü”⁷.

 ïîäâåðãíóòîì íàìè ñïëîøíîé âûáîðêå ìàòåðèàëå ñîâðåìåííûõ ãàçåò íà ðóññêîì è ïîëüñêîì ÿçûêàõ ïðèìåðû ðåàëèçàöèé ìîäàëüíîãî çíà÷åíèÿ íåîáõîäèìîñòè ïîêàçàëè, ÷òî ÿäðî äàííîãî ìèêðîïîëÿ â ðîññèéñêèõ ãàçåòíûõ ñòàòüÿõ ôîðìèðóåò ïðèëàãàòåëüíîå äîëæåí, âûðàæàþùåå â ñî÷å- òàíèè ñ çàâèñèìûì èíôèíèòèâîì ÷àùå âñåãî ÷àñòíîå ìîäàëüíîå çíà÷åíèå

„äîëæåíñòâîâàíèÿ”, ÷àñòîòíîñòü åãî ôóíêöèîíèðîâàíèÿ ñîñòàâëÿåò 30% îò îáùåé óïîòðåáèòåëüíîñòè âñåõ äðóãèõ ýêñïëèêàòîðîâ äàííîãî çíà÷åíèÿ.

 ïîëüñêèõ ãàçåòàõ ýêâèâàëåíòíûì åìó ÿâëÿåòñÿ ëè÷íûé ãëàãîë mieæ,

÷àñòîòíîñòü êîòîðîãî ñîñòàâëÿåò 33% îò îáùåé óïîòðåáèòåëüíîñòè âñåõ äðóãèõ ïîëüñêèõ ýêñïëèêàòîðîâ. Ïðè ýòîì îòìåòèì, ÷òî óïîòðåáëåíèå äàííûõ ìîäèôèêàòîðîâ â ãàçåòíî-ïóáëèöèñòè÷åñêîì äèñêóðñå óêàçûâàåò íà îïðåäåëåííîå ñóáúåêòèâíîå íà÷àëî ðàññóæäåíèé àâòîðà, ïîñêîëüêó â ýòîì ñëó÷àå ñóáúåêò ÿðêî âûðàæåí è çäåñü îò÷åòëèâî ïðîñëåæèâàåòñÿ ñâÿçü ìåæäó ñóáúåêòîì äåéñòâèÿ è äåéñòâèåì. Íàïðèìåð: „«Ðîññèéñêàÿ íàöèÿ äîëæíà ñîñòîÿòü èç ñàìîáûòíûõ íàðîäîâ», – çàÿâèë Ìåäâåäå┠(„Ðîññèé- ñêàÿ ãàçåòà”, 17.02.2011 – äàëüøå: ÐÃ); „Ïðåçèäåíò ïîçäðàâèë âñåõ âîåííûõ ñ íàñòóïàþùèì Äíåì çàùèòíèêà Îòå÷åñòâà è çàìåòèë, ÷òî â ñîâðåìåííîé àðìèè äîëæíû ñëóæèòü òîëüêî òå, êòî ñ÷èòàåò ýòî ñâîèì ïðèçâàíèåì” (ÐÃ, 20.03.2011); „Jak twierdzi jeden z ludowców, partie porozumia³y siê, ¿e 5 okrê- gów ma obsadziæ PO, a trzy PSL” („Rzeczpospolita”, 3.06.2011 – äàëüøå: Rz);

„Do koñca maja Prezydium Sejmu mia³o rozstrzygn¹æ, które projekty ustaw powinny zostaæ uchwalone do koñca tej kadencji Sejmu” (Rz, 2.06.2011).

