Unormowania prawne usprawiedliwiania niestawiennictwa z powodu choroby na wezwanie organu procesowego

Review

Zagadnienie usprawiedliwiania niestawiennictwa z po-wodu choroby na wezwanie organu procesowego jest nieznane bli¿ej szerszemu ogó³owi lekarzy, w tym psy-chiatrów. Ci ostatni niejednokrotnie wyra¿ali przekona-nie, ¿e – zw³aszcza, gdy znajdowali siê na liœcie bieg³ych s¹dowych – maj¹ takie uprawnienia, gdy w rzeczywis-toœci nie maj¹ do tego, jako biegli, ¿adnych podstaw. Poniewa¿ wielokrotnie pytali mnie o to Kole¿anki i Ko-ledzy psychiatrzy, postanowi³am przedstawiæ istniej¹ce unormowania prawne na ten temat.

PODSTAWY PRAWNE

Kodeks postêpowania karnego w art. 117 zobowi¹zu-je organ procesowy do zawiadomienia osoby, uprawnio-nej do wziêcia udzia³u w czynnoœci procesowej, o jej cza-sie i miejscu (§ 1), ale w przypadku niestawiennictwa tej osoby (z powodu braku dowodu o jej powiadomie-niu, przy uzasadnionym przypuszczeniu istnienia prze-szkód ¿ywio³owych lub innych wyj¹tkowych przyczyn, lub gdy usprawiedliwi³a nale¿ycie niestawiennictwo)

Unormowania prawne usprawiedliwiania niestawiennictwa

z powodu choroby na wezwanie organu procesowego

Legal regulations concerning excusing absence due to illness following court summons

DANUTA HAJDUKIEWICZ Z Instytutu Psychiatrii i Neurologii w Warszawie

STRESZCZENIE

Cel. Przedstawienie podstaw prawnych i sposobu usprawiedliwiania niestawiennictwa z powodu choroby uczestników postêpo-wania na wezwanie organu procesowego.

Przegl¹d. Autorka przedstawia treœæ znowelizowanego art. 117 § 4 kpk, który zobowi¹za³ Ministra Sprawiedliwoœci do wydania w porozumieniu z Ministrem do spraw Zdrowia rozporz¹dzenia okreœlaj¹cego tryb i warunki usprawiedliwiania tego niestawien-nictwa. Dnia 24 czerwca 2003 r. rozporz¹dzenie takie wyda³ jedynie Minister Sprawiedliwoœci stwierdzaj¹c, ¿e uprawnionym do wydania zaœwiadczenia potwierdzaj¹cego niemo¿noœæ stawiennictwa z powodu choroby uczestników postêpowania jest lekarz publicznego lub niepublicznego zak³adu opieki zdrowotnej z obszaru ich zamieszkania, ordynator oddzia³u szpitala, w którym prze-bywaj¹ lub lekarz udzielaj¹cy œwiadczeñ zdrowotnych w zak³adzie opiekuñczo-leczniczym, zak³adzie pielêgnacyjno-leczniczym, sanatorium, prewentorium i innych o ca³odobowym lub ca³odziennym profilu œwiadczeñ zdrowotnych. Brak informacji o tym, ¿e badanie i wydanie takiego zaœwiadczenia s¹ nieodp³atne, oraz fakt, ¿e lekarz mo¿e byæ zatrudniony w niepublicznym zak³adzie opieki zdrowotnej budzi w¹tpliwoœci, czy nie przyczyni siê to do pobierania op³at, zw³aszcza ¿e rozporz¹dzenie nie przewiduje ¿adnego wynagrodzenie dla lekarza „uprawnionego”.

Wnioski. Poznanie omówionych podstaw, praktycznie nieznanych wiêkszoœci lekarzy, w tym psychiatrów, jest praktycznie wa¿na. SUMMARY

Objective. To present the legal foundations and method of excusing absence due to illness following court summons.

