Własności rop polskich

Do zadań KZK naJeży .rówlll:J.ez opiDlowa.nie tych dokumentacji, które :nie podłegają zatwierdzaniu lub zarejestrowaniu. Dla ścis.łego ujęcia zasobów w b:i-lalllSie nd.e21będne jest :roz.~Jiczande tych za50bów w po-szezególnych kaitegoriacll !P02lll&lliJa, zwłaszcza w przy-padkadh. częściowego nalkladaalia się powiet"21Chni zloża w !"óżnych ddkumenll:acjaclt. SpraiWa

.

ta

powinna znaleźć odipOW'iednie rozW!ią2mlńe.

Stanowisliro KZK powinno ·być reprezentowane przez jej człOillków .na zewnątrz, wszędzie •tam, gd2Ji.e ZJa-chodzi potmzeba. PrzewodniCZący KZK jeSII: członkliem Kolegium Cenltral~ Urzędu Geologid i Teohruczno--Na.ukowej Rady GeologiC2J!l.ej. Czlłonków komisji

za-prasza się na wszelkiego .rodzaju kąnferellleje krajowe

i za.g;ranicz;ne związane z tematy.ką wchodzącą w za-kres zmnteresowań komisji.

w

rten sposób stworzone

zas.ta~y waru:nJkd umaiJlilw~ające członikom Gromisji re-prezentowanie na tych konferencjach lilie tylko włas­ nych poglądów, czy illlstytucji przez nie · reprezentowa-nycil, lecz również stanoWoiska Komisji Zasobów Ko-pffiin.

Należy podi'k;reślić dotyChczasowy tPQZytyw.ny doro-bek komisjri i życzyć j~ dalszych sukcesów w pracy

w ramach ~ych zadań.

(Skrót przemówienia wyglaszonego na 92 posiedzeniu plenarnym Komis;i Zasobów Kopalin w dniu 5 Xl 1964 T.)

WLODZIMIERZ KISIELOW, MARTA RUTKOWSKA Polltechnlka Sląska

WLASNOSCI ROP POLSKICH

Zestaw.ione porniżej wla&'rulŚci 25 rop pobl"alllych w laltach 1960-63

z

różmych pól naftowych stanowią fragment prowadzonych od szeregu Lat badań, ma-jącyc!h na ceLu dokładne sdha.ralkteryzowaatie wszyst-kioh rop palsikii<ih. Przy bada!niu rop posługiwano się schematem ustalonym dla rop Folusz i Czarna (1), a zestawienie nadważJniejszyCh własności :podano zgod -nie z an:ałog!icznym opraJC:Xl~Waill.iem dla 37 rop pol-skiich (2). Tak jak i poprzedlnlio

oparto

się na klasyfi-k.wcj~ rop wedrug Lat!lego d· Gartona metodyką opisaną

w

publ:ikaJCjach Amerytkańskiego Bilura Gómiczego (7), jaJk. TÓW'n'ieŻ dkTeśLano parr-afiilnowy lub cyiclicmy

cha-raikter ropy za pomocą stalej gęsto6ciowo-zaJplonowej

"ar

(3-6). Na :podstawie danych

z

tab. I

clla.raOOtery-styka rop polskńcll przedstawia się następująco: Gęstość. StOsując do z,badanych 25 rop polskich za-sady ll'adziiecltiej iklasyf.ilkacji przemysłowej, można scha;mklt.ecymW!ać je rw 111a5tępujący ~b: więks-D.Jść z nich należy do rop le'kllcicil

(n:•

poniżej 0,878), je-dyrue ropę Kobylaaly zaliC2J01110 do cię21lcich rop

<D:

po-wyżej 0,884), a dJWoie ll'qpy Ludwtilka i Kdiillllkówk.::1 .re-prezenrtrują lclasę rop pOŚI'"eldllldch (D

:O

w

grand ::ach 0,878-0,884).

Zawartość siarki. Największą zawartość związ~ców siaJiik:i ;wylkazują ropy: DąbroW!a Tarnowska, Rylbaki li Grobla, lllaileżą <me do roop wysoko sil81I'kiawyc!h (po-wyżej 0,4% S). Porrostałe, są <to ropy o nd61ltiej

mwar-tości si&1kli. w granic:ac:h 0,1-0,4% S), a ltTzy z ndch: Bystre, Stalra Wieś i Rudalwlka od2maczaiją się szczegól-nie małą zawartością &iaoo (polllliżej 0,1 %).

Zawartość żywic. Przeciętna zawartość żywic w po-zosllaiłości po oddestylowamu IPf'OC)Iuktów hl~ych do 330 °C waha się w

grarucacll

17-22%. Znacmde niższą zawao:ix:lść żywic (6%) wykarruje ropa z WęglóWkli, róWillież nieco niższą zaJWall"toścdą (14-17%) odznaczają się ohle rrqpy Partynia, Grobla, Wietrmo, Brzegi, Ru-dawka, Poraż li LubatóWika. Wysoką zawavtośoią żywic chooaikteryzują się ropy Kobylany i Siary {26-29%).

Zawarłość parafiny. Pod względem zawartości pa-rafiny .ZJbadane ropy są baird:zJo wyrażnde zróżmioowane: 10 roop charakteryzuje sdę dość wysoką mwa.l'tością paradiialy {.powyżej 5% metxxlą Holdego), natomiast

w 11 ropach ZJawartość parafiny jest balrdzo niska (pond.żej 2%). Jedynie cztery 100py: Grobla, Stara Wieś, RY'balki i Brzegi reprezentują I"QPY !pOŚI'eCbl:ie, w któ-rych mrwaJI"bość parafiny waha sdę w gracieach 2-5%.

