R O C Z N IK I G L E BO Z N A W C ZE T . 23, Z. 2, W A R S Z A W A 1972
IR E N A IG NA TO W IC Z, TER E SA ŻM IG R O D ZK A
ZAWARTOŚĆ NIEKTÓRYCH MIKROELEMENTÓW (Mn, Cu, Mo) W ZIARNIE ZBÓŻ OZIMYCH ZREJONIZOWANYCH NA TERENIE
WOJEWÓDZTWA ZIELONOGÓRSKIEGO
S ta cja C h em iczn o-R oln icza w G orzow ie W lkp.
W opublikowanym w roku 1960 artykule, omawiającym obecny stan i projektowane kierunki badań w dziedzinie m ikroelem entów w Polsce, M a k s i m ó w [1] podkreślił, że pierwszym etapem badań nad m ikroele mentami powinno być określenie ich zawartości w różnych gatunkach ro ślin uprawnych. W dotychczasowym dorobku nauki polskiej w dziedzi nie badań nad mikroelementami, którego przeglądu dokonało w roku 1967 I konwersatorium poświęcone badaniom m ikroelementów w glebie i w roślinach, nie znajdujemy prac poświęconych określeniu zawartości tych składników w zbożach — roślinach należących do grupy najważ niejszych roślin uprawnych.
W Stacji Chemiczno-Rolniczej w Gorzowie podjęliśmy próbę ozna czenia zawartości niektórych mikroskładników w ziarnie zbóż zrejoni- zowanych na terenie woj. zielonogórskiego. Jako pierwsze zostały objęte badaniem podstawowe zboża ozime — żyto i pszenica, w ziarnie których oznaczono zawartość manganu, miedzi i molibdenu. Materiałem, który został zbadany, było ziarno siew ne otrzymane ze Stacji Oceny Nasion. Wszystkie zboża były zakwalifikowane w stopniu elity, oryginału lub odsiewu, a ich producentem były PGR.
Oznaczanie manganu i miedzi prowadzono według przepisów opraco wanych przez Centralny Ośrodek Metodyczno-Naukowy w e Wrocławiu. Materiał spalano w m ieszaninie kwasów azotowego, nadchlorowego i siar kowego.
Mangan oznaczano z nadsiarczanem amonu, miedź — z dw uetylo- dwutiokarbaminianem ołowiu. Ze względu na specyficzne warunki Stacji molibden oznaczano metodą Grigga, spalając materiał na sucho.
114 I. Ignatowicz, T. Żmigrodzka
ZAW ARTO ŚĆ B A D A N Y C H M IKROELEM ENTÓW W ZIA R N IE ŻYTA
Analizowany materiał ziarna żyta reprezentuje 6 odmian: Smolickie, Garczyńskie, Włoszanowskie, Dańkowskie Selekcyjne, Tetra Gorzów i Dańkowskie Złote. Pierwsze trzy odmiany należą do odmian będących najdłużej w uprawie na terenie województwa, pozostałe odmiany weszły do uprawy później, przy czym żyto Dańkowskie Złote jest odmianą
„najmłodszą’’. Łącznie zbadano 136 próbek żyta (tab. 1).
T a b e l a 1 Z a w a rto ść m ik ro elem en tó w w z i a r n i e ró ż n y c h odmian ż y t a /M n, Cu, Mo/
Odmiana zb ad an y chL ic z b a p ró b ś r e d n i a z a w a rto ś ć w ppm i w a r t o ś c i s k r a jn e Mn Cu Mo S m o ln ic k ie 34 47 29-68 3 ,9 2 , 9 - 4 ,7 0 ,2 6 0 ,2 2 - 0 ,4 5 G a rc z y ń s k ie 34 48 2 8 -6 8 3 ,0 2 ,5 - 4 ,3 0 ,2 8 0 ,2 3 - 0 ,3 4 Y /łoszanow skie 34 42 25-68 3 ,5 2 ,3 - 4 ,7 0 ,2 8 0 ,2 3 - 0 ,4 5 D ańkowskie Z ł o te 12 38 2 7-53 4 ,5 3 , 6 - 5 ,7 0 ,2 8 0 ,2 2 - 0 ,3 3 D ańkowskie S e le k c y jn e 12 4 2 ,6 27-5 3 4 ,5 3 , 6 - 5 ,7 - -T e t r a Gorzów 10 4 4 ,2 28 -5 4 3 , 6 , 2 , 9 - 4 ,1 0 ,2 6 0 ,2 3 - 0 ,2 8 Razem 136 4 3 ,6 25-68 3 :8 2 ,3 - 5 ,7 0 ,2 7 0 ,1 7 - 0 ,4 5
Średnia zawartość manganu w ziarnie różnych odmian żyta w na szych badaniach układa się w granicach 38— 48 ppm. Największą zawar tość manganu stwierdzono u odmian: Garczyńskie (48 ppm) i Smolickie
(47 ppm), najmniejszą u żyta Dańkowskie Złote (38 ppm). Można przy puszczać, że niższa zawartość manganu u tej odmiany wiąże się z fak tem, że jest to uprawa nowo wprowadzona na stanowiska lepsze, mniej kwaśne, a więc zawierające przypuszczalnie m niejsze ilości łatwo dostęp nego dla roślin manganu. Średnia zawartość manganu dla całości bada nych próbek żyta wynosi 43,6 ppm, przy odchyleniach w granicach 25— 68 ppm.
W dostępnej literaturze nie znaleźliśm y danych odnośnie do wartości manganu w ziarnie żyta. Według autorów angielskich, których dane przytacza M a k s i m ó w [2], zawartość manganu w całej roślinie żyta waha się w granicach 20— 40 ppm.