Review. This article presents the contents of the amended art. 117 § 4 of the criminal code which obligated the Minister of Justice to issue instructions in agreement with the Minister of Health concerning the method and circumstances of excusing absence in court. On 24 June 2003 only the Minister of Justice issued such instructions declaring that the following persons are entitled to issue certifi-cates acknowledging incapacity to answer court summons to attend due to illness: a doctor employed at a public or non-public health care facility in the concerned person’s catchment area, the head of a hospital ward in which such persons are hospitalised or a doctor responsible for issuing medical certificates in treatment and nursing homes, nursing homes, sanatoriums, preventoriums and other round-the-clock or all-day medical services. The fact that the instructions do not say whether the examination and certificate are free of charge and that certificates may be issued by doctors employed in non-public health care facilities raises doubts as to whether this will not encourage the practice of having to pay for the certificate, especially considering that the instructions do not mention any form of remuneration for the “entitled” doctor.

Conclusions. For practical reasons it is important that doctors, including psychiatrists, acquaint themselves with the aforemen-tioned instructions with which most doctors are currently unfamiliar.

S³owa kluczowe: orzecznictwo s¹dowo-psychiatryczne / usprawiedliwianie niestawiennictwa z powodu choroby Key words: forensic psychiatric expert opinions / excusing failure to attend in court because of illness

– czynnoœci nie przeprowadza siê (§ 2), tak¿e wtedy, gdy nie stawi³y siê strony, obroñca lub pe³nomocnik (których stawiennictwo jest obowi¹zkowe (§ 3) [1]. Za-gadnienie usprawiedliwiania niestawiennictwa oskar¿o-nych, œwiadków i innych uczestników procesu z powo-du choroby reguluje § 4 art. 117 kpk, który stwierdza, ¿e Minister Sprawiedliwoœci i Minister Zdrowia i Opieki Spo³ecznej w drodze rozporz¹dzenia okreœl¹ warunki i tryb tego usprawiedliwiania. Zosta³o nawet wydane odpowiednie rozporz¹dzenie tych ministrów w 1998 r., ale ustawa z dnia 10 stycznia 2003 r. o zmianie ustawy – Kodeks postêpowania karnego, ustawy – Przepisy wprowadzaj¹ce kodeks postêpowania karnego, ustawy o œwiadku koronnym oraz ustawy o ochronie informacji niejawnych (Dz. U. nr 17, poz. 155) wprowadzi³a dwie zmiany w art. 117 kpk [2]:

– Po § 2 doda³a § 2a w brzmieniu: „Usprawiedliwienie nieobecnoœci z powodu choroby wymaga zaœwiad-czenia, wystawionego przez uprawnionego lekarza, potwierdzaj¹cego niemo¿noœæ stawienia siê na we-zwanie lub zawiadomienie organu prowadz¹cego po-stêpowanie” oraz

– zmieni³a dotychczasowe brzmienie § 4: „Minister Sprawiedliwoœci, w porozumieniu z ministrem w³aœci-wym do spraw zdrowia, okreœli, w drodze rozporz¹-dzenia, warunki i tryb usprawiedliwiania niestawien-nictwa oskar¿onych, œwiadków i innych uczestników postêpowania z powodu choroby oraz sposób wyzna-czania lekarzy uprawnionych do wystawiania za-œwiadczeñ potwierdzaj¹cych niemo¿noœæ stawienia siê na wezwanie lub zawiadomienie organu prowa-dz¹cego postêpowanie, maj¹c na uwadze koniecz-noœæ zapewnienia nieodp³atnoœci przeprowadzenia badania i wystawienia zaœwiadczenia przez lekarza oraz dostêpnoœci takich badañ dla osoby badanej”. UNORMOWANIE W ROZPORZ¥DZENIU MINISTRA SPRAWIEDLIWOŒCI

Rozporz¹dzenie Ministra Sprawiedliwoœci z dnia 24 czerwca 2003 r. w sprawie warunków i trybu uspra-wiedliwiania niestawiennictwa oskar¿onych, œwiadków i innych uczestników postêpowania karnego z powodu choroby oraz sposobu wyznaczania lekarzy upraw-nionych do wystawiania zaœwiadczeñ potwierdzaj¹cych niemo¿noœæ stawienia siê na wezwanie lub zawiado-mienia organu prowadz¹cego postêpowanie (Dz. U. nr 110, poz. 1049) obowi¹zuje od 1 lipca 2003 r. [3]. Niestety, wbrew treœci § 4 w art. 117 kpk, sporz¹dzi³ je tylko Minister Sprawiedliwoœci bez porozumienia z Ministrem Zdrowia.

