R O C Z N IK I G L E B O Z N A W C Z E T . 23, Z. 2, W A R S Z A W A 1972
TER ESA ŻM IGRODZKA, JA D W IG A PLA N N E R , A N D R Z EJ Z EM BA C ZY Ń SK I
ZAWARTOŚĆ NIEKTÓRYCH MIKROELEMENTÓW (Mn, B, Cu, Fe) W OBORNIKACH Z GOSPODARSTW ROLNYCH
WOJ. ZIELONOGÓRSKIEGO
S tacja C h em iczn o-R oln icza w G orzow ie W ielk op olsk im
W literaturze polskiej nie znajdujemy w iele publikacji dotyczących składu chemicznego obornika, a zwłaszcza zawartości w nim mikroele mentów. W związku ze wzrastającą intensyfikacją rolnictwa na wielu obszarach Polski może wystąpić niedobór tych składników. Stacja Che miczno-Rolnicza w Gorzowie Wlkp.. badając gleby województwa zielo nogórskiego. stwierdziła w w ielu rejonach niską zawartość niektórych mikroelementów. Zagadnienie wykorzystania tych składników z naw o zów organicznych jest o tyle warte zainteresowania, że dla większości na szych gleb stanowią one jedyne uzupełnienie mikroelementów. Nawozy mineralne wprowadzają do gleby bardzo małe ilości mikroelementów, ponieważ zużycie tomasyny i soli potasowych, które mogą być źródłem niektórych m ikroelementów jest u nas nieznaczne.
W celu poznania wartości nawozowej obornika pod względem zawar tości tych składników Stacja gorzowska w 1970 r. przeanalizowała 50 próbek obornika z terenu województwa. Próbki pobierane były z gospo darstw indywidualnych oraz z PGR w różnych powiatach województwa przez agrochemików powiatowych metodą średniej próby. W oborze i na gnojowni zgarniano wierzchnią przesuszoną warstwę obornika, a następ nie z kilku miejsc pobierano obornik, tworząc średnią próbkę wielkości od 1 do 1,5 kg. Próbki przechowywano w szczelnie zamkniętych naczy niach szklanych (słoje Wecka), po uprzednim zadaniu niewielką ilością kwasu winowego z toluenem. W pobranych próbkach wyróżniono obor nik bydlęcy z obory głębokiej, bydlęcy z gnojowni i m ieszany z gno jowni. Oznaczenia zawartości manganu, boru. miedzi i żelaza zostały wykonane metodami opracowanymi przez Centralny Ośrodek Metodycz ny w e Wrocławiu.
O
O bornik bydło су z ob o ry g^V ^okiej O b ornik b y d lę c y z g n o jo w n i O b o rn ik m ie sza n y z gno jo w n i
Mn В Cu Fe s.m . Mn В Cu Fe s.m . Mn В Cu Fe s.m . 483,0 1 6 ,8 1 1 ,4 6 8 7 ,0 19,42 277 ,0 26,8 13,3 1079,0 24,04 3 08,0 2 0 ,4 14,9 1304,0 19,43 470,0 28,4 15,9 1350,0 18,27 257 ,0 2 0 ,0 13,1 7 0 8 ,0 18,82 257,0 15,2 8 ,4 365 ,0 20,17 291,0 2 7 ,6 14,6 834,0 22, eo 161,0 20,0 10,7 849 ,0 13,07 352,0 1 3 ,2 1 1 ,4 - 43,07 230,0 32,8 1 0 ,7 8 5 4 ,0 21,13 2 43,0 16,0 10,0 624 ,0 15,95 252,0 17,2 17,9 87 0 ,0 18,05 4 6 7 ,0 9 ,6 1 0 ,8 1288,0 22,14 174,0 18,8 1 5 ,4 986,0 18,38 1 8 0 ,0 1 6 ,0 12,0 8 88,0 1 7 ,0 0 4 ^ 6 ,0 14,4 9 ,4 5 0 6 ,0 29,47 4 8 0 ,0 20,9 2 0 ,4 1560,0 17,69 120 ,£) 2 0 ,4 8 ,6 76 8 ,0 20,99 258,0 13,6 11,3 6 2 2 ,0 27,78 278,0 20,8 21,0 1560,0 16,73 4 5 0 ,0 20,3 21,2 :0 9 6 ,0 17,49 38 6 ,0 1 6 ,8 1 0 ,8 936,0 13,24 228,0 18,0 14,9 1079,0 19,60 296,0 2 8 ,4 13 ,4 1426,0 17,73 364,0 15,2 9 ,1 696,0 14,93 394,0 2 4 ,4 1 5 ,4 1264,0 19,52 316,0 2 2 ,4 14,1 8 36,0 1 6 ,1 8 322,0 1 7 ,6 13,3 479,0 17,30 302,0 20 ,3 13 ,6 1896,0 24,59 356,0 20,0 1 4 ,1 5 8 8 ,0 1 8 ,6 0 422,0 29,6 12,0 7 1 2 ,0 2 1,74 2 6 4 ,0 2 0 ,0 9 ,6 8 0 8 ,0 19,30 248,0 2 8 ,0 1 1 ,2 1580,0 24,12 b re d n io 353,0 20,1 11,7 879,0 20,6 277 ,0 20,6 14 ,9 1079,0 18,3 296,0 20,3 1 3 ,4 1 0 1 6 ,0 21,5 Ż m ig r o d z k a , J. P la n n e r , A . Z e m b a c z y ń sk i
Mn, В, Cu i Fe w oborniku z woj. zielonogórskiego 301
Próbki na zawartość manganu, miedzi i żelaza spalano na mokra w m ieszaninie kwasów: azotowego, nadchlorowego i siarkowego.
