Joanna Białynicka-Birula
*A U K C JE INT E R N E TO W E JAKO M E C H A N IZ M ALO K ACJI Z A SO B Ó W W SKALI ŚW IATOW EJ
1. Wprowadzenie
A ukcje, znane ju ż w starożytnym B abilonie i Rzym ie, m im o upływu p onad dw óch tysięcy lat odgryw ają nadal isto tn ą rolę w w ym ianie rynkow ej1. N a przestrzeni w ieków w raz z rozw ojem społeczno-gospodarczym zm ieniał się sto p n io w o ich c h a ra k te r, w ykorzystyw ano now e sposoby u stalan ia cen aukcyjnych i now o o d kryw ane techniki kom unikacji. Jednakże w spółczesna rew olucja w dziedzinie telekom unikacji i inform atyki, a w szczególności pow stanie i rozw ój In tern etu , radykalnie zmieniły sposób organizacji i fu n k -cjonow ania aukcji.
In te rn e t stw orzył m ożliw ość uczestnictw a w tradycyjnych sesjach aukcyj-nych organizow aaukcyj-nych przez rzeczywiście istniejące instytucje za pośrednictw em łączy internetow ych. W tym przypadku Internet udostępnił możliwość złożenia oferty spoza sali, w której odbyw a się sesja au kcyjna (o b o k o fert pisem nych i zleceń telefonicznych).
In te rn e t um ożliw ił nie tylko rozszerzenie działalności dom ów aukcyjnych oraz uczestnictwo w rzeczywistych sesjach aukcyjnych na odległość. W połowie lat 90. X X w ieku o b o k tradycyjnych instytucji au k cy jn y ch rozpoczęły działalność aukcje internetow e, stanow iące je d n ą z form h an d lu
elektro-* D r, K a te d ra A n alizy R y n k u i B ad ań M ark etin g o w y ch , A k a d em ia E k o n o m iczn a w K r a -kow ie.
1 Szerzej n a te m a t trad y cy jn y ch aukcji zob.: J. B iałynicka-B irula (J. B abiarz), Organizacja
oukcji dziel s z tu k i w wielkich domach aukcyjnych, „Z eszyty N a u k o w e A kadem ii E konom icznej
w K ra k o w ie ” , P race z zakresu analizy ryn k u i b a d a ń m ark etin g o w y ch 1998, n r 513, s. 97-107; J. B iały n ick a-B iru la (J. B abiarz), Podstawowe techniki aukcyjne i kry te ria ich wyboru, „Zeszyty N au k o w e A k ad em ii E konom icznej w K rakow ie , P race z zak resu an alizy ryn k u i b a d a ń m ark etin g o w y ch 2001, n r 558, s. 177-190; J. B iałynicka-B irula, A u kcja ja k o instytucja rynku
fo rm alnego, „Z eszyty N au k o w e A k ad em ii Ekonom icznej w K rak o w ie , P race z zakresu analizy
niczn eg o 2. O d b y w a ją się one w yłącznie w cy b e rp rz estrze n i - globalnej przestrzeni kom unikacyjnej. W raz z ich pow staniem i dynam icznym rozwojem p o ja w iło się w iele p ro b le m ó w , k tó re stały się p rz e d m io te m ro z w a ż a ń n aukow ców reprezentujących różne dyscypliny naukow e: in form atyków , socjologów , psychologów , praw ników , ekonom istów .
A ukcje internetow e stanow ią jeden z wielu czynników kreujących now ą rzeczywistość e-gospodarki i przyczyniających się zarazem do rozwoju procesów globalizacyjnych. W sensie ekonom icznym globalizacja oznacza nie tylko uznanie całego św iata za jeden w spólny rynek; należy uznać, że „globalizacja to zm iana charak teru działania ry n k u ” 3. Aukcje internetow e stanow ią przykład zm iany c h a ra k te ru d ziałan ia tradycyjnych instytucji aukcyjnych. W referacie tym zo stan ą nakreślone najważniejsze zm iany, jakie, z ekonom icznego p u n k tu w idzenia, p o w o d u je rozwój aukcji internetow ych.
