Rezolucja w sprawie ochrony
zabytków kultury z XIX i XX wieku.
Ochrona Zabytków 25/1 (96), 53-54
B udynek, u sy tu o w a n y n ad strom o o p ad ającą sk a rp ą , na k tó rej rozciąga się obszerny ogród, a w zniesiony p rze z jednego z najzam ożniejszych ów czesnych przem ysłow ców czeskich z użyciem niezw ykle luksusow ych m ateriałó w , m im o ad a p ta c ji na szpital dziecięcy i p o zbaw ienia pierw otnego w yposażenia ruchom ego, zachow ał się w nie zm ienionym sta n ie , to też rozw ażane je st obecnie o d resta u ro w a n ie tego cennego obiek tu i przeznaczenie go n a m uzeum a rc h ite k tu ry w spółczesnej. Po ob ejrzen iu now ych osiedli m ieszkaniow ych i jed n o litej w eklektycznym ch a ra k te rz e zabudow y m iejsco w ych p la n t, p o w sta ły ch w la ta c h 1860—70, udano się w godzinach popołudniow ych przez Z d âr n ad S âzavou do m iejscow ości Z elenâ H ora, gdzie uczestnicy o bjazdu za poznali się z g w iaździstym założeniem odpustow ego kościoła św. Ja n a N epom ucena (G iovanni S an tin i-E ic h el, 1719—21) o św iadom ie w prow adzonych m otyw ach neogo tyckich, jako z w czesnym p rzy k ład em h istoryzm u w a rc h ite k tu rz e czeskiej. K olejnym celem na tra sie objazdu była K u tn a H ora z jej zabytkow ym i budow lam i z ok resu g o tyku i b aro k u , sk ąd w godzinach w ieczornych pow rócono do P ragi.
Na szczególne u zn a n ie zasługuje niezw ykle sp raw n a organ izacja S ym pozjum i objazdu naukow ego oraz serdeczna gościnność i opieka okazyw ana delegatom zagranicznym . Z am ierzone je st o p u blikow anie p ełnych m a teria łó w S ym pozjum , obejm ujących te k sty w szystkich re fe ra tó w i w ypow iedzi w dyskusji oraz rezolucji końcow ej. S ym pozjum p ra sk ie ,.sta n o w ią c e p ierw sze w skali m iędzynarodow ej spotk an ie pośw ięcone ochro nie dzieł u rb a n isty k i, a rc h ite k tu ry i sztuki stosow anej z okresu o statn ich stu lat, stało się nie ty lk o o kazją do pożytecznej w ym iany dośw iadczeń i poglądów oraz do w ielostronnego n a św ie tle n ia złożonej p ro b lem aty k i ta k iej ochrony, ale przez oparcie jej na zasadach w spółpracy m iędzynarodow ej w ram a ch organizacji o zasięgu św ia tow ym pozw ala ró w n ież oczekiw ać rea ln y ch sukcesów na w ciąż n ie łatw e j drodze do osiągnięcia celu p rzyśw iecającego uczestnikom te j w ażnej narady.
Zdzisław Bie niecki
R EZ O L U C J A W S P R A W I E O C H R O N Y Z A B Y T K Ó W K U L T U R Y
Z X I X I X X W I E K U
U czestnicy S ym pozjum pośw ięconego ochronie zabytków sztuki z X IX i X X w ieku „P ra h a 1860—1960”, zorganizow anego przez P ra sk i ośrodek pań stw o w ej opieki nad za b y tk am i i o chrony przy ro d y od 5 do 8 p aźd ziern ik a 1971 w składzie m iędzynarodo w ym w P radze, C zechosłow acja, w e w spółpracy z UNESCO, pod egidą m in istra k u l tu ry Czeskiej R ep u b lik i S ocjalistycznej i p rim a to ra stołecznego m ia sta P ragi, — w ita ją in ic ja ty w ę o rg an iz ato ra — O środka opieki — zw ołania tego w ażnego sp o t kan ia, k tó re stało się w ta k im rozum ieniu p ierw szą okazją do w ym iany dośw iadczeń i poglądów odnośnie ochrony w spółczesnych zabytków sztuki i k u ltu ry , ja k rów nież innych zabytków i k tó re przyczyniło się do w y jaśn ien ia p u n k tó w w idzenia i potrzeb; — oceniają z w dzięcznością i u znaniem sta ra n ia , ja k ie C zechosłow acka R epublika So cjalistyczna i jej stolica — P ra g a pośw ięcają ochronie zabytków nie tylko epok d a w nych, ale rów nież z X IX i XX w ieku.
