Suspensa

Marian Alfons Mychra

Suspensa

Prawo Kanoniczne : kwartalnik prawno-historyczny 10/1-2, 89-103

1967

Ks. MARIAN-ALFONS M Y R C H A

SUSPENSA (c. d.)

T r e ś ć : § 2. Pojęcie i podział suspensy. 1. Pojęcie suspensy. A. Daw ne prawo. B. Kodeks P raw a Kanonicznego. 1. Określenie. 2. Różnice m ię­ dzy suspensą a innym i cenzuram i oraz karam i podobnymi do niej.

II. Podział suspensy.

§ 2. P o j ę c i e i p o d z i a ł s u s p e n s y I. Pojęcie suspensy

A. D a w n e p r a w o

Ź ród ła daw nego p raw a kanonicznego nie podaw ały o kreśle­ nia suspensy. W y m ien iały one n a to m ia st isto tn e cechy do ja ­ kich zaliczyć należy: c h a ra k te r p opraw czy tejże k a ry oraz za­ kaz w y k o n y w an ia czynności m ający ch podstaw ę w p rz y ję ty c h św ięceniach lu b w sp raw o w an y m urzędzie kościelnym . Nie zn a jd u jem y tak że w źródłach daw nego p raw a o k reślen ia cen­ z u ry *. Z nam ienne jest w tej m a te rii ośw iadczenie papieża

1 Por. S u a r e z F., Disputationes de censusris in coTnmuni, excom ­

m unicatione, suspensione et interdicto, item que de irregularitate,

Venetiis 1608, disp. 25, sect. 1;

C o r o n a t a M., C o n t e (A), Institutiones im is canonici, Vol. IV, De delictis et poenis, ed. 4 aucta et em endata, Taurini-R om ae 1955,

n. 1799;

C a p p e l l o F., Tractatus canonico-moralis de censuris iu xta Co­

dicem Juris Canonici, ed. 4, Romae — T aurini 1950, n. 495—496;

W e r n z - V i d a l , Jus canonicum, ed. 2, Jus poenale ecclesiasti­

cum, Romae 1951, n. 314;

M i c h i e 1 s G., De delictis et poenis, Parisiis—Tornaci—Romae— Neo Eboraci 1961, III, 321—326;

E o b e r t i F., De delictis et poenis, vol. I, pars_ II, De poenis in

genere, de censuris in genere et in specie, ed. 2, Romae 1944, n. 373;

R e i n e r E., Suspension of Clerics, W ashington D. C. 1937, 34—40; O p i e l i ń s k i J., O. cenzurach kościelnych, Poznań 1894, 265, η. 175; L e g a M., Praelectiones in te x tu m iuris canonici, De delictis et

«о

I n n o c e n t e g o III (1198— 1205) w sp raw ie rozum ienia t e r ­ m in u „cen zu ra” zn ajdującego się w pism ach papieskich. P a ­ p ież w y jaśn ia, że przez cenzurę kościelną należy rozum ieć n ie-

ty lk o in te rd y t, ale tak że suspensę i ekskom unikę 2. A u ten ty czn e w y ja śn ie n ie papieża aczkolw iek w skazuje na rodzaj k a r, k tó ­ ry m p rzy słu g u je nazw a ce n zu ry oraz ty chże podział, nie za­ w ie ra jed n a k o k reślen ia ce n zu ry i nie w yklucza m ożliw ości stosow ania tej nazw y do in n y ch k a r, p osiadających c h a ra k te r ciągły i k tó re m ogą być nałożone n a sposób cenzury. D opiero z początkiem X V I w ieku nazw ę cen zu ry zaczynają a u to rz y ograniczać w yłącznie do k a r w yszczególnionych przez papieża Inno centeg o III i w ten sposób odróżniać k a ry popraw cze od k a r odw etow ych 3. P o stęp o w anie to przyczyniło się do u s ta le ­ n ia ok reślen ia cenzu ry w n au ce kanonicznej, na podstaw ie w y ­ żej w ym ienionego w y jaśn ien ia papieskiego, jak też rozp o rzą­ dzeń p apieskich zaw arty ch w L ib er S e x tu s B o n i f a c i i V III, a w y d an y ch przez papieży: I n n o c e n t e g o IV (1243— 1254) na pierw szy m soborze L i o ń s k i m w 1245 ro ku, p o d k reśla ­ jącego c h a ra k te r popraw czy ek skom uniki; B o n i f a c e g o V III (1294— 1303) nakazującego sędziom dokonania u p o m n ien ia k a ­ nonicznego p rzed w y m iarem suspensy, in te rd y k tu i ek sk om u­ n i k i 4. P apież B e n e d y k t X IV (1740— 1758) w encyklice „ In te r p ra eterito s” z dnia 3 g ru d n ia 1749 roku, § 48 5 w y ja ś ­ nia, że w yliczenie cen zu r przez papieża Innocentego III je s t w yczerp ujące. P rz y te j okazji w y m ienio ny Z w ierzchnik K oś­ cioła zbija m y ln y pogląd G onzaleza, k tó ry w k o m en ta rz u do X , V, 40, 20 podaje, że term in e m cen zu ra określa się także n ie ­ praw idłow ość (irreg u laritas) pochodzącą z p rzestęp stw a. Za

W e r n z F., Jus decretalium, VI, Jus poenale ecclesiae catholicae, P ra ti 1913, 207, η. 201;

P e l i é P., Le droit pénal de VËglise, Paris 1939, 161, n. 101; R e i f f e n s t u e l A., Jus canonicum universum , Venetiis 1717, lib. V, tit. 39, η. 161;

S c h m a l z g r u e b e r F., Jus ecclesiasticum universum , Romae

1844, lib. V, lit. 39, n. 263 sq.;

H i l a r i u s a S e x t e n , Tractatus de censuris ecclesiasticis, Mo- guntiae 1898, 65 sq.;

K o b e r F., Die Suspension der Kirchendiener, Tübingen 1862, 1-29. 2 Por. X, V, 40, 20: „Q uaerenti quid per censuram ecclesiasticam debeat intelligi, ...respondemus quod per eam non solum interdicti sed suspensionis et excom m unicationis sententia veleat intelligi,...”

3 Por. M y r c h a M., Prawo karne, WaTszawa 1960, II, 124—129; B r i d e A., Censures (Peines), Dictionnaire de droit canonique, III, col. 171, 172.