Èíòåðåñíî îòìåòèòü, ÷òî åñëè ïîëüñêèé íåñîáñòâåííî ìîäàëüíûé ãëàãîë mieæ, ýêâèâàëåíòíûé â ñâîåì îñíîâíîì çíà÷åíèè „èìåòü” ðóññêîìó ãëàãîëó èìåòü, â ñî÷åòàíèè ñ çàâèñèìûì èíôèíèòèâîì øèðîêî âûñòóïàåò â ôóíêöèè ìîäàëüíîãî ýêñïëèêàòîðà çíà÷åíèÿ äîëæåíñòâîâàíèÿ, òî ðóññêèé ãëàãîë èìåòü óòðàòèë çíà÷åíèå äîëæåíñòâîâàíèÿ, ïî íàáëþäå- íèÿì èññëåäîâàòåëåé, ê XVIII âåêó⁸, è â íàñòîÿùåå âðåìÿ â êà÷åñòâå

7 S³ownik jêzyka polskiego, opracowanie E. Sobol, Warszawa 2005.

8 Ñì.: Ñ.Ñ. Âàóëèíà, Ýâîëþöèÿ ñðåäñòâ âûðàæåíèÿ ìîäàëüíîñòè â ðóññêîì ÿçûêå XI–XVII ââ.: àâòîðåô. äèñ. ... äîêò. ôèëîë. íàóê, Ëåíèíãðàä 1991, ñ. 20.

ýêñïëèêàòîðîâ ðàññìàòðèâàåìîãî ÷àñòíîãî çíà÷åíèÿ íåîáõîäèìîñòè â ðóñ- ñêîì ÿçûêå èñïîëüçóþòñÿ îòïðè÷àñòíûå ïðèëàãàòåëüíûå äîëæåí, îáÿçàí.

Ïåðåõîäíóþ çîíó îò öåíòðà ê ïåðèôåðèè ìèêðîïîëÿ íåîáõîäèìîñòè â ðóññêèõ òåêñòàõ ãàçåòíî-ïóáëèöèñòè÷åñêîãî äèñêóðñà ôîðìèðóþò ïðåäè- êàòèâíûå íàðå÷èÿ íóæíî (15%), íàäî (10%), íåîáõîäèìî (4%); áåçëè÷íûé ãëàãîë òðåáóåòñÿ (4%), à â ïîëüñêèõ ãàçåòíûõ òåêñòàõ – ìîäàëüíûé ãëàãîë powinien (21%), ìîäàëüíûé ãëàãîë musieæ (18%), ïðåäèêàòèâíîå íàðå÷èå trzeba (9%).

Ñòîèò îáðàòèòü âíèìàíèå, ÷òî â ðóññêèõ ãàçåòíûõ ñòàòüÿõ äàííûå ìî- äèôèêàòîðû ïîëó÷àþò ðåàëèçàöèþ â áåçëè÷íûõ êîíñòðóêöèÿõ, â êîòîðûõ ñïåöèôèêà âûðàæåíèÿ ñóáúåêòà (åãî ãðàììàòè÷åñêè ïîä÷èíåííûé õàðàê- òåð) îáóñëîâëèâàåò îñëàáëåíèå ñâÿçè ìåæäó ñóáúåêòîì è äåéñòâèåì,