U czestnicy S ym pozjum , m iędzy nim i liczni przed staw iciele K om itetów narodow ych ICOMOS i sp ecjaliści z 11 k rajó w europejskich, uw ażając po g en e raln e j linii ochronę zabytków k u ltu ry z X IX i X X w ieku za piln ą, p rzy ję li jednom yślnie n astęp u jące w nioski w celu u d zielen ia po p arcia realizacji ochrony:
1. U w ażają za p iln e zadanie w zm ożenie ochrony zabytków a rc h ite k tu ry , sztuki, te c h niki lub o in n y m znaczeniu k u ltu ra ln y m z X IX i X X w ieku, poniew aż ochrona ta k a je st zagadnieniem ak tu a ln y m na skalę św iatow ą;
2. Istn ie ją c e dośw iadczenia w ykazują, że zabytki k u ltu ry z tego o k resu z n a jd u ją się w sta n ie pow ażnego zagrożenia, zwłaszcza z przyczyny często sp otykanych stanow isk u ty litary sty c zn y c h , k tó re pozostają w sprzeczności ze znaczeniem dla k u ltu ry . W szel kie dalsze o d k ła d an ie ochrony przed staw iało b y sobą m ożliwość ich zniszczenia, a przez to n ie p o w e to w an e s tra ty w ażnych dokum entów ew olucji w jej ciągłości i zni
w eczenie ich oddziaływ ań estetycznych ja k o p rzy k ła d ó w arty sty cz n ej tw órczości i poczucia stylu.
3. Z upły w em czasu i rozw ojem n a u k społecznych zostały w ytw orzone now e k ry te ria w a rto śc io w an ia dzieł przeszłości jako zabytków k u ltu ry . K ażde dzieło k u ltu ry , odpo w iad a ją ce sw ej epoce, stanow i dokum ent, żyw e św iadectw o i p rze jaw m ożliwości tw órczych i życia społeczeństw a, w e w szy stk im n ie p o w tarza ln e i niezastąpione w sw ym au ten ty z m ie . Ż ad n em u etapow i rozw oju społecznego nie m ożna odm aw iać stw a rz an ia w arto śc i arty sty cz n y ch , naukow ych, technicznych lu b innego rodzaju 0 godnym u w ag i znaczeniu.
4. A rc h ite k tu ra , ja k rów n ież p a rk i, ogrody i dzieła sztuki, te ch n ik i lu b innego rodzaju ze w zm iankow anego okresu p rz e d sta w ia ją sobą w arto śc i tw órcze, k tó re pow inny być chronione w ta k i sam sposób, ja k tw órczość poprzed n ich epok. T rzeba, aby now o czesne budo w n ictw o w spółczesne, w n aw ią za n iu do tych w artości, było system atycz nie zesp alan e z och ro n ą w arto śc i już stw orzonych i trz e b a znaleźć o p ty m a ln ą k o re la cję k o n se rw a c ji, re s ta u ra c ji i ad a p ta c ji zaby tk ó w k u ltu ry , a zatem ta k że pocho dzących z X IX i X X w ieku, z p o trze b am i dzisiejszego społeczeństw a w spółczes nego.