2. Ogólna charakterystyka aukcji internetowych
A ukcje internetow e, p o d o b n ie ja k aukcje tradycyjne, p o śred n iczą w za-w ieraniu transakcji kupna-sprzedaży toza-w aróza-w , przy czym za-w szelkie proced u ry przebiegają przy w ykorzystaniu serwisu internetow ego. R egulam iny aukcyjne b ard zo ściśle o kreślają w arunki, według k tó ry ch m a o d byw ać się w ym iana. N abyw cę i cenę transakcji u stala się n a p odstaw ie ofert złożonych przez uczestników sesji aukcyjnej. N abyw cą tow aru zostaje oferent najwyższej ceny, przy czym nie zaw sze staje się o n a ceną zaw artej transakcji. C en a aukcy jn a je st u sta la n a n a po d staw ie przyjętej techniki aukcyjnej. W ażnym aspektem organizacji aukcji internetow ych jest prezentacja u k ład u stro n y serwisu aukcyjnego o raz jeg o zaw arto ść4. Ze względu n a ogran iczo n e ram y tego referatu nakreślone w nim zostaną najistotniejsze aspekty aukcji internetow ych, z pom inięciem ich wnikliwszego opisu.
B iorąc pod uw agę podm ioty uczestniczące w au k cjach internetow ych należy podkreślić, że funkcjonują one w w ym iarach: Business to C onsum er - B2C (np. zauctions.com , travelbids.com ), C on su m er to C o n su m e r - C 2C
2 Pierw sze au k cje in tern eto w e rozpoczęły działaln o ść w 1995 r. (w tym eB ay pierw sza internetow a aukcja C 2C ). N a tem at historii aukcji internetow ych zob. szerzej: D. Lucking-R eilcy,
A uctions on the Internet. W hat's Being A u ctio n ed and How?, V a n d erb ilt U niv ersity N ashville
1999, s. 4.
3 W. S zym ański, G lobalizacja a konkurencja i m ikroekonom iczne p o d sta w y równowagi
m akroekonom icznej, [w:] idem (red.), P rzedsiębiorstw o wobec globalizacji i integracji, S G H ,
W arszaw a 2002, s. 10.
4 Szerzej na tem a t u k ład u stro n y serwisu aukcyjnego zob.: B. G re g o r, M . Staw iszyński,
(np. eBay.com, auctionuniverse.com , haggle.com, northerbys.com , am azon.com , yahoo.com ) o raz Business to Business - B2B (np. fa stp a rts.co m , goinggoin- gsold.com, farm s.com ). R eprezentują zatem różne form y handlu w gospodarce elektronicznej. Z kolei rozw ażając przedm iotow ą stro n ę ry n k u aukcyjnego w Internecie, należy zw rócić uwagę n a szeroki zakres tow arów będących przedm iotem tra n sa k c ji5. W trakcie aukcji internetow ych, p o d o b n ie ja k w p rz y p ad k u aukcji tradycyjnych, stosow ane są różne techniki u stalan ia ceny (angielska, holenderska, pierwszej ceny, V ickreya, dw ustro n n e; przy czym n ajp o p u larn iejszą stanow i technika angielska)6. R ozw ażając aukcje internetow e z różnych p u n k tó w w idzenia, m o żn a w ym ienić zarów no ich wady, ja k i zalety (tab. 1).