Paragraf 1 tego rozporz¹dzenia informuj¹c o jego treœci, powtarza prawie w ca³oœci zobowi¹zania dla Ministra Sprawiedliwoœci zawarte w § 4 art. 117 kpk, ale bez ostatniego zdania, tj. bez nastêpuj¹cej treœci: „...maj¹c na uwadze koniecznoœæ zapewnienia nieod-p³atnoœci przeprowadzenia badania i wystawienia

za-œwiadczenia przez lekarza oraz dostêpnoœci takich ba-dañ dla osoby badanej” [2, 3].

Poni¿ej przytoczê dalsze paragrafy powo³ywanego rozporz¹dzenia:

§ 2. 1. Organ prowadz¹cy postêpowanie karne usprawiedliwia niestawiennictwo uczestników tego postêpowania z powodu choroby, po przed³o¿eniu przez nich zaœwiadczenia potwier-dzaj¹cego niemo¿noœæ stawiennictwa, zwanego dalej „za-œwiadczeniem”, wystawionym przez:

1) lekarza publicznego lub niepublicznego zak³adu opieki zdrowotnej wyznaczonego w sposób wskazany w § 6, udzielaj¹cego œwiadczeñ zdrowotnych na obszarze, na którym mieszka lub przebywa uczestnik postêpowania; 2) ordynatora oddzia³u szpitala, w którym uczestnik

postê-powania przebywa na leczeniu;

3) lekarza udzielaj¹cego œwiadczeñ zdrowotnych w zak³a-dzie opiekuñczo-leczniczym, zak³azak³a-dzie pielêgnacyjno-opiekuñczym, sanatorium, prewentorium, innym zak³a-dzie opieki zdrowotnej, przeznaczonym dla osób, których stan zdrowia wymaga udzielania ca³odobowych lub ca³o-dziennych œwiadczeñ zdrowotnych w odpowiednim sta-³ym pomieszczeniu, w którym uczestnik postêpowania przebywa na leczeniu.

§ 2. 2. Niestawiennictwo z powodu choroby uczestników postê-powania, bêd¹cych ¿o³nierzami w czynnej s³u¿bie wojsko-wej albo innymi osobami uprawnionymi do korzystania ze œwiadczeñ zdrowotnych, udzielanych przez zak³ady opieki zdrowotnej utworzone przez Ministra Obrony Narodowej lub Ministra Spraw Wewnêtrznych i Administracji, uspra-wiedliwia siê równie¿ po przed³o¿eniu przez nich zaœwiad-czenia wystawionego przez w³aœciwego lekarza wojskowe-go lub w³aœciwewojskowe-go lekarza s³u¿by zdrowia Ministerstwa Spraw Wewnêtrznych i Administracji.

§ 2. 3. Wzór zaœwiadczenia stanowi za³¹cznik do rozporz¹dzenia Dalsze paragrafy od 3 do 5 mówi¹, jakie czynnoœci ma przeprowadziæ „lekarz uprawniony” przed wyda-niem zaœwiadczenia i gdzie siê to odbywa, § 6 zobowi¹-zuje kierowników ZOZ i prezesów s¹dów okrêgowych do informowania osób i instytucji zainteresowanych wykazem lekarzy, o których mowa, o miejscu i godzi-nach ich pracy [3].

§ 3. Zaœwiadczenie mo¿e byæ wydane po okazaniu wezwania lub zawiadomienia organu prowadz¹cego postêpowanie kar-ne i dokumentu potwierdzaj¹cego to¿samoœæ uczestnika po-stêpowania oraz po przeprowadzeniu badania lekarskiego. § 4. Lekarz wydaj¹cy zaœwiadczenie po przeprowadzeniu

bada-nia wpisuje treϾ wydanego orzeczebada-nia do dokumentacji me-dycznej osoby badanej.

