POŻYCZKA
MGR. Agnieszka Kwiecień-Madej
Cechy umowy i podstawowe prawa i obowiązki stron
• Art. 720. § 1. Przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości.
• Umowa konsensualna,
• Przeniesienie własności,
• Umowa dwustronnie zobowiązująca – nie jest wzajemna (!)
• W rozumieniu KC – umowa darma (grzecznościowa), może być zawarta pod tytułem odpłatnym – zapłata odsetek
• Odpłatność – musi wynikać wyraźnie z treści umowy,
Forma umowy
• Art. 720 § 2. Umowa pożyczki, której wartość przekracza tysiąc złotych, wymaga zachowania formy dokumentowej.
• // do 8 września 2016r. 500 zł. forma pisemna //
• Forma dokumentowa:
• Art. 77(2). Do zachowania dokumentowej formy czynności prawnej wystarcza złożenie oświadczenia woli w postaci dokumentu, w sposób umożliwiający ustalenie osoby składającej oświadczenie. Art. 77(3).
Dokumentem jest nośnik informacji umożliwiający zapoznanie się z jej treścią.
• Forma zastrzeżona pod rygorem ad probationem,
Przedmiot pożyczki
• Tylko pieniądze polskie pozostające w obiegu – zasada walutowości (art. 358 KC) oraz pieniądz bezgotówkowy (także zagraniczny)
• Rzeczy oznaczone co do gatunku,
• Akcje spółki jako przedmiot pożyczki – WSA Łódź 13.08.2009r. I SA/Łd 329/09,
• Przeniesienie własności – każdy prawem przewidziany sposób: wypłata
gotówki, przelew, kredyt, czek, weksel, inny papier wartościowy, przelew wierzytelności
• Przedmiot zwrotu: zasada z art. 155 § 2 KC,
• Wniesienie powództwa o zapłatę kwoty z tytułu pożyczki nie przerywa biegu
przedawnienia roszczenia o zwrot takiej samej kwoty na podstawie przepisów
o bezpodstawnym wzbogaceniu SA w Warszawie 26.09.2006r. VI Aca 300/06
Pożyczka a kredyt bankowy
• Umowa o kredyt bankowy – spór w doktrynie – szczególna odmiana pożyczki lub umowa odrębna, do której należy stosować w drodze analogii przepisy o pożyczce,
• Art. 69 PrBank - 1. Przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z
przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu.
• Umowa nazwana regulowana poza Kodeksem cywilnym,
• Art. 69 ust. 2 PrBank – forma pisemna ad probationem,
• Kauzalna, konsensualna, dwustronnie zobowiązująca, odpłatna – jest wzajemna – zapłata oprocentowania i prowizji,
Odstąpienie od umowy, odmowa wydania
• Art. 721. Dający pożyczkę może odstąpić od umowy i odmówić wydania przedmiotu pożyczki, jeżeli zwrot pożyczki jest wątpliwy z powodu złego stanu majątkowego drugiej strony. Uprawnienie to nie przysługuje dającemu pożyczkę, jeżeli w chwili zawarcia umowy o złym stanie majątkowym drugiej strony wiedział lub z łatwością mógł się dowiedzieć
• Konsensualny charakter pożyczki oznacza, że zawarcie umowy nie musi być równoznaczne z wydaniem przedmiotu umowy,
• Ciężar dowodu spoczywa na pożyczkodawcy, pożyczkobiorca musi udowodnić, że wierzyciel znał w czasie zawierania umowy jego stan majątkowy, lub mógł się o nim z łatwością dowiedzieć,
• Wątpliwy zwrot – nie oznacza, że ma być wykluczony ≠ brak zdolności kredytowej,
Wykonanie prawa odstąpienia
• Oświadczenie woli skierowane do pożyczkobiorcy,
• Dowolna forma – chyba, że umowa zawarta w formie dokumentowej,
• Ma moc wsteczną (ex tunc)
• Częściowe wydanie przedmiotu pożyczki możliwe częściowe
odstąpienie, odnośnie części niewydanej,
Przedawnienie roszczeń o wydanie
• Art. 722. Roszczenie biorącego pożyczkę o wydanie przedmiotu
pożyczki przedawnia się z upływem sześciu miesięcy od chwili, gdy przedmiot miał być wydany,
• Gdy termin wydania został w umowie określony,
• Dotyczy też roszczeń związanych z prowadzeniem działalności
gospodarczej – przepis szczególny do 118 KC (III CZP 136/94)
Termin zwrotu
• Art. 723. Jeżeli termin zwrotu pożyczki nie jest oznaczony, dłużnik obowiązany jest zwrócić pożyczkę w ciągu sześciu tygodni po wypowiedzeniu przez dającego pożyczkę.