T a b e l a 1
Z alety i w ad y aukcji internetow ych
K ryterium oceny Zalety Wady
1 2 3
Geograficzne - zwiększenie zasięgu oddziaływania - wzrost dostępu potencjalnych
nabyw-ców do oferty
- odległość geograficzna w prow adza ograniczone zaufanie do partnerów - niemożność bezpośredniego zapoznania
się z towarem, co w odniesieniu do niektórych towarów może okazać się poważnym m ankam entem
Organizacyjne - możliwość uczestnictwa w sesji aukcyj-nej bez obecności fizyczaukcyj-nej
- autom atyzacja zawieranych transakcji kupna-sprzedaży
- szybkość działania, oszczędność czasu
- braic wiarygodności instytucji, której nie m ożna zlokalizować w realnym świecie
- możliwość manipulacji głównie ze stro-ny sprzedających oraz organizatora aukcji
Techniczne - nacisk na tworzenie coraz bardziej nowoczesnego oprogram ow ania dla aukcji internetowych
- przepustow ość łączy
- bezpieczeństwo zawierania transakcji - zabezpieczenie i ochrona danych - błędy techniczne w przekazie Ekonomiczne zmniejszenie kosztów działalności
au-kcji
- zmniejszenie kosztów zaw ieranych transakcji (niższe prowizje)
- szeroki dostęp do informacji rynkowych (np. umożliwiających analizę rynku)
- oszustwa - niedostarczenie tow aru, brak zapłaty za towar, możliwość nie-etycznych zachowań
5 N a tem a t to w a ró w będących przedm iotem o b ro tu n a aukcjach in tern eto w y ch zob. szerzej: C. B eam , A. Segev, A uctions on the Internet: A fie ld study, „ W o rk in g P a p e r U niversity o f Berkeley” (98-W P-1032), 1998, N ovem ber, s. 16; D . L ucking-R eiley, op. cit., s. 7-13.
6 N a tem a t tech n ik u sta la n ia ceny w trakcie sesji w irtu aln y ch zob.. C. B eam , A . Segev,
Tabela 1 (cd.)
1 2 3
Prawne - brak uregulow ań prawnych,
jednoli-tych przepisów celnych podatkow ych - ucieczka przed niekorzystnymi
regulac-jam i praw no-fiskalnym i - bezpieczeństwo własności
- zapewnienie ochrony danych osobo-wych k o n trah e n tó w
- sprzedaż tow arów kradzionych, niele-galnych
Inne - brak zaspokojenia potrzeb o
charak-terze społecznym (np. poczucia przy-należności do określonej grupy, pre-stiżu)
- brak możliwości bezpośredniego kon-taktu z innymi uczestnikami (emocje, obserwacja zachowań)
Ź r ó d ł o : opracow anie własne.
O becnie najw iększą au k cją internetow ą je st eBay (zało żo n a w 1995 r.), p o siad ają ca filie w dw udziestu krajach św iata, m .in. w N iem czech, W ielkiej B rytanii, Japonii, Tajw anie. Liczba zarejestrow anych użytkow ników w 2003 r. przekroczyła 85 m in, a n a sprzedaż w ystaw ia się 10 m in obiektów dziennie. W Polsce najw iększym serwisem aukcyjnym je st A llegro (założony w 1999 r.), p osiadający ok. 1 m in użytkow ników o raz 90% udziału w polskim rynku aukcyjnym C 2 C 7.