Składniki mineralne. Zawartość popiołu w ropach polslkdc'h jest balrdzo niska li lllie przekll"acza na ogól wali'tości 0,06%. Najwyższą stx:Jsuniloowo zawartość wy-k.au;uje ropa PaJI'Itynja D (ok. 0,07%). W IPOPioładh wszystkicll rop stwderdzono obeclllość następujących pierw:iastlków: tk.rzemu, żelaza, wapnia, magnezu, t!liklu, wanadu, glinu, miedzi i stron·tu. Prawie zawsze . wy-stępuje: mangan, tytan, ołów, cynk; blllr .i chrom. Do

UKD 553.982:550.42(438)

lliieco 'l'Zaldszych pierw~astków należą: sód, :kobalt,

cy;na, bor, moLibden i srebro. Obecność kadmu stwier-dzono tylko IW PI"ZY!Pad:ku dwu rop.

Za podstawę uszeregowania /l"QP w tab. I przyjęto :klasyiiilkację wedlug Amery'kańskdego Biura

GÓorlllliC'ZJe-go, a kolejność .rop

w

mmaJCih daalej klasy została po-dyik,towaina malejącą zawartością parafiny, Przedsta-Wiione

w

!lab. I (str. 4-7) ropy polskde ~ują 5 lllastępudących :klas.

I. ROPY O ZASADZIE PARAFINOWEJ (PP) Do !klasy ,tej należą ropy: P~nda A, Grdbla i Stara Wie6, o gęst<JŚdiacll

w

gra!Ild.oaoh 0,8049-0,8335. Ropy

te cllaa-akiteryzują się wysOką stałą ,,a" {1200-1700) i dużą zawartością rwodoou w ł"QPie Sllol"OWej {13,5-14%). Pod w~ędem ilości ;parafiny oznacmnej metodą Holdego (7,8% JW 111QPie Partynda A d 3,3% w ropach Grobla d Stara Wli.eś) oraz pod względem zarwa.rtości ek&tralktu :Jmrbamidowego z po7JOISbaloścd po des.tyłacj'i produktów lbialycth (21% - Partyt!lda A, 12% - Stara Wlieś i Grobla) -ropy te~ się .różnią, jeclnak procent węgld w łańouohadh parafinowych we frałk.­ cjadh destylowa!nyoh oznacmny metodą n-d-M jest tego samego nędu_ (60-70%) dla wszystkd.ch ·trzech

rop. RóWIIlież bainizo wysok!i procent kakcjd !llaByco-nej, o:zmaiCZIOilej na drodze ohromatografii w ~u z .~ rop Grobla i Stara Wieś, przewyższa­ jący ZIUIC7JlUe procen;t analogiemej fralkcji z ro.py Par-ty;nia, potwierdza sŁuszność 'ldasyfd;kowa.nda .tycll diwu rop do rop o zasadzie paJrailinowej.. Oleje destylatx>we oraz oleje otrzymane z pozostarości tych I'IOp na drod:zle odasfaltowalllia, odżyWiicz.enJia :i odpam.fi!Ilo-wa:nda lkaa1bamidem W)'lkarzrują wysOkie wskarbni:kli lep-Joości. W olejach t~h po odalrOillaltyMWalllliJu procent węgla w pierścieniadh jest st:ostmkowo IIlJSki (39-43), niSka jest ;również średnia ilość :pierścieni

w

cz.ąste<2ce

wynusząca 2,5-2,7.

II. ROPY O ZASADZIE MIESZANO-PARAFINOWEJ (MP) Klasę ;tę repre2elltują dwd.e ITQPY o baa'dzo podob -nyoh gęstośoiac.h (0,8341-0,8365) ~ wydajarości desty-Laitru do 300 °C (53-55%) Ol'ICIZ J)OZ.06Il8:łości pqwyżej 330 °C (41,9-39,8). Pod względem charakteru ehernk:z-nego ropy

te

są 'ba.rdzo zbldżocne do 'l'OP o msadzie .parafinow~. Cechują się również WYsoką w811'1tością stałej ,,a", dużą zawartością pa.raiiialy (7,1-5,5% orarL ekstrakitu ik.a,vbamidowego {19,7-13,4%). Oleje otrzy-mane

z

;po:rostałości tych .rqp ~ją się nieco ·niiJszymi. . tWSkaźndk.ami lepilroścl, ~ węg!~ , w :pierścieniadh wynosi tu 41-.W, a średn.ia dlość pierście­ ni rw .cząsteczce 2,4-2,2. RQpa iParty!Ilia D odmacza się najwy?szą z dotychczas spocykanyoh wśród rop polskdcll liczbą kwasową.

III. RÓPY b ZASADZIE MIESZANEJ (MM) Do kilasy tej należy Więks2l0ść rop polskdcll, a z pr.z.edsta:wlianyoh·· w- talb.· -1 blisko 50% r~r-.ezentu~e ropy o zasad7Jie mi.eszan~. W ;ropach .należących do

tej

kl.aSY

udzl6ł .węglowodorów ll'llaftenowych d

pa!I'afi-nowycll jest w przyb1iiż;eniu jednakowy zaróW'Il.O w

lżejogzych, jak i w cięższych destylatach. W kLasie tej

wyoda"ębnd:a się dwie grupy .rqg: •pa!I"afinowe o

tempe-raturze mętm.i.enlia II-ej fralk.cji kluczowej powyżej 15 °C i -~imowe

o

tempemturze mę\::nii.enlia .po-'

wyżej -15 °C. Wszystlcie przyboo7xme ltu ropy o

za-sad:lJi.e mieszaonej naJleżą do nJ1P pa.rafilnowydh. Gęs.tcść icll leży w gran,OOa.ah 0,8272-0,8642, wydajność desty-latu do 300 oc 42,5-70%, wydajnooć pozostalości

po-wyżej 330 °C - 27,2-60%. Klasa miEszana cechuje

się dużą rozpiętością c.haralkterystycznych w~asoości

rop

:

procent

parnfiLny O'LllacrJOOlej metJadą Hołdego zmienia się w zalkresie 7,8-0,8, li'lość ekst.ralkrou

ka.rba-mirlO!Wego otrz.yman.ego z po!"ZJOStailości: 14,1-0 (z ostat-niej .ropy IIlależą.oej do tego szere~ ekstralk.tu

lk:aorba-midowego j~ ll11e otrzynmmo), IW'arlość stalej

"a"

.