§ 5. 1. Lekarze, o których mowa w § 2 ust. 1 pkt 1, przyjmuj¹ osoby ubiegaj¹ce siê o wydanie zaœwiadczeñ w okreœlonych dniach i godzinach uzgodnionych z kierownikami zak³adów opieki zdrowotnej, a w razie ob³o¿nej choroby tych osób – odwiedzaj¹ je w domu.

§ 5. 2. Informacje o dniach i godzinach przyjêæ tych lekarzy wywiesza siê w zak³adach opieki zdrowotnej, w których wy-konuj¹ czynnoœci.

§ 6. 1. Kierownicy zak³adów opieki zdrowotnej przekazuj¹ pre-zesowi s¹du okrêgowego, na jego wniosek, listy zawieraj¹-ce proponowany wykaz lekarzy, o których mowa w § 2 ust. 1 pkt 1, obejmuj¹ce tak¿e miejsce, dni i godziny przyjêæ,

a nadto niezw³ocznie informuj¹ go o wszelkich zmianach w tym zakresie.

§ 6. 2. Na podstawie przekazanych przez kierowników zak³adów opieki zdrowotnej list, prezes s¹du okrêgowego zarz¹dza spo-rz¹dzenie wykazu lekarzy uprawnionych do wystawiania zaœwiadczenia z terenu województw nale¿¹cych do w³aœci-woœci miejscowej danego s¹du okrêgowego. W wykazie po-daje siê miejsce, dni i godziny przyjêæ lekarzy uprawnionych. § 6. 3. Wykaz, o którym mowa w ust. 2, oraz informacjê o in-nych, wymienionych w § 2, mo¿liwoœciach uzyskania za-œwiadczenia wywiesza siê w siedzibach s¹dów, prokuratur, komend i komisariatów Policji oraz samorz¹du adwokackie-go i radców prawnych.

ANALIZA ROZPORZ¥DZENIA

I PORÓWNANIE GO Z POPRZEDNIMI

Porównuj¹c aktualne rozporz¹dzenie Ministra wiedliwoœci z rozporz¹dzeniem trzech ministrów: Spra-wiedliwoœci, Obrony Narodowej oraz Zdrowia i Opieki Spo³ecznej z dnia 24 paŸdziernika 1970 r. (wydanym na podstawie art. 102 § 4 kodeksu postêpowania karnego oraz art. VI § 2 Przepisów wprowadzaj¹cych kodeks postêpowania karnego z 1969 r.) zauwa¿a siê ró¿nice [3, 4]. Paragraf 1 ust. 1 jest odpowiednikiem § 2 ust. 1 obecnego rozporz¹dzenia i brzmi:

§ 1. 1. Niestawiennictwo z powodu choroby na wezwanie s¹du albo organu prowadz¹cego œledztwo lub dochodzenie: oskar-¿onego, œwiadka, oskar¿yciela prywatnego, oskar¿yciela po-si³kowego, powoda cywilnego, przedstawiciela spo³ecznego, pe³nomocnika nie bêd¹cego adwokatem, bieg³ego i t³umacza usprawiedliwia siê zaœwiadczeniem wystawionym przez: 1) lekarza s¹dowego;

2) ordynatora oddzia³u szpitala (innego zak³adu opieki zamk-niêtej), w którym osoba wezwana przebywa na leczeniu. Paragraf 1 ust. 2 odpowiada w pe³ni obecnemu brzmie-niu § 2 ust. 2 (z 2003 r.).

W rozporz¹dzeniu z 1970 r. § 2 [4] w trzech punk-tach informuje: kto wyznacza lekarza s¹dowego (ust. 1) i zawiera z nim umowê (ust. 3) oraz jakie warunki wy-znaczona osoba musi spe³niaæ (ust. 2):

§ 2. 1. Funkcjê lekarza s¹dowego pe³ni lekarz wyznaczony przez kierownika organu do spraw zdrowia prezydium powiato-wej (miejskiej, dzielnicopowiato-wej) rady narodopowiato-wej w porozumie-niu z prezesem s¹du powiatowego.