4 Por. Sext. V, 11, 1; Sext. V, 11, 13.

91 tezą, że przez cenzurę należy rozum ieć: in te rd y k t, suspensę, ekskom unikę, w ypow iad ali się: Suarez, M olina, T ru llen g u s, F illiucius, R eginaldus i in n i kanoniści oraz m oraliści. Pogląd te n papież B en ed y k t X IV uw aża za słuszny. W niosek — w ro­ zum ien iu papieża B e n e d y k t a X IV suspensa jest cenzurą. M ają w ięc do niej zastosow anie przep isy p raw n e re g u lu jąc e k a ry popraw cze. Na in n ą isto tn ą cechę suspensy w sk azu je św. K o n g r e g a c j a R o z k r z e w i a n i a W i a r y w in stru k cji z d n ia 20 paźd ziern ik a 1884 roku , n. 1 e. J e s t nią zakaz w y ­ kony w an ia czynności w y p ły w ający ch ze św ięceń lu b p iasto­ w anego u rzęd u przez osobę duchow ną.

K anoniści na podstaw ie w yżej w y m ienionych źródeł p ra w ­ ny ch s ta ra li się dać o k reślen ie suspensy. R e i f f e n s t u e l , F e r r a r i s 7 przez suspensę ro zum ieli k a rę popraw czą, m ocą k tó re j ducho w n y pozbaw iony zo staje p raw a w y konyw ania a k tó w kościelnych p rzy słu g u ją c y c h m u na podstaw ie sp raw o ­ w anego urzędu. S u a r e z , S c h m a l z g r u e b e r 8 suspensą n azyw ali cenzurę, k tó ra zab ran ia duchow nem u w ykonyw ać fu n k cje kościelne i k o rzy stać z jak iejk o lw iek w ład zy kościel­ n ej. W e r n z , H o l l w e c k 9 suspensą określali cenzurę, m ocą k tó re j duch ow ny pozbaw iony b y ł p raw a k o rzy stan ia, w y k o n y ­ w an ia lub sp raw o w ania fu n k c ji kościelnych jem u p rzy n a leż ­ n y ch n a podstaw ie o trz y m an y c h św ięceń, bądź uzyskanego u rzę d u lu b ben eficiu m kościelnego. L e g a 10 przez suspensę

6 Pôr. G a s p a r r i P., C. J. C. Fontes, VII, 509, n. 4907.

7 Por. R e i f f e n s t u e l A., Jus canonicum, lit. V, tit. 39, η. 159: „Suspensio est censura ecclesiastica, qua prohibetur m inister Eccle­ siae ab aliquo actu ecclesiastico alias sibi com pétente”.

F e r r a r i s L., Prom pta bibliotheca canonica, iuridica, moralis,

theologica, Parisiis 1866, do s. „Suspensio”, art. 1, n. 1.

8 Por. S u a r e z F., De censuris, disp. 25, sect. 1, η. 2: „Suspen­ sionem esse censuram quandam ecclesiasticam qua m inister Eccle­ siae im peditur ne functiones ecclesiasticas exerceat, aliquaeve eccle­

siastica potestate u ta tu r”;

S c h m a l z g r u e b e r F., Jus ecclesiasticum, lib. V, tit. 39, n. 263. 9 Por. W e r n z F., Jus decretalium , VI, 307, n. 201 : „Suspensio est censura, qua clericus p riv a tu r usu sive exercitio potestatis eccle­ siasticae vel functionum ecclesiasticarum ipsi ratione ordinis vel officii vel beneficii ecclesiastici com petentium ”.

Н о 11 w e c k J., Die kirchliche Strafgesetze, Mainz 1899, § 59: „U nter Suspension v ersteh t man das von zuständigen kirchlichen Obern zeitweilig oder dauernd über einen K leriker verhängte Verbot, die W eihegewalten (susp. ab ordine) auszuüben oder die geistlichen A m tsfunktionem (susp. ab officio) vorzunehm en, oder die Früchte eines innegehabten Beneficiums (sus. a beneficio) zu besitzen”.

10 Por. L e g a M., De delictis et poenis, 251, n. 183: „Suspensio est censura qua clericus pro h ib etu r vel in totum vel pro p arte ab

92

rozum ie cenzurę, k tó ra zab ra n ia duchow nem u k o rzy stan ia z p ra w lu b dó br p rzy n ależn y ch stan o w i duchow nem u. O p i ę ­ l i ń s к i 11 określa suspensę w te n sposób: „S uspensa je s t to cenzura, k tó ra zab ran ia duch ow n em u używ ać w ładzy kościel­ nej, ja k ą ze w zględu n a sw oje officium albo b en efycium po­ sia d a ” .

A nalizując o kreślenia su spen sy w yżej w ym ienionych a u to ­ rów należy stw ierdzić, że one p o k ry w ały się ze sobą, p rz y ­ n a jm n ie j w k w estiach isto tn ych . W szyscy kanoniści tw ierdzili, że suspen sa jest cen zu rą przeznaczoną specjalnie do k a ra n ia osób duchow nych. O p ie liń s k i12 zaznacza, że „suspensa je s t ro ­ dzajem ekskom uniki w zastosow aniu do duchow nych jako takich. J a k w szyscy w ierni, św ieccy i duchow ni (laici et c le ri­ ci), połączeni są w jed n ą w idzialną, społeczność i ty ch sam ych w spólnych u ży w ają dóbr Kościoła, ta k duchow ni w K ościele osobną dla siebie tw orzą k o rp o racy ą, u stan ow ioną ku p ro w a ­ dzeniu w ie rn y c h i zarząd zan iu dobram i kościelnym i. E ksko­ m u n ik a u suw a od w spólnych w szy stk im w ie rn y m dóbr K oś­ cioła, suspensa zaś usuw a od tego dobra, k tó re duchow nym jako tak im przy słu g u je; a tern do brem jest w ładza rządzenia w kościele, k tó ra je st d uchow nych udziałem albo ze w zględu na ich officium albo ze w zględu na ich beneficium albo ze w zględu n a officium i beneficium . P rzez o fficiu m rozum ie się i ordo i iurisdictio; przez b e n e ficiu m zaś i zarządzanie czyli ad m in istro w an ie dóbr b en eficialn ych i pobieranie dochodów z b en eficy um płynących. W ty c h fu n k cy ach m ieści się cała w ład za kościelna, inne fu n k cy e do niej nie należą. W sk u tek tego suspenza n ak ład a się ty lk o n a duchow nych i nie w y łą ­ cza ze społeczności w iern y ch : d uch o w ny suspendow any m oże m im o suspenzy b iernie uczestniczyć w nabożeństw ach kościel­ n y ch i w p rzy jm ow aniu S a k ram e n tó w św., byle zkądinąd tego był godnym , nie je s t pozbaw iony za życia su ffrag ió w K oś­ cioła a po śm ierci pogrzebu kościelnego” . Różnice u w id acznia­ ły się n ato m iast w sp raw ach dru go rzędny ch, przede w szystkim w u sta la n iu przed m io tu tejże cenzury.