1806--1068. Rów.nd.eż zaw~ asfaJ.teiilów :i żywic

wydzielOI!lych z .pozo.sotalośoi prny otrzymaniu olej u

waha się w szerokioh grandoadh: asfalteny 0,2-2,4%,

żywile 16,0-28,7%. Wskaźnddci lePkości olejów otrzyma-nych z pozostałości wynoszą 81,2-51,1, procent węg'la w pierścieniiaCih 38,0-50,6, średnia ilość pierścieni

w

1CZąSI:ecz1ce ·2,7-3,6.

'

IV. ROPY O ZASADZIE NAFTENOWO-MIESZANEJ (NM)

NaJleżą ibu mpy o gęstośC!Laoh w gralnioac!h 0,8080--0,8001, o dużej wydaj!I10Ści destylatu Ido 300 OC 57-78,5% ;Przy d!l.oś:c:i .pozostałości powyżej 330 °C od 21 do 40%. W lżejszej części destylatu rQP tej grupy

(frakcja .k!Lucrowa I) przeważają węglawodory IIlafie-. nowe, oo !Zlllajduje swój wyraz

w

warfuści stałej "a",

z.nJaK:ZJJ'lie niższej dla rop tej !klasy, zmieniającej się

w wąSldm zalk·re&ie 1132-1016. Z pozostMości rop

o :zawartości paTafin.y ll"Zędu 0,8-0,2% ekstralkrbu lkar:ba-midowego \lllie uzyskano, a Oleje otrzymaJne przez odasfalOOiwalnie d usunięcie żywic wykazywały niskde

wsikaźnilki •lepkości - 53,3-29,4. Po uS'U111ięclilll aromatów

w olejach tych proc.ent węgla w pierścieniach wynosił 48,5-'53,8, f1o średn:ia .ilość pierścieni w cząsteczce

~,6-3,5%.

V. ROPY O ZASADZIE NAFTENOWEJ (NN)

NaJleżą rtu 100.py o przewadze' struktur IIlaftenowyoh

zaJrówno w lekkiej, jalk i cię'iJkdej częścd desty•latu, o najwyższych gęsbościac:h (0,1J800-0,8864), naJniższej zarwa~rtośai wodoru w ropie (12,12-12,35) li najniższydh,

brurdzo do siebie z.blironych staaych ,18<" (958-993).

Wydajl!lość destylatu lila ~tawie destylacjd według

Engiera

zm.i.enda się

w

szer.olk:iQh granicaoh, jalk. d we

Wszysblcic:h poprzednich lk.1asaCh rop, z w-yjćlJtkiem

rop <rni.Eszano-:pa!I"afiiilowycll; ilość destyl.art;u do 300 OC

wynosi 44,5-00,5%. Natomiast. ilość pozosotaaości. po

oddestylowanliu produiktów białych - do 330 °C na

a-pa~raoie B:adgera jest <kllść 21blirżona li. ·IW)'Ill05[ 40,7--43,6%. Oleje rz. il)07JOStalośc.i ~rop należących do tej

klasy mają najniższe w~'ki lep.loości (21,5-13,9), a po octaromaJtyzowaiili-u, wysdki prooeiilJt atomów węgla

w

.pierściendladh - 51,4-56,5 i średndą ilość pierścieni

w czą.sbec:z.oe - 3,5-3,9. . .

Uogólniając przytocmne wyżej dane oraz opubLilloo-wane poprzedln.io wyndlki .baJdań 37 rop, jaik równlież

dane zrie publdllrowal!le naJeży stwderdz:ić, że wi~ rop pols:kioh (ponad 64%) s1mrowd.ą ropy o msad2Jie

rnieszaaiej IP<>Chodzące z rożnyol) pól i formacji geolo-gliic.znej. W grupie tej jedynie ti-Ąy ropy {7,5%) zaJ.oiczyć

mo:l:.na dJo rop bezpaii"afulowydh (il:emperałbura mętiil!ienia

U fr.wkcjd 'klucwwej poniżej -15 OC), ll"'esZtę stanowią

ropy paJralfinowe o zawartości !:pail'"afiiily IWedlug Hoł­

dego w ~h 8,7-0,B%. Na.jannliej Liczne grupy

sbalnoWiią · ropy o zasadzie pa!I"aruwwej (•4,8%) i paJra-.

fi.Jnolwo-mie8Zalllej (4,8%), cec:hujące się wysdklimi

waa--OOściamd . stalej -"a", świadczącymi o dużej. przewadze

sbruktw' parafanowych nad c.Y'ldokznym:L

Ropy

o

.za..

