2 A l 1 9 7 50
S P IS TR E ŚC I NR 2/75
sir.
Z KRAJOWEGO BIURA INFORMATY
K I I ZJEDNOCZENIA INFORMATYKI Z KRAJU
z e Św i a t a
PROBLEMATYKA BAZY DANYCH PRZEGLĄD WYDAWNICTW
PRZED VII KONGRESEM TECHNIKÓW POLSKICH WIADOMOŚCI PKAPI
Obiektowy system inform atyczny w Fabryce W yro
bów Precyzyjnych im gen. Świerczewskiego
Tadeusz Bachner, Janusz Dziurdź, Janusz K w iek Z doświadczeń stosowania MERY 302
Juliusz Łysoń
Organizacja procesu tworzenia oprogram owania Roman Jeliński
Ewidencja K adr Nauczycielskich EWIKAN
* Bogumił Stachura
Graficzne urządzenia wejściowe Wojciech Kuczborski
System rezerw acji miejsc na Niemieckich Kolejach Federalnych (DB)
Jerzy K urkiew icz, Stanisław Michalak
Zastosowania inform atyki w planow aniu i projekto
waniu sieci telekom unikacyjnych Pedro A. Caballero Gallego
System obliczania odszkodowań w rolnictw ie — M.
Ziółkow ska
10
13 15
19
23 29 30 33—35 SOETO niezbędny nowoczesnej W arszawie — K r y
styn Bernatowicz Inform acje różne
Poszukiwanie modelu działania Ośrodków ETO w przemyśle — K rystyn Bernatowicz 36 M iejska, centralnie sterow ana sieć usługow o-infor-
m acyjna — tłum. i oprać. Michał B ojańczyk 37
Inform acje różne 38—40
Podstaw ow e funkcje języków m anipulacji danym i — W ładysław Bogucki, Witold Staniszkis 41 Recenzja książki: Daniels A., Yeates D.: Podstawy
analizy systemów — Edward Staw icki 45 Bibliografia wydaw nictw polskich z dziedziny infor
m atyk: — oprać. J. K lam borow ski 46 Inform acje
Inform acje Ogłoszenie
IV okl.
28 i IV old.
III okl.
Inform ujem y Czytelników, że począwszy od n r 1/75 cena zeszytu INFORMATYKI wynosi 15 zł. Jedno
cześnie przepraszam y za mylnie w ydrukow aną cenę zeszytu 1/75. Nowe w arunki prenum eraty podajem y na str. 43.
W Y D A W N I C T W A C Z A S O M P I S M T E C H N I C Z N Y C H
N O T W a r s z a w a C z a c k i e g o 3 /5
K O L E G I U M R E D A K C Y J N E '
R e d a k t o r N a c z e l n y p r o f , d r h a l ) . L e o n Ł U K A S Z E W I C Z
m g r K r y s t y n B E R N A T O W I C Z , p r o f . d r h a b . i n t . K o n r a d F I A Ł K O W S K I ( z a s t . r e d a k t o r a n a c z e l n e g o ) , d o c . d r i n ż . Z b i g n i e w C A C K O W S K I , m g r i n ż . M a r e k H O Ł Y Ń S K I , W ł a d y s ł a w K L E P A C Z , E l ż b i e t a K O Ł O D Z I E J S K A , d o c . d r h a b . A n t o n i M A Z U R K I E W I C Z , i n ż . D o r o t a
P R A W D Z I C ( z a s t . r e d a k t o r a n a c z e l n e g o )
S e k r e t a r z R e d a k c j i m g r K r y s t y n a W R O Ń S K A R e d . t e c h . J ó z e f D U S Z A R A D A P R O G R A M O W A
M g r i n ż . A n t o n i B O S S O W S K I , d o c . d r i n ż . J a n F E L I C K I , d o c . d r i n ż . Z b i g n i e w G A C K O W - S K I , d o c . d r i n ż . A l e k s a n d e r G O Ł I N O W S K I , d r h a b . A n d r z e j G R Z Y W A K , d o c d r h a b . i n ż . R o m a n K U L E S Z A , p r o f , d r h a b . L e o n Ł U K A S Z E W I C Z , p r o f , d r h a b . i n ż . S t a n i s ł a w P A S Z K O W S K I ( w i c e p r z e w o d n i c z ą c y ) , p r o i . d r T a d e u s z P E C H E . m g r i n ż . B r o n i s ł a w P I W O W A R , d r i n ż . A n d r z e j P L Ą S K O W S K I , m g r i n ż . T a d e u s z P O D G O R S K I ( w i c e p r z e w o d n i c z ą c y ) , p r o f , d r i n ż . J e r z y S E I D L E R , p r o f , d r i n ż . A n d r z e j S T R A S Z A K ( p r z e w o d n i c z ą c y ) , d o c . J e r z y T R Y - B U L S K I , d r T a d e u s z W A L C Z A K , p r o f , d r i n ż . S t e f a n W Ę G R Z Y N , d r i n ż . J a n Z . Ż Y D O W O
R e d a k c j a : 00-041 W a r s z a w a , u l . J a s n a 14/16, p o k ó j 331, t e l . 2 7-71-40 l u b c e n t r a l a 28-82-61 w . 285, d y ż u r y r e d a k c j i 10,00— 13,00 Z a k ł a d K o l p o r t a ż u W C T N O T , W a r s z a w a , u l . M a z o w i e c k a 12
Z a k ł . G r a f . „ T a m k a " . Z . 2. Z a m . 682. P a p i e r d r u k . s a t . I V k i . 70 g 61 + 86. O b j . 6 a r k . d r u k . N a k ł a d 5700 + 30. B -8 8 .
C e n a e g z e m p l a r z a z ł 1 5 .- I N D E K S 36210/36124 P r e n u m e r a t a r o c z n a z ł 1 8 0 .-
Informatyka
d a w n i e j M a s z y n y M a t e m a t y c z n e
z a s to s o w a n ia w g o s p o d a r c e , te c h n ic e i n a u c e
Nr Ż
MI E S I Ę C Z N I K
). 1 9 7 5
te
Vvmm K:
R O K XI
u t O R G A N K R A J O W E G O B I U R A I N F O R M A T Y K I I P O L S K I E G O K O MI T E T U A U T O MA T Y C Z N E G O
P R Z E T W A R Z A N I A I N F O R MA C J I N A C Z E L N E J O R G A N I Z A C J I T E C H N I C Z N E J
TADEUSZ BACHNES JANUSZ DZIURDŹ
Instytut O rga n iza cji i Kierowania Kombinatowy O środek Informatyki FW P
Polskiej Akadem ii Nauk W arszaw a
i Ministerstwa Nauki, Szkolnictwa W yższego i Techniki
JANUSZ KWIEK
Instytut O rga n iza cji i Kierowania Polskiej Akadem ii Nauk
i Ministerstwa Nauki, Szkolnictwa W yższego i Techniki 681.322.004.14:658.012.4:621.9.02
O biektow y system inform acyjny w Fab ryce W yrobów P recyzyjn ych im. gen. Św ie rcze w sk ie g o
P r z e d s t a w i o n o k o n c e p c j ą s y s t e m u i n f o r m a t y c z n e g o o p r a c o w a n e g o d l a K o m b i n a t u P r z e m y ś l u N a r z ę d z i o w e g o w P R L . O m ó w i o n o z a d a n i a i s t r u k t u r ą p o d s y s t e m ó w w d r a ż a n y c h w j e d n o s t c e w i o d ą c e j K o m b i n a t u — F a b r y c e W y r o b ó w P r e c y z y j n y c h i m . K . Ś w i e r c z e w s k i e g o — w o p a r c i u o k o m p u t e r O D R A 1305.
W II k w artale 1973 r. D yrekcja K om binatu P rze
m ysłu Narzędziowego w W arszawie zgłosiła gotowość podjęcia prac nad uruchom ieniem w Fabryce W yro
bów Precyzyjnych im. Gen. Świerczewskiego (FWP) obiektowego system u informatycznego.
Komisja Partyjno-R ządow a d/s Inform atyki zaapro
bowała decyzję Kom binatu i podjęła 30 sierpnia
1973 r. decyzję o pilotowym Wdrożeniu obiektowego system u inform atycznego w FWP, działającego w oparciu o własny kom puter ODRA-1305. Term in za
kończenia I etapu prac ustalono na dzień 22.VII.1974 r.
— na X X X -lecie PRL.
U stalony w III k w artale 1973 roku program prac nad uruchom ieniem system u inform atycznego przew idyw ał oddanie do użytku Kombinatowego Ośrodka In fo rm a
tyki i wdrożenie podsystem ów inform atycznych w najbardziej istotnych dziedzinach działalności przed
siębiorstwa.