§ 2. 2. Lekarzem s¹dowym mo¿e byæ tylko lekarz wykonuj¹cy zawód w danym powiecie (mieœcie, dzielnicy), zatrudniony w pañstwowej jednostce organizacyjnej w wymiarze co naj-mniej piêciu godzin dziennie. Lekarzem s¹dowym mo¿e byæ w szczególnoœci inspektor do spraw orzecznictwa lekarskie-go, ordynator szpitala (innego zak³adu opieki zdrowotnej zamkniêtej), kierownik przychodni albo inny lekarz maj¹cy doœwiadczenie w sprawach orzecznictwa o czasowej nie-zdolnoœci do pracy, orzecznictwa inwalidzkiego lub orzecz-nictwa potrzebnego dla Pañstwowego Zak³adu Ubezpieczeñ. § 2. 3. Kierownik powiatowej (miejskiej, dzielnicowej) przy-chodni obwodowej zawiera z lekarzem s¹dowym umowê o pracê za wynagrodzeniem rycza³towym, ustalonym na

podstawie przepisów o uposa¿eniu lekarzy zatrudnionych w zak³adach spo³ecznej s³u¿by zdrowia.

Obecne rozporz¹dzenie ani takich wymagañ nie sta-wia, ani nie przewiduje ¿adnego wynagrodzenia dla „lekarzy uprawnionych”. Kolejne paragrafy rozporz¹-dzenia z 1970 r. [4] zobowi¹zywa³y kierownika przy-chodni obwodowej, aby w porozumieniu z prezesem s¹du powiatowego ustali³ liczbê lekarzy s¹dowych dla danego powiatu i teren ich dzia³ania (§ 3. 1.). Liczba lekarzy s¹dowych powinna byæ dostosowana do potrzeb terenu, z uwzglêdnieniem zasady codziennego przyjmo-wania w dni powszednie w okreœlonych godzinach osób ubiegaj¹cych siê o zaœwiadczenie. W przypadku osób ob³o¿nie chorych lekarz s¹dowy mia³ obowi¹zek odwie-dzaæ je w domu w dniu wezwania (przewidziano to te¿ teraz), a w przypadku choroby tego¿ lekarza lub nie-obecnoœci winien zapewniæ zastêpstwo innego lekarza s¹dowego (§ 3. 2.).

Przepisy obecnego rozporz¹dzenia [3] zrezygnowa³y z bardzo porêcznego, krótkiego terminu „lekarz s¹do-wy” i zast¹pi³y go okreœleniem sk³adaj¹cym siê z kilku-nastu s³ów – „lekarz uprawniony do wystawiania zaœwiadczeñ potwierdzaj¹cych niemo¿noœæ stawienia siê na wezwanie lub zawiadomienie organu prowadz¹-cego postêpowanie karne”. Dla u³atwienia pos³ugujê siê w tym opracowaniu skrótem „lekarz uprawniony”. Uprawnieniem tym przepisy obdarzy³y lekarza, zarówno publicznego jak i niepublicznego zak³adu opieki zdro-wotnej (co wskazuje, ¿e uwzglêdni³y aktualne uwarun-kowania spo³eczne), udzielaj¹cego œwiadczeñ zdrowot-nych na obszarze zamieszkania lub pobytu uczestnika postêpowania; ordynatora oddzia³u szpitala w którym uczestnik przebywa na leczeniu; oraz lekarza udzielaj¹-cego œwiadczeñ zdrowotnych osobom przebywaj¹cym na leczeniu w zak³adach pomocy ca³odobowej lub ca³o-dziennej. Teraz przepisy nie stawiaj¹ ¿adnych wyma-gañ odnoœnie wiedzy i doœwiadczenia lekarzom maj¹-cym pe³niæ tê funkcjê, ale te¿ nie przewiduj¹ ¿adnej gratyfikacji za jego pracê. Obowi¹zki tych lekarzy s¹ prawie takie same jak dawniej.

Prawie takie same, bo wymienione w obecnym roz-porz¹dzeniu w paragrafach od 3 do 5, nie wymieniaj¹ dawniej obowi¹zuj¹cego prowadzenia wg ustalonego wzoru rejestru osób zg³aszaj¹cych siê po zaœwiadczenia i przes³ania odpisu wydanego zaœwiadczenia do przy-chodni, w³aœciwej ze wzglêdu na miejsce zamieszka-nia osoby, której to dotyczy (byæ mo¿e na pominiêcie tego mia³a wp³yw potrzeba ochrony tajemnicy danych osobowych).