&aJd.zie naftenowo-mieszanej ... stal!lowiią 16,1% ogólnej

ilości rop pol.sk.ich, a naftenowe - 9,7%. Obie te

gtupy cedhują ·;ruskie· wartoścli -Stalej

·

,;a

'

',

rOO!ejącę

w mil8irę wzros.tu cll.airak;teru naftenowego rop, naj~

niższe dla rqp o zasa.d1liJe nafte.nowej. Ja:k już .wy~

k.az:ano na przyk.łladzi.e tab. I .ropy o za:sru:We

naftenb..

wo-mieszanej wy<kaz.ują dlużą wydadiność destylatli (do 300 °C); jest .to cecha oharalkterystyezma wszystJi;ioh l"G!P nalleżącydh do .tej kLasy. '

P.rzy za.wartośoi pacadliey w ropie ;pQIIliżej l%

(02li1a-C2JOOlej metodą Holdego) z IPQZIOSOOilośct po

oddestylo-\WIIIlii.u prold.u•k.tów b~ych do 33() °C rue udało się otrzymać ElkstraOOtu kalrbarnddowego, a. oleje wydzie-lOIIle z porrostaklśoi na drodze octasial.towania

d

od-żnyi~~ia ~Y ~ illii.żs.ze wskamd·kli ~ep­

kOSCJ., az do waailOśoi. UJemiilYCh dla nielia:órych ~'OP

naftenowych. . .

stwderd.rono rów.nież, że ponad 53% rop wydmZuje

~1ność sk.ręoani.a śwLaltła spolaryzowanego. Zdolnością,

tą oedhują się wyżej w.rzące fra.kicje desty_lart:owe o gra.., n:i.caclJ. temperatwr wrzenJia 280-490 OC, przy czy.mj

rn:aik.sdmum skręcalności właściwej a0 20 przypada illa'

fraikoje o g.r~h ,wrzenlia powyżej 400 °C. Naj..! wyższą skręcal:nOOcią optyczną ceiohrują się niektóre ropy :klasy naiteiilowej.

SKŁAD GAZÓW ZE STABILIZACJI ROP

Tabela

n

;

l

l

·Zawartość w gazie ze Węglowodór s ta blllzacji rop

% obj. metan 20,2 - 52,1 etan 0,2- 9,5 propan 2,9 - 31,5

'

n-butan 5,8 - 24,0 i-butan 5,8 - 17,5 n-pentan 8,4 - 16,0 i-pentan 8,0 - 15,5

Pobrane do badania prOb'kli ll"Op zamderaly węgło­ wodory gazowe, które wyd7Ji.elan.o ;poddając ropy sta-· biliz:acj1 w slk:ali .laJbomtoryjnej w temp. 53°C pod

ciśndeniern 700 mm sł'lllpa Hg. Zbada.ne ~ropy .zawieraly. gazy stalbf.ld:mcyjne IW ilości 0,11-3,:35% wag. o poda-IIlYiffi

w

.tab. II Składzie. W lkdJ.ku ropadh stwie.rdrz,ono

występowanie sial1kowodoru, najwdęoej

w

gaZie

ze

stabilimcjd ropy Rybak~ (0,52%).

LITERATURA

l. K .i s i

e

l o w W. ~ Własności rop C za~ i Folusz. Nafta" 11, 105, 135, 1955. .

2. Ki s i e l o

w

W. - Ropy· .poJ.skiie. "Nafta" 15, 191,. 1959.

3. Kisielow W. - Rela'biOI!l bebWeen flash 'podnt, densiJty and strukture of hydror..arbons. Bull. de

l' Acad Pol. d. Sc. Ser. dllim. geol. .geogr .. 6, 575,

'1958.

4. K li s i

e

l o w W. - Relabion between flash point ,al!ld densilty of pe1lroletim. firnction. Bull. de l'Acad.

:Pdl. d. Sc. Ser. dhim. 'geól. et geogr. 6, 581, 1958. 5. ;Kiisielow W. - A New Constant Characterlzing

the Baillng Range and Structure GI'Óup

Compo-sition o f HydrocarbOI!l Mrl.xtul"els. Bul!l.. de. l_' Aced.

;

Pol.

d. Sc. d. Sc. ohim.. .geol.

et

geogr. 6, 589, ·19_58. 6. ·Kdsielow W.- A·IJh~ des Flamm;PUnktes VOI!l der Dichte der reialen. Kohlenwasserstoffe und der Erdolf.mk.tdonen. Acta. Chim; Acad. Sc. HI.IIIlg.

! 18, 189, 1959. . ;. . . . ' . .

7. Smith N. A. C., Smd.th H.

M

:

,

Blade O. C., G a ;r to n E. L. ,'-· RonaJdne .method ·for the anałys:is

of crude petroleum. 'Ilhe ooaJ:i:tioal· metihod. US Bur. Min. Bu.Ll. 490,

us

Gor.

P.m

ti·

ng

·

Office, washirig

-ton 1951. ·

B.

:

z

er b e C. - Milneralale u. Verwal!ldite Produk.te, 'str. 243, Spr.iJnger-Verlag 19~2.

NIEKTóRE WŁASNOSCI ROP POLSKICH Tabela I

l Nazwa ropy Partynla A Grobla B Stara Wieś Partynla D

2 L. p. l 2 3 ł

-3 _{Kreda górna,} Plaskowlec

czar-Formacja geologiczna Jura, klmeryd norzeckl, kreda Jura, klmeryd

plaskowce górna

-ł Zasada ropy p p p p p p _MP 5 Stała gęstościowo-zapłonowa 1699 1216 1292 1601 6 Gęstość d:• 0,8335 0,8049 0,8061 0,8341

7 Zawartość węgla C,

'l•

wag. 86,21 85,88 85,93

l

86,13

8 Zawartość wodoru H, ~wag. 13,52 14,04 13,94 13,60

9 zawartość parafiny (met. Holdego),

'l•

wag. 7,8 3,3 3,3 7,1

10 Liczba kwasowa, mg KOH/g oleju 0,06 0,11 0,05 3,53

11 Zawartość siarki,

'l•

wag. 0,27 0,66 0,08 0,23

12 Zawartość popiołu, 0/o wag. 0,006 0,007 0,002 0,069

13 Jakościowy skład popiołu stwierdzony SI, Fe, Ca, Mg, SI, Fe, Ca, Mg, SI, Fe, Ca, Mg, SI, Fe, Ca, Mg,

Ni, V, Al, Mn, Ni, V, Al, Mn, Ni, V, Al, Mn, Ni, V, Al, Mn,

spektrografłeznie Cu, Tl, Pb, Na,

l

Cu, Pb, Na Ti, Cu, Pb, Na Ti, Cu, Tl, Pb, Zn,

Zn, Ba, Sr, Cr, Zn, Sr, Cr, Mo, Zn, Sr, Cr. Ba, Sr, Cr, Sn,

~o, Sn, B, Ag, B, Ag, Mo.