W ram ach porozum ienia pomiędzy dyrekcjam i K om binatu Przem ysłu Narzędziowego i In sty tu tu O rgani
zacji i K ierow ania Polskiej Akadem ii N auk i M ini-
M g r T A D E U S Z B A C H N E R j e s t p r a c o w n i k i e m I n s t y t u t u O r g a n i z a c j i i K i e r o w a n i a P A N i M N S z W iT , w k t ó r y m k i e r u j e Z a k ł a d e m D o r a d z t w a O r g a n i z a c y j n e g o . S t u d i a u k o ń c z y ł w S G P i S n a W y d z i a l e E - k o n o m i k l i O r g a n i z a c j i P r z e d s i ę b i o r s t w .
P r z e z o k o ł o 20 l a t p r a c o w a ł w p r z e m y ś l e — w t y m — w c i ą g u n i e s p e ł n a 9 l a t — w I n s t y t u c i e O r g a n i z a c j i P r z e m y s ł u M a s z y n o w e g o , k i e r u j ą c r e s o r t o w y m O ś r o d k i e m D o s k o n a l e n i a K a d r K i e r o w n i c z y c h P r z e m y s ł u M a s z y n o w e g o .
A u t o r w i e l u p u b l i k a c j i z t e j d z i e d z i n y .
M g r i n ż . J A N U S Z
D Z I U R D 2 u k o ń c z y ł W y d z i a ł M e c h a n i k i P r e c y z y j n e j (1964). S t a ż o d b y ł j a k o t e c h n o l o g w W Z M - 2 . P r a c o w a ł j a k o k o n s t r u k t o r w B a d a w c z o - D o ś w i a d c z a l n y m O ś r o d k u A u t o m a t y z a c j i , b r a ł u d z i a ł w p r o j e k t o w a n i u , 1 p r o w a d z i ł n a d z ó r n a d w y k o n a n i e m P S K - 2 ( p n e u m a t y c z n e s t a n o w i s k o k o n t r o l n e ) . O b e c n i e j e s t k i e r o w n i k i e m K o m b i n a t o w e g o O ś r o d k a I n f o r m a t y k i .
1
sterstw a Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki ustalono, że In sty tu t przejm ie funkcję wiodącą w zakresie zastosowań inform atyki do zarządzania.
F unkcja ta — w ram ach In sty tu tu — została powie
rzona Zakładowi Doradztwa Organizacyjnego.
W pracach nad obiektowym system em uczestniczyły:
zespoły specjalistów z Ośrodka Badawczo-Rozwojowe
go Inform atyki (OBRI) i Biura Projektow ego O biek
tów Inform atyki — INFOPROJEKT, pracownicy F a bryki oraz przedstaw iciel In sty tu tu Organizacji Przem ysłu Maszynowego (na etapie opracowywania koncepcji).
Należy wspomnieć, że FW P od 1965 r. wyposażona była tylko w stację m aszyn licząco-analitycznych i nie m iała żadnego doświadczenia w stosowaniu ETO.
Główne przesłanki organizacyjne
J a k wiadomo, jednym z podstawowych czynników, decydujących o sukcesie w realizacji system u infor
matycznego w przedsiębiorstw ie, jest właściwe zro
zumienie zadań i roli inform atyki przez załogę i kadrę kierowniczą.
W ymaga to dużego nakładu pracy propagandow o- -szkoleniowej. Do propagow ania w FW P inform atyki zaangażowano łam y gazety zakładowej „Narzędzio
wiec” oraz lokalny radiowęzeł. W porozum ieniu z OBRI przeszkolono ponad 200 pracow ników Fabryki, w tym wyższą i średnią kadrę kierowniczą oraz użytkow ników poszczególnych podsystemów. Równo
legle szkolono również w łasną kadrę inform atyków na kursach specjalistycznych, organizowanych przez OBRI. Dziś można już stwierdzić, że praca ta dała pożądane efekty. D rugim ważnym elem entem pracy nad realizacją system u inform atycznego jest w ytw o
rzenie właściwych stosunków we w spółpracy m ię
dzy inform atykam i w przedsiębiorstw ie a specjalista
m i z zewnątrz. W toku realizacji zadania w FW P dało się zaobserwować pow staw anie koleżeńskich więzi między poszczególnymi grupam i pracowników. By
wało często, że inform atyk z F abryki, wspólnie z pro
gram istą z innej instytucji poświęcał noce, pracując na kom puterze przy uruchom ieniu program ów.
Ta koleżeńska atm osfera znacznie ułatw iała pokony
wanie licznych trudności bez w zajem nych uprzedzeń i konflików.
Kolejną, trzecią przesłanką w arunkującą sukces w realizacji zadania było nadanie mu rangi priorytetu, zarów no ze strony D yrekcji Fabryki, jak i władz n ad
rzędnych. Dzięki tem u F abryka mogła uzyskać do
godne term iny realizacji zamówień inw estycyjnych (dostaw sprzętu informatycznego).
I wreszcie ostatnim , czw artym elem entem była od
powiednio realizow ana koordynacja całości prac. W w arunkach tak dużej koncentracji zadań i zaanga
żowania specjalistów z kilku instytucji nie było to zadanie łatwe. Trzeba było często pogodzić interesy stron współpracujących, ujednolicać form y i sposoby realizacji zadań (każda instytucja, zajm ująca się in-
M g r i n ż . J A N U S Z K W I E K u k o ń c z y ł W y d z i a ł L o t n i c z y P o l i t e c h n i k i W a r s z a w s k i e j (1963). P r a c o w a ł j a k o s t . k o n s t r u k t o r w D o ś w i a d c z a l n y c h Z a k ł a d a c h L a m p o w y c h w P i a s e c z n i e , a n a s t ę p n i e — w O ś r o d k u B a d a w c z o - R o z w o j o w y m I n f o r m a t y k i — j a k o k i e r o w n i k z e s p o ł u p r o j e k t u j ą c e g o s y s t e m P L A N T Y P . O b e c n i e p e ł n i f u n k c j ę k i e r o w n i k a p r a c o w n i w Z a k ł a d z i e D o r a d z t w a O r g a n i z a c y j n e g o I n s t y t u t u O r g a n i z a c j i i K i e r o w a n i a P A N i M N S z W iT . D o k t o r a n t I n s t y t u t u O r g a n i z a c j i i Z a r z ą d z a n i a P o l i t e c h
n i k i W a r s z a w s k i e j . J e s t w s p ó ł a u t o r e m k o n c e p c j i d o c e l o w e g o s y s t e m u i n f o r m a t y c z n e g o d l a K o m b i n a t u P r z e m y ś l u N a r z ę d z i o w e g o .
form atyką, ma w praktyce w łasną m etodę prow a
dzenia prac), rozwiązywać problem y dostępu do obce
go kom putera do uruchom ienia program ów (kompu
te r w Fabryce został oddany do eksploatacji użytko
wej dopiero w czerwcu 1974 roku). Do głównych obowiązków koordynatora należało analizowanie roz
wiązań poszczególnych podsystemów i ustalanie w łaś
ciwych powiązań między nimi. W znacznej części tę niezwykle odpowiedzialną pracę wykonał Zakład Doradztwa Organizacyjnego In sty tu tu Organizacji i Kierowania.
Jak już wspomniano, przyjęcie przez IOK roli wio
dącej w realizacji zadania wym agało opracowania koncepcji docelowego system u inform atycznego za
równo dla Fabryki W yrobów Precyzyjnych, jak rów nież — perspektywicznie, dla K om binatu Przem ysłu Narzędziowego — jako całości.
Na K om binat Przem ysłu Narzędziowego (działający wg statusu W ielkiej O rganizacji Gospodarczej) składa się jedenaście zakładów produkcyjnych, rozrzuco
nych na terenie całego k ra ju oraz własne zaplecze badawczo-rozwojowe, a także Branżow a H urtow nia Narzędzi (realizująca zbyt i obrót wyrobam i gotow y
mi). Jednostką wiodącą w Kom binacie je st Fabryka W yrobów Precyzyjnych w Warszawie.
Opracowanie koncepcji powierzono 8-osobowemu ze
społowi specjalistów, w którego skład wszeli pracow nicy IOK, FWP, OBRI, IOPM na BPOI.
P racą zespołu kierow ał Zakład D oradztw a O rganiza
cyjnego IOK.
Założenia ogólne
Zadania systemu inform atycznego określane są przez funkcje, które realizuje K om binat. Szczegółowy w y
kaz zadań system u przedstaw iono w tabl. I. Będą one realizow ane zarówno w skali Kom binatu, jak również w skali poszczególnych jego zakładów.