exercitio sui m inisterii aut alicuius potestatis sibi com petentis r a ­ tione officii aut beneficii ecclesiastici”.

11 Por. O p i e l i ń s k i J., 266, n. 175: „Suspensa jest to censura, która zabrania duchownem u używać władzy kościelnej, jaką ze w zglę­ du na swoje officium albo beneficium posiada”.

93 В. K o d e k s P r a w a K a n o n i c z n e g o

1. O kreślenie

K odeks p raw a kanonicznego w kano nie 2278 § 1 podaje o k re ­ ślenie suspensy:

Can. 2278 § 1. „Suspensio est censura qua clericus officio vel beneficio vel u tro q u e p ro h ib e tu r”.

K an. 2278 § 1. Suspensa je st cenzurą, k tó ra zab ra n ia d u ­ chow nym w y k o n yw ania czynności w y n ik ający ch z u rzę d u lub beneficium albo z obydw u razem .

O k reślen ie susp ensy podane przez K odeks p raw a kanonicz­ nego je s t zw ięzłe i k ró tk ie. W p orów aniu z n a u k ą praw a przedkodeksow ą opuścił praw odaw ca w nim słow a b ezużytecz­ ne a w łączył n ato m ia st w y ra ż en ia dokładniej o k reślające przed m io t suspensy przez co w yk lu czył rozbieżność zdań ja k a istn ia ła odnośnie sp ra w d ru g o rzęd n y ch om aw ianej k ary .

W kano n ie 2278 § 1 praw odaw ca stw ierdza:

a) Suspensa je s t cenzurą, to je s t k a rą zm ierzającą do p o p ra ­ w y przestępcy. N ie tw ierd zi praw odaw ca, że c h a ra k te r cen zu ry p rzy słu g u je suspensie z jej n a tu ry . P rzeciw nie w kanonie 2255 § 2 zaznacza się w yraźn ie, że 'suspensa, podobnie ja k i in te r- ry k t, m oże być w y m ierzan a jako k a ra odw etow a, a w kanonie 2298, n. 2 w id nieje ona w k atalo g u k a r odw etow ych. J e s t nią, jeśli została aplikow ana dożyw otnio (in p erp etu u m ), na czas o kreślo n y (ad tem p u s d efin itu m ) lub w edług u znania p rzeło­ żonego (ad b en ep lacitu m superioris). W razie w ątpliw ości n a ­ leży przy jąć, że je st cen zu rą (kan. 2255 § 2). W zw iązku z ty m w zasadzie w in n a ona być stosow ana jako cenzura. U zasad­ nien ia powyższego przepisu należy u p a try w a ć w tym , że w cen­ z u ry tru d n ie j się w pad a a łatw iej m ożna się z n ich uw olnić. Taikie u jęc ie poijęcia suspensy idzie po linii w ytyczonej przez praw odaw cę w kanonie 2219 § 1 łącznie z kanonem 19 — od­ nośnie p raw a karneg o 1S.

W w y p a d k u gdy jest suspensa cenzu rą m ają w ów czas za­ stosow anie przep isy ogólne reg u lu jąc e w y m iar i zw alniane z tych że k a r a z a w a rte w kan on ach 2241— 2254. W śród nich w ym ienić należy kan o n 2242 § 1, w m yśl któ rego cenzurą m oże być k a ra n e p rzestęp stw o dokonane, duże z p u n k tu w i­ dzenia obiektyw nego jak i su biektyw nego połączone z upo­

13 Por. M i c h i e 1 s G., De delictis et poenis, 322.

R o b e r t i F., De delictis et poenis, X, pars II, 465, n. 373;

B e r u 11 i Ch., Institutiones iuris canonici, vol. VI, De delictis

rem , po u p rzed n im up o m n ien iu kanonicznym o k tó ry m je s t m ow a w kano n ie 2242 § 2, łącznie z kan o nem 2233 § 2. Zw ol­ nienie z su sp ensy m oże n a stą p ić ty lk o za pom ocą absolucji, k tó re j przełożony n ie^m o że odm ów ić jeśli spraw ca porzucił u p ó r zgodnie z kanonem 2243 § 1 i kan. 2242 § 3. M ają tu za­ stosow anie także p rzepisy reg u lu jąc e zw alnianie z cen zu r w w y p ad k ach .zwykłych, n ag łych i niebezpieczeństw ie śm ierci, o k tó ry c h je st m ow a w k an o n ach 2252— 2254 oraz in ne p rz e ­ p isy dotyczące cen zur w ogólności, ja k np. ich zastrzeżenia kan. 2245—2247.

b) „Cenzura, która zabrania d u c h o w n y m ...” W słow ach ty ch praw o d aw ca u w y p u k la podm iot suspensy, o k tó ry m ju ż w cześ­ n iej m ów ił w kano n ie 2255 § 2. Są n im w yłącznie osoby d u ­ chow ne a to z tej rac ji, że d o bra lu b praw a, jak ie są p rz e d ­ m iotem suspensy, a o k tó ry m będzie m oża niżej, n ależą do osób duchow nych, k tó re je u z y sk u ją po przez św ięcenia, u rz ę d y lu b beneficia. K onsekw encją tęgo jest, że osohy św iećkie nie m ogą być k a ra n e suspensą poniew aż nie posiadają one ani św ięceń an i ju ry sd y k c ji. Z te j ra c ji w y rażen ie „su sp en d i” za­ w a rte w ja k ie jś u staw ie a odnoszące się i do osób św ieckich m usi być tłum aczone w znaczeniu zarządzenia a d m in is tra c y j­ nego lu b k a ry odw etow ej w spólnej dla w szystkich osób w K oś­ ciele, o k tó re j jest m ow a w k ano n ie 2291, n. 10 14.