Zawartość miedzi w ziarnie żyta wykazuje w zależności od odmiany również pewne różnice. Odmiany Dańkowskie Złote i Dańkowskie Se lekcyjne w naszych badaniach wykazały największą zawartość miedzi, najmniejszą zawartością tego składnika odznaczało się żyto Garczyńskie (3 ppm), następnie Włoszanowskie.
Ogólna średnia dla badanych odmian żyta wynosi 3.8 ppm przy od chyleniach 2,3— 5,7 ppm.
Mn, Cu i Mo w ziarnie zbóż ozimych woj. zielonogórskiego 115
Otrzymane przez nas wartości są mniejsze od podawanych w litera turze radzieckiej. Z j e n i u k [3] w ziarnie pszenicy znajdował średnio 8.2 ppm Cu.
W zawartości molibdenu w ziarnie różnych odmian żyta nie stw ier dziliśm y istotnych różnic. Średnia zawartość tego składnika dla badanych odmian, z wyjątkiem żyta Dańkowskie Selekcyjne, w którym oznaczeń molibdenu nie wykonano z przyczyn niezależnych, wynosi 0,27 ppm przy dość znacznych odchyleniach w granicach 0,17— 0,45 ppm.
ZA W ARTO ŚĆ B A D A N Y C H M IK RO ELEM ENTÓW W ZIA R N IE PSZ E N IC Y
Analiza ziarna pszenicy na zawartość manganu nie wykazała w ięk szych różnic w zależności od odmiany. Wartości średnie dla różnych odmian wynoszą 30.0— 34.8 ppm, przy czym średnia dla całości odmian w ynosi 32,4 ppm. Odchylenia są znaczne i wahają się w granicach
21— 50 ppm.
Zawartość miedzi w ziarnie pszenicy wykazuje pewne różnice. Naj większą zawartość tego składnika stwierdzono u odmian Żelazna i Eros (5,0 ppm), najniższą u pszenicy Szelejewskiej i Eka Nowa (3,5 ppm).
Średnia dla wszystkich odmian w ynosi 4.2 ppm, przy odchyleniach 2.3— 6.5 ppm (tab. 2).
T a b e l a 2 Z aw a rto ść m ik ro elem en tó w w z i a r n i e ró ż n y c h odm ian p s z e n ic
Odmiana L ic z b a zbad an y ch p ró b Mn ppm Cu ppm Mo ppm ś r e d n i a o d c h y le n ia ś r e d n i a o d c h y le n ia ś r e d n i a o d c h y le n ia W y eo k o litew sk a 24 3 4 ,7 2 7 -5 0 3 ,5 2 , 7 - 4 ,6 0 ,2 5 0 ,2 3 - 0 ,2 8 Ż e la z n a 22 3 1 ,7 2 3 -4 5 5 ,0 3 , 4 - 5 ,5 0 ,2 5 0 ,2 3 - 0 ,2 8 Eka Nowa 20 3 4 ,8 2 3-45 3 ,5 2 , 3 - 5 ,0 0 ,2 4 0 ,2 0 - 0 ,2 5 S z e la je w s k a 23 30,0 2 2 -4 6 4 ,1 2 , 6 - 5 ,6 0 ,2 6 0 ,2 3 - 0 ,3 2 E r o s 20 3 1 ,0 21 -3 8 5 ,0 3 , 4 - 6 ,5 - -Razem 109 3 2 ,4 2 1 -5 0 4 ,2 2 ,3 - 6 ,5 0 ,2 5 0 , 2 0 - 0 ,3 2
M a k s i m ó w [2] opierając się na danych badaczy angielskich po daje dla ziarna pszenicy średnią zawartość miedzi 7,5 ppm. Zawartość molibdenu w ziarnie badanych odmian pszenicy, podobnie jak u żyta, nie wykazuje większych różnic i mieści się w granicach 0,24— 0,26 ppm, średnia ogólna w ynosi 0,25 ppm przy odchyleniach 0,23— 0,32 ppm.
Porównując zawartość omawianych m ikroelem entów w ziarnie dwóch gatunków zbóż: żyta i pszenicy ozimej można stwierdzić, że w zawar
116 I. Ignatowicz, T. Żmigrodzka
tości miedzi i molibdenu nie ma większych różnic. Dla przykładu poda jem y średnie zawartości mikroelementów:
Mn Cu Mo
ziarno żyta 43,6 3,8 0,27
ziarno p szen icy 32,4 4,2 0,25
Natomiast daje się zauważyć wyraźnie wyższą zawartość manganu w ziarnie żyta. Wynika to prawdopodobnie z różnych warunków glebo wych, w jakich uprawiane są te zboża. Żyto z reguły uprawiane jest na glebach słabszych, o niższym pH, z którym, jak wiadomo, wiąże się naj częściej wysoka zawartość łatwo dostępnego dla roślin manganu.
W celu potwierdzenia tego faktu, podobnie jak dla potwierdzenia różnic w zawartości mikroelem entów u różnych odmian tego samego ga tunku zbóż, konieczne jest wykonanie, obok oznaczeń w ziarnie, równo legle oznaczeń danego m ikroelementu w glebie.
L IT ER A TU R A
[1] M a k s i m ó w A.: O becny stan i p ro jek to w a n e k ieru n k i b adań w d zied zin ie m ik ro elem en tó w w P olsce. Rocz., glebozn., dodatek do t. 9, 1960.
[2] M a k s i m ó w A.: M ik ro elem en ty i ich zn a czen ie w ży ciu organizm ów .
PW RiL, W arszaw a 1954.
[3] Z j e n i u k A.: M idnyje udobrienija. Izd. S SSR , M oskw a 1937.
M gr I r e n a I g n a to w ic z S ta c ja C h e m ic z n o -R o ln ic z a