W założeniach ogólnych przyjęto także:
• nowoczesność technologii przetw arzania z uwzględ
nieniem realnych możliwości technicznych w najbliż
szych latach (konfiguracja dyskowo-taśm owa, szero
kie w ykorzystanie m onitorów, teletransm isja zdalna)
• kompleksowość system u to znaczy objęcie nim wszystkich dziedzin uznanych za najistotniejsze w działalności K om binatu
• integrację system u poprzez bank danych, rozum ia
ny jako wspólna baza danych z proceduram i opero
w ania danymi
• adaptacyjność system u rozum iana jako możliwość zastosowania go (w całości lub w w ybranych frag mentach) we w szystkich zakładach produkcyjnych K om binatu
® elastyczność system u rozum iana jako możliwość szybkiego dostosowania go do zmian w arunków or
ganizacyjno-technicznych w przedsiębiorstw ie
• możliwość stosowania konw ersacyjnego trybu prze
tw arzania. Założono w łasne opracow anie banku da
nych. O ile okaże się to możliwe i celowe — zostaną w ykorzystane elem enty już istniejących rozwiązań b anku danych (np. DMS-2, zbiory PLUTO).
Struktura System u Kombinatowego
System Kom binatow y będzie wzajem nie powiązany zbiorem:
• systemów obiektowych K om binatu FANA-1 do FANA-11 (FANA-1 będzie podstaw ą dla pozostałych systemów)
• system u zarządzania K om binatem jako całością KOMNAR).
Syntetyczny schem at system u kom binatowego przed
staw ia rys. 1. Łączność między system am i FANA i systemem KOMNAR realizow ana będzie poprzez sieć teletransm isyjną, a między poszczególnymi system a
mi FANA będzie możliwa jedynie poprzez KOM
NAR.
Koncepcja system u FANA-1
FANA-1 jest system em inform atycznym dla potrzeb F abryki W yrobów Precyzyjnych w W arszawie. Zo
stał on oparty o kom puter ODRA-1305 w konfigura
2
cji dyskow o-taśm ow ej. System składa się z 6 pod
system ów ukierunkow anych dziedzinowo, które zin
tegrow ane są poprzez podsystem banku danych. P o glądowy schem at system u pokazano na rys. 2, n a to m iast na rys. 3 pokazano schem at w spółpracy syste
mu z bankiem danych.
Zadania poszczególnych podsystemów są przedsta
wione w tabeli II.
System
„Spis" „Cenplan resortowu
i i i
K O M N A R Podsystem BHN Zbutu i Obrotu mrobami
Inne podsystemy
FANA-1 FANA-2
(FWP)
_ S y s te im /_
zâRladowë~^ FANA-11
■ S y s t e m k o m b i n a t o w y ►!
R y s . l . S y n t e t y c z n y s c h e m a t s y s t e m u k o m b i n a t o w e g o
W arto zwrócić uwagę, że podsystem u technicznego przygotow ania produkcji nie powinno się utożsam iać z podsystemem banku danych. W in terp retacji przy
jętej w koncepcji, bank danych zaw iera zbiory i p ro cedury operow ania danym i z różnych podsystem ów tem atycznych, natom iast dane wejściowe, algorytm y przetw arzania i w yniki są „własnością” poszczegól
nych podsystemów.
Przyjęto zasadę przesyłania inform acji z m iejsca i do m iejsca jej pow staw ania. Realizowane to będzie za pomocą m onitorów ekranow ych z klaw iaturą i drukarką (drukow anie inform acji wyświetlanych).
U spraw ni to proces przesyłania i kontroli inform acji oraz umożliwi w przyszłości — po realizacji banku danych — szerokie stosowanie trybu konw ersacyjne- go w poszczególnych podsystem ach dziedzinowych.
Koncepcja system u KOMŃAR
System KOMNAR będzie spełniał funkcje określone na rys. 1 z punktu widzenia K om binatu jako całoś
ci. Składać się on będzie z podsystem ów o następu
jących zadaniach:
— sporządzanie bilansów i planów rocznych rozdzia
łu wyrobów
— realizacja i rozliczanie dostaw w układzie odbior
ców krajow ych i zagranicznych
— inform ow anie (na żądanie) o aktualnych stanach zapasów w m agazynach podległych Branżowej H u r
towni Narzędzi.
W skaźniki Techniczno-Ekonomiczne i Sym ulacja
— inform ow anie kierow nictw a o sytuacji K om binatu poprzez zestaw odpowiednich wskaźników
— sym ulow anie skutków określonych decyzji
— obsługa inform acyjna w zakresie danych synte
tycznych poszczególnych pionów na szczeblu K om bi
natu (gospodarka m ateriałow a, produkcja i inne).
Procedury systemu użytko'wego
Jeżyk manipulowania Jeżyk deklarowania
Procedury dostępu do bazy danych
B a z a d a n a c h Jnformacje użytkownika
(obszary użytkowe)
Meta informacje (informacje o danych)
R y s . 3. S c h e m a t i d e o w y w s p ó ł p r a c y s y s t e m u z b a n k i e m d a n y c h
Z atrudnienie i Spraw y Socjalne
— inform acje o załodze K om binatu w zakresie: kw a
lifikacji, sytuacji płacowej i m ieszkaniowej, zdrow ot
ności, wypoczynku, stabilności kadry
— określenie potrzeb rozwojowych na tle program u rozwoju Kom binatu.
Zbyt i Obroty W yrobami (KOMNAR-BIIN)
— prognozowanie długoterm inowe i k rótkoterm ino
we z wykorzystaniem do tego celu odpowiednich m o
deli ekonom etrycznych
Inw estycje
— obserw acja postępu prac inw estycyjnych
— rozliczenie inw estycji
— ocena efektyw ności inwestycji.
Łączność przez zbiory robocze
! ... ! ...
Techniczne przygotowanie
produkcji
Planowanie produkcji
Gospodarka materlatowa
Środki trwale l remonty
Zatrudnienie, place 1 sprawy
społeczno - socjalne
Rachunek kosztów
!
ta,cznoś 5 /
6 przez bank dai N K D A N y
7 ych ' C H
R y s . 2. P o g l ą d o w y s c h e m a t s y s t e m u F A N A 1
3
F U N K C J E
te c h n ic z n o — ek o n o m ic z n e
P ro g n o z y ro z w o ju b r a n ż y
O b słu g a in f o r m a c y jn a d z ia ła ln o ś c i h a n d lo w e j ( z b y t i o b r ó t, r e k la m a , k ie r u n k i e k s p o r tu it p .
O p ty m a liz a c ja p la n ó w p r o d u k c ji P la n o w a n ie o p a tr y w n e p r o d u k c ji P la n o w a n ie p o tr z e b m a te r ia ło w y c h
E w id e n c ja p r o d u k c ji, r o b ó t w to k u , z a p a só w m a te r ia ło w y c h P la n o w a n ie re m o n tó w
E w id e n c ja k a d r o w a , o b lic z a n ie p ła c A n a liz a k o s z tó w p r o d u k c ji
O b lic zen ie e fe k tó w u s p r a w n ie ń te c h n ic z n o — e k o n o m ic z n y c h K o n tr o la r e a liz a c ji in w e s ty c ji
I n f o r m a c ja d l a k ie r o w n ic tw a — n a ż ą d a n ie lu b o k re s o w o — o b ie ż ą c e j s y tu a c ji w r e a liz a c ji z a d a ń
S p ra w o z d a w c z o ś ć w e w n ę tr z n a i z e w n ę tr z n a (G U S , je d n o s t k i n a d rz ę d n e ) R e a liz a c ja łą c z n o śc i z s y s te m a m i r z ą d o w y m i ( S P I S , C E N P L A N ) i s y s te m e m re s o r to w y m
F U N K C J E
s p o łe c z n o — s o c ja ln e
O b słu g a in f o r m a c y jn a o rg a n iz a c ji p o lity c z n o — s p o łe c z n y c h ( P Z P I t, SZM S, U l i , R Z )________________________________________________________
I n f o r m o w a n ie za ło g i w z a k re s ie :
— w y n ik ó w w s p ó łz a w o d n ic tw a p r a c y
— s t a n u re a liz a c ji z a d a ń p la n o w y c h
— r e a liz a c ji z o b o w ią z a ń
— r u c h u w y n a la z c z e g o
— p e r s p e k ty w ro z w o jo w y c h I n f o r m a c je o :
— s y tu a c ji m a te r ia ln e j i m ie s z k a n io w e j
— z d ro w o tn o ś c i i w y p o c z y n k u A n a liz a :
— k w a lif ik a c ji za ło g i
— s z k o le n ia
— s ta b iln o ś c i k a d r y
S p ra w o z d a w c z o ś ć w z a k re sie s p r a w sp o łe c z n o — s o c ja ln y c h
S a l a k o m p u t e r a w F a b r y c e W y r o b ó w P r e c y z y j n y c h i m . K . Ś w i e r c z e w s k i e g o
INTE
— obsługa komórek organizacyjnych K om binatu w zakresie inform acji naukow ej, technicznej, ekono
micznej i patentow ej w dziedzinie produkcji narzędzi.