Zgodnie z kanonem 108 § 1 przez duchow nych należy ro zu ­ m ieć w szystkie osoby, k tó re po siad ają jak ieś św ięcenia lu b ty lk o to n su rę. P odm iotem su sp en sy są w ięc duchow ni św ięceń w yższych i m niejszych, zakonnicy i duchow ni św ieccy, zw ierz­ chnicy (p raelati) i przełożeni (superiores) oraz duchow ni po­ siad ający w ładzę specjalną, k tó ra m oże być p rzedm io tem su ­ spensy. Nie w yklu czen i są tu k ard y n a ło w ie i biskupi, aczkol­ w iek jeśli chodzi o k o n k re tn ą suspensę m a tu zastosow anie w y ­ jąte k , o k tó ry m je s t m ow a w k an o n ie 2227 § 2.

W m yśl k ano nu 2255 § 2 podm iotem suspen sy m ogą być i k o­ legia duchow nych (com m unitates seu collegia clericorum ) pod w a ru n k ie m , że stanow ią one osobę m oraln ą, k tó ra posiada w łasn e p raw a i d o bra niezależne od osób fizycznych w cho­

У4

14 Por. Conc. Trid. ses. XXV, с. 17 de Regularibus: „...Quod si p ra e ­ fecta certiorem episcopum non fecerit, quam diu episcopo videbitur, ab officio suspensa sit”.

M i c h i e i s G., De delictis et poenis, III, 323, dop. 2;

R o b e r t i F., De delictis et poenis, I, pars II, 470, n. 376; H o l l w e c k J., 133, § 59, dop. 5.

dzących w skład tego kolegium 13. K w estie w yżej w ym ienione om ów im y szerzej w p a ra g ra fie pośw ięconym podm iotow i su ­ spensy.

c) „Suspensa jest cenzurą, która zabrania d u c h o w n y m w y ­ k o n yw a n ia czynności w y n ik a ją c y c h z u rzęd u lub b en eficiu m albo o b y d w u ra zem ”.

1) K ońcow e słow a o kreślen ia su spen sy w sk azu ją na jej przedm iot, k tó ry jest tu ogólnie w y m ien ion y przez p raw o d a w ­ cę. Z godnie z defin icją p rzed m io t su sp en sy je s t tro jak ieg o ro ­ dzaju: „suspensio ab officio, suspensio a beneficio et suspensio ab u tro q u e ” — suspensa od u rzęd u , suspensa od b eneficium lub suspensa od obydw u razem . Co k ażda z ty ch suspens ozna­ cza, a w łaściw ie czego ona zabran ia, będzie szczegółowo om ó­ w ione w n a stęp n y ch p a ra g ra fa c h pośw ięconych sk u tk o m su ­ spensy. O gólnie rzecz biorąc suspensa może zab ran iać w ca­ łości lub częściowo — a to jest w y n ik iem k an o n u 2278 § 2, k tó ­ ry p rze w id u je podział sk u tk ó w suspensy — w yk o n y w an ia czynności w y n ik a ją c y c h z posiadanej w ładzy w K ościele, na po dstaw ie p rzy ję ty c h św ięceń lub spraw ow anego u rzęd u a ta k ­ że w ład zy ad m in istra c y jn ej zw iązanej z beneficium . K w estie te szczegółowo zostaną om ówione p rzy w y jaśn ian iu poszczegól­ nych rodzajów suspens, k tó re w yszczególnione są w kanonie 2278 § 2 — 2281.

2) S k u te k su spen sy w u jęciu ogólnym stanow i zakaz (pro­ hibitio) — w ykonyw araia czynności w y n ik ający ch z u rzęd u lub beneficium -lub z obu razem . P rzed m io tem suspen sy je s t p ra ­ wo k o rzy sta n ia z w ładzy św ięceń, w y k o n y w ania ju ry sd y k c ji a tak że p o b ieran ia dochodów i ad m inistrow ania beneficium . S uspensa zabrania w y k o n y w an ia w yżej w ym ienionych praw . S uspensa je s t w ięc k a rą , k tó ra albo zab rania w y k o n yw ania w ładzy kościelnej p ły n ącej ze św ięceń lu b ju ry sd y k c ji zw iąza­ nej z p osiadanym u rzęd em lu b beneficiu m albo też pozbaw ia dochodów b en eficjaln y ch. W ynika stąd, że suspensa nie pozba­ w ia duchow nego u rzęd u lu b .beneficium , czyli nie odbiera m u p raw a an i w lad zv w jak ie iest w yposażony duch ow n y z rac ji piasto w ania u rzęd u lu b posiadania beneficium , ale ty lk o za­ b ran ia m u k orzy stan ia z ty ch p ra w lu b ich w ykonyw ania. W zw iązku z ty m duch o w ny susp en d o w an y jeżeli nie podpo­ rządko w u je się karze działa w ażnie, lecz niegodziw ie. Z asada ta nie je s t bezw zględną, dopuszcza ona w y ją te k , o k tó ry m je s t m ow a w k ano nie 2283 i 2284. U staw a więc określa, k ied y czyn­

9 5

15 Por. M i c h i e l s G., De delictis et poenis, III, 323, 324; R o b e r t i F., De delictis et poenis, I, pars II, 470, n. 376.

ności dokonane przez suspendow anego należy uznać za n ie­ w ażne. T aką je s t w m yśl k an o n u 2284 suspensa od ju ry sd y k c ji po w y ro k u sk azu jący m lu b w y ja śn ia jąc y m ie.