• Wypowiedzenie – jednostronne oświadczenie – stanowcze i bezwarunkowe żądanie zwrotu,
• Materialnoprawny charakter czynności – pełnomocnictwo szczególne,
• Dopuszczalny zwrot w ratach,
• Zwrot pieniędzy – zasada nominalizmu (art. 358(1)KC)
• Po upływie terminie zwrotu – obowiązek naprawienia szkody, zapłata odsetek,
• Przedawnienie roszczenia o zwrot: 10 lat, albo 3 lata – art. 118 KC
Wady rzeczy
• Art. 724. Jeżeli rzeczy otrzymane przez biorącego pożyczkę mają
wady, dający pożyczkę obowiązany jest do naprawienia szkody, którą wyrządził biorącemu przez to, że wiedząc o wadach nie zawiadomił go o nich. Przepisu powyższego nie stosuje się w wypadku, gdy biorący mógł z łatwością wadę zauważyć.
• Wady fizyczne i prawne, istniejące w chwili wydania, lub te które wystąpiły później z przyczyn tkwiących w przedmiocie pożyczki,
• Ciężar dowodu – biorący pożyczkę,
• Odpowiedzialność może być wyłączona albo zmodfikowana przez
strony,
Kazus
• Od 2000r. Kazimierz prowadził działalność gospodarczą polegającą na sprzedaży soku tłoczonego z jabłek. Był właścicielem sadu z drzewami jabłoni, z których produkował sok. Od 201Or. zbiory nie były tak urodzajne jak wcześniej i produkcja soków spadła. Kazimierz związany był umowami, na podstawie których miał dostarczać ustaloną ilość soków. Dlatego zdecydował się na produkcję soków z jabłek pochodzących z innych upraw. W dniu 10.06.2011r. pożyczył od swego znajomego Jana, sadownika będącego przedsiębiorcą, 2 tony jabłek do produkcji soku. Umowa została zawarta ustnie przy świadkach Janinie i Tadeuszu. Termin zwrotu ustalono na 1.07.2011r. Kazimierz nie zwrócił jabłek w terminie. Obiecał, że zrobi to w kolejnym roku, kiedy jego jabłonie obrodzą. Latem 2012r.
jabłonie Kazimierza dotknęła choroba, a zbiory w sezonie 2013r. były bardzo słabe. Kiedy latem 2014r. nic nie wskazywało na to, że Kazimierz odda jabłka, Jan zdecydował się dochodzić swoich praw przed sądem. W dniu 5.07.2014r. Złożył pozew o zapłatę 4000 zł, wraz z odsetkami liczonymi od 2.07.2011r. W pozwie twierdził, że żądana kwota stanowi równowartość 2 ton jabłek najlepszej jakości, a zwrot jabłek go teraz nie interesuje, ponieważ Kazimierz za długo z nim zwlekał.
1. Czy umowa pożyczki została skutecznie zawarta?
2. Czy Kazimierz dokonał zmiany terminu zwrotu?
3. Czy Jan może domagać się zwrotu równowartości jabłek?
4. Jakiej jakości jabłka powinien zwrócić Kazimierz?
5. Jaki sposób obrony można zaproponować Kazimierzowi?
Poręczenie
Istota
• Art. 876. § 1. Przez umowę poręczenia poręczyciel zobowiązuje się względem wierzyciela wykonać zobowiązanie na wypadek, gdyby dłużnik zobowiązania nie wykonał.
• Osobiste zabezpieczenie wierzytelności
• Umowa konsensualna,
• Strony: wierzyciel i poręczyciel (osoba trzecia, która zobowiązuje się ponosić
odpowiedzialność osobistą za dług innej osoby – dłużnika ze stosunku podstawowego),
• Umowa kauzalna – causa cavendi,
• Jednostronnie zobowiązująca (może być dwustronnie zobowiązująca a nawet wzajemna – gdy wierzyciel lub dłużnik zobowiążą się do wynagrodzenia poręczycielowi jego
świadczenia)
• Umowa akcesoryjna w stosunku do wierzytelności, którą zabezpiecza,
Przedmiot umowy
• Obowiązek spełnienia świadczenia przez poręczyciela w sytuacji gdy dłużnik ze zobowiązania głównego nie spełnia tego
świadczenia,
• Poręczyciel spełnia własne zobowiązanie, zaspokaja cudzy dług,
• Może zabezpieczać każde zobowiązanie z umów, jednostronnych czynności prawnych lub innych zdarzeń, np. czynów
niedozwolonych,
• Przedmiotem poręczenia może być także dług przyszły (878 KC)
Zawarcie umowy i jej forma
• Zasady ogólne KC,
• Oświadczenia woli poręczyciela i wierzyciela nie muszą być złożone jednocześnie – do zawarcia umowy dochodzi gdy wierzyciel przyjmie oświadczenie poręczyciela,
• Dłużnik stosunku podstawowego nie jest stroną – nie ma wymogu jego zgody,
• Po każdej stronie może występować wielość podmiotów (art. 366-383 KC)
• Między małżonkami – art. 37 par. 1 KRO – brak wymogu zgody małżonka na poręczenie dokonane przez drugiego z nich,
• Forma umowy poręczenia – pisemna – ad solemnitatem – art. 876 par. 2 KC
Brak zdolności dłużnika
• Art. 877. W razie poręczenia za dług osoby, która nie mogła się zobowiązać z powodu braku zdolności do czynności prawnych, poręczyciel powinien spełnić świadczenie jako dłużnik główny,
jeżeli w chwili poręczenia o braku zdolności tej osoby wiedział lub z łatwością mógł się dowiedzieć.