Sprawozdawczość i K ontrola
— bieżąca ew idencja i kontrola realizacji poleceń i zarządzeń
— przypom inanie o term inach narad, składania sp ra wozdań itp.
— sprawozdawczość w ew nętrzna i zew nętrzna
— generow anie inform acji dla potrzeb system ów rz ą dowych (SPIS, CENPLAN) i system u resortowego.
Realizacja etapu I
Postaw ione zadania I etapu w ykonano w okresie 11 miesięcy (miesiąc przed terminem). Biorąc pod uw a
gę zakres prac, term in ich realizacji należy uznać za niezwykle krótki, bezprecedensowy w dotychczasowej praktyce krajow ej.
W okresie 11 miesięcy zostały wykonane n astępują
ce prace:
• przygotowano bazę lokalową dla Kom binatowego O środka Inform atyki wg pro jek tu i przy znacznej1 pomocy BPOI INFOPROJEKT
• zorganizowano zespół projektantów i program i
stów
• zorganizowano zespół obsługi kom putera (opera
torów i konserw atorów )
• przeszkolono ponad 200 pracow ników FWP
• zw eryfikowano i uzupełniono dokum entację źród
łową oraz dokonano niezbędnych uspraw nień orga
nizacyjnych
• zainstalow ano i uruchom iono kom puter ODRA-1305 z pamięcią w ew nętrzną 64 K słów z następującą kon
figuracją urządzeń zew nętrznych: 2 czytniki k a rt dziurkowanych, 2 czytniki taśm dziurkowanych, 2 drukarki wierszowe, 8 jednostek pam ięci taśm owej, 2 jednostki sterujące pam ięciam i taśm owym i
• zaprojektow ano i uruchom iono podsystem y dzie
dzinowe system u FANA-1 w zakresie podanym w tab. II.
Do prac etapu I należy zaliczyć również opracow a
nie koncepcji docelowego system u, k tó rą w skrócie przedstawiono wcześniej.
T a b . 1 F u n k c je s y s te m u in fo rm a ty c z n e g o w K o m b in a c ie P r z e m y s łu -N a
rzęd z io w eg o
T a b e la I I
Z a d a n ia p o s z c z e g ó ln y c h p o d s y ste m ó w s y s te m u F A N A 1
P o d s y s te m P la n I te a liz a c ja ( I e ta p )
T e c h n ic z n e p rz y g o to w a n ie p r o d u k c ji
— z a ło ż e n ie o r a z u tr z y m a n ie w s ta n ic p e łn e j a k u liz a c ji p o d s ta w o w y c h z b io ró w in fo rm a c ji (w y ro b ó w , e le m e n tó w i ic h p o w ią z a ń , n o r m i n o r m a ty w ó w te c h n o lo g ic z n y c h o r a z s ta n o w is k p r a c y )
— tw o rz e n ie ro z w in ię ć i zw in ięć te c h n o lo g ic z n y c h
— w y d r u k i n a ż ą d a n ie u ż y tk o w n ik a
z a ło żen ie i a k t u a li z a c j a k a r t o t e k i k a r t te c h n o lo g ic z n y c h o r a z — z a in ic jo w a n ie p r a c n a d z a sto so w a n ie m o b liczeń in ż y n ie r y jn o — te c h n ic z n y c h w k o n s tr u k c ji n a rz ę d z i
P la n o w a n ie p r o d u k c ji — o p ty m a liz a c ja r o c z n y c h i ro c z n o m ie s ię c z n y c h p la n ó w p r o d u k c ji (w g o k re ś lo n y c h k r y te r ió w )
— tw o rz e n ie o p e r a ty w n y c h , m ie s ię c z n y c h p ła n ó w p r o d u k c j i w y d z ia łó w
— tw o rz e n ie p la n ó w z u ż y c ia m a te r ia łó w
— u s ta la n ie z m ia n o w y c h z a d a ń p r o d u k c y jn y c h
— e w id e n c ja i k o n tr o l a re a liz a c ji z a d a ń p r o d u k c y jn y c h
a d a p ta c j a ty p o w e g o z a u to m a ty z o w a n e g o s y s te m u p la n o w a n ia p r o d u k c ji P L A N T Y P * ) w p e łn y m z a k r e sie d la w y d z ia łu P R - 5 o r a z w c a ły m Z a k ła d z ie w z a k r e s ie b ila n s o w a n ia m o c y p r o d u k c y jn y c h
G o sp o d a rk a m a te r ia ło w a — e w id e n c ja s ta n ó w i o b r o tó w m a te r ia łó w
— o k re ś le n ie p la n u d o s ta w m a te r ia łó w
— o b lic z a n ie p rz e w id y w a n e g o s t a n u z a p a só w
— ro z lic z a n ie z u ż y c ia m a te r ia łó w
z a ło ż e n ie i a k t u a li z a c j a zb io ró w s ta ły c h , e w id e n c ja s ta n ó w i o b r o tó w , ro zlicze n ie in w e n ta r y z a c ji, p la n p o tr z e b m a te r ia łó w p o d s ta w o w y c h b r u tt o
Z a tr u d n ie n ie , p ła c e i s p r a w y s p o łe c z n o - s o c ja l n e
— e w id e n c ja i in f o r m a c ja k a d r o w a ,
— o k re ś la n ie p o tr z e b z z a k re s u z a tr u d n ie n i a i p la c
— o b lic z a n ie p ła c p ra c o w n ik ó w
— o b s łu g a in f o r m a c y jn a o rg a n iz a c ji p o lity c z n o — s p o łe c z n y c h
— in fo rm o w a n ie za ło g i o w y n ik a c h w s p ó łz a w o d n ic tw a p r a c y , b ie ż ą c e j r e a liz a c ji z a d a ń it p .
— in f o r m a c je z z a k re s u p r o b le m a ty k i s o c ja ln o — b y to w e j z a ło g i
a d a p ta c j a s y s te m u p a r a m e tr y c z n e g o e w id e n c ji i in f o rm a c ji k a d ro w e j S E I K * ) o r a z r e a liz a c ja je d n o s tk i f u n k c jo n a ln e j „ S p o r z ą d z a n ie L is ty P ła c ”
Ś ro d k i tr w a łe i l l e m o n t y — e w id e n c ja i a k t u a li z a c j a in fo rm a c ji o is tn ie ją c y c h w Z a k ła d z ie ś r o d k a c h tr w a ły c h
— o b lic z a n ie a m o r ty z a c ji i u m o rz e ń
— in f o r m a c je o s to p n iu z u ż y c ia m a s z y n i u r z ą d z e ń p r o d u k c y j
n y c h
— k o n tr o l a w y k o r z y s ta n ia m a s z y n i u r z ą d z e ń
— p la n o w a n ie i k o n tr o l a r e m o n tó w
z a ło żen ie i a k t u a li z a c j a k a r t o te k i ś ro d k ó w tr w a ły c h , ro z lic z a n ie a m o r ty z a c ji w ra z z n ie z b ę d n y m i w y d r u k a m i w r ó ż n y c h p r z e k r o ja c h o r a z p la n o w a n ie r e m o n tó w
R a c h u n e k k o s z tó w p r o d u k c ji o b lic z a n ie i a k t u a li z a c j a k o s z tó w n o r m a ty w n y c h
— a n a liz a o d c h y le ń
— o b lic z a n ie e f e k tó w p o s tę p u te c h n ic z n e g o
— o b lic z a n ie w sk a ź n ik ó w s y n te ty c z n y c h , o b r a z u ją c y c h w y n ik i f in a n s o w e p r z e d s ię b io r s tw a
za ło żen ie i a k t u a liz a c ja k a r t o te k i k o s z tó w n o r m a ty w n y c h (części zesp o łó w i w y ro b ó w ) o r a z w y c e n a i r o z liczen ie z a in w e n ta r y z o w a n e j p r o d u k c ji w to k u
B a n k D a n y c h — o b s łu g a in f o r m a c y jn a p o d s y s te m ó w d z ie d z in o w y c h w g p r z e w id y w a n y c h w ty m p o d s y s te m ie m e to d
— o b s łu g a in f o r m a c y jn a n a ż ą d a n ie
— o c h r o n a p r z e d n ie p o ż ą d a n y m d o s tę p e m d o d a n y c h
— o c h r o n a b a z y d a n y c h p r z e d a w a r ia m i s p r z ę t u i o p ro g r a m o w a n ia
— u m o ż liw ie n ie b a d a n ia e fe k ty w n o ś c i o rg a n iz a c ji z b io ró w i p r o c e d u r u ż y tk o w y c h
— k a ta lo g o w a n ie p r o c e d u r p a r tio w y c h i k o n w c r s a c y jn y c h d la p ó ź n ie js z e g o ic h w y k o n a n ia w o k re ś lo n y c h te r m in a c h lu b n a ż ą d a n ie .