Oznaczając mangan posługiwano się metodą z siarczanem amonu, miedź — z dwuetylodwutiokarbaminianem ołowiu, żelazo — z aa-dwupi- rydylem. Bor oznaczano przez spalanie na sucho z dwuantrymidem.
Wyniki analiz obornika z gospodarstw indywidualnych wykazują pewne różnice w zależności od sposobu przechowywania obornika (tab. 1). Średnia zawartość manganu jest najwyższa w oborniku bydlęcym przechowywanym w oborze głębokiej i wynosi 353,0 ppm. Natomiast za wartość tego składnika w oborniku z gnojowni jest niższa, niezależnie od tego, czy jest to obornik bydlęcy, czy mieszany. Różnica m iędzy bydlę cym i mieszanym z gnojowni jest nieznaczna. Średnia dla bydlęcego w y nosi 277,0 ppm, dla mieszanego 296,0 ppm. Średnie zawartości boru nie są zależne ani od sposobu przechowywania, ani od rodzaju obornika i wynoszą dla obornika bydlęcego z obory głębokiej 20,1 ppm, z gno jowni — 20,6 ppm, dla mieszanego z gnojowni 20,3 ppm.
Inaczej kształtuje się zawartość miedzi, której większe ilości znale ziono w oborniku z gnojowni. Średnia zawartość miedzi w oborniku byd lęcym z obory głębokiej wynosi 11,7 ppm, w oborniku bydlęcym z gno jowni — 14,9 ppm, z gnojowni w oborniku mieszanym — 13,4 ppm.
Podobnie układają się różnice w zawartości żelaza. Obornik z obory głębokiej zawiera średnio 879,0 ppm, obornik bydlęcy z gnojowni — 1079 ppm, mieszany — 1016,0 ppm. Wyższa zawartość miedzi i żelaza w oborniku przechowywanym na gnojowni najprawdopodobniej może być wynikiem zanieczyszczeń obornika tymi pierwiastkami.
W oborniku z PGR średnia zawartość manganu wynosi 311,0, boru 20,3, miedzi 16,8, żelaza 1329,0 ppm (tab. 2).
Porównując średnie zawartości otrzymane dla obornika przechowy wanego w tych samych warunkach w gospodarce państwowej i indywi dualnej (tab. 3) widzimy znaczne różnice na korzyść obornika z PGR. Zawartość wszystkich badanych mikroelementów, z wyjątkiem boru, jest wyższa w oborniku z PGR. Wyższą zawartość manganu, miedzi i żelaza można tłumaczyć lepszym żywieniem inwentarza i staranniejszym prze chowywaniem obornika.
Traktując jako całość zbadany materiał można przyjąć, że obornik województwa zielonogórskiego zawiera manganu średnio 309,2 ppm, przy wartościach skrajnych od 120,0 do 555,0 ppm, boru — 20,3 ppm (wahania 9,6— 34,8 ppm), miedzi — 14,2 ppm (wahania 10,0— 31,0 ppm), żelaza — 1075,0 ppm (wahania 365,0— 2206,0 ppm). Wyniki manganu otrzymane przez nas są w yższe od danych spotykanych w literaturze za równo krajowej jak i zagranicznej [2, 1]. Fakt ten można tłumaczyć sto
i' a b e 1 a 2 Z aw a rto ść m ikroelem entów /Mn, В, Cu i F e / w o b o rn ik u z PGR w m g/kg s.m .