„îáúåêòèâèðóåò” åå ïðè÷èíû. Ñâîåîáðàçèå ñåìàíòèêè áåçëè÷íûõ ïðåäëî- æåíèé ïðîÿâëÿåòñÿ „â îòâëå÷åíèè äåéñòâèÿ îò äåÿòåëÿ, ïðèçíàêà îò åãî íîñèòåëÿ è ñâÿçàíî ñ çàòóøåâûâàíèåì äåÿòåëÿ è íåÿñíîñòüþ, íåîïðåäå- ëåííîñòüþ åãî”⁹. Íàïðèìåð: „Î òîì, ÷òî íà âçÿòî÷íèêîâ íóæíî íàëàãàòü øòðàôû â ðàçìåðå äî ñòîêðàòíîé ñóììû âçÿòêè, Ìåäâåäåâ âïåðâûå çàÿâèë åùå 30 íîÿáðÿ 2010 ãîäà” (ÐÃ, 17.02.2011); „Ïóòèí ñ÷èòàåò, ÷òî íóæíî ââåñòè ñèñòåìó îöåíêè äåÿòåëüíîñòè ìóíèöèïàëüíûõ âëàñòåé ïî àíàëîãó ñ ãóáåðíàòîðàìè” (ÐÃ, 26.05.2011) „Ïî ìíåíèþ Â. Ïóòèíà, íàäî äàòü ëè- âèéöàì ñàìèì ðàçîáðàòüñÿ. Ïðåìüåð íàïîìíèë î ðåçîëþöèè Ñîâáåçà ÎÎÍ î çàêðûòèè âîçäóøíîãî ïðîñòðàíñòâà íàä Ëèâèåé” (ÐÃ, 28.04.2011); „Íàì, êîíå÷íî, íàäî è äàëüøå ïîäàâëÿòü èíôëÿöèþ, ñîçäàâàòü áëàãîïðèÿòíûé ìàêðîýêîíîìè÷åñêèé ôîí, óñëîâèÿ, ÷òîáû öåíà èïîòåêè ñòàíîâèëàñü äðóãîé, – ñêàçàë Â. Ïóòèí” (ÐÃ, 21.04.2011); „Ýêñòðåìèñòîâ ê ìîëîäåæè íå ïîäïóñêàòü. Íåîáõîäèìî çàêðûòü äîñòóï â ó÷åáíûå çàâåäåíèÿ ëèö, èñïîâåäóþùèõ íåòåðïèìîñòü ê ëþäÿì äðóãèõ íàöèîíàëüíîñòåé” (ÐÃ, 21.04.2011); „Ïî ìíåíèþ Ìåäâåäåâà, íåîáõîäèìî îáåñïå÷èòü äåòåé âûñîêîýôôåêòèâíûìè è â òî æå âðåìÿ áåçîïàñíûìè äëÿ çäîðîâüÿ ëåêàð- ñòâàìè” (ÐÃ, 26.05.2011); „Àðòèñòàì ÷àùå ãàñòðîëèðîâàòü ïî Ñåâåðíîìó Êàâêàçó. Òðåáóåòñÿ ðàñøèðèòü êóëüòóðíûé îáìåí ìåæäó ðåãèîíàìè, ïðèäàâ ýòîìó ïðîöåññó «áîëüøóþ îñìûñëåííîñòü»” (ÐÃ, 21.04.2011); „âî âñåõ ðåãèîíàõ òðåáóåòñÿ ðåãóëÿðíî ïðîâîäèòü àíòèòåððîðèñòè÷åñêèå ó÷åíèÿ íà òðàíñïîðòå. Îá ýòîì çàÿâèë ñåãîäíÿ Äìèòðèé Ìåäâåäåâ íà âñåðîññèéñêîì ñîâåùàíèè ñ ðóêîâîäèòåëÿìè ïðàâîîõðàíèòåëüíûõ îðãàíîâ, êîòîðîå ïðîøëî â Ãåíïðîêóðàòóðå” (ÐÃ, 21.02.2011).

9 Â.Â. Áàáàéöåâà, Îäíîñîñòàâíûå ïðåäëîæåíèÿ â ñîâðåìåííîì ðóññêîì ÿçûêå, Ìîñêâà 1968, ñ. 74.

Ñòîèò çàìåòèòü, ÷òî â ïîëüñêèõ ãàçåòàõ, êîëè÷åñòâî ëè÷íûõ ïðåäëî- æåíèé ñ âûøåóêàçàííûìè ìîäàëüíûìè ìîäèôèêàòîðàìè, ñîñòàâëÿþùèìè ïåðåõîäíóþ çîíó îò öåíòðà ê ïåðèôåðèè, ÿâíî ïðåâàëèðóåò íàä áåçëè-