< .
* ) o p ra c o w a n ie O B U I
Przeprow adzone w stępne badania ekonomicznej efek
tywności w drożonych w etapie I podsystem ów w y
kazują, że całkowite nakłady na ich opracowanie i wdrożenie zwrócą się po 3,5 latach, licząc od daty rozpoczęcia eksploatacji użytkowej.
Jak w ynika z powyższego zestaw ienia, F ab ry k a ak tualnie dysponuje szeregiem wdrożonych elementów we wszystkich podsystem ach dziedzinowych systemu FANA-1. Całość tych prac została zrealizow ana — ze względu na aktualne wyposażenie kom putera — w konfiguracji taśm ow ej. Pierw sze doświadczenia z 3-miesięcznego okresu eksploatacji w ykazały koniecz
ność usunięcia szeregu usterek zarów no sprzętu, jak i wdrożonych program ów użytkowych.
Jeżeli chodzi o usuw anie usterek sam ej maszyny i urządzeń zew nętrznych, należy podkreślić operatyw ne działanie pracow ników ELWRO-SERVICE, dzięki czemu w chwili obecnej można mówić o praktycznie bezaw aryjnej pracy kom putera. Również konieczne korekty w oprogram ow aniu zostały do chwili obec
nej praktycznie zakończone (w ram ach nadzorów autorskich). Pierw szy okres eksploatacji był również okresem poszukiw ania właściwych form organizacji pracy Kom binatowego O środka Inform atyki.
Chociaż i w chwili obecnej zdarzają się jeszcze spo
radyczne kłopoty, to jednak ich liczba zdecydowanie m aleje w m iarę upływ u czasu. Pozwoli to w najbliż
szej przyszłości n a włączenie się projektantów i p ro gram istów O środka do prac nad II etapem realizacji system u docelowego wspólnie ze specjalistam i z ze
w nątrz.
Dalsze zamierzenia
Dalsze prace będą ukierunkow ane następująco:
® rozszerzenie poszczególnych podsystem ów o kolej
ne jednostki funkcjonalne
O stopniowe przechodzenie z techniki taśmowej na dyskową — a docelowo — przejście na organizację system u opartą o bank danych.
Rozpoczęto już realizację prac etapu II, którego te r m in zakończenia ustalono na 15 grudnia 1975 roku.
Wobec dynamicznego rozwoju techniki inform atycz
nej w zakresie w yposażenia technicznego i metod program ow ania, należy liczyć się w przyszłości z ko
niecznością w eryfikacji pewnych ustaleń koncepcji system u docelowego, które na dzień dzisiejszy w y
dają się słuszne.
J U L IU S Z Ł Y S O Ń
O środek Badaw czo-Rozw ojowy Informatyki W arszaw a
681.322-181.4.004.14
Z dośw iadczeń stosowania M E R Y 3 0 2
M E R A 302 — p o l s k i m i n i k o m p u t e r b i u r o w y k o n s t r u k c j i z a k ł a d ó w M E R A - E R A w s z e d ł d o p r o d u k c j i s e r y j n e j . A r t y k u ł j e s t s z c z e g ó ł o w y m o m ó w i e n i e m p i e r w s z y c h r o z w i ą z a ń p o w t a r z a l n y c h z a s t o s o w a n i a M E R Y 302 d o z a r z ą d z a n i a . A u t o r o p i s u j e r ó w n i e ż s z c z e g ó ł y r o z w i ą z a ń t e c h n o l o g i c z n y c h .
W związku z uruchom ieniem produkcji seryjnej kom puterów biurow ych MERA 302 dużego znaczenia n a
biera coraz pełniejsze ich wykorzystyw anie. Poniżej przedstaw im y problem atykę zastosowań m inikom pu
terów MERA 302 do zarządzania oraz doświadczenia uzyskane przy ich eksploatacji.
MERA 302
MERA 302 je st m inikom puterem o następującym w y
posażeniu:
— jednostka centralna (pamięć operacyjna o pojem ności 8192 słów ośmio-bitowych)
— elektryczna m aszyna do pisania FACIT o m aksy
m alnej szybkości drukow ania 15 zn/s i szerokoś
ci w ałka 160 znaków
— k law iatura cyfrow o-funkcyjna
— czytnik taśmy o szybkości czytania 20 zn/s
— p erfo rato r taśm y o szybkości dziurkow ania 30 zn/s
— czytnik taśm y o szybkości czytania 1000 zn/s
— p erforator taśm y o szybkości dziurkow ania 100 zn/s.
Wyposażenie może być rozszerzone o:
— pamięć dyskową o pojemności 40 milionów bitów, tj. około 5 milionów znaków
— drukarkę znakowo-m ozaikową o szybkości druko
w ania 180 zn/s, liczba znaków w wierszu 132
— m onitor ekranow y: 26 wierszy po 40 znaków.
MERA 302 umożliwia autom atyzację przetw arzania danych i obliczeń naukow o-technicznych. Może być w ykorzystana do:
— autom atyzacji wszelkich prac biurow ych
— wyszukiw ania inform acji
— planow ania i rozliczania produkcji
;— sprawozdawczości
M g r J U L I U S Z Ł Y S O Ń u - k o ń c z y ł s t u d i a m a t e m a t y c z n e n a U n i w e r s y t e c i e J a g i e l l o ń s k i m (1959). P r a c o w a ł w I n s t y t u c i e M a s z y n M a t e m a t y c z n y c h w W a r s z a w i e n a s t a n o w i s k u s t . a s y s t e n t a , z a j m u j ą c s i ę o p r o g r a m o w a n i e m k o m p u t e r ó w r o d z i n y Z A M (1952—
—66). O b e c n i e p r a c u j e w O ś r o d k u B a d a w c z o - R o z w o j o w y m I n f o r m a t y k i , z a j m u j ą c s i e p r o j e k t o w a n i e m , p r o g r a m o w a n i e m i w d r a ż a n i e m s y s t e m ó w E P D z d z i e d z i n y z a r z ą d z a n i a 1966).
P e ł n i w O ś r o d k u f u n k c j e k i e r o w n i k a p r a c o w n i o - p r o g r a m o w a n i a p o d s t a w o w e g o ,
— księgowości i rachuby płac
— analizy obrotów tow arow ych
— fakturow ania
— zakładania k artotek oraz ich aktualizacji
— prow adzenia gospodarki m ateriałow ej
— wstępnego przetw arzania
— nauczania w szkołach średnich i wyższych
— obliczeń naukow o-technicznych
— tablicow ania funkcji
— prow adzenia gier quizowych.
P rzetw arzanie na m inikom puterze MERA 302 ma ch arak ter lokalny, można jednak je tak zorganizo
wać, aby wzbogacać banki danych w dużych ośrod
kach obliczeniowych poprzez dostarczanie (na taśm ie perforow anej) już przetestow anych w yników pośred
nich lub aktualnych ewidencji zakładowych. Techno
logia przetw arzania różni się dość znacznie od ogól
nie znanej i stosowanej przy kom puterach uniw er
salnych. Dotychczasowe doświadczenia z pracy przy tym m inikom puterze w skazują na konieczność zwró
cenia szczególnej uwagi na następujące ogniwa prze
tw arzania:
— rejestrację danych
— kodowanie inform acji
— zabezpieczanie przed błędam i perforacji
— ustalenie stru k tu ry program ow ej systemu
— ustalenie postaci wyników
— w drażanie i eksploatacje programów.
R ejestracja danych
Dane do m inikom putera MERA 302, przy obecnej konfiguracji, mogą być przekazyw ane za pośredni
ctwem taśm y dziurkow anej, k a rt brzeżnie dziurko
wanych, bezpośrednio z m aszyny do pisania lub z klaw iatu ry cyfrowej oraz dla celów sterow ania — z kluczy pulpitu operatora.