2. Różnica m ię d zy suspensą a in n y m i cen zu ram i oraz karam i pod o bn ym i do n iej

a) Różnica m iędzy suspensą a ek sk o m u n ik ą uw idacznia się w ty m , że zgodnie z k an o nem 2255 § 2 ekskom unika je s t zaw ­ sze cenzurą. Podm iotem jej są osoby fizyczne, zarów no świeccy ja k i duchow ni. B ezpośrednim jej sk u tk iem jest w ykluczenie p rzestęp cy ze w sp ó łu czestn ictw a w społeczności w iern y ch ze w szy stk im i sk u tkam i, jak ie p rze w id u je praw o, pośrednio ta k ­ że, jako k o nsekw encja w yżej w ym ienionego sk u tk u , zakaz sp raw ow an ia w ładzy kościelnej (kan. 2257— 2267). W kano nie 2257 § 1 praw odaw ca o kreśla ekskom unikę jako cenzurę, k tó ra ochrzczonego p rzestępcę w yk lu cza ze społeczeństw a z w ie r­ ny m i i sprow adza p raw em o kreślone sk u tk i, k tó re są nieroz- dzielne. J e s t w ięc k a rą niepodzielną i m oże być w ym ierzan a w yłącznie osobom fizycznym , jak to zaznacza praw odaw ca w kanonie 2255 § 2. P rzepis te n je st pow tórzeniem zarządzenia w ydanego na pierw szym soborze L i o ń s k i m w 1245 roku przez papieża I n n o c e n t e g o IV (1243— 1254). E kskom unika u w ażan a je s t w K ościele od n ajd aw n iejszy ch czasów za jed n ą z n ajcięższych san k cji k a rn y c h 17. S u spensa — przeciw nie ■— aczkolw iek w zasadzie jest cenzurą, m oże być w y m ierzan a ta k ­ że jak o k a ra odw etow a, podm iotem jej są w yłącznie osoby d u ­ chow ne fizyczne a tak że kolegia duchow ne (osoby praw ne). S usp en sa zab ran ia w yk o n y w an ia p raw m ający ch zw iązek z p rz y ję ty m i św ięceniam i lu b posiadaną ju ry sd y k c ją lub obu razem , stąd dotyczy tylk o du chow nych (kan. 2255 § 1). S usp en ­ sa nie pozbaw ia w spółu czestn ictw a z w iern y m i; su spen d ow ane- m u w olno u trzy m y w ać sto su n k i cyw ilne z w iern y m i, stąd obłożony tą k a rą nie może n ig d y być ogłoszony jako n ieto le ro - w a n y (vitandus); ponadto je s t k a rą podzielną (kan. 2278 § 2).

b) S u spensa ró żn i się tak że ad in te r d y k u t, k tó ry copraw da nie w yklucza p rzestępcy ze w sp ółuczestnictw a z w iern y m i w d o b rach duchow ych, ja k to czyni ekskom unika, lecz bezpoś­

S

16 Por. M i c h i e l s G., De delictis et poenis, III, 324; R o b e r t i F., De delictis et poenis, I, pars II, 465, n. 373; В e г u 11 i Ch., Institutiones iuris canonici, VI, 198, η. 74.

17 Por. M y r c h a M., E kskom unika, W arszawa 1959, 15—17;

97 rednio zab ra n ia czynnego lub b iernego u działu w sa k ra m e n ­ tac h św. i obrzędach relig ijn y ch , pozbaw ia pogrzebu kościel­ nego. Po d m iotem tej k a ry są d uchow ni i św ieccy jak o osoby fizyczne oraz osoby p raw n e 18. Suspensa n ato m iast nie pozbaw ia także p raw a do pogrzebu kościelnego (kan. 2268 § 1); nie ze­ zw ala ona ty lko na czynny u d ział w obrzędach re lig ijn y ch i in n y ch czynnościach w rozm iarach w jakich one są zaw isłe od w ład zy kościelnej, czyli, in n y m i słow y, nie zezw ala na czynny udział w dyspozycji dobram i d u c h o w y m i19.

c) Różnica m iędzy suspensą a depozycją u w idacznia się w tym , że depozycją pozbaw ia sp raw cę ty tu łu kanonicznego (kan. 2303 § 1), suspensa — ty lk o w y k ony w an ia w ładzy św ięceń lu b ju ry sd y k c ji. W ynika stąd, że po zniesieniu su ­ sp ensy nie je s t konieczne now e n ad an ie urzęd u , czy b e n e fi­ cium , ja k to m a m iejsce iprzy k arze depozycji. In n a różnica uw idacznia się w n a tu rz e ty ch k ar. D epozycją jeist zawsze k a rą odw etow ą, z isto ty sw ej w y m ierzan ą dożyw otnio, a ponadto, jeśli w eźm ie się pod uw ag ę sposób jej nałożenia, je s t zawsze k a rą „fe re n d ae s e n te n tia e ” , nig d y nie je st k a rą „ latae sen ­ te n tia e ” (kan. 2303 § 3). S uspensa może być cenzurą i k a rą odw etow ą, często jest w y m ierz an a na czas ściśle określony, a ponadto może być k a rą „latae et fere n d a e s e n te n tia e ” 20.

•

d) Suspensa różni się tak że od k a ry degradacji, k tó ra oprócz depozycji pow oduje dożyw otnie pozbaw ienie szat k ap łań sk ich oraz re d u k c ję duchow nego do sta n u św ieckiego (kan 2305 § 1). D egrad acja jest zawsze k a rą odw etow ą i „ feren d ae se n te n ­ tia e ” , zasadniczo w y m ierzan a je s t dożyw otnio i zalicza się do najcięższych k a r przew id ziany ch przez K odeks p raw a k a n o n ic z n e g o 21. S uspensa nie pozbaw ia an i ty tu łu kanonicz­ nego, an i szat kap łańskich , ani też nie re d u k u je duchow nego do s ta n u św ieckiego; za b ra n ia ty lk o w y konyw ania czynności w yp ły w ający ch z w ład zy św ięceń, ju ry sd y k c ji, czy obu razem .

18 Por. R o b e r t i F., De delictis et poenis, I, pars II, 465, n. 373; M i c h i e l s G., De delictis et poenis, III, 325;

С a p p e l l ö F., De censuris, ed. 4, η. 495.

19 Por. W e r n z - V i d a l , Jus canonicum, VII, η. 314; W e r n z F., Jus decretalium, VI, 207, η. 201.

M y r c h а М., Interd ykt, W arszawa I960, 2—5.