5. K onieczne je s t ta k ż e objęcie och ro n ą zabytków o w arto ści arty sty cz n ej, historycz n ej i d o k u m e n ta rn e j, ja k rów n ież o in n e j w arto śc i k u ltu r a ln e j— zespołów u rb a n is tycznych, dzieł sztu k i ogrodniczej, fo rty fik a c ji, dzieł te ch n ik i itd. Dla poszczególnych obiektów arc h itek to n icz n y ch , w y b ra n y ch do o bjęcia ochroną, należy zachow ać ich s tr u k tu r ę k o n stru k c y jn ą i u k ła d p rze strzen n y , ich o rn a m e n ty i detale, ja k rów nież nieskażony sty l w nętrza.
6. O bok dzieł a rc h ite k tu ry i ich zespołów, ja k rów nież obok p rze strzen i zielonych, w y b ra n y ch do o bjęcia ochroną, w ielk a liczba dzieł o znacznej w arto ści k u ltu ra ln e j pozostaje n a długi czas w p rak ty c zn y m , e fe k ty w n y m i m a te ria ln y m użytkow aniu, p rzy czy n iając się do tw o rze n ia środow iska życia człow ieka. W celu u trzy m a n ia ja k o ściowego poziom u tego środow iska trzeba, aby u trzy m an ie , ad a p ta c je i m odernizacja, n a w e t obiek tó w o m niejszym znaczeniu, były realizo w an e z w zięciem pod uw agę w y ra zu sty lu epoki i w n aw ią za n iu do koncepcji całości.
7. W ra m a c h opieki okazyw anej zabytkom arc h itek to n icz n y m i innego ro d za ju z X IX 1 X X w iek u należy szerzyć w opinii publicznej św iadom ość ich w arto śc i i czuwać n ad p ra k ty c z n y m zastosow aniem ich fu n k cji sp o łe cz n o -k u ltu ra ln e j oraz w ychow aw czej i k u ltu ra ln e j.
D la w p ro w a d ze n ia ty c h zasad i tych stan o w isk do p ra k ty k i w k o n se rw ac ji zabytków , uczestnicy S ym pozjum z a l e c a j ą K om itetow i W ykonaw czem u ICOMOS: . 1. Z w rócenie się do UNESCO z p ropozycją w łączen ia p ro b lem aty k i ochrony zabytków z X IX i X X w iek u oraz zespołów tych zab y tk ó w do p ro g ra m u ochrony dóbr k u l tu ra ln y c h ;
2. P rz e d sta w ie n ie UNESCO in ic ja ty w y w ez w a n ia p a ń s tw członkow skich do ro zw ija n ia badań, in w e n ta ry z a c ji, ochrony, k o n se rw ac ji i re sta u ra c ji, ja k rów nież do w łaści w ego społecznie u ży tk o w an ia tych zabytków , a w w y p a d k u niepow odzenia do w y p ra cow ania p rzy pom ocy ICOM OS M iędzynarodow ego Z alecenia, skierow anego w tym sam ym d uchu do p a ń stw członkow skich;
3. P ow ołanie w ra m a c h sw ych organów M iędzynarodow ej K om isji Roboczej dla zapew n ien ia w ielostronnego p rze stu d io w an ia i znalezienia rozw iązan ia p ro b lem aty k i ochrony za b y tk ó w z X IX i X X w iek u i dla przyczy n ien ia się do ro zw ija n ia skoor dynow anej w sp ó łp racy m iędzynarodow ej i w ym ian y dośw iadczeń w tej dziedzinie. B iorąc pod u w ag ę in ic ja ty w ę w y k az an ą przez C zechosłow ację w teo rii i p rak ty c e w tej dziedzinie ochrony zabytków , ta k a M iędzynarodow a K om isja Robocza pow inna być u tw o rzo n a p rzy C zechosłow ackim K om itecie ICOMOS.
K om isja w nioskow a P ra g a, 8 p aź d ziern ik 1971
z w e rsji fra n c u sk ie j przełożył: Z dzisła w B ie n iec ki