Dawne przepisy dawa³y lekarzowi s¹dowemu prawo w nag³ych wypadkach orzec o stanie zdrowia osoby zamieszka³ej poza terenem jego dzia³ania i wydaæ zaœwiadczenie (co mo¿liwe jest i obecnie – § 2 ust. 1, pkt 1), ale lekarz s¹dowy mia³ wtedy obowi¹zek odpis swego orzeczenia przes³aæ lekarzowi s¹dowemu w³aœci-wemu wg miejsca zamieszkania zbadanej osoby (§ 5. 2.) [4], teraz nie ma takiego obowi¹zku.

Paragraf 6 (z 1970 r.) stwierdza³: „Przeprowadzenie badania przez lekarza s¹dowego i wydanie zaœwiadcze-nia nie podlega op³acie”. Tak¿e rozporz¹dzenie mini-strów: Sprawiedliwoœci oraz Zdrowia i Opieki Spo³ecz-nej z dnia 20 sierpnia 1998 r. na ten temat (od wrzeœnia wchodzi³y w ¿ycie kodeksy karne z 1997 r.), stwierdza³o w § 7: „Przeprowadzenie badania przez lekarza w celu usprawiedliwienia niestawiennictwa uczestnika procesu karnego z powodu choroby i wystawienia zaœwiadcze-nia, o którym mowa w § 2, nie podlega op³acie” [5].

Nale¿y zauwa¿yæ, i¿ wbrew znowelizowanej treœci art. 117 § 4 kpk [2], aktualnie obowi¹zuj¹cej, nakazuj¹-cej Ministrowi Sprawiedliwoœci w porozumieniu z mi-nistrem w³aœciwym dla spraw zdrowia okreœliæ warunki i tryb usprawiedliwiania niestawiennictwa uczestników postêpowania, maj¹c na uwadze koniecznoœæ zapewnie-nia nieodp³atnoœci przeprowadzezapewnie-nia badazapewnie-nia i wystawie-nia zaœwiadczewystawie-nia przez lekarza oraz dostêpnoœæ takich badañ dla osoby badanej, w rozporz¹dzeniu Ministra Sprawiedliwoœci nie ma s³owa o nieodp³atnoœci us³ug lekarza uprawnionego do wydawania zaœwiadczenia. Mo¿e to sugerowaæ, ¿e obecnie Minister Sprawiedli-woœci dopuszcza odp³atnoœæ za te us³ugi zw³aszcza, ¿e „lekarzem uprawnionym” mo¿e byæ nie tylko lekarz publicznego, ale te¿ niepublicznego zak³adu opieki zdrowotnej. Mo¿e to sugerowaæ równie¿, ¿e Minister Sprawiedliwoœci oczekuje od „lekarza uprawnionego” spo³ecznej pracy na rzecz organu procesowego, gdy¿ rozporz¹dzenie nie przewiduje ¿adnego wynagrodzenia dla niego za jego pracê. Jednoczeœnie aktualne sformu-³owania jakby dawa³y przyzwolenie, zw³aszcza leka-rzom z niepublicznych zak³adów opieki zdrowotnej, na pobieranie op³at za ich us³ugi. Te braki w rozporz¹dze-niu: brak uregulowañ dotycz¹cych wynagrodzenia le-karza uprawnionego do wydawania zaœwiadczeñ i brak informacji o tym, ¿e badanie i wydanie zaœwiadczenia jest nieodp³atne przez osobê badan¹, stwarza okazjê do korupcji. Staraj¹cy siê o zaœwiadczenie bêdzie chcia³ p³aciæ nie tylko za wydanie go, ale i za jego treœæ („p³a-cê i wymagam”). Media na co dzieñ dostarczaj¹ nam informacji o tym, ¿e jakiœ proces nie mo¿e rozpocz¹æ siê, toczyæ, czy zakoñczyæ, bo któryœ z jego uczestni-ków otrzyma³ potwierdzenie choroby, wydaj¹cej siê w¹tpliw¹ w œwietle informacji o jego aktywnym udziale w ¿yciu publicznym.