20 Por. R o b e r t i F., De delictis et poenis, I, pars II, 466, n. 373; M i c h i e l s G., De delictis et poenis, III, 326;

L e g a M., De delictis et poenis, 250, n. 182;

M y r c h a M., Depozycją i degradacja, W arszawa 1961, 12-5—144. 21 Por. M y r c h a , Depozycją i degradacja, 145—150;

W e r n z F., Jus decretalium, VI, 207, 208, n. 201.

e) Suspensa różni się tak że od zakazu w y k o n y w a n ia c z y n ­ ności św iętych , w yd an eg o w drodze a d m in istrc a yjn e j, n ie­ zależnie od w in y spraw cy, ze w zg lęd u n a ochronę d o b ra pu­ blicznego. (kan. 2222 § 2). Nie zm ienia stanu rzeczy, czy zakaz w y d a n y b y ł w czasie p ro w ad zenia śledzltwa w stępn eg o (kan. 1956), czy w w yp ad kach w y ra ź n ie przez praw o przew id zia­ n y c h (kan. 2372). K odeks p raw a kanonicznego w k an on ie 2372 n a w iązu je do K o n sty tu c ji „Apostolicae S e d is” 22, gdzie p rze w i­ d zian y je s t zakaz w y k o n y w an ia w ład zy św ięceń tem u , kto w d obrej w ierze p rz y ją ł św ięcenia od ekskom unikow anego, suspendow anego, in terd y k o w an eg o po w y ro k u skazu jący m lu b stw ierd zający m , albo od notorycznego ap ostaty , h e re ty ­ k a lub schdzm atyka. Pow odu tak ieg o zakazu n ależy u p a tr y ­ w ać w ty m , że aczkolw iek b isk u p ekskom unikow any, sus- p endow any, obłożony in te rd y k te m , po w y ro k u sk azu jący m lu b stw ierdzający m , w ażn ie udziela św ięceń, jedn akże sam w sk u te k ce n zu ry u tra c iw szy praw o w yk on yw an ia w ład zy św ięceń n ie może tego p raw a przek azać inn em u w m yśl za­ sady: „пето dat, quod non habet”. Z te j r a c ji tem u, kto w te n sposób by ł o rdy n o w an y w zbronione je st sp ełn ian ie fu n k ­ c ji św ięceń dopóki przez dyspen sę nie uzyska do tego upo­ w ażnienia. S uspensa jest zawsze k a rą i z te j ra c ji konieczne je s t do jej w y m iaru u p rze d n ie stw ierd zen ie w in y i to w d u ­ żym stopniu, jak to p rze w id u je k an o n 2216 § 2.

f) Różnica zachodzi talkże m iędzy suspensą a n iep ra w id ło ­ w ością (kan. 983) a w ogóle niezdolnością (inhabilitas) o k tó ­ rej jest m ow a w kanonach: 15, 16 § 1, 2291, 9-o, 2298, 5-o. N iepraw idłow ość i niezdolność dotyczą p rzy szły ch p raw , to jest upraw n ień; k tó re m ożna n ab y ć w przyszłości n a sk u te k p rzy ję cia św ięceń, u zy sk ania urzędów , beneficjów . Suspensa, przeciw nie, w y w ie ra w p ły w n a p raw a ju ż n a b y te (por. kan. 2283, 2265). P onadto niepraw idłow ość (irreg u laritas) i n ie­ zdolność (inhabilitas) w zasadzie n ie są k aran i, su sp en sa n a ­ to m iast zawsze je s t k a rą 23.

98

22 Por. Const Apost. Sedis, § 5, n. 6: „Suspensionem ab ordine sus­ cepto ipso iure incurrunt, qui eumdem ordinem recipere p raesum ­ pserunt ab excommunicato, vel suspenso, vel interdicto nom inatim denuntiatis, aut ab haeretico vel schism atico notorio: eum vero qui bona fide a quopiam eorum est ordinatus, exercitium non habere ordinis sic suscepti, donec dispenseutr, declaram us”.

G a s p a r r i F., C .J .C . Fontes, III, 28, n. 552;

O p i e l i ń s k i J., O cenzurach kościelnych, 267, η. 176.

23 Por. R o b e r t i F., De delictis et poenis, I, pars II, 466, n. 373; M i c h i e 1 s G., De delictis et poenis, III, 326.

II. Podział suspensy

Suspensę, po dobnie ja k i inn e k a ry kościelne, w szczegól­ ności cenzury, m ożem y podzielić n a różne rodzaje, zależnie od tego, co stanow ić będzie k ry te riu m podziału. Ze w zględu n a cel jak i p raw odaw ca chce osiągnąć, dzielim y suspensę na suspensę cenzurę i suspensę k a rę odw etow ą; ze, w zględu na fo rm ę p raw n ą — suspensę „a iu re ” i suspensę „ab h o m in e” ; z u w ag i na w y m iar — suspensę „ latae et fere n d a e se n te n ­ tia e ” ; ze w zględu na sto su n ek u sta w y do k a ry — na suspensę określoną i nieokreśloną; z uw ag i n a m ożność u w a ln ia n ia — na suspensę zastrzeżoną i n iezastrzeżoną; ze w zględu na sto ­ su n ek k a ry do spraw iedliw ości — na suspensę sp raw iedliw ą i n iespraw ied liw ą; ze w zględu n a długość trw a n ia k a ry ■— na suspensę dożyw otnią i czasową. W szystkie w yżej podane podziały odnośnie su sp en sy nie m ają w iększego znaczenia, poniew aż re g u lu ją je ogólne przep isy dotyczące k a r a w szcze­ gólności cenzur. O m ówione one zostały w p rac y p. t. P raw o K arn e, tom II, K ara, str. 99— 2 4 2 .24 Je d y n y podział, w ła ­ ściw y dla su spen sy je s t ten , jak i z n a jd u jem y w kan on ach pośw ięconych tejże karze. P o d staw ą jego je st różny p rze d ­ m iot suspensy, na jak i p raco daw ca w sk azu je w k an o n ie 2278 § 1, o k reślając suspensę. Z uw ag i n a p rzedm iot rozróżniam y tro jak ieg o rodzaju suspensę: suspensę od rzędu, od b e n e fi­

cium i od obu ra zem (suspensio ab officio, a beneficio et suspensio ab utföque). W n a stę p n y c h k an on ach w prow adza pracodaw ca dalszy podiział k ażd ej z w yżej w ym ienionych suspens, stąd nasuw a Się podział na suspensę ca łkow itą i c zę­ ściow ą w zależności od tego czy zakaz w y ko ny w an ia czyn­ ności zw iązanych z urzęd em czy beneficium dotyczy w szyst­ kich czynności, czy ty lk o n iek tó ry ch .