÷íûìè, ÷òî îáåñïå÷èâàåò áîëüøóþ ïðàãìàòè÷åñêóþ íàïðàâëåííîñòü òåê- ñòîâ, íåîáõîäèìóþ àâòîðó ñòàòüè äëÿ òîãî, ÷òîáû óáåäèòü ÷èòàòåëÿ è ïî- âëèÿòü íà åãî ìíåíèå. Íàïðèìåð: „Miesi¹c przed rozpoczêciem prezydencji rz¹d powinien Sejmowi przedstawiæ priorytety” (Rz, 3.06.2011); „Polska powin- na byæ silnym graczem w UE” (Rz, 7.06.2011); „«To doprowadzenie do sytuacji, w której ogromna czêœæ m³odych ma³¿eñstw, gdzie i ¿ona i m¹¿ musz¹ praco- waæ, nie bêdzie mog³a mieæ dziecka w ¿³obku, bo po prostu nie bêdzie ich na to staæ» – mówi³ Kaczyñski” (Rz, 4.06.2011); „Nie wiem, czy odbêdzie siê spotka- nie pana premiera (z Burym – red.), ale na pewno jakieœ decyzje w tej sprawie zapadn¹, bo musz¹ zapaœæ – powiedzia³ w radiu RMF FM rzecznik rz¹du” (Rz, 4.06.2011); „Zmiany w sk³adzie komisji œledczej musi zatwierdziæ Sejm – zrobi to najprawdopodobniej w najbli¿szy czwartek” (Rz, 7.06.2011).

Ïîëüñêèé ïðåäèêàòèâ trzeba, ÿâëÿÿñü ýêâèâàëåíòîì ðóññêèõ ïðåäèêà- òèâíûõ íàðå÷èé íóæíî, íàäî, ðåàëèçóåòñÿ â áåçëè÷íûõ ïðåäëîæåíèÿõ, â êîòîðûõ „îòñóòñòâóåò âíåøíÿÿ ðåàëèçàöèÿ êîìïîíåíòà «èñïîëíèòåëü ïîòåí- öèàëüíîãî äåéñòâèÿ»”¹⁰. Íàïðèìåð: „W Warszawie trzeba zebraæ ok. 130 tys.

podpisów. Referendum jest wa¿ne, kiedy weŸmie w nim udzia³, co najmniej 30 proc. uprawnionych do g³osowania” (Rz, 4.06.2011); „Z punktu widzenia fak- tycznego ¿adne z³o nie nast¹pi³o i trzeba mierzyæ to adekwatnie do stopnia przewiny – powiedzia³ Pawlak dziennikarzom w Krakowie” (Rz, 2.06.2011);

„Powo³ywa³ siê [Pawe³ Poncyljusz – À.Ò., Å.Ì.] na s³owa nowego prezesa Paw³a Kowala, który mówi³, ¿e trzeba sprawdziæ czy PJN jest w stanie samo- dzielnie tworzyæ listy do Sejmu” (Rz, 2.06.2011).

Íàèáîëåå ÿðêî â òåêñòàõ ðîññèéñêîãî è ïîëüñêîãî ãàçåòíî-ïóáëèöèñòè-

÷åñêîãî äèñêóðñà âûðàæàåòñÿ ìîäàëüíîå çíà÷åíèå íåîáõîäèìîñòè ïðè ïàðàëëåëüíîì êîíòåêñòíîì óïîòðåáëåíèè åãî ýêñïëèêàòîðîâ, à èìåííî îòïðè÷àñòíîãî ïðèëàãàòåëüíîãî äîëæåí, ïðåäèêàòèâíûõ íàðå÷èé íóæíî, íàäî, íåîáõîäèìî, áåçëè÷íîãî ãëàãîëà òðåáóåòñÿ â ðóññêîì ÿçûêå, è ïðå- äèêàòèâîâ powinien, trzeba, ëè÷íûõ ãëàãîëîâ mieæ, musieæ, potrzebowaæ, ãëàãîëüíî-èìåííîãî ñî÷åòàíèÿ byæ zobowi¹zanym â ïîëüñêîì ÿçûêå.