W obecnym rozporz¹dzeniu [3] nie ma równie¿ mowy o tym, by lekarzom uprawnionym zak³ady s³u¿-by zdrowia udostêpnia³y dokumentacjê lekarsk¹ o prze-biegu choroby osoby staraj¹cej siê o zaœwiadczenie, co mo¿e mieæ du¿e znaczenie, gdy rodzaj choroby znacznie wykracza poza specjalnoœæ lekarza s¹dowego. Widzia³am zaœwiadczenia, w których lekarz s¹dowy powo³ywa³ siê nie na wyniki swego badania lecz na zwolnienie lekar-skie innego specjalisty, np. „Choroba psychiczna, vide zwolnienie lekarza psychiatry”.

Rozporz¹dzenie z 1970 r. [4] zobowi¹zywa³o nad-rzêdne zak³ady ZOZ do dostarczania lekarzom

s¹do-wym pomieszczeñ do przyjmowania osób ubiegaj¹cych siê o zaœwiadczenia, w miarê mo¿noœci z telefonem, oraz œrodków lokomocji w przypadku potrzeby odwie-dzania ob³o¿nie chorych w domu, a tak¿e formularzy zaœwiadczeñ, jednoczeœnie przewidziany by³ nadzór nad ich dzia³alnoœci¹. Obecnie ani takie wsparcie, ani ¿adne formy nadzoru nie s¹ przewidziane.

Nale¿y jeszcze wskazaæ, ¿e informacje o wykazie uprawnionych lekarzy, miejscu, dniach i godzinach ich pracy praktycznie s¹ niedostêpne zarówno w s¹dach i instytucjach prawnych w których byæ powinny, jak i zak³adach opieki zdrowotnej.

KOMENTARZ

Treœæ rozporz¹dzenia Ministra Sprawiedliwoœci z dnia 24 czerwca 2003 r. w sprawie warunków i trybu uspra-wiedliwiania niestawiennictwa oskar¿onych, œwiadków i innych uczestników postêpowania karnego z powodu choroby oraz sposobu wyznaczania lekarzy uprawnio-nych do wystawiania zaœwiadczeñ potwierdzaj¹cych niemo¿noœæ stawienia siê na wezwanie lub zawiadomie-nie s¹du prowadz¹cego postêpowania (Dz. U. nr 110, poz. 1049) budzi wiele w¹tpliwoœci, które wzrastaj¹ po zestawieniu go z rozporz¹dzeniami wczeœniejszymi na ten temat, a zw³aszcza z rozporz¹dzeniem ministrów: Sprawiedliwoœci, Obrony Narodowej oraz Zdrowia i Opieki Spo³ecznej z dnia 24 paŸdziernika 1970 r. [3, 4]. 1. Jest niezrozumia³e dlaczego Minister Sprawiedli-woœci wyda³ to rozporz¹dzenie bez porozumienia z Ministrem Zdrowia, do czego zobowi¹zuje go treœæ art. 117 § 4 kpk [2].

2. Jakkolwiek kodeks postêpowania cywilnego [6] nie zawiera odpowiednika art. 117 § 2a i 4 kpk, to jed-nak przewiduje kary za nieusprawiedliwione nie-stawiennictwo œwiadka (art. 274 § 1 kpc), bieg³ego (art. 287 kpc), zatem czy rozporz¹dzenie to nie po-winno odnosiæ siê równie¿ do uczestników postêpo-wania cywilnego?

3. Czy w rozporz¹dzeniu, o którym mowa, nie nale-¿a³oby wróciæ do dawnej porêcznej nazwy „lekarz s¹dowy”, zamiast okreœlenia nowego sk³adaj¹cego siê z kilkunastu s³ów?

4. Czy nie nale¿a³oby wróciæ do pewnych wymogów wobec lekarzy s¹dowych odnoœnie ich wiedzy i do-œwiadczenia, a tak¿e do utrzymania pewnego nadzoru nad ich dzia³alnoœci¹?