• Wyjątek od zasady akcesoryjności (!)
• Poręczyciel staje się dłużnikiem głównym,
Dług przyszły
• Art. 878. § 1. Można poręczyć za dług przyszły do wysokości z góry
oznaczonej. § 2. Bezterminowe poręczenie za dług przyszły może być przed powstaniem długu odwołane w każdym czasie.
• Dług przyszły – nie istnieje w momencie zawarcia umowy poręczenia,
• Konieczności oznaczenia wysokości (górnej) odpowiedzialności poręczyciela,
• Może być dokonane na czas oznaczony lub bezterminowo.
• Może być odwołane w każdym czasie, ale tylko przed powstaniem długu
głównego,
Zakres poręczenia
• Art. 879. § 1. O zakresie zobowiązania poręczyciela rozstrzyga
każdoczesny zakres zobowiązania dłużnika. § 2. Jednakże czynność prawna dokonana przez dłużnika z wierzycielem po udzieleniu
poręczenia nie może zwiększyć zobowiązania poręczyciela.
• Zasada akcesoryjności,
• Jeśli z umowy nie wynika nic innego, poręczyciel jest zobowiązany do spełnienia świadczenia głównego i ubocznego (np. odsetki)
• Ciężar dowodu odpowiedzialności poręczyciela – spoczywa na
wierzycielu,
Opóźnienie dłużnika
• Art. 880. Jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia, wierzyciel powinien zawiadomić o tym niezwłocznie poręczyciela.
• Ochrona interesu poręczyciela,
• Opóźnienie oznacza również zwłokę,
• Przepis ma charakter względnie obowiązujący – może być
wyłączony lub ograniczony przez strony,
Odpowiedzialność poręczyciela
• Art. 881. W braku odmiennego zastrzeżenia poręczyciel jest odpowiedzialny jak współdłużnik solidarny.
• Przepis względnie obowiązujący,
• Istota odpowiedzialności:
• Gdy zobowiązanie staje się wymagalne, wierzyciel może dochodzić jego wykonania (w całości lub w części) według swego wyboru od dłużnika głównego i poręczyciela łącznie lub od każdego z nich z osobna – aż do zupełnego zaspokojenia wierzyciela obaj dłużnicy pozostają zobowiązani (art. 366 KC),
• Odpowiedzialność poręczyciela powstaje z chwilą gdy wierzyciel żąda od niego spełnienia świadczenia,
• Poręczyciel, który spełnił świadczenie staje się wierzycielem dłużnika głównego, - wstępuje w prawa zaspokojonego wierzyciela – art. 518 par. 1 pkt 1 KC – nie stosuje się do stosunków między
współporęczycielami,
• Relacje między współporęczycielami jeśli z umowy między nimi a wierzycielem oraz ze stosunku wewnętrznego nie wynika nic innego, są takie jak między dłużnikami solidarnymi
Ponaglenie wierzyciela
• Art. 882. Jeżeli termin płatności długu nie jest oznaczony albo jeżeli płatność długu zależy od wypowiedzenia, poręczyciel może po upływie sześciu miesięcy od daty poręczenia, a jeżeli poręczył za dług przyszły – od daty powstania długu żądać, aby wierzyciel wezwał dłużnika do zapłaty albo z najbliższym terminem dokonał wypowiedzenia. Jeżeli wierzyciel nie uczyni zadość powyższemu żądaniu, zobowiązanie poręczyciela wygasa.
• Ochrona interesów poręczyciela,
• Żądanie wezwania dłużnika do zapłaty albo wypowiedzenia wierzytelności,
• Skutek niewykonania: wygaśnięcie zobowiązania poręczyciela – z dniem w którym wierzyciel powinien wezwać lub wypowiedzieć.
• Poręczyciel nie może samodzielnie wypowiedzieć,
• Jeśli na skutek wezwania/wypowiedzenia dłużnik spełnił świadczenie – poręczenie wygasa, jeśli tego nie zrobił, wierzyciel może domagać się spełnienia od poręczyciela.