Íàïðèìåð: „Ïî ñëîâàì ïðåìüåð-ìèíèñòðà Â. Ïóòèíà, óâåëè÷åíèå ñðåäñòâ íà âîîðóæåíèå ñâÿçàíî ñ òåì, ÷òî ìíîãèå ñèñòåìû âûõîäÿò èç ñòðîÿ è èõ íóæíî ìåíÿòü, à çàìåíà äîëæíà ñîâåðøàòüñÿ íà íîâîé áàçå” (ÐÃ, 21.04.2011);

10 R. £apa, Predykatywne wyra¿enia modalne z bezokolicznikiem we wspó³czesnej polskiej prasie, Poznañ 2003, ñ. 49.

„Zgodnie z intencj¹ wnioskodawców komisja powinna liczyæ 8 cz³onków; mia-

³aby byæ zobowi¹zana do z³o¿enia sprawozdania do 30 wrzeœnia 2001 roku” (Rz, 2.06.2011); „«Íàäî áûòü ñàìîñòîÿòåëüíûìè è ñèëüíûìè», – êîíñòàòèðîâàë Ïðåìüåð. Ïî åãî ìíåíèþ, «ãëàâíîå – íåîáõîäèìî ïðîâîäèòü ïîëèòèêó, îòâå÷àþùóþ èíòåðåñàì ãðàæäàí»” (ÐÃ, 21.04.2011); „«Jak Polska ma byæ skutecznym rozjemc¹ w sprawach europejskich, jak nie udaje nam siê byæ roz- jemc¹ w sprawach krajowych? Musimy zasypaæ rowy» – przekonywa³ Stanis³aw

¯elichowski” (Rz, 7.06.2011); „Ïîäõîäû ê ñòàíöèÿì ìåòðî, àýðîïîðòàì è âîêçàëàì äîëæíû áûòü âçÿòû ïîä óñèëåííûé êîíòðîëü. À âî âñåõ ðåãèîíàõ òðåáóåòñÿ ðåãóëÿðíî ïðîâîäèòü àíòèòåððîðèñòè÷åñêèå ó÷åíèÿ íà òðàíñïîðòå. Îá ýòîì çàÿâèë ñåãîäíÿ Äìèòðèé Ìåäâåäåâ íà âñåðîññèé- ñêîì ñîâåùàíèè ñ ðóêîâîäèòåëÿìè ïðàâîîõðàíèòåëüíûõ îðãàíîâ, êîòîðîå ïðîøëî â Ãåíïðîêóðàòóðå” (ÐÃ, 21.02.2011); „Potrzebujemy g³oœnego przeka- zu od naszego lidera – zaznacza polityk PSL. – W dzisiejszych czasach, ¿eby mieæ wiêcej g³osów, trzeba wiêcej gdakaæ, inaczej kura zostanie zar¿niêta jako bezu¿yteczna” (Rz, 3.06.2011).

Òàêèì îáðàçîì, ïðîâåäåííûé ôóíêöèîíàëüíî-ñåìàíòè÷åñêèé àíàëèç ñðåäñòâ âûðàæåíèÿ ìîäàëüíîãî çíà÷åíèÿ íåîáõîäèìîñòè íà ìàòåðèàëå ñîâðåìåííûõ ãàçåò, âûõîäÿùèõ íà ïîëüñêîì è ðóññêîì ÿçûêàõ, ïîçâîëÿåò ñäåëàòü îïðåäåëåííûå âûâîäû îòíîñèòåëüíî îáùèõ òèïîëîãè÷åñêèõ ÷åðò è ñïåöèôè÷åñêèõ âíóòðèÿçûêîâûõ îñîáåííîñòåé â õàðàêòåðå èõ ôóíêöèî- íèðîâàíèÿ. Ê îáùèì ÷åðòàì îòíîñèòñÿ òî, ÷òî ðåàëèçàöèÿ ÷àñòíûõ çíà-