Bardzo wygodne je st w prow adzanie danych bezpo
średnio z klaw iatury cyfrowej, k tó ra ma sygnaliza
cję błędu podwójnego naciśnięcia klawiszy. Można jednocześnie wyprowadzać te lub zmodyfikowane dane na taśm ie dziurkow anej. W czasie realizacji program u wygodnie jest niektóre inform acje w y
prowadzać bezpośrednio z maszyny do pisania. Mogą to być takie inform acje, jak: nazwa użytkow nika, data oraz inne pojedyncze inform acje. O trzym uje się przy tym dodatkowy efekt, jakim jest inny kolor n a pisu na tabulogram ie.
R ejestracja danych może być prow adzona na bieżą
co w biurze, na stanow isku w ydziału produkcyjnego jednocześnie z pracującym program em , w yznaczają
cym bądź to następne zlecenie do realizacji bądź też dokonującym wstępnego przetw arzania z w yprow a
dzaniem wyników pośrednich na taśm ie dziurkow a
nej. Przy obecnym wyposażeniu m inikom putera ME
RA 302 taśm a dziurkow ana w ykorzystyw ana je st j a ko pamięć masowa, co pozwala na oprogram owanie dość skom plikow anych systemów.
Kodowanie inform acji
Kodowanie inform acji na m inikom puterze MERA 302 powinno być w ykonane w sposób upraszczający stru k tu rę program ow anego system u. Ze względu na stosunkowo m ałą jeszcze pamięć, często jedynie u- m iejętne zakodowanie danych umożliwia rozw iąza
nie problemu. Najlepszym tego przykładem jest ko
dowanie inform acji przy aktualizacji k artotek. Przy aktualizacji zakłada się zgodne uporządkow anie k a r
toteki bazowej i zbioru danych aktualizujących (obu w porządku n arastającym wg num eru ew idencyjne
go). Zapisy (rekordy) kartoteki bazowej oraz k a rto teki zm ian pow inny posiadać jako pierwszą pozycję symbol identyfikujący. Zapisy k arto tek i bazowej m a
ją jednolitą stru k tu rę oraz stałą liczbę pozycji. Do
kum enty zm ian kodowane są różnie w zależności od rodzaju zmiany. W dokum entach zm iany z funkcją skreślenia koduje się tylko symbol identyfikujący zapis, który należy skasować, oraz literę S. W doku
m entacji zm iany z funkcją zastąpienia zapisu istnie
jącego nowym, koduje się symbol identyfikujący oraz wszystkie pozycje aktualnego dokum entu. W doku
m entach z funkcją w prow adzania jednego lub kilku nowych dokum entów koduje się symbol id entyfiku
jący zapis, po którym ma być wprowadzony jeden lub więcej zapisów oraz zakodowane inform acje.
Po ostatnim zapisie ciągu nowych dokum entów w y
stępuje znak specjalny. U niw ersalny program a k tu a lizacji znajduje się w Bibliotece Program ów OBRI.
Zabezpieczanie przed błędami perforacji
System można zabezpieczać przed błędam i poniżej przedstaw ionym i sposobami.
• W przypadku małej liczby danych należy w yper- forow aną taśm ę odczytać i taublogram porównać z oryginałem.
• W przypadku większej liczby danych w proble
mach w ym agających całkowitego w yelim inowania błędów we wszystkich pozycjach zapisów należy p e r
forować dane dw ukrotnie, a następnie za pomocą program u specjalnego spraw dzać identyczność perfo
racji na dwóch taśm ach. S praw dzania taśm y można dokonywać na m inikom puterze MERA 302 w yposa
żonym w dwa lub w jeden czytnik taśm y. Przy w y
posażeniu w jeden czytnik technika spraw dzania po
lega na w czytaniu do pamięci jednego odcinka nie- przekraczającego 2000 znaków (około 5 m etrów ta ś
my) zakończonego specjalnym znakiem. Oba p ro g ra
my znajdują się w Bibliotece Program ów OBRI.
O Przy perforow aniu danych na m inikom puterze MERA 302 można na bieżąco spraw dzać poprawność perforacji każdego dokum entu przez wprowadzenie sum . kontrolnych, co z kolei umożliwia kontrolę czy
tania.
Ustalenie stru k tu ry program ow ej system u
Każdy system opracow any na m inikom puterze ME
RA 302 należy um iejętnie podzielić na moduły, które mogą być realizow ane jako oddzielne program y. Przy dzieleniu system u na m oduły należy brać pod uw a
gę wielkość pamięci operacyjnej. Program , w brew obawom wielu użytkowników, może być stosunkowo duży. F akt, że można wprowadzić program użytko
wy, zaw ierający około tysiąc instrukcji języka AS- SEMBLER m inikom putera, daje możliwości oprogra
m ow ania skom plikow anych zadań.
W przypadku operow ania tablicą stałych, której nie można pomieścić w 2 tysiącach bajtów obszaru ro boczego pamięci, można posłużyć się ładow aniem liczb na bieżąco do re je stru R. W jednym z progra- pnów system u „Płace” ładow anie na bieżąco stałych do rejestru umożliwiło posługiwanie się całą tabelą podatkow ą ze w szystkim i jej specyfikacjam i.
Ustalenie postaci w yników
Wyniki obliczeń mogą być w yprow adzane na tabulo
gram , na taśm ę oraz w szczególnych przypadkach w postaci zapalonych lam pek na pulpicie operatora. Na tabulogram ie mogą w ystępow ać wszystkie znaki p i
sarskie alfabetu polskiego, łącznie z m ałym i i duży
mi literam i. Ma to szczególne znaczenie dla wiernego w yprow adzania tekstów w języku polskim oraz ich czytelności. lic z b a znaków w jed
nym w ierszu może dochodzić do 160, co rów nież jest bardzo istotne przy planow aniu w ydaw nictw . Przy autom atyzacji spraw ozdaw czości oraz sporządzaniu stan d ar
dowych w ydruków można korzystać ze specjalnego papieru z nadrukiem , na którym m inikom puter, za .pomo
cą odpowiedniego program u, w y
pełnia odpowiednie rubryki.
Przyspiesza to w znaczny sposób prace przetw arzania. W C entrum Obliczeniowym MPM dla sporzą
dzania listy płac w ykorzystuje się specjalne form ularze z nadrukiem które w ypełniane są przez program danym i płacowymi. W prowadzanie wyników n a taśm ę dziurkow aną ma m iejsce w przypadku sporządzania wyników, których nie trzeba w tym przebiegu w ypisyw ać w postaci ta bulogram u i będą służyły jako da
ne wejściowe w następnym prze
biegu. W talki sposób sporządzana jest np. skorygow ana m apa zasobów w system ie „Analiza Z adań” oraz dane dla „Zbiorczej Listy P łac”. W szczególnych przypadkach można sy
gnalizować osiągnięcie pewnych stanów p racy program ów poprzez zapalanie lam pek rejestru, z rów noczesnym zatrzym aniem pracy m i
nikom putera w celu podjęcia de
cyzji o dalszej pracy program u,
7
W drażanie i eksploatacja program ów
N ajistotniejszym ogniwem przetw arzania je st w d ra
żanie i eksploatacja. Jeśli nie m a właściwych w a
runków organizacyjnych do eksploatacji jakiegokol
wiek program u, to nie należy przystępow ać do jego w drażania. Prace wdrożeniowe przy braku współdzia
łan ia użytkow nika są bowiem z góry skazane na nie
powodzenie. Żaden system nie może być wdrożo
ny. gdy użytkow nik obawia się, że autom atyzacja po
zbawi go pracy, do której od lat jest przyzw yczajo
ny. Również w drażanie program ów na m inikom pute
rze MERA 302, który nie został jeszcze należycie spraw dzony u użytkownika, może być zniechęcające.
W takich sytuacjach należy korzystać z pomocy do
świadczonych program istów , którzy na pewno p o tra
fią doprowadzić program y w drażanego system u do pełnej sprawności. Najwięcej kłopotu może sprawić źle w yperforow ana lub sklejona taśm a, co powoduje wiele sytuacji trudnych do w yjaśnienia. Każdy p ro gram system u należy w drażać na pełnych zbiorach danych, spraw dzając w szystkie rozgałęzienia w róż
nych przebiegach. System może być uznany za w dro
żony i przekazany do eksploatacji, jeśli pełne cykle obliczeniowe nie zaw ierają błędów co należy spraw dzać szczególnie wnikliwie, porów nując (jeśli to mo
żliwe) z wynikam i uzyskanym i dotychczasowymi spo
sobami.