5. Jako istotne braki w tym rozporz¹dzeniu, uwa¿am nastêpuj¹ce:

a) brak przewidzianego godziwego wynagrodzenia za wykonywan¹ przez lekarza uprawnionego (s¹-dowego) bardzo odpowiedzialn¹ pracê,

b) pominiêcie informacji o nieodp³atnoœci badania i wystawionego zaœwiadczenia przez uprawnio-nego lekarza, co jest tym bardziej godne krytyki, ¿e stoi w sprzecznoœci z nakazem § 4 art. 117 kpk.

6. Usprawnienia wymaga regulacja odpowiedzialnoœci kierowników przychodni obwodowych i prezesów s¹dów okrêgowych za sporz¹dzane wykazy lekarzy uprawnionych do wydawania zaœwiadczeñ i infor-macji o ich miejscu pracy oraz dniach i godzinach urzêdowania w przewidzianych przez rozporz¹dze-nie miejscach.

PIŒMIENNICTWO

1. Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postêpowania karnego (Dz. U. nr 89, poz. 555). W: Szoch-Jêdrys K, red. Kodeks karny, postêpowania karnego, karny wykonawczy. Kraków: 1997.

2. Ustawa z dnia 10 stycznia 2003 r. o zmianie ustawy – Ko-deks postêpowania karnego, ustawy – Przepisy wprowadza-j¹ce kodeks postêpowania karnego, ustawy o œwiadku ko-ronnym oraz ustawy o ochronie informacji niejawnych (Dz. U. nr 17, poz. 155).

3. Rozporz¹dzenie Ministra Sprawiedliwoœci z dnia 24 czerwca 2003 r. w sprawie warunków i trybu usprawiedliwiania nie-stawiennictwa oskar¿onych, œwiadków i innych uczestni-ków postêpowania karnego z powodu choroby oraz sposobu wyznaczania lekarzy uprawnionych do wystawiania za-œwiadczeñ potwierdzaj¹cych niemo¿noœæ stawienia siê na wezwanie lub zawiadomienie organu procesowego (Dz. U. nr 110, poz. 1049).

4. Rozporz¹dzenie ministrów: Sprawiedliwoœci, Obrony Naro-dowej oraz Zdrowia i Opieki Spo³ecznej z dnia 24 paŸdzier-nika 1970 r. w sprawie warunków i trybu usprawiedliwiania niestawiennictwa z powodu choroby uczestników procesu w sprawach karnych (Dz. U. nr 27, poz. 218).

5. Rozporz¹dzenie ministrów: Sprawiedliwoœci oraz Zdrowia i Opieki Spo³ecznej z dnia 20 sierpnia 1998 r. w sprawie warunków i trybu usprawiedliwiania niestawiennictwa oskar¿onych, œwiadków i innych uczestników procesu kar-nego z powodu choroby (Dz. U. nr 111, poz. 706).

6. Kodeks cywilny, postêpowania cywilnego, rodzinny i opie-kuñczy. Stan prawny na dzieñ 5 czerwca 2002 r. Bielsko Bia³a: Studio STO; 2002.

Za³¹cznik

do rozporz¹dzenia Ministra Sprawiedliwoœci z dnia 24 czerwca 2003 r. (poz. 1049)

ZAŒWIADCZENIE Nr . . . .

Na podstawie wyników badania lekarskiego, przeprowadzonego dnia . . . , zaœwiadcza siê, ¿e p. . . . . syn (córka) . . . urodzony (a) dnia . . . . zamieszka³y (a) w . . . przy ul. . . . nr . . . m. . . . jest chory (a) (nr statystyczny choroby . . . ) i wskutek tego nie mo¿e stawiæ siê w dniu . . . na wezwanie (zawiadomienie) . . . w sprawie . . . . . . . . Informacja o przewidywanym terminie niemo¿noœci stawienia siê na wezwanie lub zawiadomienie

. . . . Adres: Dr Danuta Hajdukiewicz, Instytut Psychiatrii i Neurologii, ul. Sobieskiego 9, 02-957 Warszawa

(stempel pod³u¿ny zak³adu opieki zdrowotnej)

. . . . stempel i podpis lekarza