O b o rn ik b y d lę c y z gnojow ni
Mangan /М д/ B or / В / Miedź /C u / Ż e la z o / F e / % s u c h e j masy
5 5 5 ,0 2 9 ,6 1 3 ,6 1500,0 1 8 ,4 5 I 2 5 7 ,0 1 6 ,0 2 1 ,0 1520,0 1 8 ,3 6 3 3 4 ,0 1 5 ,2 1 3 ,0 1 3 1 8 ,0 2 4 ,2 3 320,0 23,2 1 2 ,0 1 8 6 2 ,0 1 8 ,8 3 3 4 4 ,0 1 3 ,6 1 0 ,6 7 6 2 ,0 2 3 ,1 5 3 5 0 ,0 1 5 ,4 1 6 ,4 7 7 2 ,0 1 8 ,8 5 2 2 0 ,0 2 0 ,3 2 1 ,2 1 7 0 4 ,0 1 4 ,8 2 2 3 0 ,0 2 7 ,6 1 2 ,0 8 2 4 ,0 2 8 ,5 3 320,0 1 2 ,8 1 2 ,9 1 5 6 8 ,0 4 2 ,3 7 2 3 2 ,0 2 0 ,0 1 3 ,8 1 1 6 0 ,0 1 9 ,5 2 1 9 2 ,0 1 8 ,0 2 6 ,0 2 2 0 6 ,0 1 8 ,8 5 5 5 2 ,0 ! 3 4 ,3 3 1,0 1 2 1 2 ,0 1 8 ,6 3 2 2 4 ,0 2 0 ,0 2 1 ,6 1 5 6 8 ,0 1 7 ,1 9 3 7 6 ,0 2 4 ,8 1 9 ,4 9 2 6 ,0 2 0 ,4 8 3 4 2 ,0 1 3 ,4 1 3 ,6 1 2 8 2 ,0 1 6 ,9 6 3 2 6 ,0 1 5 ,2 1 1 ,5 1 0 7 6 ,0 1 9 ,0 0 Ś r e d n ia 3 1 1 ,0 2 0 ,3 1 6 ,8 1 3 2 9 ,0 2 1 ,1 T a b e l a 3 Ś r e d n i a z aw a rto ść p ie rw ia s tk ó w w o b o rn ik a c h z PGR i g o s p o d a rstw a in d y w id u a ln e g o J R odzaj Ś r e d n ia z a w a rto ś ć w m g/kg s.m . j o b o rn ik a Un В Cu Fe O b o rn ik z g n ojow ni z PGR 3 1 1 ,0 2 0 ,3 1 6 ,8 1 3 2 9 ,0 O b o rn ik z gn o jo w n i z g o s p o d a rstw in d y w id u a ln y c h 2 7 7 ,0 2 0 ,4 1 4 ,9 1 0 7 9 ,0
simkowo wysoką zawartością manganu w glebach województwa zielono górskiego.
Według naszych badań wskaźnik bonitacji pozytywnej wynosi 67,5 [3]. Analizowane w Stacji gorzowskiej siana z łąk i pastwisk odznaczają się również dużą zawartością tego składnika. Średnie otrzymane przez nas przy oznaczaniu miedzi i boru zbliżone są do uzyskanych przez ba daczy kanadyjskich [1], którzy podają dla obornika średnią zawartość miedzi 15,6 ppm, boru — 20,2 ppm. Zawartość żelaza w zbadanych obor nikach jest wysoka, przy czym wahania w zawartościach skrajnych są największe.
Mn, В, Cu i Fe w oborniku z woj. zielonogórskiego 303 L IT ER A TU R A
[1] A t k i n s o n H. J., G i l e s G. R., D e s j a r d i n s J. G.: Trace elem en t con ten t of farm yard m an u re. Canad. J. A gric. Sei., t. 34, 1954, nr 1, s. 76— 80.
[2] P race D ziału Ż y w ien ia R oślin i N aw ożen ia. 1951— 1955, z. 1, 1956, PW RiL.
[3] Z e m b a c z y ń s k i A.: Z aw artość m ik ro elem en tó w w gleb ach i roślin ach
u p raw n ych w o jew ó d ztw a zielon ogórsk iego. Cz. I. M angan. W ojew ód zk i R ol n iczy Z akład D o św ia d cza ln y w K alsku, Z ielona Góra 1969.
M gr T e r e sa Ż m ig r o d z k a S t a c ja C h e m ic z n o -R o ln ic z a