Sprawność i niezawodność
Z perspektyw y 6-miesięcznej pracy MERY 302 można stwierdzić, że m inikom puter zdał egzam in i że jego możliwości teoretyczne potw ierdziły się w praktyce. J a k każde nowe urządzenie, tak i MERY 302 m iały okres docierania się. Dotyczy to szczegól
nie perforatora taśm y, który wymaga ulepszeń tech
nicznych lub częstej konserw acji. Zainstalow anie szybkiego czytnika taśm y elim inuje kłopoty okreso
wej niespraw ności wolnego czytnika. Szybki czytnik daje ponadto nowe możliwości przetw arzania.
Do innych urządzeń nie można mieć zastrzeżeń w za
kresie niezawodności działania. Uzyskane wyniki są popraw ne a ich postać jest zadaw alająca zarówno pod względem dokładności, jak i czytelności. W arto wiedzieć, że MERA 302 może liczyć z dokładnością do 14 m iejsc po przecinku dziesiętnym i można uzys
kiwać liczby rzędu 99.999.999.999.999, które mogą być w yprow adzane na tabulogram z dowolną redakcją przez zadaw anie wygodnego form atu na co pozwala spraw ny język program ow ania.
System y pow tarzalne
W Ośrodku Badawczo-Rozwojowym Inform atyki opracowano następujące trzy system y na m inikom pu
tery MERA 302:
— Analiza Zadań
— Płace
— W yszukiwanie Inform acji.
System Analiza Zadań
Przedm iotem system u jest bilansow anie środków po
trzebnych do w ykonania różnych zleceń z zasobami dysponowanymi. System ten może mieć zastosowanie w różnych dziedzinach przy badaniu możliwości re a lizacji zadań w oparciu o zasoby własne i obce. Mo
że on być w ykorzystyw any m.in. w zakładach prze
mysłowych do: planow ania (łącznie z planowaniem dobowo-zmianowym), w yznaczania limitów, kontroli stanów zapasów magazynowych, dysponowanie środ
kam i transportu.
Danymi w ejściowym i w system ie są: wykaz zasobów, tabela przebiegów technologicznych, zadania do re a lizacji.
Dla wszystkich rodzajów danych wejściowych perfo
ru je się odpowiednie zapisy na taśm ie papierow ej w kodzie ISO-7.
W ykaz zasobów składa się z elem entów rep rezen tu jących ilość odpowiednich zasobów. Zasobami mogą
być: fundusz płac, przepustowość stanow isk, moc przewozowa pojazdów, pow ierzchnia m agazynu itd.
Zasoby należy zagregować tak, aby ich liczba nie przekraczała 10.
Tabela przebiegów zaw iera num ery przebiegów oraz elem enty reprezentujące przebiegi technologiczne dla zadań jednostkowych. Liczba technologii jednostko
wych nie może przekraczać 20.
Zadanie do realizacji zaw iera nr zadania, nr odpo
w iadający num erow i przebiegu technologicznego oraz liczbę zadań jednostkow ych do zrealizowania. Liczba zadań je st nieograniczona.
Dane wyjściowe to tabulogram analizy i taśm a za
w ierająca wykaz zasobów skorygowany zadaniam i.
W tabulogram ie w ystępuje nagłówek oraz specyfika
cja każdego realizowanego zadania z wyszczególnie
niem zużycia zasobów. Po ostatnim zadaniu na ta bulogram ie w ystępują wiersze:
— w ykazujący łączne zużycie zasobów przez w szyst
kie zadania,
— przedstaw iający wykaz zasobów skorygow any za
daniam i,
— w skaźników przepełnień dotyczących zasobów.
W yznaczany w skaźnik przepełnień może przyjm ow ać w artość 0, 1 lub 2.
Jeśli w ystępuje rów now aga drukuje się 0, gdy jest przepełnienie na plus drukuje się 1, gdy na m inus — drukuje się 2.
Można wyliczać inne w skaźniki, np. przy przekro
czeniu zasobów nie więcej niż 5%, 25%, 50%. W p rzy padku prow adzenia gry decyzyjnej, m anipulując za
sobami i wielkościami zadań (których dane mogą być w yprow adzane bezpośrednio z dalekopisu), w ystarcza w yprow adzać tylko wiersz wykazu zasobów skorygo
wanego zadaniam i. W Bibliotece Program ów OBRI znajdują się obie w ersje program ów.
System Płace
Przedm iotem system u jest sprządzanie listy płac dla pracow ników umysłowych, można jednak przystoso
wać program y do liczenia płac pracow ników fizycz
nych. System w ynagradzania pracow ników obejm uje wszystkie składniki płacowe (płaca zasadnicza, p re mia, dodatki stałe i zmienne, potrącenia stałe i zmienne). System składa się z następujących m odu
łów:
— sporządzanie ewidencji płacowej
— aktualizacja ewidencji
— sporządzanie listy płac
— sporządzanie zbiorczej listy płac.
Ewidencję płacow ą sporządza się dla wszystkich p ra cowników z aktualnym i składnikam i płacowymi na taśm ie dziurkow anej. Na jednego pracow nika przy
pada około 20 cm taśm y. Ew idencja płacow a dla 100 pracow ników wynosi około 25 m etrów taśm y, wlicza
jąc 5-centym etrow e odstępy między poszczególnymi zapisami.
A ktualizacje można przeprow adzać dwoma sposoba
mi: program owo i m echanicznie. A ktualizacja p ro gram ow a polega na autom atycznym przepisyw aniu aktualnych jeszcze danych oraz na w prow adzaniu zmian kadrow ych i płacowych. A ktualizacja m echa
niczna polega na wycinaniu nieaktualnych zapisów z taśm y i w klejaniu odcinka taśm y z zapisam i ak
tualnym i.
L ista płac sporządzana je st w oparciu o ewidencję płacową i tabelę podatkow ą w układzie odpow iada
jącym stru k tu rze OBRI. W ypisywany jest wiersz szczegółowy dla każdego pracow nika oraz w iersz su
m aryczny dla zakładów na tabulogram ie i taśmie.
Zbiorcza lista płac sporządzana jest w przypadku przetw arzania wydziałam i, w celu uzyskania sumy łącznej w szystkich składników płacowych.
Danymi wejściowymi w system ie są: dane płacowe i dane „zmiany”. Dane płacowe służą do założenia ew idencji płacowej na taśm ie. Dla każdego pracow nika na podstaw ie danych płacowych perforuje się zapisy zaw ierające następujące pozycje: n r ew iden
cyjny pracow nika, płaca zasadnicza, preferencja w
%, prem ia w %, dodatek funkcyjny, dodatek za dok
torat, potrącenia sądowe, składka na spółdzielnię mieszkaniową, składka na NFOZ, spłata pożyczki z
funduszu specjalnego, w plata na PKO, rodzaj opodat
kow ania, w skaźnik przynależności do związków za
wodowych, zaliczka, dodatek rodzinny, nazwisko i imię.
W każdym zapisie perforow ane są wszystkie ww. po
zycje odpowiadające aktualnym składnikom płaco
wym pracow nika. B rak pozycji koduje się jako 0.
Dane zm iany służą do aktualizacji ewidencji płaco
wej. Zapisy do w ym iany oraz zapisy w prow adzania' nowego dokum entu płacowego m ają te same pozycje co zapisy danych płacowych.
Danymi w yjściowym i je st tabulogram LISTA PŁAC, ZBIORCZA LISTA PŁAC oraz taśm a dziurkow ana zbiorczych sum składników płacowych.
Tabulogram LISTY PŁAC zaw iera następujące po
zycje: n r ew idencyjny pracow nika, kw ota preferen cji, kw ota prem ii, dodatek funkcyjny, dodatek za doktorat, kw ota brutto, potrącenia sądowe, spółdziel
nia mieszkaniowa, NFOZ, spłata pożyczki, w płata na PKO, podatek od wynagrodzenia, składka em erytal
na, zaliczka, składka na ZZ, potrącenia razem , w y
nagrodzenie netto, dodatek rodzinny, do w ypłaty, n a zwisko i imię.
Taśm a zbiorczych sum dla wydziałów stanow i dane wejściowe dla otrzym ania ZBIORCZEJ LISTY PŁAC.
Lista ta zaw iera wszystkie dane płacowe dla zakła
dów (wydziałów) i dla całego przedsiębiorstw a.
System „Płace” opracow any został w taki sposób, aby mógł być w ykorzystany w innych instytucjach. Po pewnych pracach adaptacyjnych może być wdrożony w dowolnej instytucji. Takie prace adaptacyjne w y
konane zostały w C entrum Obliczeniowym MPM.