Mo, Cd.

14 Prętność pary, kG/cm• (Reld) 0,09 0,31 0,12 0,16

15 Destylacja wg Englera:

a) destylat do 200"C, •to obj. 22,5 39,0 41,5 25,0

b) destylat 20D-300"C, 0/o obj. 29,0 30,0 24,0 28,0

C) pozostałość powytej 300°C, g 42,6 28,4 28,6 41,2

d) d :• destylatu do 200"C 0,7632 0,7459 0,7407 0,7598

e) d:• destylatu 20D-300"C 0,8132 0,8141 0,8072 0,8164

f) d

:O

pozostałości powytej 300°C Ó,8858 0,8962 0,8842 0,8895

g) temperatura krzepnięcia pozostałości

powy-tej 300°C, 36 19 19 3'7

l

16 Pozostałość po oddestylowaniu produktów na

apa-racie Badgera do 330°C:

a) wydajność, '/• wag. 43,2 29,8 30,4 41,9

l

c) b) zawartość gęstość d:' asfaltenów (wytrąconych pentanem), 0,8976 0,9141 0,9008 0,9014

'l•

wag. 1,0 0,4

_l

0,6

_l

1,4

d) zawartość tywic (adsorpcja na florydynie),

•to wag. 14,0 15,8 18,6 15,5

e) ekstrakt karbamidowy, '/• wag. 21,1 12,1 12,1 19,'7

f) zawartość oleju, 0/o wag. 63,7 71,2 68,3 62,8

17 Olej z p(>zostałości:

a) gęstość d:0 0,8980 0,9002 0,9013 0,8993

b) wskatttik lepkości 9'1,7 102,1 84,5 89,2

c) zawartość frakcji nasyconej (metoda

chroma-tografli na telu SIO•), ~ wag. 41,2 62,8 82,9 39,1

d)

'l•

węgla w pierścleniach (CR) (metodą n-d•M) 39,4 40,0 43,5 41,4

e) średnia ilość pierścieni w cząsteczce (RT)

l Trześnlów Dąbrowa _Bóbrka Kraścienko _{Hanka Stebnik}

l

W Itryłów Tarnowska Arnold

-z

5 6 7 8 8 lO 11 l, II, III l IV

I l II plaskowiec Plaskowlec Plaskowlec hle-;

3 Plaskowlec Jura górna plaskowiec Warstwy _{rOililfowy, eocen,!}

z łupków menl- (klmeryd), clę:Łkowlckl, _{clę:Łkowlckl, krośnieńskie,} kllwskl, warstwy _plaskowiec

lltowych, eocen wapienie kreda _plaskowiec górna, eocen oligocen menilitowe, warstw

lnocera-eocen mowych, kreda

Czarnorzecki _górna 4 MP MM MM MM _l MM MM MM 5 1486 1484 1385 1808 1357 1400 1385 8 0,8385 0,8485 0,8489 0,8581 0,8610 0,8465. 0,8272. 7 85,87

l

85,27 86,38

l

87,14 86,55 86,32 86,24 8 13,56 13,37 13,12 12,83 12,91 12,98 13,53 8 5,5 7,8 7,2 6,8 6,2 6,1 5,6 lO 0,10 0,10 0,04 0,07 0,10 0,18 0,05 11 0,46 1,44 0,18· 0,17 0,23 0,35 0,16 12 0,004 0,049 0,052 0,013 0,007 0,003 0,005

13 SI, Fe, Ca, Mg, SI_{NI, V, Al, Mn, NI, V,} , Fe, Ca, Mg, SI, Fe, Ca, Mg, SI, Fe, Ca,. Mg, SI, Fe, Ca, Mg, SI, Fe, Ca, Mg, SI, Fe, Ca, Mg, Al, M n, NI, V, Al, M n, NI, V, Al, M n, Ni, V, Al, M n, NI, V, Al, C u, NI, V, Al, M n, C u, Pb, Ti, Zn, Cu, Pb, Na, Ti,

l

Cu, Ti, Zn, Ba, C u, Pb, Tl, Zn,, Cu, Pb, Na, Ti, Ti, Z n, Sr, Cr, C u, Pb, Na, Tl, Ba, Sr, Cr, B, Z n, Sr, Mo. Sr, Cr, Sn, Na, Ba, Sr, Cr, B, Zn, Ba, Sr, Cr,

z

n, Ba, Sr, Cr,

Co. B. Co. Mo, Co. Co.

14 0,07 0,22 0,19 0,07 0,29 0,18 0,11 15 a 28,0 23,0 25,5 20,0 21.5 30,0 35,5 b 27,5 29,5 21,5 27,0 21,0 23,0 24,0 c 40,2

l

42,4 46,7 47,8 50,8 43,2 36,0 d

_l

0,7617 0,7730 0,7567 0,7850 0,7530 0,7607 0,7484 e 0,8125 0,8272 0,8210 0,8282 0,8256 0,8269 0,8183 f 0,9084 0,9034 0,9143 0,9052 0,9176 0,9097 0,8853 g 19 27 26 20 28 24 21 18

•

39,8 47,4 48,1 48,1 51,2 56,8 60,1 b 0,8161 0,9100 0,9265 0,9148 0,8344 0,8285 0,9104 c 0,1 1,0 1,6 0,8 0,2 0,8 0,3

l

d 19,6 13,7 19,9 17,0 18,9 20,9 e 13,4 17,1 14,1 14,0 10,3 12,1 12,1 f 66,3 62,7 64,2 68,1 70,4 64,0 67,4 17 a 0,8134 0,9034 0,9219 0,9114 0,9279 0,9213 0,9044 b 73,4 112,2