U w zględniając p rzep isy K odeksu p raw a kanonicznego za­ w a rte w kan on ach 2278— 2281 rozró żn iam y suspensę ogólną i szczegółową.

a) S u sp ensą ogólną (suspensio g eneralis seu ab utro qu e) nazy w am y tego ro d zaju suspensę, k tó ra zab ran ia duchow ­ nem u w yk o n y w an ia w szystkich czynności w y p ły w ający ch z u rzę d u i b eneficium (kan. 2278 § 2), a ponadto pozbaw ia pew nych p raw i pow oduje ściśle ok reślo ną niezdolność (kan. 2283, 2265). Poniew aż Skutki tego ro d zaju k a ry m ogą być

99

24 Por. M y r c h a , Prawo karne, II, 99—242; M i c h i e l s G., De delictis et poenis, II, 36—112;

lUU

rozdzielone, stą d m ogą pow stać su sp ensy szczegółowe, jak suspensa: „ab o fficio” lu b „a ben eficio”, zależnie od tego, czy dotyczy ty lko urzędu, czy beneficium (kan. 2278 § 2, 2279 § 1).

b) Szczegółow a suspensa od u rzęd u — „Suspensio specialis a b officio” m oże być:

1) C ałkow ita, jeżeli w y w o łu je ona w szystkie sk u tk i, jakie praw o d aw ca p rz e w id u je w kanonie 2279 § 1, czyli jeżeli za­ b ra n ia w szystkich czynności w y p ływ ający ch z w ład zy św ię­ ceń i ju risd y k c ji o raz a d m in istra c y jn ej p rzy słu g u jącej d u ­ chow nem u z m ocy spraw ow anego urzędu.

2) Częściowa, jeżeli z a b ra n ia w y k o n y w an ia ak tów w ładzy św ięceń, albo ju ry sd y k c ji albo a d m in istra c y jn ej. T aką je s t zgodnie z k ano n em 2279 § 2: „Suspensio a iu risd ictio n e” i „suspensio a d ivin is” zależnie od tego, czy zab ra n ia ko­ rz y sta n ia z w ładzy św ięceń, czy ju ry sd y k cji.

S u sp ensa „a d ivin is” może u lec dalszem u podpodziałow i, któ reg o podstaw ą będzie zalkaz w y k on yw ania w ład zy św ięceń lu b konsekracji. W w iązku z ty m m am y d a ls z e ro d zaje sus­ pensy: „ab ordinibus, ab o rdinibus sacris, a certo et d efin ito ordine exercendo, a certo et d efin ito ordine con ferendo ”, tak ż e „ab ordine p ontificali, a po n tifica lib u s”. W reszcie w y ­ ko n y w an ie w ład zy czy to św ięceń czy to ju ry sd y k c ji może być ograniczone suspensą do p ew n y ch czynności, w y p ły w a ­ jący ch z urzędu. S tąd m am y suspensę: „a certo officio, a certo et d efin ito m in iste rio ” (кап. 2279 § 2, l-o — 9-o).

W yżej w ym ienione ro d za je su sp en s m ogą ulec jeszcze d al­ szem u podpodziałow i, co m oże m ieć m iejsce w w y p adku , gdy

przełożony ściślej o k reśli fu n k cje, jak ich n ie w olno spełniać suspen d o w an em u 25.

1) całkow itą jeżeli duchow nego pozbaw ia, zgodnie z k ano­ n em 2280 § 1, nie ty lk o dochodów z beneficium , a le także p raw a a d m in istra c ji d o b ram i beneficjaln ym i.

2) częściowa jeżeli duchow nem u zabrania k o rzy sta n ia z do­ chodów z beneficium .

Z uw agi n a to, że w K ościele różne u rzę d y i stanow iska są pow ierzane osobom d u chow nym i że zakaz w yko n yw ania

25 Por. M i c h i e l s G., De delictis_ et poenis, III, 326—328; B e r u t t i Ch., Institutiones iuris canonici, VI, 198, п. 74; W e r n z F., Jus decretalium, VI, 208, n. 202;

S u a r e z F., De censuris, disp. 25, sect. 2, 1 sq.; K o b e r F., D. Suspens., 24 sq., 28 sq.

lül

tychże zależy od sw obodnego u zn ania przełożonego w y m ie­ rzającego suspensę, w p ra k ty c e istn ieje m ożliw ość u stale­ nia różnego rodiziaju su sp en s nie w yszczególnionych w y raźn ie w K odeksie p raw a k an o n ic z n e g o 26.

ARGUMENTUM SUSPENSIO

Nötio et divisio suspensionis

1. Notio. Suspensio est censura qua clericus officio vel beneficio·

vel utroque prohibetur (can. 2278 § 1).

S ubstantialiter non d iffert ab hac notione nötio suspensionis quam dabant, auctores ante Codicem. Déficiente in textibus juris antiqui definitione positiva, ab Auctoribus classicis variae trad eb an tu r

sus-26 Przed Kodeksem p raw a kanonicznego niektórzy autorzy dzielili suspensę na cztery rodzaje: suspensę cenzurę, suspensę karę odw e­ tow ą; suspensę jako zarządzenie adm inistracyjne (suspensionem m e­ ram privationem ) w ym iar której następow ał za przestępstw o popeł­ nione przez społeczność duchownych, a skutki której znosić m usiały osoby niew inne (obecnie Kodeks praw a kanonicznego tego rodzaju suspensę odnośnie osób niew innych przew iduje w kanonie 2394, n. 3); suspensę ad cautelam — dla uniknięcia zgorszenia. Suspensa ta była zarządzeniem adm inistracyjnym w ydanym ze względu na dobro p u ­ bliczne i nie posiadała charakteru kary. Obecnie por. kan. 2222 § 2. Por. H i l a r i s a S e x t e n , Tractus de censuris ecclesiasticis, Mo- gutiae 1898, 66;

D’A n n i b a l e J., Sum ula theologiae moralis, I, tract. VI, De de­

lictis, poenis et censuris, ed. 5, Romae 1908, 379; _

B a l l e r i n i — P a l m i e r i, Opus theologicum morale, P ra ti 1889, VII, 388;

C o r o n a t a M., Institutiones iuris canonici, IV, 248, n. 1799;

A y r i n h a c R., Penal legislation on the new Code of canon law, New York 1921—1925, n. 145.