÷åíèé íåîáõîäèìîñòè â òåêñòàõ ðóññêèõ è ïîëüñêèõ ãàçåò îáåñïå÷èâàåòñÿ øèðîêèì íàáîðîì ìîäàëüíûõ ãëàãîëîâ è ïðåäèêàòèâîâ. Öåíòð åãî îáðàçóþò ìîäàëüíûå ìîäèôèêàòîðû, õàðàêòåðèçóþùèåñÿ åìêîñòüþ ìîäàëüíîé ñåìàíòèêè è âûñîêîé ÷àñòîòíîñòüþ.  ðóññêèõ òåêñòàõ ãàçåò ýòî ïðåäèêàòèâû äîëæåí, íàäî, íóæíî, íåîáõîäèìî, â ïîëüñêèõ òåêñòàõ – ëè÷íûå ãëàãîëû mieæ, musieæ, îòðè÷àñòíîå ïðèëàãàòåëüíûì powinien, ïðåäèêàòèâ- íîå íàðå÷èå trzeba. Ñïåöèôè÷åñêèå æå îñîáåííîñòè â ôóíêöèîíèðîâàíèè ìîäàëüíûõ ýêñïëèêàòîðîâ íåîáõîäèìîñòè ñâÿçàíû ïðåæäå âñåãî ñ íåîäíî- ðîäíûì õàðàêòåðîì èõ ñåìàíòè÷åñêîé ýâîëþöèè â äèàõðîíèè ðàññìàòðè- âàåìûõ ÿçûêîâ. Ïðèìåðîì òîìó ìîãóò ñëóæèòü ïîëüñêèé íåñîáñòâåííî ìî- äàëüíûé ãëàãîë mieæ, ñîõðàíèâøèé ìîäàëüíîå çíà÷åíèå íåîáõîäèìîñòè â ñîâðåìåííîì ïîëüñêîì ÿçûêå, è ýêâèâàëåíòíûé åìó ðóññêèé ãëàãîë èìåòü, íàïðîòèâ, óòðàòèâøèé ôóíêöèþ ìîäàëüíîãî ýêñïëèêàòîðà çíà÷åíèÿ äîëæåíñòâîâàíèÿ â ðóññêîì ÿçûêå.  òî æå âðåìÿ ñëåäóåò îòìåòèòü, ÷òî â ïîëüñêîì ÿçûêå ñ ïîìîùüþ ãëàãîëîâ musieæ, mieæ ÷àñòíûå çíà÷åíèÿ íåîáõîäèìîñòè ðåàëèçóþòñÿ â ëè÷íûõ ïðåäëîæåíèÿõ, ÷òî îáåñïå÷èâàåò

ïðàãìàòè÷åñêóþ íàïðàâëåííîñòü ãàçåòíîãî òåêñòà, â òî âðåìÿ êàê â ãàçå- òíûõ òåêñòàõ íà ðóññêîì ÿçûêå ñóáúåêò ÷àñòî âûñòóïàåò â êà÷åñòâå âòîðîñòåïåííîãî êîìïîíåíòà ñèíòàêñè÷åñêîé ñòðóêòóðû ïðåäëîæåíèÿ, ÷òî äåëàåò åãî àêòèâíóþ ðîëü ìåíåå çàìåòíîé.

Streszczenie

Tekstotwórcza rola modalnego znaczenia koniecznoœci w dyskursie gazetowo-publicystycznym (na podstawie gazet rosyjskich i polskich)

W artykule na materiale wspó³czesnych gazet opublikowanych w jêzyku rosyjskim i polskim rozpatrywane jest modalne znaczenie koniecznoœci w ramach ogólnej funkcjonalno-semantycznej kategorii modalnoœci. Ponadto ustalono specyfikê funkcjonowania modalnych eksplikatorów ro- syjskich i ich odpowiedników polskich, a tak¿e okreœlono ogólne i szczególne cechy œrodków wyra¿ania wskazanego modalnego znaczenia.

Summary

Text-forming role of modal micro field of necessity in newspaper and journalism discourse (based on the Russian and Polish newspapers)

Based on the material of contemporary newspapers that are published in Russian and Polish micro field of necessity within the general functional-semantic categories of modality is conside- red; specificity of functioning of Russian modal explicators and their Polish equivalents is set out.

Common and interlingua specifications of means of modal meaning expression are determined in this article.