-

73,1 58,3 63,0 81,2 c 57,4 48,6 50,2 55,8 22,3 45,8 61,4 d 45,9 42,5 43,5 42,0 47,2 45,0 41,7 e 2,2 2,2 3,4 2,9 3,3 2,8 2,7

5

l Wietrzno Rybak! A

l

Brzegi Iwonicz N Rudawka Siary Fellnerówka

2 12 13 14 15 16 17 18

3. I plaskowiec Dolomit główny, Plaskowlec Waratwy kroś- Warstwy kroś- Kreda górna, Kreda górna,

ciężkowic ki, cechsztyn, kllwskl, warstwy _{nleńskle, oll- nleńskle, oll- płaskowlec}

warstwy

eocen perm górny menilitowe, _{go c im gocen}

Inoceramowy Inoceramowe eocen ł MM MM MM MM MM MM NM 5 1269 1068 1223 1183 1103 1110 1069 6 0,8489 0,8579 0,8444 0,8613 0,8273 0,8642 0,8631 7 86,58 85,90 86,66 86,84 86,53 86,65 86,87 8 13,07 12,92 12,93 12,82 13,35 13,04 12,89 9 5,3 3,5 3,2 1,9 0,8 0,8 0,8 lO 0,17 0,24 0,23 0,72 0,11 0,52 0,45 11 0,18 1,11 0,33 0,16 0,08 0,21 0,26 12 0,009 0,002 0,014 0,011 0,020 0,015 0,021

13· .SI, Fe, Ca_{NI, V, Al,} , _{M n, NI, V}Mg, SI, Fe, Ca, Mg, NI, _{, Al, Mn, Si, Fe, Ca, Mg}V, Al, Mn, _, Ni, V, Al, M n, NI, V, Al, M n, SI; Fe, Ca, Mg; SI, Fe, Ca, Mg,

SI, Fe, Ca, Mg, Si, Fe, Ca, Mg, NI, V, Al, Mri·, NI, V, Al, M n,

l

Cu, Pb, Ti, Z n_{Ba, Sr, Cr, Sn,} , Cu, Pb, Tl, Zn, Cu, Pb, Na, T i, Cu, 'Pb, Na·, Tl, Cu, Pb, Tl, Zn, Cu, Pb, Ti, z·n, C u, Pb, Tl,

z

n,

Ba, Sr, er, S n Ba, Sr, Cr Zn, Ba,. Sr; Cr, Ba, Sr Ba, Sr, Cr, S n, Ba, Sr, Cr, Sn,

Na, B, Co, Ag) _Co, Ag, S n B, Co, Na Na, B, Co, Ag,

Mo 14 0,23 0,53 0,14 0,06 0,11 0,09 0,07

--15 a 28,0 24,5 32,5 32,0 45,0 29,0 35,0 b 21,5 22,0 25,0 23,5 25,0 23,0 22,0 c

l

44,7 47,7 39,7 41,2

_l

28,6 44,2 41,1 d 0,7550

_l

0,7296 0,7789

_l

0,7648 0,7551

_l

0,7612 0,7648 e 0,8268 0,8325 0,8295 0,8414 0,8377 0,8358 0,8483 f 0,9193 0,9383, 0,9209 0,9349 0,9207 0,9414 0,9435 g 21 17 9 -12 -6 -13 -lO 16 a 45,4 52,8 39,4 43,3 27,2 46,5 40,5 b 0,9327 0,9472 0,9404 0,9490 0,9357 0,9545 0,9563 c 2,2

l

3,2 1,1 2,4 0,6

l

1,2 0,7

l

l

_l

d 16,2 19,1 16,0 18,2 16,2 28,7 22,3 e 11,6 4,7 4,5 3,2 2,5

-

-f 69,6 72,5 78,4 75,8 80,3 69,2 75,8 17 ! a 0,9262 0,9232 0,9256 0,9269 0,9205 0,9195 0,9343 b 59,0 64,5 63,7 53,0 51,1 51,8 '32,3 ' c 49,5 37,7 48,3 39,9 58,5 56,8 47,9 i d 48,4 38,0 46,5 48,0 50,6 48,2 53,5 ' e 3,2 2,8 3,2 3,2 3,1 3,6 3,5

l Poraż Lubatówka Węglówka Bystre Kobylany Ludwika Kllmkówka

2 19 20 21 22 23 24 25

--3 Warsrwy kroś- III l IV plas- Fiaskowce Warstwy kroś· Plaskowlec ł'laskowce III l IV pla

s-nleńskle, dolne, kowlec ciężko- węglowiec kle, nleńskle dolne, ciężkowic ki, warstw lnocera- kowlęc

ciężko-mowych, kreda

oligocen wlekł, eocen dolna kreda oligocen eocen

górna wieki, eocen

4 NM NM NM NM NN NN NN

l

l

5 1132 1063 1132 1016 978 958 993 6 0,8490 0,8595 0,8515 0,8080 0,8864 0,8800 0,8820. 7 86,51 87,14

l

86,64 86,35 86,71

l

87,22 87,38 8 12,70 12,63 13,06 13,48 12,12 12,26 12,35 9 0,6 0,3 0,3 0,2 0,9 0,4 0,3 lO 0,16 0,61 0,70 0,14 1,80 0,86 1,03 11 0,11 0,12 0,17 0,08 0,35 0,19 0,16 12 0,005 0,063 0,013 0,005 0,019 0,008 0,021

.13 SI, Fe, Ca, Mg, S i, Fe, Ca, Mg, SI, Fe, Ca, Mg, SI, Fe, Ca, Mg, SI, Fe, Ca, Mg, SI, Fe; Ca, Mg, SI, Fe, Ca, Mg, Ni, V, Al, M n, Ni, V, Al, M n, Ni, V, Al, M n, NI, V, Al, C u, NI, V, Al, Mn, Ni, V, Al, Mn, NI, V, Al, Mn,