Do tych podziałów dodać należy suspensę „ab officio” w szerszym znaczeniu. Dotyczyła ona osób posiadających władzę domową. Taką była suspensa przełożonego „ab officio” w zakonach laickich (in re li­ gione laicali). Obecnie o tego rodzaju suspensie Kodeks nie wspo­ mina.

Na podstawie zarządzenia wydanego przez Sobór T rydencki, ses. XXV, с. 17 de Regular., mogła być suspendowana przełożona w za­ konach żeńskich „ab officio”: „Si P raefecta certiorem Episcopum nön

fecerit, quando Episcopo videbitur, ab officio suspensa sit”. Słusznie zaznacza R e i f f e n s t u e l A., Jus canonicum, lib. V, tit. 39, η. 164, że jest tu mowa nie ö suspensie cenzurze, lecz o innej — pokrew nej karze. Por. w tej m aterii:

H o l l w e c k J., Die kirchliche Strafgesetze, Mainz 1889, 133, § 59, dop. 5.

C o r o n a t a M., Institutiones iuris canonici, IV, 248, dop. 4; Por. także kanony: 2411, 2412, 2413, 2414.

10 2

pensionis definitiones plus m inusve adaequatae, quae concordabant sane quoad substantialia, sed diversae era n t quoad accidentalia, p ra e ­ sertim in discribendo huius poenae obiecto. Alii dicebant eam esse censuram qua m inister Ecclesiae prohibetur ab aliquo actu ecclesia­ stico alias sibi compétente, ita v. g. R i e f f e n s t u e l , F e r r a r i s ;

alii, v. g. S u a r e z , S c h m a l z g r u e b e r , censuram qua m inister Ecclesiae im peditur, ne functiones ecclesiasticas exerceat aliquaque potestate ecclesiastica u ta tu r; alii, v. g. O p i e l i ń s k i , L e g a , cen­ suram qua clericus p riv atu r usu ecclesiasticae potestatis; alii, v. g.

W e r n z , H o l l w e c k , censuram qua clericus p riv a tu r usu sive

exercitio potestatis ecclesiasticae vel functionum ecclesiasticarum ipsi ratione ordinis vel officii vel beneficii ecclesiastici com petentium.

C o d e x J u r i s C a n o n i c i tra d it definitionem authenticam v al­ de succinctam, sed insim ul objecti suspensionis plene et clare m ani- festativam . S ubstantialiter non differt ab hac notione definitio sus­ pensionis quam dabant auctores ante Codicem, in qua dicebatur sus­ pensio esse censura qua clericus usu potestatis ecclesiasticae p riv a ­ tur. Suspensio in Codice d efin itu r censura et talis in dubio praesu ­ m itu r (c. 2255 § 2) ; sed eadem potest esse etiam poena vindicativa, si d etu r in perpetuum vel praefim itum tem pus vel ad beneplacitum superioris (c. 2298, 2-o); in dubio praesu m itu r censura, quia diffici­ lius in c u rritu r et facilius absolvatur (c. 19, 2219 § 1).

Obiectum suspensionis sunt exercitium potestatis ordinis, iuris- dictionis, adm inistraiionis, item que perceptio fructuum et adm inistra­ tio beneficii. Suspensio horum iurium exercitium prohibet. Lex ipsa definit, quando actus contra vetitum positos irrite t (c. 2283, 2284).

Suspensio d iffert ab excom unicatione et ab interdicto quia ipsa solos clericos afficere potest (c. 2255 §1); directe prohibet tantum exrcitium sacri m inisterii, dividi potest (c. 2278 § 2), etiam com m uni­ tas clericorum suspendi potest. Excom m unicatio segregat a consortio

fidelium (c. 2257 § 1), solis personis phisicis irrogari potest (c. 2255 § 2) et est indivisibilis (c. 2257 § 1). Suspensio d iffert ab interdicto quia non aufert ius ad officia divina sed solum ius activum circa officia eccle­ siastica.

Suspensio differt a depositione, quia haec adim it titu lu m (c. 2303 § 1), illa tan tu m exercitium potestatis ita ut, poena sublata, non sit necessaria nove collatio. Depositio p raeterea est sem per poena vindi­ cativa, n a tu ra sua perpetua, ferendae sententiae (c. 2303 § 3); sus­ pensio potest esse censura, plerum que irrogatur ad tem pus, potest esse latae et ferendae sententiae. Suspensio differt etiam a degrada­ tione q*uae p raeter depositionem efficit privationem perpetuam (c. 2305

§ 1); praeterea degradatio est sem per poena vindicativa, ferendae sententiae, n a tu ra sua perpetua.

Suspensio differt quoque a simplici prohibtione exercendi sacri m inisterii, quae, independenter ab im putabilitate, decerni potest ob providentiam pastoralem in tu itu boni publici (c. 2222 § 2).

Suspensio differt ab irreg u laritate et generatim ab inhabilitate, quia haec spectat ordines, officia, beneficia iura adquirenda, illa contra plerum que non respicit nisi aquisita: p raeterea irreg u lari- tates generatim non sunt poenae, suspensio contra est sem per vera poena.

2. Divisio. Suspensio dividitur: a) ratione obiecti: in suspensionem

ab officio et in suspensionem a beneficio et in suspensionem ab offi­ cio sim ul et beneficio.

103

b) R atione am bitus: in suspensionem generalem et specialem. Ge­ neralis est quae omnes effectus producit suspensionis sive ab officio, sive a beneficio. Specialis est quae vel ad solum officium vel bene­ ficium refertur.

Specialis suspensio potest esse totalis vel partialis. Totalis est quae omnes effectus cc. 2279 § 1 et 2280 determ inatos producit, partialis quae illos effectus p a rtialiter tan tu m producit.

Nihil obstat quo m inus etiam suspensio ab officio et a beneficio ad p artiales lim itetu r effectus. A ttam en nisi is qui suspensionem ge­ neralem infligit aliud declaret, suspensio generalis omnes effectus cuiusvis suspensionis producit.