System w yszukiw ania inform acji SWINK
System SWINK jest uniw ersalny i ma szeroki zakres zastosowań. Może być w ykorzystany m.in. do wyszu
kiw ania inform acji osobowych, m ateriałow ych, tra n s
portowych, naukowych, w ydawniczych itp.
K oncepcja system u jest następująca:
— założenie ew idencji obiektów
— aktualizacja ewidencji obiektów
— założenie ewidencji symboli i nazw
— sporządzanie w ydaw nictw wg pytań
— sporządzanie w ydruku nazw dla ,symboli w yniko
wych.
W system ie SWINK obiektem może być człowiek, i n stytucja, szkoła, fabryka, książka, czasopismo, zda
rzenie, system kom puterow y, m aszyna. O biekt opisy
wany jest przez zespół cech, których ilość może być praktycznie dowolna (do 128). Cechy opisujące obiekt zostają zakodowane symbolami ze zbioru opracow a
nego dla danej dziedziny.
Dane wejściowe. W system ie SWINK w ystępują n a stępujące dane: obiekt, zmiany, symbole, pytania, n a główek. Dane „obiekt” stanow ią ewidencję bazową systemu. Dla obiektu perforuje się zapis o n astępu
jącej budowie:
— symbol obiektu (od 1 do 14 cyfr)
— cechy charakteryzujące obiekt.
Cechę przedstaw ia symbol złożony z cyfr w ilości od- 1 do 14. Po każdej pozycji perforuje się przynajm niej jedną spację a po ostaniej — znak nowej linii. Po
ostatnim zapisie należy w yperforow ać znak końca zbioru. Dane „zmiany" służą do aktualizacji ew iden
cji bazowej. Dane „symbole” stanow ią ewidencję symboli i nazw obiektów danego zagadnienia. Dla każdego symbolu obiektu ewidencji bazowej p erfo ru je się zapis o następującej budowie: sym bol obiektu, nazw a obiektu (do 140 znaków). Dane „pytania” słu
żą do form ułow ania pytań dotyczących w yboru in form acji interesujących użytkow nika.
Sform ułow anie pytania zaw iera wykaz cech, wg któ
rych m ają być w ybierane obiekty oraz opisy cech.
Ilość cech w pytaniu może być praktycznie dowolna, muszą jednak być podaw ane w porządku n a ra sta ją cym, zgodnie z przyjętym i przedziałam i liczbowymi w ewidencji obiektów dla poszczególnych cech. P y tan ia mogą być zadaw ane bezpośrednio z dalekopisu podczas działania program u system u SWINK lub też z taśm y dziurkow anej. W przypadku m ałej liczby cech w pytaniu, wygodnie jest zadawać pytanie bez
pośrednio z dalekopisu. N atom iast przy dużej liczbie cech lub gdy py tan ia często się pow tarzają należy sform ułow ane pytania w yperforow ać na taśm ie. W obu przypadkach stru k tu ra pytań jest jednakow a.
Dane „nagłówek” zaw ierają dowolny tekst nagłów
kowy użytkow nika. Tekst perforuje się na taśm ie w układzie odpow iadającym użytkownikowi.
Dane wyjściowe. W w yniku działania program ów sy
stem u SWINK otrzym uje się:
— tabulogram w ybranych obiektów
— symbole wynikowe na taśm ie
— ak tualną ewidencję obiektów na taśmie.
Na początku tabulogram u wypisyw any je st nagłówek,
•następnie sform ułow ane pytania, zaw ierające kody cech i ich znaczenie. N astępnie wypisyw ane są w ier
sze inform acyjne, zaw ierające nr kolejny, symbol wyszukanego obiektu odpowiadającego cechom p y ta nia oraz dalsze pozycje zapisu. O statni n r kolejny jest zarazem liczbą obiektów wyszukanych z ew iden
cji bazowej.
Symbole wynikowe otrzym uje się równolegle z t a bulogram em . W przypadku dużej liczby obiektów wygodnie jest zdekodować symbole wynikowe, co stanow i uzupełnienie „tabulogram u w ybranych obiek
tów ”.
Wnioski
System MERA 302 w ykazuje dużą przydatność, spraw ność i efektywność.
MERA 302 jest m inikom puterem o uniw ersalnych możliwościach zastosowań i może w w ielu zastoso
w aniach zastąpić duże kom putery, zaś instytucje w prow adzające inform atykę powinny w wielu przy
padkach zaczynać od zainstalow ania m inikom pu
tera.
Program nauczania inform atyki w szkołach powinien uwzględniać system MERA 302.
W skazane byłoby utw orzenie centralnej biblioteki program ów oraz uaktyw nienie klubu użytkowników
system u MERA 302.
Możliwości rozszerzenia zastosowań MERA 302 b a r
dzo wzrosną przy dołączeniu pamięci dyskowej oraz d ru k ark i mozaikowej.
ROMAN JELIŃSKI
Zakład Elektronicznej Techniki Obliczeniow ej G dynia
6Ś1.322.06
O rg a n iz a c ja
procesu tw orzenia op rogram ow ania
W Z j e d n o c z e n i u I n f o r m a t y k i p o d j ę t o d z i a ł a l n o ś ć z m i e r z a j ą c ą d o p r z e m y s ł o w e j p r o d u k c j i o p r o g r a m o w a n i a ( P P O ) . W a r t y k u l e o m ó w i o n o j e d e n z a s p e k t ó w P P O — o r g a n i z a c j ę p r o c e s u t w o r z e n i a o p r o g r a m o w a n i a .
W. niniejszym opracowaniu zakłada się, że oprogra
mowanie system u inform atycznego zaczyna się po zakończeniu projektu technicznego1) tego system u, a kończy się w ytw orzeniem praw idłow ych program ów m aszynowych (kodu) oraz dokum entacji użytkowania.
Zakłada się również, że oprogram ow anie to jest „du
że”, tzn. składa się z kilkudziesięciu program ów lub zaw iera co najm niej około 10 tys. instrukcji źródło
wych.
Przem ysłow a produkcja oprogram ow ania (PPO) jest kierunkiem polegającym na zastosowaniu w p ro jek tow aniu i w ykonyw aniu oprogram ow ania przem ysło-
W prowadzenie PPO spowoduje:
® znaczne obniżenie kosztów w ykonyw ania oprogra
mowania
• zwiększenie niezawodności oprogram ow ania
• m aksym alne uniezależnienie oprogram ow ania od różnorodności sprzętu
• znaczne zm niejszenie rozproszenia środków (osobo
wych, m aterialnych itp.)
• osiągnięcie m aksym alnej uniw ersalności oprogra
m ow ania
• uzyskanie możliwości swobodnej m odyfikacji opro
gram ow ania oraz łatw ej jego konserw acji.
W dalszym ciągu omówiony zostanie tylko jeden aspekt PPO, a mianowicie organizacja procesu tw o
rzenia oprogram owania.
Projekt techniczny systemu informât.
Opracomme projektu technicznego oprogramowania
Opracowanie technologii
produkcji oprogramowania Dokumentacja
projektowa oprogramowania
Upracowanie dokumentacji użytkowania i konserwacji oprogramowania
> Wytestomne oprogramowanie
R y s . 1 . E t a p y p r o c e s u p r o d u k c j i o p r o g r a m o w a n i a
wyc.h inetod organizacji i technologii produkcji oraz metod inżynierii oprogram owania.
M g r i n ż . R O M A N J E L I Ń S K I j e s t a b s o l w e n t e m W y d z i a ł u M a s z y n L i c z ą c y c h M o s k i e w s k i e g o I n s t y t u t u E n e r g e t y c z n e g o (1967). P r a c u j e w Z E T O G d y n i a ( o d 1967 r . ) i o b e c n i e p e ł n i f u n k c j ę k i e r o w n i k a P r a c o w n i S y s t e m ó w O p e r a c y j n y c h .
P roduktem końcowym procesu oprogram ow ania jest:
oprogram ow anie w form ie źródłowej i wynikowej (binarnej), dokum entacja techniczna oraz użytkow a
nia i konserw acji oprogram owania.
Oprogram ow anie (w form ie źródłowej i wynikowej) jest zorientow ane na określony typ sprzętu.
Proces produkcji oprogram ow ania został podzielony na etapy pokazane na rys. 1.
Opracowanie projektu technicznego oprogra
mowania
P ro jek t techniczny oprogram ow ania opracow uje się w oparciu o w ykonany przez projektantów projekt techniczny system u inform atycznego. W projekcie sy
stem u zaw arte są między innym i następujące ele
menty:
>) w g o k r e ś l e n i a i d e f i n i c j i o b o w i ą z u j ą c e j m e t o d y k i p r o j e k t o w a n i a ( o p r a ć . O B R I ) .