C u, Pb, Na, Ti, C u, Pb, T!, Zn, Cu, Tl, Pb, Zn, Z n, Sr Cu, Pb, Na, Ti, Cu, Zn, Sr Cu, Pb, Ti, Zn,

z n, Ba, Sr, Cr, Ba, Sr, Cr, Sn, Ba, Sr, Cr, Co, Zn, Ba, Sr, Cr, Ba, Sr, Cr, Sn,

Co, Ag B Sn, Ag, Mo, Cd. Co Co

14 0,09 0,09 0,09 0,20 0,24 0,02 0,07

l

15 11 42,5 38,5 36,0 60,5 28,0 40,5 32,0 b 22,5 26,5 24,0 18,0 16,5 20,0 23,5

l

c 32,6 34,0 37,9 20,0 51,3

l

37,2 43,1

l

d 0,7628 0,7751 0,7564 0,7485

_l

0,7612 0,7710 0,7701 e 0,8441 0,8614 0,8391 0,8452 0,85!0 0,8775 0,8622 f 0,9497 0,9493 0,9388 0,9628 0,9644 0,9861 0,9695 g -24 -26 -17 -11 -'5 -6 -12 16

l

a 34,4 34,0 41,1 21,0 43,6 41,2 40,7 b 0,9666 0,9608 0,9485 0,9481 0,9752 0,9967 0,9855 c 6,4

l

4,4 0,2 0,7 2,0 0,5 9,7

l

l

d 14,3 15,5 6,6 19,0 26,0 18,0 17,0 e

-

-

_-

_-

_-

_-

-f 79,3 80,0 83,2 80,3 69,8 82,0 73,0 17

l

a 0,9345 0,9368 ~.9303 0,9305 0,9432 0,9596 0,9489 b 53,3 29,4 45,1 43,9 21,5 -13,9 6,5 c 48,:1 48,5 41,3 44,8 39,7 39,2 42,2 d 51,7 53,8 51,7 48,5 51,4 56,5 57,4 e 3,1 3,3 1,6 3,3 3,5 3,9 3,7

7

SUMMARY

The present paper deaJs Wli·t'h the ch.aracter.istli'CS of 25 Polish orude diJs ·talken in the yeall'S 1960-1963 from various

wl

ffields. The eLatbora1:ńion of these 'Cha-raoteristics is a part of a gJre.ait research wor1k oarrmied on to charaoterize in detail a11 the crude oils oocumng

in Potanld.

Wih.en examillllilng lth.e orude oi:ls under considerałfi.on,

th.e Iaue and Gartxm metlh.od of da5Si:6ioartli.on ww; applded. Moreover, by mealllS of density-'ignlition

oon-staatt the pamffin or .th.e cyclic ob.araeter of crud'e dils ;was det.emnil!led,

too.

As a resulLt of th.e examiillialtions Lt was stated th.alt i-n

most

cases (64 per ceillt) >th.e Poldsh ooude ohls ·

represenlt mixed base oils derived f·rom variOW3 fields

anld vall"ious geological formatiQn.s,

PE310ME

B CTaTbe Olli1CbiBaiOTCH CBOH<!TBa 25 BHAOB llOJib-CKHX HeQlTeH :1'13 pa3JIJ1:'łHbiX 3aJieJKeit, onpo6oBaHHbiX

B nepHO~ 196~63 rr. Onpe,ąęJieHHbie CBOHCTBa

Co-CTaBJIHIOT 'łaCTb npOBOAHMbiX HeCKOJibKHX JieT

HCCJie-AOBaHHH, ~eJibiO KOTOpbiX HBJilłeTCH ,ąeTaJibHaH ;

xa-p~TepHCTHKa BCeX B11AOB HeQlT:H, BCTPe'faiO~XCSI

B IIOJibWe. .

B HCCJie~OBaHHHX 1'1CllOJib3YeT<:H MeTO,ąHKa

KJiaCCI'1-cł>HKa~1'11'1 no JlaHe H raproHy. BbiJI onpe.ąeneH TaKJKe napatPHHOBbiH HJIH ~1'1KJil1•'łHbiH xapaKTep HeQlTH lllPH

llOMOI.qH DOCTOHHHOH llJIOTHOCTH - BOCIIJiaMeHeHHH.

KaK noKa3aJIH npose,ąeHHbie HccneA.QBaHHH,

6onb-WHHCTBO BHAOB HeQlTH (CBbiWe 64%) 1'13 pa3JIH'łHbiX

3aJie:IKeH H reOJIOrH'łeCKHX tPOPMa~H IIOJibWH

.OT-HOCHTCil K BH,ąaM CO CMeWa•HHbiM OCHOBaHHeM.

BOLESLA W CISEK, JOZEF CZERNICKI

Przedsiębiorstwo Poszukiwaft Naftowych

PRODUKTYWNOSC DOLNEJ KREDY POLSKICH KARPAT FLISZOWYCH

I

ZWIĄZANE

Z

NIĄ

PERSPEKTYWY POSZUKIWAWCZE

Dotydlczasowe poszukiwania złóż .ropy naflt.owej

i gazu ziemnegx> w Kaq>a.tach. nde dały jeszcze

defini-tYwnej odpowiedzi o waJrt.ośoi. przemysłowej piaSkow-c&w doLnej !kredy. Złoża ropy i g~ o wart:OOoi·

przemysłlowej w WM&twach. dolnej k·redy odlkryiOO dotychczas na fałdzie Graibownlicy i w rejonie W ę­

gl6wlkL Posz.\lJkliJwan.ia prowad7.l0Ile

w

dnnydh. rejOlilach

Karpalt nde przyn!Losły, porta licznymi objawami ropy

i ga2JU, ·pmy,tywnych wynilków. Otrzymywanie

pro-dukicjd ropy i ~u na ws,pomnian.ych. wyżej

elemen-tach. upowa;bnda do twierdzenlia, że ds.lmiieją jeszcze daJsze możliWIOŚci znadezienila złóż illiltwminów

tam,

gidzie strulkltury są szczegól.l!lde dobrre lirrolowane od powierzcllnd.