3. Ekonomiczne konsekwencje funkcjonowania aukcji internetowych
A ukcje internetow e spełniają takie sam e funkcje ja k aukcje tradycyjne, a m ianow icie: funkcję k re a to ra w ym iany; funkcję wyceny d ó b r o ra z funkcję inform acyjną. W skali globalnej aukcje w irtualne w yw ołują p o w stan ie trzech rodzajów przepływów: przepływy tow arów , przepływy kapitału oraz przepływy inform acyjne. Przepływ y tow arów odp o w iad ają realizacji funkcji k re a to ra w ym iany. N a stę p u ją one z reguły bezp o śred n io m iędzy sprzedającym i a k u p u jący m i, przy czym a u k c ja pośred n iczy w za w ie ra n iu tran sa k cji k u p n a-sp rzed a ży , zap ew n iając m ożliw ość w ym iany m iędzy p o d m io ta m i oferującymi tow ary d o sprzedaży a podm iotam i skłonnym i je nabyć. Przepływy
k ap itału o d p o w iad a ją funkcji wyceny d ó b r i d o k o n u ją się m iędzy sprzeda-jącym i a aukcją o ra z m iędzy aukcją a kupusprzeda-jącym i. W reszcie trzeci rodzaj
przepływ ów - przepływ y o charakterze inform acyjnym - odp o w iad ają funkcji inform acyjnej, przyczyniając się d o tw orzenia w spółczesnego społeczeństw a inform acyjnego. W śród przepływ ów tego rodzaju m o żn a wym ienić inform acje sprzedających o zam iarze wystawienia tow aru, inform acje aukcji o oferowanych tow arach, inform acje potencjalnych kupujących o zam iarze zakupu, inform acje aukcji o n abyciu obiek tu przez danego kupującego, inform acje aukcji dla sprzedającego dotyczące osoby nabyw cy, inform acje nabyw cy o o trzym aniu tow aru czy wreszcie inform acje aukcji o w ynikach sesji aukcyjnej. W a rto zw rócić uw agę, że n aty ch m iasto w a transm isja inform acji n a tem at zaw artych transakcji i p o zio m u uzyskanych cen um ożliw ia analizę sytuacji n a rynku. N iezw ykle isto tn y je st fak t, że wszystkie om aw iane rodzaje przepływ ów : przepływy d ó b r, k ap itału i inform acji do k o n u ją się w skali globalnej - p o n ad granicam i pań stw (rys. 1).
W konsekw encji rozw oju aukcji internetow ych następuje zatem uw olnienie rynków od granic geograficznych i wszelkich ograniczeń z nim i zw iązanych. N astępuje proces ograniczania barier rynkowego m echanizm u alokacji. Znikają instrum enty och ro n y rynku przed k o nkurencją zew nętrzną - k o n k u ren cja przyjm uje w ym iar globalny.
4. Podsumowanie
N a przełom ie X X i X X I w., w raz z rozw ojem technologii teleinfor-m atycznych, n a stą p iła niekw estionow ana zteleinfor-m iana c h a ra k te ru współczesnej gospodarki światowej. Postęp w zakresie łączności sieciowej, w zrost przepływu inform acji i dynam iczny rozwój procesów globalizacyjnych stały się p odstaw ą k ształto w an ia N ow ej G o sp o d a rk i, a w w ym iarze społecznym - globalnego społeczeństw a inform acyjnego. W tym kontekście rozw ażane w referacie aukcje internetow e są tylko jed n y m z przejaw ów nowej rzeczywistości. S tanow ią one form ę h an d lu elektronicznego uw alniającego rynki od b arier granicznych o ra z zapew niającego przepływ tow arów , k a p ita łu i inform acji w skali globalnej. R ów nocześnie stw arzają now e p o la badaw cze dla n a u k o -wców i zm uszają d o weryfikacji istniejących w lite ratu rz e teorii aukcji tradycyjnych.
Joanna Białynicka-Birula
IN T E R N E T A U C T IO N S A S A M E C H A N IS M O F R E S O U R C E S A L L O C A T IO N IN T H E G L O B A L S C A L E
T h e p a p e r d escribes th e In te rn e t a u ctio n s as one o f the m o st p o p u la r types o f electronic com m erce. T h e a u th o r p re sen ts the ch aracteristic - positiv e a n d negative - aspects o f virtual a u ctio n s tak in g place in the In te rn e t cyberspace. A special a tte n tio n is given to th e econom ic consequences o f In te rn e t a u c tio n s’ developm ent. T h e p ro b lem o f allo c atio n m ech an ism over the c o u n trie s’ b o rd e rs is also tak en u p in the p ap er. T h e a u th o r distin g u ish es a n d discusses th ree kin d s o f flow s in the global econom y: c o m m o d ity flow s, cap ital flow s a n d in fo rm atio n flows. T h e p a p e r indicates the im p o rta n t role o f In tern e t a u ctio n s in th e c reatio n o f one co m m o n m a rk e t a n d th eir c o n trib u tio n to the d evelopm ent o f g lo b alizatio n process.