Odikryc:ie złóż .ropy d gazu na fałdzie Grabownicy

i rw rejonlie Węglówk.i oraz n.egart;ywne W)'IIlliiki w dol-nej lkred:z.ńe w illlnydh. :rejonaeh Karpat nasuwają równiież pewne wnioski dla dalszych posru'Jt.iwań,

su-gerujące skierowal!llie glÓIW'IIegO zainteresowania na

te

właśnie dotydtc:zas produlktyw.ne rrejony. Nasuwa

się więc pytande dJJ.aczego

te

dwie, wyżej wymienione,

struktury są ;PI"'dukltywne, a w powsbalyoh >rejonach

ollrzymaino negatywne IW)'IIlliikd pod względem

przemy-słowym. Wydaje się, że wyjaśnienda ~ zagadm.enła należy sm.mkać w wyk.azal!liu :podobieństwa obu

pro-d~ych. strUJkbu.r

me

rtyle .pod względem geo-metryc7Jnym, oo geologiczno-facjalnym.

Element WęglÓWikd występuje w obrębie jednostki

podśląSkiej (węglowieokiej) w aptymaJ.nych. wartllllkach..

Złoże ropy bowiem .zma.jdUje się w piaSkowcach. dolnej kredy o

'bardz9

dobrych. wlasnościadh. tkolektorsikich.,

świetnde liU.olowal!lych przez margle węglowiecklie.

Ta-tk:iej !i2Jollacj:i brak jest

w

j~tce śląskiiej, ponieważ waJrStJwy 'kredy górnej zbudowallle są z piaskowrow

i łup'ków o znacznie .gorszych. Własnościach

izolacyj-nych.. Nieco !imla jest roWIIl.ież facja dolnej 'Jcr'edy jecliilKJLstiki ~. gdzie występują piaslrowce o gor-szych. warunikach lkolektorsktich, czeg10 dowodem są

dotychcmoowe wyndJkń..

Strtuk!tum W ęgilóWlkd,

w

lciórej lbrak jest olbrzymiej

miąŻS1Z.a9c:i pitask.owc&w kredy górnej, jallcie występują

w

jej sąsied7Jtwre :w jednostce śląSkiej, ma dookolllale

waruillkli. akumuJacjłi węgtlowodor&w IWłaŚtllie w

war-stwadh. dolnej kired.y. Złoże 1m .jednak mstJalo częścio-· wo 2ll1is7Jcrrone,.zwlaszeza w pobldżu wyoh.odl!li

pial9kow-c&w dolalej 'ktledy. Na1mnriast

w

miejsoaJCh o grubszym

rmdk1taJclrZlie ~ w~ch złoża 2laiClhtoiWialy się

i są batrd.Ziej zasobne, co też upoważnia do

spodzie-wania się znalezienda jes7JC7Je ·lepszych. złóż

ropno-8

UKD 551.763.1:553.98(438-13:234.372) -garowyCh.

tam,

gd2ie nie

ma

~h.odlni aJili dolnej '

lkiredy, and margli węglowiEclcich. Perspe!krtywy

znafte-zienda nowych. złóż tego typu istmrleją zatem zarówno

na E od W~ówkd., jatk ;również w k.ie:runlru .z:aJC!hod-nian - W2ldłuż st.refy n.asunięcila. jednOOtbki śląskiej na

podśląsiką.

Fotwierdzeniem tej tezy są :ta!kże wynHti ostatnio prowadzonych p.rac posZIUici\WIWc:zyoh. w rejooie 'Wę­

glówtkli d w rejonie Wold Jasiel'lliiCikiej. Na ;pl."Z€1krdju

geal~ym (rycina 3) wid.Zlimy caNrowtilte

,przy-krycie jedniOistki Wlęglowiedkiej przez. II'laSliDiętą

jednostJkę Sląską. Jako .pewnego rodzaju ciekawostkę naJeży odl!lotawać faJkt, że w jedlllym z otworów,

w warstwaich dlolnej ktredy węglmvi.edlti'ej,

stwier-dmno z.kY~ ga1m1 o ciśn:ieniu dw.u-h.-rotmlie wyższym

w

s1xxwlll:kiu db hydrost~ odpowliedllliego dJa

faOOty~ głębOkości występowania złoża. Jaik wiado-mo w ktieri.IIIliku wschodnim od Węglówki jednostlka

podśląSka

w

przeważającej części prZ)'Ikryta jest

na-suniętymi utworami jed'IlOSIJki śląskiej. Mogą więc

istnieć dałej w acier.un:ku :wschodnim podobne warulflk.i

do stwłerdzonyeh. w rejOI!lde Woli Jas.ieniCkiej.

/ /

...-

,

l 2 3 4

-s

~6 - ·7

Ryc. 1. Schemat11czny przekrój geologiczny przez re-jon Węglówki (na podstawie materiałów S.

Wdowia-rza i przem. naft.).

l - jednostka śląska, 2 - jednostka podśląska (węglowie­

cka), 3 - warstwy krośnieńskie, 4 - płat bonarowiecki (jednostka śląska), 5 - nasunięcie, 6 - złota ropy, 7

-dyslokacje. ·

Fig. 1. Schematic geologkat cross section through the

Węglówka region (according to materiats by St.

Wdowiarz and that

of

petroleurn industry)

l ~ Silesian unit, 2 - Sub-Silesian (Węglowka) unit, 3 -Krosno beds, 4 - Bonarowice inller (Silesian unit), 5